Alta Cloete's Blog: www.altacloete.wordpress.com, page 32
February 1, 2015
Tyd vir AKSIE!
Dis baie menslik om soms te w����t �� (onaangename) ding moet gedoen word, maar eenvoudig nie so ver te kom nie.
Veral wanneer �� mens weet jy moet uit �� afbrekende situasie beweeg, maar dit gaan nie sonder pyn geskied nie. Dit kan �� verhouding, selfs �� huwelik, �� werksituasie of �� vriendskap wees wat jou afbreek en nie vir jou menswees goed is nie. Dit kan ook iets wees soos om minder sjokolade en meer groente te eet, om te begin oefen, om op te hou rook of drink.
Dit verg dapperheid om van hierdie soort situasie werk te maak en �� mens het geen waarborg dat alles ten goede sal uitwerk nie.
Dit lyk vir my na die soort ding wat mens alte maklik by depressie kan uitbring.
Want sien, as jy nie doen nie, terwyl jy weet jy moet doen, dan DINK jy. Die maklikste ding ter w��reld, en baie, baie menslik. Dag en nag, al in die rondte, sonder om by �� oplossing uit te kom. En dan is jy by wat hulle by Uncommon Knowledge emotionally arousing rumination en depressive thinking styles noem.
Jy dink en dink en dink ��� en dis nie opgewekte/positiewe/opbouende/probleemoplossende gedagtes nie. Dis meestal negatiewe/hulpelose/malende/afbrekende/selfverwytende gedagtes ��� presies die soort wat dan snags in jou drome ook met jou kom spook en jou beroof van diep slaap wat mens uitgerus laat opstaan.
En dan is dit die volgende dag nog makliker om dieselfde patroon te herhaal. En so voorts en so meer, en voor jy jou kom kry, is jy onder in die put.
Die oplossing lyk op papier baie maklik: Doen eenvoudig wat gedoen moet word.
Maar ons weet almal dis in die praktyk flippen moeilik.
In die biografie Bruce vertel my geliefde Springsteen hoe ongelukkig hy tydens en na die uiters suksesvolle Born in the USA-toer van 1984 en verder was. Hy was klaarblyklik oopkop genoeg om vas te stel wat fout was: ���I was very good at my music, and very bad at everyting else.��� Hy het geleer dat werksukses nie noodwendig geluk bring nie. ���The two greatest days of my life were when I picked up the guitar for the first time and when I learned to put it down.���
Wat veral indrukwekkend is, is die moeite wat hy gedoen het om dinge te verander. Hy s�� in die boek hy het besef hy moet hierin net soveel energie sit soos toe hy as kind vir agt uur op ���n dag in sy kamer gesit en kitaar oefen het. Hy het vir terapie gegaan en doelbewus aan sy gesinslewe gewerk. Die resultaat is ���n klaarblyklik stabiele huwelik en drie kinders van wie mens nie in die skinderkolomme lees nie. En voortgesette sukses het nie uitgebly nie.
Fans en non-fans kan hierby leer. Geestesgesondheid is nie altyd ons prioriteit in die lewe nie. Dis dikwels glad nie op ons lysie nie. Maar om di�� item sommer baie hoog te skuif, kan ongelooflike resultate h��, ook vir die ander fasette van ons lewe.
Natuurlik is ons dikwels vrekbang vir aksie. Die nodig aksie kan pynlik wees. Dit kan minder koek eet behels, of ���n stappie om die blok as ons liewer voor die TV wil l��. Dit kan minder geld uitgee behels, of minder Facebook. Dit kan selfs die einde van ���n verhouding of huwelik of beroep behels.
Gelukkig weet ons dat dapperheid nie die afwesigheid van vrees behels nie. Nee, dapperheid behels om voort te gaan ten spyte van die vrees.
Komaan, jy het ook ���n stukkie dapperheid diep binne jouself. Soek dit ��� en laat dit vry. Jy sal nie spyt wees nie.
En nee, ek bepleit nie wilde spronge die onbekende in nie. Ek bepleit sorgvuldige beplanning, die inwin van inligting, die benutting van enige beskikbare ondersteuning en versigtige, weloorwo�� aksie.
Die beste tyd om te begin? Sommer nou dadelik, met een klein stappie, net om jou aan die gang te kry. Stap twee gaan makliker wees, ek waarborg jou.
January 25, 2015
Moet ek my depressie aanvaar?
Hulle s�� mos mens kan jou vriende kies, maar nie jou familie nie. Hulle moet jy maar aanvaar en die beste van die saak maak. As jy gelukkig is, kan julle vriende wees. Indien nie, kan jy ��f die bande verbreek en jou lewe lank skuldig voel (en baie goeie dinge misloop), ��f jou mense aanvaar soos hulle is en leer liefkry soos hulle is.
Depressie is vir party van ons soos daardie spreekwoordelike broer in die tronk. Niemand kies dit nie. Maar ontslae raak? Nie so maklik nie.
Natuurlik is daar die gelukkiges wat depressief raak, die regte medikasie kry en siedaar ��� binne ���n paar maande is alles weer reg en die monster vir ewig oorwin. Vir baie mense het depressie egter ���n lewenswyse geword.
Nou het jy ��� soos met alles in die lewe ��� verskeie keuses. Dra jy dit alleen of deel jy dit met spesiale mense? Aanvaar jy dit, drink jou pille en gaan voort met jou lewe, so goed soos jy kan? En as dit sleg gaan, vat jy dit maar en hoop vir beter dae vorentoe? Bly jy in ontkenning en elke dan en wan los jy weer die pille ��� en beland mettertyd weer in die put? Of bly veg jy daarteen? Is jy hatig en woedend oor jou lot? Word jy ���n onaangename mens? (Dis hoeka nie moeilik om onaangenaam te wees as jy depressief voel nie.) Of omarm jy jou ellende, word jy ���n smartvraat wat tydig en ontydig vir almal vertel hoe ellendig jou lewe is? Probeer jy jou lot blymoedig dra en steek vir almal weg hoe swaar jy eintlik kry?
