Alta Cloete's Blog: www.altacloete.wordpress.com, page 36

It’s Boss time!

Vir diegene wat belang stel, my posts oor die Springsteen shows van hierdie week verskyn by http://marilebetterdays.wordpress.com/

Vir diegene wat belang stel – onthou, my posts oor depres...

Vir diegene wat belang stel – onthou, my posts oor depressie verskyn nie meer hier nie, maar by http://inspirasievirdepressievegters.wordpress.com/

Vaarwel aan 2013!

Wat my skryfwerk betref, was 2013 ʼn geseënde jaar met baie om voor dankbaar te wees.

Die uitdagings van klein openbare optredes het gewissel van ʼn leeskring wat eintlik letterkunde lees (ja, ek het effens bedreig gevoel, maar individueel was almal baie vriendelik) tot ʼn biblioteekkuier waar ek (en Kristel Loots) soos ʼn koningin ontvang is (dankie Goodwood), ʼn kuier by die grondslagfase van ʼn meisieskool (meisietjies in feetjierokkies, met net een lieflike heks), ʼn kuier by Madri Victor se skryfkursus (ek onthou haar sexy skoene!) en ʼn gesprek oor die liefde saam met Kristel Loots en Elsa Winckler in ʼn lieflike kerkie by die Tulbagh Lentefees. Elkeen spesiaal op sy eie manier. Elkeen ʼn goeie herinnering op sy eie manier. By elkeen het ek iets geleer en iets van myself ontdek.

Die tweede Seisoen-boek (Seisoen van vergifnis – Amanda en Wim se storie) het na heelwat pyn en trane in Februarie verskyn en was ook die eerste Lekkerlitboek van die jaar. Die grootste werk hieraan is natuurlik al in 2012 gedoen. Skryf is nie ʼn ding waar ʼn mens op instant gratification moet hoop nie, die beloning kom eers met verloop van tyd. Wat dit soveel soeter maak.

Die derde Seisoen-boek (Seisoen van vervulling) het met betreklik min pyn die geboorteproses, afronding en al die stappe tot by verskyning in Oktober deurgegaan. Na ʼn laagtepunt laat in 2012 moes ek die moed om die storie aan te pak diep en ver gaan haal. Dis ʼn groot vreugde dat dit toe eintlik (relatief) maklik gegaan het. Daarvoor kan ek net vir Ben en Emily dankie sê (al bestaan hulle nie regtig nie). Hulle storie het my eenvoudig aangegryp, dalk maar omdat daar soveel raakpunte met my eie storie is.

Van êrens het ek die moed (of die koppigheid) gekry om ʼn mislukte romanse van ʼn jaar of twee gelede uit die laai te haal en nie net af te stof nie, maar deeglik uitmekaar te pluk. Dis besonder bevredigend as mens na ʼn tyd kan sien wat is met ʼn manuskrip verkeerd en na baie wroeging en pyn kan weet jy het dit regtig verbeter. Eindelik liefde verskyn DV in Maart 2014, speel hoofsaaklik in Leipzig af en slaag (hopelik) daarin om van toegewyde wetenskaplikes ʼn romantiese held en heldin te maak. (Dat hulle besonder baie na my geliefde Springsteen en my passievolle Poolse skryfvriendin lyk, het natuurlik gehelp.)

Die besluit om ʼn vierde boek by die Seisoen-reeks te voeg, is nie ligtelik geneem nie. Te veel van ʼn goeie ding kan sekerlik gevaarlik wees, maar daar was hierdie drie (ja, drie – en dit was juis my probleem) lieflike jongmense wat ek tog nie sonder maatjies deur die lewe kon laat gaan nie. Herman, Jennifer en Liesel se storie het na die aanvanklike moeilike besluit geneem is, relatief (baie relatief) maklik vorm aangeneem. Soos jy dalk nou al kan raai, is daar hartseer dinge in die storie. Maar daar is altyd hoop in my stories, want self kan ek nie sonder daardie hoop lewe nie. As dinge reg verloop, sal Seisoen van lig en donker hopelik laat in 2014 verskyn. As dinge nie reg verloop nie, wag daar ʼn ekstra uitdaging vir my.

Die proses om my eerste nie-fiksie boek op (Beveg depressie en leef voluit!) op die internet te publiseer, was interessant, stimulerend, tydrowend, uitdagend, opwindend en skrikwekkend. Ek het die moeilike besluit geneem om professionele mense (ontwerper, taalversorger, iemand om die uitleg te doen) te gebruik om te verseker die boekie is van goeie gehalte en ek is nie spyt daaroor nie. Al is verkope op hierdie stadium teleurstellend, sal 2014 hopelik minstens nog een boek in die Leef voluit-reeks bring. ʼn Onverwagse vreugde is die vriende en vreemdes wat via die nuwe depressieblog hul skanse laat sak en my in vertroue neem oor hul eie swaarkry. Dis voorwaar ʼn voorreg wat ek hard probeer om waardig te wees.

Die uithaal en afstof van die nege en dertig tydskrifstories wat tussen 2004 en 2010 in veral Huisgenoot verskyn het, was ʼn groter taak as wat ek voorsien het, maar hopelik sal hulle in 2014 by die gewone internetwinkels beskikbaar word. Die herlees het in elk geval vir my groot plesier gebring. Dis nogal ongelooflik hoe gedateerd sulke verhale eintlik is, daar was dingetjies wat regtig al outyds geklink het. Die versoeking om hulle net so te vat en te laat verskyn, kon ek darem oorkom en hulle is dus op die oomblik by ʼn taalversorger wat my klein sondes met kundige vingers uitstryk.

