Alta Cloete's Blog: www.altacloete.wordpress.com, page 34

Igna Kleynsmith: Wat sê die prokureur?

Regsake is seker van die heel onderste items op my lysie van belangstellings. Ek vermoed daar is dalk duisende soos ek wat maar net hoop hul kry nie eendag gespesialiseerde regskennis nodig nie. En wat reken die hof is ‘n plek waarvan gewone mense liewer moet wegbly.

Wat sê die prokureur? word al so lank op RSG aangebied dat baie luisteraars ten spyte van ‘n gebrek aan belangstelling al teen wil en dank ‘n stukkie regskennis hier en daar opgedoen het. Igna Klynsmith se kalm stem het al baie gedoen om die reg vir talle leke so ‘n titseltjie meer toeganklik te maak.

Die boek wat uit die een en twintig jaar se programme saamgestel is, is ‘n aanwins vir al die siele wat eintlik niks van regsake wil weet nie, maar tog diep binne-in vrekbang is mens kry dit dalk êrens nodig en dan duik jy in die hek weens jou onkunde. Hier het jy nou ‘n yslike klomp gespesialiseerde inligting tussen twee vrolike oranje buiteblaaie saamgebind – vir ingeval jy dit eendag moet lees.

Net vir die lekker is daar ‘n interessante afdeling ingevoeg met kort stories oor beroemde/berugte Suid-Afrikaanse gifmoordenaresse, ‘n paar hofsake wat die wêreld verander het (o.a. Jesus se verhoor en dié van Nelson Mandela) en ‘n paar interessante sake uit die tyd toe – ongelooflik soos dit vandag mag klink – diere wel soos mense in die hof gedaag kon word, asook ‘n paar besondere hofsake.

Afdeling B verskaf die pitkos. Vele sake word aangeraak wat wel alte dikwels regskennis van die leek vereis. Kort, saaklike en heel verstaanbare antwoorde word gegee. Ook hier is Igna se stem herkenbaar en hier en daar skyn ‘n sprankie humor in die droë regsomgewing.

Huweliksreg, grondregte en regsaspekte van aftreeoorde en tyddeel word redelik breedvoerig bespreek. Talle relevante vrae word hier beantwoord. Ander sake wat aangeraak word is plantereg, uitsettings, strafreg, vuurwapens, musiekreg, boedels en testamente.

Die keurige uitleg met duidelike opskrifte en onderafdelings werk mee om die boek vir die leek toeganklik te maak.

‘n Welkome toevoeging is die voorbeelde van ‘n lewende testament, ‘n diensooreenkoms vir huiswerkers en ‘n saamwoonooreenkoms wat in die boek ingesluit is. Soveel van ons weet hierdie dokumente is eintlik nodig, maar weet net nie waar om te begin nie.

Wat sê die prokureur? is ‘n baie welkome toevoeging tot RSG se groeiende reeks publikasies en kan ‘n gerusstellende teenwoordigheid op mens se boekrak wees.

Lesers wie se belangstelling deur die boek geprikkel is, kan gerus ook na ‘n paar potgooie uit die program gaan luister by www.rsg.co.za met die sleutelwoord regsake.

Die boek is keurig uitgegee deur Naledi en by alle goeie boekwinkels te kry.

 

 

 

Pastoor – Pat Stamatélos

Na boeke wat mens ruk, soos Annelie Botes se Thula Thula, Dis ek, Anna van Anchien Troskie en Swartskaap van  Odette Schoeman, sien mens amper nie kans vir nog ‘n boek oor molestering nie. Maar die reputasie van Pat Stamatélos as die skrywer van aangrypende boeke met egte karakters laat jou deurdruk.

Pastoor is beslis nie ‘n goedvoelboek nie. Nee, dis ‘n boek wat jou hart uit jou lyf wil ruk. Maar die vreeslikheid word stukkie vir stukkie vir die leser gevoer, sodat hy nie oorweldig word nie en bly voortbeur.

Die verskil van ander boeke is dat die verhaal van molestering hier slegs in die hoofkarakter se gedagtewêreld binne die konteks van haar besoeke aan ‘n baie eksentrieke sielkundige vertel word. Terwyl Kleintjie aan die een kant hulp soek vir haar depressie en aan die ander kant voortdurend sorg dat die gesprek nie by haar eintlike kwessie uitkom nie, voer sy ‘n gesprek met die pastoor wat dit aan haar gedoen het.