��rens tussen hierdie uiterstes l�� die opsie wat vir my die sinvolste is. Hierdie opsie het twee elemente wat na teenoorgesteldes kan lyk: aanvaarding en aanval (LW. aanval en nie verdediging nie.)
Aanvaarding hoef definitief nie oorgawe te wees nie. Nee, gaan l�� gaan ons nie. Aanvaarding kan bloot ���n verstandsbesluit behels dat hierdie ding waarskynlik nie uit sy eie gaan weggaan nie en dat skop en skree nie gaan help nie. Hieruit vloei voort dat jy kan aanvaar, maar aanhou veg. En dan kan jy begin slim veg. Geen krisisbestuur meer nie, nie net vure doodslaan wanneer dit sleg gaan nie. Nie blote verdediging nie, maar aanval. Nou kan jy planne begin maak, jou strategie vir die aanval uitwerk. En as jy jou strategie verfyn volgens jou eie behoeftes en getrou daarby hou, kan jy voluit en vredig leef ten spyte van depressie.
Bitterr min van ons in die greep van ware depressie (nie net ���n blou of selfs swart bui nie), is egter tot aanval in staat. Hieruit vloei voort dat ons moet veg solank dit goed (of relatief goed) met ons gaan. Ja, ek weet, mens is geneig om wanneer dit goed gaan, maar net dankbaar jou lewe te lei en te (probeer) vergeet van depressie. Dis egter juis dan dat hy jou so maklik weer ongemerk bekruip en voor jy jou kom kry, is jy weer terug in die gat.
Ek het dus geleer om te probeer proaktief wees wanneer dit oukei gaan. Maar ons is individue met verskillende swak- en sterkpunte, verskillende behoeftes en elkeen se pad sal anders wees. Dikwels weet ons nie eens wat hulle is nie. Depressie kan die begin wees van ���n reis na selfontdekking, want sonder kennis oor jouself kan jy nie doeltreffend veg nie.
Gaan dit vandag oukei? Komaan, dan is dit die kans vir planne maak. Wat kan jy doen om daardie afwaartse skuif te voorkom? Die pille wat jy so graag wil los, dalk maar aanhou drink? Dalk maar aanhou gaan na die duur terapeut? Gesonder eet? Begin stap? Werk aan jou tydsbestuur en streshantering? Of iets heeltemal anders wat vir jou van toepassing is?
Gaan dit op die oomblik maar sleg? Dan is dit die tyd vir krisisbestuur, vir verdediging. Medikasie, terapie en oefening, die towerkombinasie. En sodra jy jou kop kan lig, begin jy aan die aanval beplan.
Nee, aanvaar beteken nie oorgee nie. Aanvaar beteken inderdaad om jou vyand te leer ken en jou planne reg te kry. En dan uit te voer.
January 21, 2015
Hoekom lees mense romanses?
Cliffordene Norton vat dit baie mooi raak:
Originally posted on Romanzalesersblog:
Hierdie vraag is al so baie gevra, dis nie eens snaaks nie: Hoekom lees ek romanses?
Die gesegde lui nie verniet: ���Change is as good as a holiday��� nie! Deur te lees vat ek ���n vinnige en bekostigbare vakansie en ek spaar myself baie moeite en onkoste (in platsak-Januarie spaar jy waar jy kan). Ek hoef nie my tas te pak nie, hoef nie besprekings te maak nie en my bankbalans neem nie ���n nose dive nie!
Nee, ek gaan sit en leef my in iemand anders se lewe in, maar ek weet klaar hierdie storie het ���n gelukkige einde. Dus ooreet ek my nie terwyl ek saam met die heldin stres nie (daai Kersfees-rolletjies is juis nog nie afgeskud nie), ek lees net verder. As die held goed doen wat die heldin se hare laat regop staan, dink ek: ���Girl, moenie worry nie. Hy sal nog���
View original 137 more words
January 18, 2015
‘n Drukkie ‘n dag?
Ek het ��� soos seker baie van my tydgenote ��� nie met drukkies grootgeword nie. Nog minder met openlike verklarings van liefde tussen familie of vriende. Maar wel met die soen-op-die-mond-gewoonte. Nogal �� vreemde teenstelling, as mens mooi daaroor dink.
Vandag werk dinge natuurlik meestal andersom. Mondsoene word in my kringe deesdae vir die geliefde gereserveer, of dalk vir ouer familie wat nog in die gewoonte is en dalk kan aanstoot neem as dinge nou skielik verander. Eintlik is dit so �� intieme handeling dat ek my amper nie �� tyd kan voorstel toe dit algemeen was tussen al wat leef en beef nie. Dink net aan die kieme … Om nie eens van die snorre en baarde te praat nie.
Mens hoef maar net bietjie rond te vra en jy hoor vele stories van kinders wat grillerige ooms of tantes moes soen. Persoonlik het ek ���n paar storietjies wat ek dalk nie hier moet deel nie. Die meeste van hulle behels ���n skaam dogtertjie en volwasse manlike familielede.
Deesdae is baie Afrikaanse mense ook entoesiastiese lede van die drukkiekultuur. Self het ek besonder goed ��� geleidelik oor jare heen ��� hierby aangepas. Ek dink dit het vir my veral (dalk onbewustelik) gegaan oor die vermyding van einste daardie soenery. Mens het as���t ware iets anders om aan te bied in die plek van die mondsoen. En die feit dat daar soveel omstandighede is waar ���n drukkie meer kan s�� as woorde. Veral in hartseer situasies waar jy eintlik nie woorde het nie, of pynlik bewus is van die ontoereikendheid ��� en selfs potensi��le skadelikheid ��� van woorde.