My blog is na ek dink omtrent vier jaar op die punt dat daar steeds groot getalle lesers inkom, al post ek nie so gereeld soos aan die begin nie. Die nuwe depressieblog is nog in sy kinderskoene, maar die leserstal is stadig maar seker aan die groei. My twee fb-blaaie (Alta Cloete Skrywer en Inspirasie vir depressievegters) se ledetal het deur die plafon gevlieg en verstom my steeds elke dag. Die kontak is kosbaar. Ek is dankbaar vir elke mens wat deur my werk aangeraak word en dubbel dankbaar vir elkeen wat die moeite doen om my te laat weet.

Nog ʼn groot vreugde is die fb-groep Kom ons lees weer Afrikaans! waar ek probeer om elke dag net een nuwe Afrikaanse boek te plaas. Dis nie in die eerste plek ʼn groep vir besprekings nie (hoewel kommentaar altyd welkom is), maar ʼn manier om lesers te help bewus word van wat in Afrikaans verskyn. Die lekkerte is dat daar genoeg nuwe Afrikaanse boeke verskyn dat my voorraad nooit op word nie. Ek verwonder my daagliks aan die getal nuwe lede wat inkom. Dit gee my hoop vir boeke in die algemeen en vir Afrikaans in besonder.

Die paar besprekings wat ek hierdie jaar vir Maandblad Zuid-Afrika kon skryf, was ook ʼn lekker ondervinding. Ek noem dit besprekings, want dis geskryf met die doel om Nederlandse lesers aan te moedig om dit te lees en nie in die eerste plek bedoel as kritiese ontledings nie. Ingrid Glorie doen as redakteur van Maandblad Zuid-Afrika wonderlike werk om Afrikaans en Nederlands opnuut in kontak te bring.

‘n Laaste lekkerte was die geboorte in Junie van die Loslit Leeskring. Ons is ‘n klein, informele groep wat uitsluitlik Afrikaans lees en dinge nie altyd op die tradisionele manier aanpak nie. Lede is uiteenlopende persoonlikhede met uiteenlopende persoonlikhede en leessmaak en is in verskillende lewensfases. Dit maak die uitdaging groter, maar die pret ook soveel lekkerder.

Waarheen in 2014? Ek weet nog nie presies nie. En natuurlik maak dit my baie bang. Maar ek weet dit gaan nie op veilige en gebaande weë wees nie. Dis tyd om vorentoe te beweeg. En ja, natuurlik maak dit my verskriklik bang. Maar skryf is vir my een lang geveg teen die vrees vir mislukking wat mens so maklik so kan verlam dat jy heeltemal niks gedoen kry nie. Ek sal dus die geveg voortsit en kyk waar dit my uitbring.

Hiermee ʼn groot, groot dankie aan my gesin, my uitgebreide familie, kosbare vriendinne, wonderlike fb-maters en getroue lesers wat my deur hierdie jaar opgelig het wanneer ek wou gaan lê, in my geglo het wanneer ek dit nie self kon doen nie en steeds bereid was om groot happe van hul kosbare tyd op my woorde te spandeer.

Uittreksel: Seisoen van vervulling

Sy het tog weer ingedommel, want toe hy kom groet, is sy vaag en verward.

“Dankie, Emmie, jy sal nooit weet wat jy vannag vir my gedoen het nie.”

Te gou is hy weg, die voordeur se klik skielik hard in die stilte wat soos ys om haar vou. Dis te vinnig, sy kan hom nie só laat gaan nie. Sy vlieg lomp en deurmekaar orent, vou die duvet beskermend om haar lyf, struikel oor die punt en stamp amper haar laptop van die eetkamertafel af. Vir ’n lang oomblik sukkel sy met die sleutel van die balkondeur, en gil amper hardop toe haar kaal voete die sneeu op die balkon tref.

Daar onder skraap Ben nie die sneeu van sy motor af soos sy verwag het nie. Onder haar trek ’n taxi haastig weg, verdwyn die rooi agterliggies om die draai voor sy haar asem kan terugkry. Ben se silwer Volvo staan onaangeraak onder sy sneeukombers, omtrent net die registrasienommer is sigbaar: VF75038. Die diep koue swiep van haar voete af op tot binne-in haar hart. Verward strompel sy binnetoe, gaan sit bibberend die ketel aan, die duvet slepend oor die houtvloer agter haar aan. Die ketel is nie warm nie.

Iets vreemds is hier aan die gang. Ek moet ry, het hy gesê. Maar gery het hy beslis nie, daar onder staan sy motor lewensgroot en yskoud. Hoekom ’n taxi vat as jy jou eie motor het? En hy was so haastig om weg te kom dat hy nie eens koffie gedrink het nie.

Sy staan en staar die onskuldige ketel verstom aan. Wat gaan hier aan? Toe die water kook, maak sy die koffie ekstra sterk en ekstra soet. Toe sak sy met die verspotte Blou Bul-beker op die rusbank neer en trek haar voete ook onder die duvet in. Die koffie brand die nag se loomheid uit haar lyf en uit haar siel. Stadig raak sy baie, baie kwaad. Amper smyt sy die beker teen die muur van pure frustrasie. Sy wat in haar lewe nog nie iets uit woede gebreek het nie.

Om só ’n nag saam met iemand deur te bring en dan so blatant te lieg – dit strook nie met die Ben wat sy ken nie. Of gedink het sy ken nie. Haar taxi kom eers halftien, daar is genoeg tyd om uit te vind wat hier aangaan. Sy sal hom nie hiermee laat wegkom nie, dis ’n klap in haar gesig. Sy is ’n eerlike mens en sy stel ander se eerlikheid op prys. Haar gedagtes sit op loop soos sy trop honde voor ’n slee, sy swaai wild tussen verontwaardiging en ’n verbete poging tot begrip.

Ben is baie dinge, maar ’n tweegatjakkals was hy nog nooit. Iets is iewers vreeslik verkeerd.

Aan die ander kant: Dis sy lewe, sy bewegings het met haar absoluut niks te doen nie. Laas nag was prettige seks tussen twee volwassenes. Seks sonder verpligting, sonder verwagting. Hy gaan bloot voort met sy lewe. Soos sy ook gaan doen.

Maar die wete lê loodswaar op die krop van haar maag: wat sy laas nag gesê het, die vinnige leuentjie wat soos seep uit haar mond geglip het. Ben kan vir haar lieg net soveel hy wil, sy kan niks daarop sê nie. Want sy het self gelieg, oor iets veel groters as die keuse van ’n vervoermiddel. Die besef van wat sy gedoen het, sypel saam met die kafeïen deur haar lyf, die angs laat haar stik en verbouereerd orent vlieg. Liewe Here, sê nou sy is swanger?

Dis mos wat jy wou hê, Emily, ’n kind van jou eie. Jy het die eerste dag toe jy jou voete op hierdie land se grond sit, al gedink Ben sal die ideale skenker uitmaak. En daar speel hy toe so reg in jou hand. Dis die regte tyd van die maand, die ervaring was allesbehalwe onaangenaam. Dit sal wonderlik, wonderlik wees as jy swanger is.

Naar van angs sak sy terug op die bank en trek haar lyf stywer inmekaar onder die oorvloedige duvet. Dit was ’n waansinnige ding om te doen, heeltemal onnodig. Dis te vroeg, sy is maar pas dertig. Sy het nie ordentlik hieroor gedink nie. Daar is nog baie tyd om iemand te ontmoet, doodnormaal te trou en kinders te hê. Hierdie drastiese optrede is vir wanhopige vroue een of meer dekades ouer as sy, vroue wat werklik rede het om te glo die tyd het vir hulle uitgeloop.

Hy gaan haar vermoor. Hy hou nie eens van kinders nie. ’n Stoetbul, het hy gesê. Liewe goeie Vader, wat het sy aangevang? As sy kon lieg, kon hy ook. Wie sê hy is ooit skoon? Wie sê hy slaap nie elke week by ’n ander vriendin nie?

Emily, nou is jy heeltemal die kluts kwyt.

Wat sy nou moet doen, is bedaar. Die nag van haar afwas, klere aan haar bas kry. Iets te ete in haar lyf. Daarmee saam sal perspektief kom.

Pleks mens nie kaal hoef te stort nie. Want haar lyf is nie meer die lyf wat sy geken het nie. Haar lyf het wakker geword, sy sal nooit weer dieselfde wees nie. Die diep versadiging, die onthou van sy hande, die herinnering aan haar wilde oorgawe gaan nie sommer verdwyn nie. Sy kan vir ure onder hierdie stort staan en dit sal aan haar dwaasheid geen jota of tittel verander nie.

En Ben se tandeborsel staan klam en skoon in sy glasie langs die wasbak. Hy is nie regtig vir ’n paar dae weg nie, hy kom vandag nog terug. Tensy hy natuurlik by die hondeplek ook ’n tandeborsel aanhou. Hy kan dwarsoor die dorp tandeborsels in ’n verskeidenheid vroue se badkamers hê, vir al wat sy weet. Vir al wat sy omgee.

Aangetrek, met ’n tweede beker koffie in die hand, gaan kyk sy weer oor die balkonreling. Ja, daar staan die silwer Volvo. VF75038, daar is nie twyfel nie.

Stadig draai sy na die deurmekaar lessenaar in die hoek, begin skuldig die dokumente deurkyk. Onder ’n verskeidenheid onverstaanbare Noorweegse papiere kry sy die dagboek. Mooi kunsleer, glansfoto’s van Afrika-tonele deur die kalenderjaar versprei, propvol sake- en sosiale afsprake. ’n Eensame bestaan voer Ben beslis nie, sy lewe is gepak met mense en aktiwiteit. Senuweeagtig blaai sy, skuldig soos ’n inbreker. By die vorige dag se datum steek sy vas. Onthou: vas van middernag af, staan daar in Ben se uitdagende handskrif. Wat de hel? Vervaard blaai sy om. En daar is dit: St Olav’s, 6:00. Die dorp se opleidingshospitaal, die blonde dokter se werkplek; Martine, Wim se eks, die mooi, ernstige meisie in die tradisionele bunad wat sonder metgesel by die troue was. Ben het dikwels met haar gedans, sy donker kop geboë, ernstig in gesprek met haar. Sy het aangeneem dis oor Wim, oor Martine se besluit om tog die troue by te woon, dat hy haar ondersteun. Sy het die blaaskansies selfs verwelkom, die stekie jaloesie vasberade probeer ignoreer. Nou weet sy nie wat om te dink nie. Ben van Zyl verdwyn in die sneeulandskap en sy is haar vrede geheel en al kwyt.

Wel, sy het nou in sy goed begin krap, sy kan net so wel voortgaan. In die lessenaar se boonste laai kry sy sy selfoon. Watter man bêre sy selfoon so mooi as hy op ’n sakereis gaan? Skuldig rol sy deur die adresboek. Dit voel asof sy afloer, haar neus insteek waar dit nie hoort nie. Maar hoe kan sy hier weggaan as Ben hospitaal toe is? Niemand het ’n woord gesê nie. Nie sy ouers nie, nie Wim of Amanda nie.

Is dit gek om te dink dat hy vir een of ander prosedure moes ingaan? ’n Prosedure waarvan hy niemand vertel het nie? Verpligte vas, sesuur by die hospitaal, die gebruik van die huurmotor – wat anders kan dit wees? Skrikwekkende beelde vlieg deur haar kop, lagwekkende beelde tussenin. Aambeie, prostaat, ingroeitoonnaels? Wat de joos is aan die gang? Dis amper onmoontlik om in die uitgebreide familie- en vriendegroep enige geheim te hou. Daarvoor is die klomp se lewe te verstrengel, die belangstelling in mekaar te veel van ’n lewenswyse. As niemand iets gesê het nie, beteken dit niemand weet iets nie.