Dat aanraking vir die mens ���n natuurlike en noodsaaklike ding is, is eintlik heel logies. Ons vel is ons grootste orgaan en ons heel eerste kennismaking met die w��reld geskied via die vel. Navorsing oor die invloed van aanraking of die afwesigheid daarvan op apies en op mensbabas in kinderhuise, is goed bekend. Ek dink niemand sal stry dat dit vir ���n nuwe ma (en deesdae word die pa���s ook die vryheid gegun) die natuurlikste ding op aarde is om haar baba vas te hou en te vertroetel nie. Borsvoeding pas natuurlik perfek hierby in, maar natuurlik kan ���n ma ook die baba vashou terwyl hy bottel drink. Dis net soveel makliker om hom te los en solank met iets anders aan te gaan.
Die sosiale norme van samelewings verskil natuurlik, ook wat aanraking betref. Groot dele van die Westerse w��reld het ���n baie vyandelike omgewing vir spontane aanraking geraak. Alte maklik kan ���n onskuldige drukkie in die verkeerde konteks as seksueel ge��nterpreteer word. Mens hoor van skole in Amerika en ook al in SA waar drukkies verbied is, om onvanpaste vryerasies en ook seksuele molestering of teistering te probeer voorkom.
Baie van ons is dan ook onseker wanneer wat nou eintlik korrek is. Moet ek soen? Moet ek handgee? Moet ek druk? Wangsoene? Hoeveel? Lugsoene? In verskillende kulture en verskillende situasies is die antwoord natuurlik verskillend.
���n Drukkie op die regte tyd help om vertroue en ���n gevoel van sekuriteit te bou en bevorder kommunikasie.
Daar is heelwat navorsing wat daarop dui dat drukkies allerlei gawe fisieke effekte het, soos om die oksitosien- en serontonienvlakke (belangrike goedvoelhormone) te verhoog. Goeie vlakke hiervan laat ons lekkerder voel en kan help om ���n donker bui te verdryf of te verlig.
���n Drukkie is goed vir die selfbeeld. Op ���n diep vlak voel mens waarskynlik jy kan darem nie so onwaardig/dom/dik/whatever wees soos jy soms dink as iemand bereid is om jou so aan te raak nie. Ons behou (hopelik) as volwassenes die positiewe assosiasies wat aanraking vir ons as kleintjies ingehou het.
���n Drukkie help mens ontspan, die stywe spiere verslap en die pyne van bv. fibromialgie kan blykbaar verbeter.
Drukkies gee ons praktiese geleentheid vir gee sowel as ontvang. Die uitdeler word net so positief be��nvloed soos die ontvanger.
���n Drukkie op die regte tyd kan wys mens gee regtig om, die betrokke verhouding is vir jou belangrik, die persoon is vir jou van waarde.
Nee, ek bepleit nie ontydige �� gevroetel tussen vreemdelinge nie. Maar ek dink aanraking op die regte tyd en plek kan baie doen om mens �� gevoel van konneksie te gee en eensaamheid te verminder. En �� diep eensaamheid is juis een van die kenmerke van depressie.
Vir my lyk sensitiewe aanraking dus na �� wapen in die stryd teen depressie, maak nie saak aan watter kant van die geveg jy staan nie. Die lekkerte van �� drukkie is dat mens nie een kan gee sonder om self een te ontvang nie. Ons weet hoeka ook dit kan mens help beter voel as jy vir iemand anders iets kan beteken. Naas �� glimlag is �� drukkie seker die maklikste ding om vir enigiemand te gee.
Daar is ook mense wat heeltemal niks van drukkies hou nie. Vir hulle moet mens natuurlik in ag neem. Ek bepleit nie dat enigiemand sy aanraking op iemand anders moet afdwing nie. Maar ek wonder tog of daar nie �� diep hartseer en/of eensaamheid agter �� algemene aversie aan aanraking l�� nie.
Virginia Satir (�� beroemde terapeut ��� Google haar gerus) het ges��: ���We need four hugs a day for survival. We need eight hugs a day for maintenance. We need twelve hugs a day for growth.���
Het jy al vandag jou porsie ontvang? Nie? Gaan deel dan dadelik �� paar uit, al is dit ook vir jou kat of hond. Niemand het ges�� die ontvanger moet noodwendig �� mens wees nie.
December 7, 2014
November 19, 2014
Romanza en skeptiese feministe
Ware woorde oor feminisme en romantiese fiksie:
Originally posted on Romanzalesersblog:
’n Genre wat fokus op die liefdesverhouding tussen ’n man en ’n vrou laat gereeld wenkbroue lig, nie net by meeste mans nie, maar ook by vroue wat selferkende feministe is.
Volgens die patriargale sisteem is ’n vrou eers ’n volwaardige persoon nadat sy die titel van mevrou bygekry het. Indien sommige vroue dus romantiese fiksie wil vermy is dit te verstane.
Maar ons bevind ons nou in die 21ste eeu waar feminisme nie meer ’n vloekwoord is nie en feministe ook nie meer hulle bra’s verbrand en hulle beenhare laat groei nie. Kaalvoet en pregnant is by die deur uit saam met die siening dat ’n butch-voorkoms jou onafhanklikheid beklemtoon.
Janice Radway, ’n kenner op die gebied van romantiese fiksie, se navorsing bewys dat feminisme eintlik ’n subversiewe genre is omdat die skrywer (en die leser) mans skep soos vroue hulle wíl hê en nie soos hulle werklik is…
View original 412 more words
November 9, 2014
Kortverhaal vir Movember: Die moeite werd
Die storie het ‘n stuk of vyf jaar gelede in Huisgenoot verskyn, nog voor ek van die Movember-veldtog vir bewusmaking van prostaat- en testikelkanker geweet het (of voor dit bestaan het). Die boodskap bly dieselfde – bewusmaking van die kanker waaroor nog nie gepraat word nie, veral nie deur die jong manne wat juis vatbaar is daarvoor nie.