E-boek nou beskikbaar: Beveg depressie en leef voluit!

Vermoed jy jy is dalk depressief? Is jy alreeds met depressie gediagnoseer? Is jy moedeloos omdat jy dit nie afgeskud kry nie? Veg iemand wat jy ken daarteen? As jou antwoord op een van hierdie vrae ‘ja’ is, is hierdie boekie net vir jou!

1. Die eerste in ‘n reeks van drie of vier. (Die Leef voluit-reeks)

2. In geselstrant geskryf, nie ‘n akademiese handleiding nie.

3. Toeganklik vir die haastige leser, maklik om vinnig deur te lees en dan te oordink.

4. Gegrond op die skrywer se ondervinding, neerlae en oorwinnings.

5. Geen kitsoplossings word aangebied nie.

6. Uitgangspunt: Dat ons vir ons eie welstand verantwoordelikheid kan neem en self baie kan doen om depressie te beheer/bestuur/hanteer.

7. Maak dit duidelik dat medikasie en terapie noodsaaklik is.

8. Moedig depressielyers aan om die kopskuif te maak en eerder depressievegters te word.

9. Beweer NIE dat ‘n depressievegter homself kan genees nie.

10. Moedig depressievegters aan om bewustelik te leer leef en depressie as ‘n uitdaging te sien wat hanteer kan word en wat tot emosionele en persoonlike groei kan lei.

‘n Vinnige leeservaring wat jou lewe kan verander! Hier is die skakel: http://www.amazon.com/Beveg-depressie-voluit-Afrikaans-ebook/dp/B00G8OBXXK/ref=sr_1_1?s=digital-text&ie=UTF8&qid=1382942285&sr=1-1&keywords=alta+cloete

Blitskursus: Springsteen 101 :)

Ek is verstom en verheug oor die yslike buzz wat die aankondiging van Bruce Springsteen se shows hierdie week veroorsaak het. Diep in my hart het ek seker maar gedink dis net ek en ʼn handjievol ander malles wat enigiets voor en na 1984 se Born in the USA ken en daagliks deur sy musiek geïnspireer word. Ek was verkeerd, skielik dop die fans oral uit.

            Maar ek is seker daar gaan steeds baie mense die shows bywoon wat nie veel van hom of sy werk weet nie. En ek sal dit maar moet hanteer as almal nie mal daaroor gaan wees nie. Wat ek moeilik sal hanteer, is mense wat hom afskiet sonder dat hulle hul huiswerk gedoen het. Ek vra dus mooi: Leer ken die man en sy musiek in die komende drie maande sodat jy weet wat om van die shows te verwag, dan kan jy die beste daarvan maak. Dan gaan jy ook waarde kry vir elke rand wat dit gekos het.

Hier is ʼn paar gedagtes om te oorweeg:

1.      As jy dit nie alreeds baie goed ken nie, leer ken sy musiek. Drie maande is eintlik heeltemal te kort, maar jy kan die belangrikste dele dek in dié tyd. (Na meer as vier jaar ken ek nog nie AL sy musiek nie. Regtig.) Begin sommer deur hier te kyk na alles wat hy al vrygestel het. (Begin regs onder by Greetings from Asbury Park, NJ en eindig links bo met Wrecking Ball. Nee, nie Miley Cyrus se Wrecking Ball nie!)

2.      Moenie eens daaraan dink om net na die musiek te luister sonder om ook die lirieke te lees nie. Sy groot krag lê in sy lirieke, al die ander dinge is bysaak. Die lirieke is by dieselfde skakel as hierbo. Natuurlik het mens nie tyd vir almal nie, maar een keer se lees van die belangrikste liedjies se woorde is al genoeg. Al kies jy net die titelsnit van die album waarmee jy besig is.

3.      Leer iets oor sy agtergrond en sy lewe en hoe hy sy musiek en optredes sien. As jy net een boek wil lees, is Bruce deur Peter Ames Carlin ʼn goeie keuse. Dis nuut en gebalanseerd en eerlik en hy  het geen beheer toegepas oor wat daarin opgeneem is nie. (As jy soos ek nie al die tegniese detail oor die maak van veral die vroeë albums verstaan nie, mag jy maar ʼn bietjie vinniger omblaai.)

4.      As jy nie tyd/geld/lus het vir ʼn boek nie, kyk dan die reeks op YouTube wat met hierdie een begin.

5.      As jy nie vir nommer 4 kans sien nie, kyk dan net vinnig deur hierdie tydlyn (begin onder en lees boontoe).

6.      Vir meer oor hoe hy sy werk benader en die dinge wat heel van die begin af vir hom belangrik was, is Springsteen on Springsteen of Talk about a dream goeie keuses. Leesstof om oor ʼn tydperk stukkie vir stukkie te verteer.

7.      As jy op Facebook is, sluit by Bruce Springsteen South Africa of enigeen van die armsvol ander fan pages aan. As jy eers vir Tomo Dukic van Kroasië en ʼn klompie van die duisende ander fans ontmoet het, sal jy nie meer dink ek is gek nie!

8.      Kry vir jou ʼn DVD of twee om ʼn idee van die konsertervaring te kry. Live in Barcelona, Live in New York City en Live in Hyde Park is myns insiens die beste keuses.

9.      As jy nie vir die uitgawe kans sien nie, is YouTube jou redding. As jy deur Dancing in the dark, Thunder Road, Born to Run en Wrecking Ball (Nee, dis nie bloot ʼn liedjie oor ʼn Amerikaanse voetbalstadion nie) is sonder om geraak te word, het ek nie hoop vir jou nie.

10.  As jy enigsins kan, woon meer as een show by, veral as jy nog nooit by een was nie. Waarom? Omdat mens met die eerste een so verstom en oorweldig is (veral as jy voor by die verhoog is) dat jy regtig nie genoeg kan inneem nie. Behalwe die emosie, dié is oorweldigend. Vreugde én hartseer, altyd die twee kante van die munt by hom.

11.  As jy gaan staan, sorg dat jy redelik fiks is. Eintlik moet jy in elk geval redelik fiks wees om dit regtig te geniet. Want ʼn mens sit nie by ʼn Springsteen show nie, al het jy ʼn stoel. Behalwe so af en toe om bietjie asem te skep tydens ʼn stadige liedjie. En dis belangrik dat jy jou arms ʼn hele tydjie (verkieslik die hele verloop van Born to Run) in die lug moet kan hou. Ja, ek is ernstig.

12.  Belangrike webwerwe:

12.1          Amptelik

12.2          Backstreets

12.3          Blogness on the edge of town

12.4          Greasy Lake

NS. As jy nog nie die verwysings in bogenoemde titels herken nie, het jy nog werk om te doen!

E-boeke: Goedkoper/duurder/dieselfde prys?

Die verskyning van e-boeke en e-lesers word beskou as die grootste revolusie in die boekewêreld sedert die eerste drukperse in die vyftiende eeu begin funksioneer het. Dis nogal ʼn mondvol, maar ek dink daar is waarheid in.

            Oor die voordele van e-boeke kan ʼn mens lank uitwei. Ek dink ʼn mens moet dalk tussen voordele vir die uitgewer/skrywer (verkoper) en voordele vir die leser (koper) onderskei.

            Vir die verkoper is die ooglopende voordeel natuurlik dat die uitgawes wat met die druk, bind en verspreiding van papierboeke te make het, met e-boeke uitgeskakel word. ʼn Mens se eerste reaksie is dus dat dit beslis baie goedkoper as papierboeke behoort te wees. Wat ʼn mens maklik vergeet, is dat daar steeds papierboeke gedruk moet word, want baie lesers verkies dit nog en dit is waarop die tradisionele uitgewers gebou is. In ons land is daar natuurlik ook baie potensiële lesers wat nie ʼn e-leser of rekenaar kan bekostig nie. (Nou kan ʼn mens weer wonder of hulle in elk geval ʼn boek kan bekostig, maar dis weer ʼn ander kwessie.) Die groot vrees is natuurlik dat die vraag na papierboeke so klein gaan word dat hulle vir niemand meer bekostigbaar sal wees nie. (So ver ek weet, bring digitale drukwerk mee dat die getal wat gedruk word, nie meer so ʼn groot invloed op die koste het nie. Tot watter mate dit al by die tradisionele drukkerye gebruik word, weet ek nie. Ek vermoed dis nog meestal kleiner, nuwe maatskappye wat in digitale drukwerk en verwante dienste spesialiseer.)

            E-boeke word ook nie oud en vergeel nie, word nie deur goggas aangeval nie (behalwe die virtuele soort), kan nie in pakkamers en tydens vervoer beskadig word nie, raak nie uit voorraad nie, bly lê nie êrens as kos vir die vismotte as dit nie verkoop nie. Al hierdie dinge kan die uitgewer se risiko kleiner maak.

            Vir die leser (koper) is die voordele legio. Die onmiddellike beskikbaarheid is vir my een van die grootste lekkertes. Solank jy ʼn flentertjie van die internet kan bykom, kan jy nag of dat ʼn boek van enige plek in die wêreld jou leesstof aflaai. As jy laataand iets raaklees waaroor jy meer wil weet, kan jy binne ʼn paar minute boeke daaroor opspoor en aflaai. Wat dit aan die stand van ons kredietkaarte kan doen, moet ʼn mens ongelukkig ook in berekening bring. Met die magdom gratis kopieë en verlaagde pryse wat daagliks wissel, kan ʼn mens darem baie spaar as jy net jou oë oophou.

            Uitgewers kan nou ook ʼn drukfoutjie herstel en verouderde inhoud opdateer. Boonop kan die prys verander word na gelang van die verkoper se behoefte of strategie.

            Natuurlik moet die koper die aanvanklike koste aangaan om ʼn e-leser aan te skaf en moet hy darem ʼn rekenaar hê om dit by te laai. Daar is ook alreeds ʼn magdom toebehore beskikbaar wat jou ʼn klomp geld uit die sak kan jaag.

            E-boeke kan honderde (of meer) boeke huisves, is ideaal om mee te reis, die lettertipe kan verstel word na gelang van die leser se behoefte, dit bied ʼn funksie om teks te onderstreep (waarop ek versot is) en selfs ʼn woordeboekfunksie (waarop ek absoluut versot is). Daarby het boekwurms ook nie die probleem van pakplek vir hulle boeke nie.

Vir my is die enigste nadele die feit dat die e-lesers vir my so lelik is en dat ʼn mens nie die boeke kan uitleen nie. Myne is ʼn nare grys kleur en ek was te suinig om die duur ‘skin’ aan te skaf waarmee ʼn mens dit kan opkikker. ʼn Duurder model wat kleur ook kan hanteer, sal seker sagter op die oog wees. Die lekkerte van boeke leen en uitleen is iets wat ek met die e-leser mis, maar hopelik bring dit skrywers ʼn ietsie meer in die sak as lesers nie boeke so maklik kan leen nie. (In Amerika is daar wel vir Kindle ʼn leenfunksie.)

            As ʼn mens die magdom voordele vir die leser in ag neem, hou die redenasie dat e-boeke noodwendig baie goedkoper as papierboeke moet wees, nie meer heeltemal stand nie. Dit lyk net redelik dat die leser bereid moet wees om vir hierdie ekstra voordele ook te betaal.