“EINA! MAGTIG, MAN, KAN JY nie kyk wat jy doen nie?” Ek kan sweer sy’t die naald ‘n paar draaie gegee in my arm. Sy’t sowaar nog al die jare oor my sondes gebroei. En hier het sy my nou waar sy my wil hê: hulpeloos op my rug – met die naald in háár hand. Sy stry verniet – natúúrlik onthou sy die debakel met ons matriekafskeid destyds.
Elaine Mouton bly egter so koel soos ‘n komkommer; ‘n mens sal nooit dink ons twee het ‘n geskiedenis nie. “Probeer ontspan, ons sal weer moet probeer.”
Die koel blou oë, die netjiese wenkbroue en die weerlose mond begin swem voor my, ‘n vreeslike naarheid kom oor my. En ‘n sonbesie begin skril in my ore lawaai.
“Siestog, die tawwe outjie het sowaar uitgepass!” Dis die lawwe assistentjie se woorde wat yl na my toe aankom voor die donker oor my vou. Suster Mouton sal nooit so ‘n onprofessionele ding sê nie, daarvoor is sy eens te perfek.
DIE VERTREK KOM STADIG WEER in fokus, die gesing in my ore word gaandeweg dowwer. “So ja, dis beter! Hier, drink eers voor ons weer probeer.” Sy’s doodrustig, seker gewoond om erger dinge te hanteer as ‘n yslike mansmens wat flouword van ‘n simpele naald in sy arm.
Ek vat die glas koeldrank uit haar hand, drink dit met ‘n paar slukke leeg en mik om orent te kom.“ Jy gaan niks nêrens weer probeer nie – ek loop! Ek het genoeg van hierdie blerrie spul gehad.”
Maar toe ek regop kom, begin die wêreld van vooraf draai om my. Ek sak magteloos terug in die haatlike stoel. Wat de hel is dit vandag met my dat ek net wil omkap? Die frustrasie van die afgelope weke stoot bitter in my keel op en stort oor my lippe: “Ek is gatvol vir die hele blerrie spul! Ek is gesond – hoe meer ek vir julle sê ek is gesond, hoe meer karring julle met julle ewige gechemo, chemo!”
“Louis, sit asseblief nou stil en luister na my!” Sy staan nou reg voor my, téén die stoel. Haar wange is pienk en haar oë het hul koelheid verloor.
Ek sit stil, hoofsaaklik omdat ek nie kán orent kom sonder om haar uit die pad te stamp nie. Maar ek luister nie. Ek is keelvol geluister na mediese boffins … Ek is gelukkig dat die kanker so vroeg opgespoor is; dit was dapper en volwasse van my om onmiddellik ‘n dokter te raadpleeg toe ek onraad vermoed het; dis verstandig om voluit te gaan vir die voorkomende behandeling. Ensovoorts. En so meer. En aan en aan, tot satwordens toe.
“Dit sal belaglik wees om jou chemoterapie op hierdie tydstip te stop. Na vandag het jy nog net twee dae om te gaan. Ek weet dis nie lekker nie, maar jou liggaam hanteer die behandeling eintlik baie goed …” Ek kan hoor sy is eintlik lus om my ordentlik in my maai te stuur, dat sy aan die laaste rafeltjie van haar geduld vashou. Maar dit traak my netmooi niks. Van saamwerk en inskiklik wees het ek genoeg gehad.
“Nie lekker nie! Jy weet niks, man! Wat weet jy van die naarheid? En die moegheid? Ek is vir weke al dag en nag naar – ‘n flippen swanger vrou se moses. Die simpelste goed laat my maag draai, my eetlus is in sy kanon in. Ek leef van Provitas en Marmite, ek is te pateties om te oefen, ek beteken niks by die werk nie. En jy reken dit gaan goed!”
Ek is gewoond dat vrouens – my ma en my meisie ingesluit – nie bestand is teen my humeur nie. Hulle vat óf die pad óf gaan aan die huil. Of albei. Maar nie hierdie ene nie. O nee, sy draai kalm om en maak die deur van die chemokamer met ‘n ferm gebaar toe. Toe draai sy terug na my, vat my ander arm in ‘n ystergreep vas, bewerk hom blitsvinnig met haar wattetjies en goetertjies en druk die naald met een vloeiende beweging in die aar.
“Nou sít jy en jy luister vir my!” Haar oë is nou twee skerfies glas, haar stem laag en gevaarlik.
Ek sit. Nie dat ek juis ‘n keuse het nie.
Haar gesig is so naby myne dat ek die fyn waterpokkiemerkie tussen haar wenkbroue kan sien. Sou cute gewees het as omstandighede anders was. “Het jy een enkele keer al gebraak van die behandeling?”
“Nee, maar …”
“Een enkele infeksie gehad wat nie gesond wou word nie?”
“Nee, maar …”
“Het een enkele haar al van jou kop af geval?”
“Nee, maar …”
Sy spring triomfantlik op, asof sy ‘n oorwinning behaal het. “Luister na jouself! Jy het ‘n maar vir elke woord wat ek sê. Waar is jou dankbaarheid? Besef jy watter lot jy vryspring deur die vroeë opsporing en die voorkomende chemoterapie? Het jy al gesien wat hierdie siekte aan mense kan doen? Moet ek jou ‘n bietjie in die kankersaal invat?”
Ek hóú van die vurige Elaine wat ek na tien jaar so onverwags weer raakgeloop het. As sy destyds maar soveel woema gehad het … maar sy was die nerd van die klas, bleek en briljant en tot sterwens toe skaam. En ek was die grootste jock, uitdagend en lawaaierig en ‘n haan onder die hennetjies. Sekerlik ‘n resep vir ‘n katastrofe.
Wat toe ook plaasgevind het. My pelle het my gedare, ek het haar geskiet vir die matriekafskeid – en haar toe in die steek gelaat. Onvergeeflik.
Ek lê gedwee terug in die stoel, probeer my asemhaling weer rustig kry terwyl die giftige konkoksie in my are inloop. “Sorry, man.”
Sy’s dadelik weer die ene ontferming: “Ek is jammer ek moes hard met jou praat.” Haar bekwame hand rus ‘n oomblik op myne wat hulpeloos op die armleuning lê, gekoppel aan die drup wat die een sakkie vreemde chemikalieë na die ander in my lyf intap. “Dis normaal om moedeloos te word, veral vir iemand wat eintlik op die oomblik heeltemal gesond is soos jy.”
“Dis net dat ek so ellendig moeg is. En die hele tyd naar – dit gaan net nooit heeltemal weg nie.” Die pamflette wat hulle my in die hand gestop het, gaan mos aan en aan oor hoe jy oor jou kanker moet praat. Wel, hier kry ek dit eindelik reg. Maar nou voel ek soos ‘n ondankbare luis.
Elaine Mouton gee elke dag van haar lewe vir kankerpasiënte hul chemoterapie. Mense wat ernstig siek is en die punch vat met ‘n smile. Sy’s seer sekerlik nie lus vir die gemor van ‘n blakend gesonde mansmens wat eintlik nie veel het om oor te kla nie.
Ek onderskat egter haar geduld en empatie: “Ek verstaan dat dit vir jou moeilik is om nou die voordele van die voorkomende behandeling in te sien.” Handig verwyder sy die leë sakkie, hang die een met die soutmengsel wat die are moet skoon spoel, netjies aan sy hakie. “Miskien is jy te hard op jouself. Laat jou ma en jou meisie jou maar nog ‘n bietjie vertroetel, dalk kry jy nooit weer die kans nie!”
Nogal snaaks dat sy nie uitvra na my ma nie. Op ons dorpie het almal mos destyds vir almal geken.
My ma en my meisie is egter die twee heel laaste mense waaraan ek nou wil dink. En die rede gaan Elaine beslis nie goedkeur nie. “Ek’s nie die soort wat ‘n fuss om my soek nie,” sê ek bot.
“Jy verdien ‘n bietjie fuss – jy’s eintlik baie dapper, al is jy so beneuk. Laat hulle maar ‘n bietjie kloek om jou!”
“Ek kom reg, ek het nie ‘n gekloek nodig nie.”
Die raakvathande word eensklaps stil, die wakker oë is weer vlymskerp op my: “Jy hét tog seker ‘n meisie?” Op skool het ek áltyd ‘n meisie gehad, soms meer as een.
Ek’s vas, ek kan nie vir haar lieg nie, nie terwyl sy in beheer is van die medikasie wat in my lyf inloop nie. “Ja.”
“Hoekom kom sy nooit saam met jou nie? Jy weet tog ‘n familielid of vriend is welkom om die pasiënte te kom ondersteun!”
Sy staan nou hande in die sy voor my, skud haar kop ongelowig: “Jy steek dit waaragtig vir haar ook weg!” Hoekom sê sy ook? Sy kan tog nie weet my ma … Maar haar volgende woorde laat vergeet my van die ook: “Die mense die heel naaste aan jou wéét nie daar’s testikulêre kanker by jou gevind en …”
My senuwees pluk op ‘n knop by die aanhoor van die vervloekte woorde uit die mond van hierdie pragtige herinnering aan my wilde jeug. “Sjuut man, magtig! Wil jy hê die hele wêreld moet jou hoor?”
Ek kan nie dink dat ek ooit daarmee sal kan vrede maak dat ek die helfte van my manlikheid moes inboet nie. Ek van alle mense – van seunstyd af die toonbeeld van viriliteit, die groot casanova. Dis net die vrees dat die ander helfte ook in die slag kan bly wat my tot dusver gedryf het – dwarsdeur die vernederende proses van sperme laat vries vir ingeval ek later heeltemal onkapabel raak, deur die voorkomende chemo vir ingeval daar êrens in my lyf nog ‘n kankerselletjie skuil wat nie deur die peperduur skanderings en bloedtoetse opgespoor is nie.
Elaine sak in die stoel oorkant my neer. “Jy kan dit nie geheim hou nie! Jy maak dit vir jouself onnodig moeilik! Niemand gaan minder van jou dink nie. ‘n Man se manlikheid sit netso min net in sy testes as wat ‘n vrou s’n in haar borste alleen sit. Ek gaan met Dokter praat, ons kan jou die naam van ‘n goeie sielkundige gee …”
“Vergeet dit.” Ek draai my kop weg en maak my oë toe. Hierdie gesprek is wat my betref afgehandel.
In doodse stilte voltooi ons die res van die sessie. Die oomblik toe die naald uit my arm is, spring op en storm by die deur uit. Ek ignoreer die duiseligheid, haal net-net die kleedkamer. Daar leun ek moedeloos teen die wasbak, kyk met afkeer na die bleek, lustelose siel in die spieël. Ek ken myself nie meer nie.
Hoe kan ek Madelein van hierdie ding vertel? En hoe kan ek met haar – of enige ander meisie – trou sonder om dit te doen?
DIS FEITLIK DONKER TOE EK by my meenthuiskompleks indraai. Ek het hierdie week se sessies vir laatmiddag geskeduleer met die hoop dat ek darem soggens by die werk iets gedaan sal kry, maar dit het ook nie gewerk nie. Ek voel pap en nikswerd en niks wat ek kan doen, gaan dit blykbaar laat verdwyn nie.
Met hierdie ding is daar net een manier: foeter dwarsdeur die ellende en anderkant uit. Maar dis of ek fut verloor het, daar is ‘n skrale twee dae se behandeling oor – en ek kan net nie meer nie.