            Wanneer ʼn mens na die pryse van Afrikaanse e-boeke kyk, kan jy sien dat al die betrokkenes nog besig is om die water te toets. Daar is ook verskille tussen die tradisionele uitgewers en skrywers wat self hulle werk publiseer. En natuurlik hoef dieselfde boek nie van dag tot dag dieselfde te kos nie. Met ʼn paar klieke kan die prys en selfs die voorblad verander word.

            My eie mening? Dis meer ʼn droom as ʼn mening: Dat boeke eendag so goedkoop sal wees dat ʼn ma sonder huiwering ʼn paar boeke saam met die brood en melk in die winkeltrollie sal pak. Op die oomblik is boeke ʼn luukse in ons land. Dit bring mee dat die rykdom van kennis en ervaring wat boeke meebring, ook ʼn luukse is. En dit kan ons nie bekostig nie.

           Ek kry die gevoel niemand weet nog waarheen die boekbedryf gaan ontwikkel nie en elke rolspeler maak maar die skuiwe wat hy reken hom die meeste finansiële voordeel sal bring. Ek hoop en glo maar dit sal ook tot voordeel van die skrywer én die leser wees.

            Oor een ding kan ons egter nie stry nie: Die wêreld is ʼn flippen interessante plek en die koms van e-boeke het dit nog interessanter gemaak.

            NS. Vir almal wat voel hulle is te lief vir ʼn boek om ooit ʼn e-leser te gebruik: Dis nie ʼn kwessie van óf die een óf die ander nie. Jy hoef nie tussen twee geliefdes te kies nie, jy kan albei tevrede hou. Elke leser ontwikkel sy eie stelsel. Self lees ek op die oomblik meestal Engels op Kindle en Afrikaans op papier, bloot omdat relatief min Afrikaans nog op Amazon beskikbaar is. Ek vind ook dat nie-fiksie vir my moeiliker as e-boek lees as fiksie, omdat dit nie altyd so maklik is om ʼn spesifieke plek op spoor te soos in ʼn papierboek nie. Dié nadeel word egter weer uitgeskakel deur die yslike besparing aan posgeld as ʼn boek van oorsee bestel moet word.

Die skrywer as (hardvogtige) matchmaker

Ek het maar onlangs eers besef ek is ‘n ongeneeslike matchmaker. In die werklike lewe het ek nog nie my gawe beproef nie, maar in die storiewêreld kan ek dit nie verduur dat iemand sonder ‘n maatjie moet wees nie. Maar selfs in die wêreld van die verbeelding is dit nie aldag ewe maklik om almal vir altyd en altyd gelukkig te laat saamleef nie.

By die romanse is die skrywer se groot uitdaging om tweetjies wat vir mekaar beskore is, op geloofwaardige wyse tot die einde van die storie uitmekaar te hou. As hulle op bladsy twee al in mekaar se arms val en hulle liefde vir mekaar verklaar, is daar nie ʼn storie nie. (Dis hier waar die term “uitgestelde begeerte” ter sprake kom.) Aangesien die dae van ongeloofwaardige misverstande in romanses genadiglik verby is, is dit nie ʼn maklike ding om reg te kry nie. Tragedies en diep kwessies is nie toelaatbaar nie, want die leser van ʼn romanse kies nie haar leesstof om te wroeg nie. Sy (en soms ook hy) kies die romanse om te ontvlug en van die wêreld se ellendes te ontsnap, nie om opnuut daarmee gekonfronteer te word nie. Konflik dra ʼn storie, daarsonder is daar niks wat die leser laat omblaai nie. Om die held en heldin telkens op nuwe manier in konflik te bring, is geen geringe taak nie.

Om hierdie rede is die liefdesroman eintlik “makliker” as ʼn romanse. Hier is die skrywer vry om die hoofkarakters uitdagings te gee, groot klippe op die liefdespad te werp en dik stokke in die tweetjies se wiele te steek. Rampe en ellende (maar steeds geloofwaardig) kan maar oor hulle pad kom, diep kwessies uit die verlede kan opgerakel word en verkieslik moet die twee emosioneel groei en ryper mense word op die pad na mekaar toe. (Die behoefte aan emosionele groei by my karakters het eenvoudig ontstaan uit my besef dat ek nie karakters met ooglopende onopgelosde kwessies aan mekaar se genade kan oorlaat nie. As enige mens kan sien die twee is nie goeie troumateriaal nie, voel ek nie dis redelik teenoor my lesers om te impliseer die liefde sal alles oorwin nie. Want ongelukkig, ongelukkig oorwin die liefde selfs in stories nie altyd alle struikelblokke nie.) Groot kwessies kan maar tot ernstige konflik lei. Die leser is bereid om saam met die tweetjies deur diep waters te gaan. Solank die einde net ʼn einde van hoop is. Nee, hulle hoef nie in mekaar se arms te eindig nie. Maar hulle moet darem deeglik in daardie rigting op pad wees en die leser moet die boek kan toemaak met die vertroue dat sy karakters nou self die pad vorentoe sal kan vind.

In die Geur-boeke en die vorige twee Seisoen-boeke was daar dan ook kwessies en ellendes en geheime uit die verlede tot … ja, vervelens toe. Ek weet nie van die lesers nie (hulle is baie ordentlik), maar die skrywer was nie lus vir ʼn herhaling hiervan nie. Toe laat dit my met ʼn uitdaging: Wat moet vir Ben en Emily deur die storie dra?

Op die ou end het ek twee kwessies gekies wat my na aan die hart lê omdat ek elkeen op sy eie manier aan my eie bas gevoel het.

Die eerste is die kwessie van die sogenaamde “skaam” kankers: prostaat-, testikulêre, bors-, servikale en kolonkanker. Ja, nie eintlik ʼn tema wat ʼn mens met ʼn liefdesverhaal sou vereenselwig nie. Wat natuurlik net die uitdaging groter en interessanter gemaak het.