Ek het ‘n fout gemaak om die nagmerrie waarin ek so onverwags beland het, vir my mense weg te steek. En om nou met die hele sak patats te voorskyn te kom, gaan ‘n helse drama afgee.
Ek moet óf alleen deurdruk óf bieg. Die een voel so onmoontlik soos die ander.
My probleem word vir my opgelos: Toe ek by my voordeur instap, wag Madelein my in. Sy is beeldskoon soos altyd. En woedend.
In haar hand het sy een van die vele doktersverslae wat die afgelope paar weke deel van my lewe geword het. En sy’t nog nooit veel simpatie gehad met enige siekte nie.
“Wat gaan hier aan, Louis?” Sy swaai die brief so wild voor my dat ek nie kan gesien kry presies watter verslag van watter dokter dit is nie. Sy’t in my goed gekrap. Maar ek het nie eens krag vir kwaad word nie.
“Ek … Kom, ek skink vir ons iets, dan praat ons.” Toe die woorde uit is, besef ek my fout. Alkohol is die heel laaste ding waarvoor ek nou kans sien, die blote gedagte is genoeg om my kiewe inmekaar te laat trek.
“Sal jy nog kan kinders hê?”
Is dit al waarin sy belang stel? Of ek nog pa kan word? Dis nie dat ek en sy nou juis enige oomblik gaan trou nie – ek kan nie onthou dat die woord al ooit werklik tussen ons gesê is nie.
Sy gaan sit, vat die glas wyn by my en sluk dit vinnig leeg. “En wanneer is die operasie gedoen? Toe ek in Windhoek was?” Sy kom nie eens agter ek drink niks nie.
“Ja.” Ek gaan sit vinnig; my bene begin bewe onder my. Ek weet nie of dit die newe-effekte is wat inskop of pure skok is nie.
“Is dit van die chemo wat jy so ellendig is die laaste tyd? Ek is al hartlik keelvol vir jou oumansmaniertjies … nee, ek is nie lus vir gaan dans nie … ook nie vir uiteet nie … ook nie vir fliek nie …”
En ek dag ek het my miserabelheid so goed weggesteek. Hoe onnosel kan ‘n mens wees? “Hulle sê die moegheid is normaal, dit sal gou oorgaan as die terapie klaar is. Die naarheid is darem nie té erg nie. Dis net dat dit nooit oorgaan nie, dit bly die hele tyd …”
“Jy klink soos ‘n ou vrou, Louis.”
“Ek voel nogal baie soos ‘n ou vrou,” sê ek eerlik. ”Of dalk eerder ‘n swanger vrou. Naar en moeg tot sterwens toe.”
“Jy weet ek’t nie geduld met kleinserige mansmense nie.” Sy staan op, kry haar handsak. “Ek loop. Bel my as jy in ‘n beter toestand is.”
Ek bly sit vir ‘n ewigheid so, met my kop moedeloos in my hande. Ek is nie eens verbaas toe die trane tussen my vingers deur begin drup nie. As ek ooit getwyfel het, weet ek dit nou: My meisie is ‘n harde mens sonder enige empatie.
As ‘n man die aarde só hard tref, ken hy net een pad, al is hy sewe-en-twintig jaar oud en volkome selfstandig: die pad na sy ma toe.
Ma bly skaars ‘n kwartier van my af. Ek het nog ‘n sleutel; ek sluit oop en stap in soos ek gewoond is. In die kombuisdeur steek ek egter viervoet vas.
Teenoor my ma sit Elaine Mouton. Sy huil en hou my ma se hande vas. En sy sê: “Ek kry hom so jammer, tannie! Hy’s so dapper en koppig, maar hy maak dit onnodig nog moeiliker vir homself.”
Die woede stoot in ‘n rooi vlaag oor my brein. “Waar de hel kom jy aan die reg om my sake met my ma te bespreek? Hoe’t jy in elk geval geweet sy bly hier?”
Elaine lyk of sy ‘n spook gesien het. “Louis …”
“Dis nou te laat vir verskonings! Dis my private goed wat jy hier sit en uitblaker – dis onprofessioneel! Ek kan jou dagvaar!”
Ek kies die uitweg van die lafaard. Ek draai op my hakke om en ry terug na my eensame meenthuis toe. Niemand kom agter my aan nie.
DONDERDAG VERDUUR EK DIE BEHANDELING in ‘n ysige stilte wat veronderstel is om Elaine te straf. Maar eintlik sterf ek van nuuskierigheid. Het sy waaragtig my ma opgespoor en my ellende gaan uitblaker? Hoe de joos het sy geweet ek steek dit weg?
Toe ek opstaan om te loop, praat sy vir die eerste keer: “Ek bly al ses maande langs jou ma.”
“En toe sê jy haar.” Die ergste kwaad is al uit my uit, die verligting begin nou inskop.
“Toe ek agterkom sy weet van niks, het ek haar gesê. As dit verkeerd was – skiet my maar gerus.”
“Ek wou haar die skok spaar.”
“Ma’s wil nie gespaar wees nie – hulle wil help.” Die blou oë kyk my ernstig aan. “Gaan na jou ma toe, Louis.”
Ek gaan na my ma toe, dadelik en met ‘n blye hart. Elaine het my ‘n yslike guns gedoen. Meteens voel ek sterk, sterk genoeg om my ma se wrewel te verduur. Want ek weet sy’t my waarskynlik al lankal vergewe.
My ma wag vir my. En haar arms is nog net so gerusstellend soos toe ek ‘n wilde laaitie met rowe op die knieë was.
VRYDAG BEL MADELEIN NA TWEE dae se ysige stilte. “Jy maak mos vandag klaar met die spulletjie? Kom ons gaan dans vanaand, man!”
My moed sak in my skoene. Ek is pas terug van my laaste sessie. My bene voel bewerig en ek het net een allesoorheersende begeerte – om in my bed te klim en die naweek om te slaap.
“OK, ons kan so maak,” sê ek ter wille van die vrede.
En ek weet ek gaan vanaand my alie sien. Sonder ‘n spieël.
EK DANS GRAAG EN EK dans goed. Normaalweg. Maar vanaand hou ek skaars ‘n uur, toe’s ek dood op my voete. Madelein jol vrolik voort met al wat voorkom; van my ellende is sy onbewus. Of dalk gee sy doodgewoon nie om nie. Ek strompel na buite, trek die stadslug gulsig in my longe in.
Uit die verligte saal kom Elaine uit op die skemer stoep. Sonder haar uniform en professionele glimlag lyk sy klein en weerloos. Maar ek weet nou van die staal onder die sagtheid. “Kom, ek vat jou huis toe,” sê sy kalm. “Ek het klaar vir Madelein gesê. Sy’t het genoeg bewonderaars om die aand verder te geniet.”
“Hoe’t jy geweet …?”
Sy vat my ferm aan die arm. “Jou ma het gevra. Sy weet julle kom gewoonlik hier dans.”
Ek’s nie eens kwaad nie, ek het eenvoudig nie die krag nie.
By die huis laat ek my doodgewillig in die bed sit. En daar bly ek vir die res van die naweek.
MAANDAGOGGEND staan ek in die chemokamer met die grootste bos blomme wat ek enigsins kan bekostig. Suster Mouton ontvang my met haar koel, professionele glimlag.
Onder haar pasiënt se skerp oë oorhandig ek die blomme formeel. “Om dankie te sê, suster. Vir alles.”
“Dis ‘n plesier, meneer Liebenberg.” Ek mis nie die blyskap in haar oë nie. Ook nie die belofte nie.
My beproewing was nie verniet nie. Dit was deur en deur die moeite werd.
September 28, 2014
Roer jou litte – dis die moeite werd!
As ʼn mens depressief is, is jy – om die minste te sê – nie lus vir oefening nie. Nie eens om om die blok te stap wat jy dan weer onder die bed in skop nie.
Baie van ons is wanneer dit uitstekend met ons gaan, steeds nie lus vir oefening nie. Êrens langs die pad het ons ʼn baie sterk verband tussen oefening en lyding vasgelê. Die idee dat ʼn mens oefening kan GENIET, het die meeste van ons saam met ons kinderjare agtergelaat.
Miskien net dit te doen met die drawwers wat ons gereeld langs ons paaie sien. Hulle lyk maar selde of hulle dit geniet. Dieselfde geld vir die padfietsryers. Maar miskien is hulle almal net aan die konsentreer om nie die jongste tragiese stukkie statistiek te word nie. As hulle nie iets positiefs daaruit gekry het nie, sou hulle nie elke dag daar gewees het nie.
Daar is ook die kwessie van “no pain, no gain”. Om een of ander rede het ons begin glo iets wat vir jou gesondheid goed is, kan nie ook lekker wees nie.
Die selfspraak waarmee ons onsself aan die gang probeer kry, is dan ook meestal op hierdie negatiewe konnotasies geskoei. “Ek MOET hierdie week begin oefen.” En hoe meer jy dit vir jouself sê, hoe minder lus raak jy. “As ek nie begin oefen nie, gaan ek nog vetter word.” Gewoonlik sê jy dit vir jouself met ʼn tjoklit in die hand. Jy sien die oefening as straf – jy probeer jouself met ʼn lat van agter wiks om vorentoe te gaan. Maar jou brein word nie oortuig nie en jou lyf kom nie in beweging nie.
Daar is ʼn makliker manier. Regtig.
Konsentreer op die KORTtermyn voordele wat oefening vir jou gaan bring. Dis ʼn feit soos ʼn koei dat enige soort oefening jou binne ʼn kort tydjie (20 min. word meestal genoem) baie meer opgewek, lewendig en positief laat voel. Hoe die serotonien en dopamien en al die ander goed met vreemde name presies werk, kan jy maklik by Mr Google gaan uitvind. Maar ek kan vir jou sê: Dit werk.
Om vir jouself te sê jy gaan oor ʼn jaar fikser en gesonder wees as jy oefen, is eenvoudig nie kragtig genoeg nie. Ons soek mos maar kitsbevrediging (instant gratification). Gee dit vir jouself – vertel jouself jy gaan oor tien minute beter voel. Want jy gaan.
Los die lat (“Ek is lui, ek is ʼn pateet, ek het nie wilskrag nie.”) en hou liewer ʼn sappige wortel voor die donkie (Dis nou jy!): “Ek gaan so lekker voel na ek gestap het.” “Ek gaan goed voel oor myself.” “Ek gaan minder depro voel as ek elke dag ʼn bietjie oefen.”
Soek na ʼn soort oefening waarvan jy jou. Hou aan soek tot jy dit kry. Gebruik jou verbeelding. Wees kreatief. Raadpleeg die alwetende Mr Google. Raadpleeg mense wat gereeld oefen en dit geniet (Daar bestaan wel sulke mense!).
Haat jy draf soos ek? Moet dan nie probeer draf nie. Reken jy soos ek die oppervlakte van ʼn padfiets wat aan die pad raak, is hopeloos te klein? Moenie begin fietsry nie.
Hou jy van dans? Dans dan. Al is dit vir ʼn kwartier om die kombuistafel. Dit hoef nie by ʼn studio in ʼn mooi kostuum te wees nie. (Dit mag natuurlik, as jy dit kan bekostig en dit vir jou lekker is. Ek weet van twee dansmaats wat op hierdie oomblik in Italië op wittebrood is.)