Die tweede is die verskynsel dat vroue wanneer ʼn swangerskap redelik vroeg skeefloop, ongelukkig nie altyd die simpatie en veral empatie in die gemeenskap kry wat hulle nodig het nie. Ek het aan my eie lyf gevoel hoe iemand dit as ʼn “ongelukkie” beskryf. Glo my, dit maak na al die jare steeds seer.

Onbeplan het nog iets hieruit voortgevloei: die rol van die pa. Ek dink pa’s word selfs vandag nog soms in sulke situasies eenkant toe geskuif. Die geskiedenis is vol stories van pa’s wat onbetrokke is by hulle kinders en nie onderhoud wil betaal nie (veral waar die pa en ma nie getroud is nie), maar ek vermoed daar is baie onvertelde stories van pa’s vir wie dit (om ʼn verskeidenheid van redes) nie gegun is nie. Net so glo ek daar word wanneer ʼn swangerskap skeefloop, dikwels nie veel aandag aan die pa se hartseer gegee nie. Of nog erger, die arme man besef dalk nie eens self hy mag maar hartseer wees nie.

Ben en Emily het dus oorgenoeg gehad om hulle mee besig te hou. Gegroei het hulle beslis, al was hulle (veral Ben) nie altyd lus daarvoor nie. En ja, ek is tevrede dat hulle die pad vorentoe self sal vind.

Vir my was dit baie spesiaal om ʼn entjie saam met hulle te stap. Dis tog immers die voorreg van ʼn skrywer: skep mense van wie jy hou en loop ʼn stukkie van hulle lewenspad saam met hulle.

Hoekom daar kolwyntjies op die prentjie is? ‘n Vrou moet mos darem ‘n soetigheidjie ook langs die pad kan vind.

As jy ‘n eksemplaar van Seisoen van vervulling wil wen, gaan kyk gerus by https://www.goodreads.com/giveaway/show/68942-seisoen-van-vervulling

Selfpublikasie: Geleentheid of slaggat?

Daar is by baie mense ʼn mate van agterdog oor die verskynsel van selfpublikasie. As ʼn skrywer nie ʼn uitgewer kan kry nie, is wat hy te sê het tog seker nie die moeite werd nie, of hoe? Daarby het dit tradisioneel ʼn gruwelike bedrag gekos om ʼn boek self uit te gee. En dikwels (sekerlik nie altyd nie) het heelwat van daardie boeke in ʼn boks in die garage staan en stof vergaar, want ʼn goeie skrywer is nie outomaties ook ʼn goeie bemarker nie. (ʼn Swak skrywer kan natuurlik ʼn goeie bemarker wees, en andersom. Wat ook implikasies vir verkope het.)

            Die uitgewer is vir die skrywer ʼn veiligheidsnet, ‘n sambreel, beskermende ouerfiguur. In ideale omstandighede, natuurlik. Stories van fly-by-night uitgewers wat met skrywers se geld verdwyn, is ongelukkig ook volop. Maar normaalweg lewer die skrywer die manuskrip en die uitgewer doen die res van die werk. Taalversorging, druk, bind, bemark, vervoer na afsetpunte, de lot. Die skrywer kry op die ou end ʼn betreklik klein deel van die wins. As daar wins is, natuurlik. Die uitgewer het ʼn hele lys medewerkers wat uit sy deel betaal moet word.

            Ek dink dit word al hoe moeiliker vir skrywers om by uitgewers ʼn voet in die deur te kry. Dit kos ʼn geweldige klomp geld om ʼn boek op die rak te kry. Dis te verstane dat uitgewers versigtig is om ʼn onbekende persoon se boek in die mark te stoot. Aan die ander kant is daar nou soveel wonderlike kursusse beskikbaar dat soveel meer skrywers na vore kom. Mense word ook ouer en bly langer gesond, wat ʼn geleentheid skep vir ʼn memoir of  selfs ʼn volbloedroman waarvoor daar in die jongdae nie tyd was nie. Ouer mense beskik oor ervaring, asook vakkennis op hul vakgebied en gebruik dit deesdae dikwels om kwaliteitboeke te skep.

            In my oë (Ek wil baie graag verkeerd bewys word!) is die meerderheid van Afrikaanse mense nie juis groot lesers nie. En dié wat wel lees, koop nie maklik boeke nie. Afrikaanse boeke is duur en word as ʼn luukse beskou. Mense gaan baie liewer biblioteek toe of leen boeke by vriende.

Baie Afrikaanse mense lees ongelukkig steeds net (of hoofsaaklik) Engels. In Engels is daar groot getalle redelike goedkoop slapbandboeke beskikbaar. Tot my groot irritasie is die Afrikaanse boeke steeds in baie (die meeste?) boekwinkels agter in die hoek en die massa goedkoper Engelse boeke heel voor. Die meeste boekwinkels dra nie ʼn groot Afrikaanse voorraad nie, wat beteken ʼn leser kry ook nie noodwendig wat hy soek nie. Natuurlik is al hierdie dinge uit ʼn besigheidsoogpunt verstaanbaar. Boekwinkels is in die eerste instansie besighede wat moet geld maak om voort te bestaan en nie noodwendig kampvegters vir Afrikaans nie.

Deesdae is selfpublikasie ʼn perd van ʼn ander kleur. Skrywers kan hulle werk gratis of amper gratis op die internet publiseer. Tegnologie maak dit moontlik om ʼn kleiner oplaag teen ʼn redelike prys te laat druk. Die internet bied ʼn wonderlike platform vir bemarking. Daar is nie al die kostes van druk, bind en vervoer nie. E-boeke raak nooit uit voorraad nie, hulle raak nie nat nie, hulle kan enige tyd van die dag of nag gekoop word, hulle kan opgedateer word, foutjies wat deurglip kan reggemaak word.