Pak jou oefening só aan dat dit VOLHOUBAAR is. As dit vir jou aaklig is, gaan jy nie volhou nie. Vir my het die gym in die dorp gewerk solank ek saam met my kinders kon gaan. Later het die gym by die hoërskool naby my gewerk, tot hulle vir die publiek toegemaak het. Toe het ʼn paar oefenvideo’s van kalahari.net gewerk – tot ek my knie seergemaak het omdat ʼn sekere posisie te veel gebruik word. Nou spring ek in my eie huis voor my eie TV rond op my eie geliefde Springsteen se musiek – en dis die kosbaarste uurtjie van die dag. (Ek is nog steeds lui voor die tyd, maar die wortel van die goedvoel wat baie gou inskop, is genoeg om my aan die gang te kry.)
Luister na jou lyf. Veral as dit nie meer ʼn bloedjong lyf is nie. As iets seer raak, hou op. Smeer salfies aan. Gaan fisio toe. Doen enigiets – moet net nie heeltemal ophou nie.
Begin oefen wanneer jy goed voel. Of oukei. Moenie wanneer jy in die dieptes van depressie is, van jouself verwag om ʼn oefenprogram te begin en vol te hou nie. Don’t set yourself up for failure!
Oefening is regtig die natuur se beste antidepressant. Glo my, ek weet. As ek nie jare lank toe ek dikwels ernstig depressief was, aangehou stap het nie, was ek moontlik nie vandag hier om vir jou te preek nie.
September 21, 2014
Die dooies leef ��� SD Fourie
SD Fourie is iemand wat die Strandveld en sy mense deur en deur ken. Ek was nie verbaas om op die flapteks te verneem sy is �� toergids en besit haar eie museum op Franskraal nie. As dokument van �� vergange tyd in daardie streek en veral die lewe op die plase, is Die dooies leef net so waardevol soos sy voorganger, Die lanternswaaier.
Hoewel die boeke apart gelees kan word, volg hulle wel op mekaar. Ek leser sal aanbeveel dat mens eers Die lanternswaaier lees voor jy Die dooies leef aanpak, of jou geheue �� bietjie verfris as jy dit �� jaar of drie gelede gelees het. Hoewel daar in Die dooies leef gepoog word om die nodige agtergrondsinligting te gee, kan mens die boek baie meer geniet as jy die eerste een goed onthou.
Die dooies leef is basies Hanna, �� nakomeling van Sophie in Die lanternswaaier, se poging om sin te maak van haar familiegeskiedenis en haar lewe as enkeling wat nooit voel sy behoort regtig ��rens nie. In die proses ontdek sy dat sy in di�� opsig nie alleen is nie en kom sy ook tot groter begrip vir mense wat sy tevore veroordeel het. Die fyn draad van romanse wat deur Hanna se storie geweef word, verskaf �� ligter kant aan �� andersins sombere verhaal.
Die dooies leef werk met die begrip dat mense voortleef deur hul nageslag; dat ons nie werklik enkelinge is nie, al voel ons ook so. Die verhale van die verskillende geslagte word ingeweef in die w��reldgebeure van elkeen se tyd (veral die twee w��reldoorlo��) en laat mens met die gevoel dat jy deel is van �� groter geheel. Die diepgesetelde behoefte aan liefde en aanvaarding en om te behoort, loop deur Sophie, Maryna en Hanna se verhale. Die rassesituasie op die plase word ook aangespreek ��� aan die een kant die afstand wat daar bestaan, aan die ander kant die versorgende rol wat veral die bruinvroue dikwels in die wit kind se lewe speel wat nie binne haar eie kring werklik aanvaar word nie.
Mens hoop daar kom nog stories van die Strandveld uit SD Fourie se pen.
Die dooies leef – SD Fourie
SD Fourie is iemand wat die Strandveld en sy mense deur en deur ken. Ek was nie verbaas om op die flapteks te verneem sy is ʼn toergids en besit haar eie museum op Franskraal nie. As dokument van ʼn vergange tyd in daardie streek en veral die lewe op die plase, is Die dooies leef net so waardevol soos sy voorganger, Die lanternswaaier.
Hoewel die boeke apart gelees kan word, volg hulle wel op mekaar. Ek leser sal aanbeveel dat mens eers Die lanternswaaier lees voor jy Die dooies leef aanpak, of jou geheue ʼn bietjie verfris as jy dit ʼn jaar of drie gelede gelees het. Hoewel daar in Die dooies leef gepoog word om die nodige agtergrondsinligting te gee, kan mens die boek baie meer geniet as jy die eerste een goed onthou.
Die dooies leef is basies Hanna, ʼn nakomeling van Sophie in Die lanternswaaier, se poging om sin te maak van haar familiegeskiedenis en haar lewe as enkeling wat nooit voel sy behoort regtig êrens nie. In die proses ontdek sy dat sy in dié opsig nie alleen is nie en kom sy ook tot groter begrip vir mense wat sy tevore veroordeel het. Die fyn draad van romanse wat deur Hanna se storie geweef word, verskaf ʼn ligter kant aan ʼn andersins sombere verhaal.
Die dooies leef werk met die begrip dat mense voortleef deur hul nageslag; dat ons nie werklik enkelinge is nie, al voel ons ook so. Die verhale van die verskillende geslagte word ingeweef in die wêreldgebeure van elkeen se tyd (veral die twee wêreldoorloë) en laat mens met die gevoel dat jy deel is van ʼn groter geheel. Die diepgesetelde behoefte aan liefde en aanvaarding en om te behoort, loop deur Sophie, Maryna en Hanna se verhale. Die rassesituasie op die plase word ook aangespreek – aan die een kant die afstand wat daar bestaan, aan die ander kant die versorgende rol wat veral die bruinvroue dikwels in die wit kind se lewe speel wat nie binne haar eie kring werklik aanvaar word nie.
Mens hoop daar kom nog stories van die Strandveld uit SD Fourie se pen.