Natuurlik is daar die donker kant van selfpublikasie. Minderwaardige produkte word soms in die mark gestoot. Skrywers droom van gou ryk word en sien nie kans om geld te spandeer op redigering, taalversorging, proeflees, uitleg en ontwerp nie. Selfpublikasie op die internet het dus gou-gou ʼn slegte naam gekry en dis tot ʼn mate waarskynlik geregverdig.

Daar is natuurlik ook ʼn ander kant, dié van werklik ernstige en talentvolle skrywers wat baie geld (wat hulle nie noodwendig het nie) spandeer om ʼn puik produk as e-boek te publiseer. Die internet is propvol bronne wat hiermee kan help en daar is forums waar skrywers mekaar ondersteun en ervarings deel. Die skrywer kan onafhanklik funksioneer en self verantwoordelikheid neem en is van niemand se goedkeuring afhanklik nie.

Waar die bedryf op die ou end gaan uitkom? Niemand weet op hierdie stadium nie. Almal probeer posisioneer hulself so gunstig as moontlik. Daar word baie gegis en baie gestry.

My mening? Eenvoudig: Laat die son oor almal skyn, laat elkeen sy eie plekkie vind.

En: Mag die mensdom nooit ophou lees nie.

Seisoen van vervulling amper-amper op die rakke!

Die lang wagtyd (ongeveer ses maande sedert ek laas iets met die manuskrip te doen gehad het) is verby en die nuwe baba is (hopelik) op pad na boekwinkels en na lesers se boekrakke. En steeds is dit vir my ʼn ongelooflike gedagte dat daar werklik mense is wat eerstens my boeke koop en tweedens die tyd spandeer om dit te lees.

            ʼn Mens kan nie van ʼn ma verwag om een van haar kinders te kies nie, maar ek voel regtig teer oor hierdie enetjie. Die storie kom uit ʼn plekkie baie naby aan my hart. Om ʼn ervaring uit jou eie lewe te neem en jou karakters daarin te sit, kan baie terapeuties wees. Dit kan natuurlik ook op ʼn sentimentele en selfgerigte storie uitloop. Ek het ervaar Ben en Emily is as karakters sterk genoeg om die storie hulle eie te maak. Ek hoop en bid die lesers ervaar dit ook so.

            Dit lyk vir my meer en meer dis van kardinale belang dat ek as skrywer versot op die manlike hoofkarakter moet wees om die liefdesverhaal ordentlik te kan vertel. (Een van die riglyne vir die romanse sê dat die leser –en skrywer – met die vroulike hoofkarakter moet kan identifiseer en dat hulle saam met haar op die manlike hoofkarakter verlief moet raak.) Dit lyk vir my dis ook die kern van die liefdesroman, al strek dit wyer en dieper as ʼn romanse.

            Dus: Ek is versot op Ben. Hy is pragtig en deeglik bewus daarvan (lank en donker werk maar vir my, ek bly sukkel met die blonde manne), vol selfvertroue, intelligent, sjarmant, ʼn partytjiedier en avonturier, hardwerkend, impulsief met ietwat van ʼn humeur en ʼn woelige humorsin, ʼn bietjie bederf, glad met die mond, mal oor vrouens en baie lief vir sy familie. En hy het ʼn hart so groot soos ʼn outyds waenhuis en so sag soos ʼn malvalekker. Hy glo daaraan om beheer van sy lewe te neem en verantwoordelikheid vir sy dade te aanvaar.

            Emily is blond en terughoudend, maar sterker as wat ʼn mens sou dink. Sy het genoeg redes om soos die klomp in die vorige Geur- en Seisoenboeke oor die verlede en oor haar ouers se foute te wroeg, maar sy glo nie aan wroeg nie. Sy glo daaraan om te doen wat haar hand vind om te doen, al is dit nie aangenaam nie.

            Ben is Wilhelm (Geur van genade) en Vivien (Geur van vervulling) se tweede seun. (Sy stemmige ouboet Wim se storie is in Seisoen van vergifnis vertel.) Hy en sy broer bly in Noorweë (uit die aard van die saak is my karakters geneig om daar ʼn draai te gaan gooi), waar hy ʼn avontuur- en fotografiebesigheid bedryf en die lewe geniet tussen vele vriendinne.

            Emily is die dogter van Marius (Geur van vergifnis) en Lynne (wat in Australië woon). Sy is ʼn maatskaplike werker en die bestuurder van ʼn ouetehuis in die Boland. Sy is ernstig oor haar werk en baie lief vir haar oumensies, soos Ben hulle met opset noem om haar siel uit te trek.

            Die storie begin direk na die einde van Seisoen van vergifnis, met Wim en Amanda se troue in die Kerstyd in Noorweë. Ben en Emily sien mekaar die eerste keer in jare weer. Albei het intussen grootgeword. Dit atmosfeer is feestelik en romanties en die jong bloed bruis in die are.

            Ek dink die storie begin ʼn bietjie stadig, maar dit was belangrik om deeglik te motiveer wat later gebeur. Toe dinge eers aan die gang kom, het die storie met my gelóóp. Ek hoop maar hy vat die leser op dieselfde manier vas.

            Natuurlik loop dinge skeef, anders is daar nie ʼn storie nie. Maar getrou aan hulle aard kyk die tweetjies sake in die gesig en probeer dit na die beste van hulle vermoë hanteer. In die proses maak hulle onverwagse ontdekkings oor hulself en oor mekaar.

            My gunstelingtoneel (en die een wat my hart gebreek het) is uit Ben se oogpunt geskryf. Eendag, eendag, gaan ek nog ʼn storie geheel en al uit die man se oogpunt skryf. En my seuns wat reken dis onmoontlik vir my om in ʼn man se kop te klim, se monde stil skryf …

            Mag Ben en Emily vir baie mense vreugde bring. En ʼn traantjie so hier en daar.