            Die skreiende ironie van die situasie word alreeds deur die voorblad gesuggereer – die titel Pastoor, die kerkbank, die broek en gordel vertel eintlik al die hele verhaal. Die liefdevolle herder van die gemeente, die een met die sagte stem, die empatie, die enigste persoon wat ooit vir Kleintjie positiewe insette oor haarself gegee het, die enigste een wat haar ooit liefgehad het, vir haar gesê het sy is spesiaal en mooi, is ook die een wat haar na die dieptes van die ellende geneem en daar alleen gelaat het. Dit is na my mening wat hierdie boek so spesiaal – en ook so vreeslik – maak. Mens is so geneig om die molesteerder as ‘n bose persoon te sien, iemand wat kinders wreed dwing om hulle hul sin te gee en hulle in voortdurende vrees vir hulle vergelding laat leef, sou hulle dit waag om te vertel. Maar hierdie pedofiel is juis die sagte, die goeie een, die herder, die lig in die meisietjie se donker lewe. Hy bind haar aan hom met die sagte bande van liefde, aanvaarding en aanmoediging. Dis juis hierdie bande wat haar vir jare aan hom vashou, selfs nog toe sy lankal verstaan presies wat hy aan haar doen. En dis hierdie bande wat haar wroeging soveel dieper maak, want sy is van vroeg af ten volle bewus van die verkeerdheid van wat hulle doen, maar sy kan haar nie van haar enigste bron van liefde losmaak nie.

            Kleintjie word geteken as ‘n beskadigde vrou, iemand wat haar lewe lank worstel met wat met haar gebeur het en wat ten spyte van ‘n man wat sy bes doen om te verstaan en twee gelukkige dogters, steeds nie haar verlede kan agterlaat nie. Mens herinner jouself dat dit ‘n ware verhaal is en jy hoop en bid maar net dat die ware Kleintjie deur die vertelling van die verhaal wel genesing gevind het. Die gedagte dat ‘n vrou met soveel potensiaal deur hierdie verwronge vorm van ‘liefde’ ontneem is van ‘n gelukkige lewe, wil hierdie leser se hart laat breek.

            Die verhaal is natuurlik des te meer relevant in die lig van onlangse gebeure en dit bring helaas meer vrae as antwoorde. Weeg enkele misstappe op teen die tonne goed wat so ‘n persoon in sy lewe gedoen het? Is dit sinvol om dekades na die tyd steeds vergelding te soek? Sou dit ooit genesing vir die slagoffers bring?

            Soos die verhaal van Philomena Lee in die film Philomena en die boek The lost child of Philomena Lee, laat Pastoor mens ook met nuwe oë na die kerk kyk. Dit is net soveel erger as die ergste wandade uit die koers van diegene kom wat die staf van die herder dra.

            En ja, natuurlik weet hierdie leser nie almal is so nie. Maar een vrot appel is ongelukkig genoeg om onmeetbare skade te doen.

            Daar is wel hinderlikhede in die verhaal, maar dit word oorskadu deur die groter boodskap. Die rol en selfs die egtheid van die eienaardige sielkundige is nie heeltemal duidelik nie. Die oormatige aandag aan haar kleredrag en feetjies bied ‘n skel teenstelling met die verskriklike tema, maar word soms bloot irriterend.

            Uiteindelik is dit egter net belangrik dat die nare boodskap ongelukkig moet uitgedra word: Mens kry vandag nog wolwe in skaapklere en daardie skaappakkie kan ongelukkig ook die toga van ‘n geliefde geestelike wees.

Goeiemore, Mnr. Mandela

Soos die meeste Suid-Afrikaners was hierdie leser ook vaagweg bewus van die aantreklike jong witvrou aan Madiba se sy. Van tyd tot tyd het mens hulle in die pers gesien; die bejaarde swartman en die stralende blondine, dikwels met sy hand stewig in hare. Toe dit bekend word dat sy ‘n boek geskryf het oor haar tyd saam met hom, het dit ook my verbeelding aangegryp.

Die boek was nie vir my ‘n maklike lees, soos ek lesers daarvan hoor sê het nie. Dis ‘n lang dokument en daar is baie detail. (Op sommige plekke sou mens weer meer detail wou hê. Hopelik weet die skrywer niemand kan ooit almal plesier nie!) Dis nie altyd ‘n opwindende boek nie en vir my het dit beter gewerk om rustig en stuk-stuk daaraan te lees. Dit het uit die aard van die saak nie ‘n spanningslyn wat mens dwing om om te blaai nie, wat sommige lesers die woord “vervelig” laat gebruik het.

Vervelig het ek dit beslis nie gevind nie. Hartverskeurend, ja. Dis al dae sedert ek dit klaar gelees het en die gevoel van diep weemoed bly steeds oor my hang. Hopelik sal dit later vervaag en die herinneringe aan al die mooi belewenisse meer prominent word, soos dit hopelik ook vir die skrywer sal word. Maar vir die oomblik bly die beeld van die siek ou man wat van sy regterhand afgesny is en moontlik gevoel het sy laat hom in die steek, onverbiddelik by my.

Daar is egter talle ligte oomblikke en voornemende lesers hoef nie op ʼn tranedal voorbereid te wees nie. Madiba se humor skemer dikwels deur en talle staaltjies bly die leser by.

Mense verskil of dit ‘n biografie is of nie. Volgens my definisie is ‘n biografie ‘n boek waarin detail oor ‘n persoon se lewe nagevors is en dan bespreek word met insette van verskillende partye, dalk interpretasie uit verskillende hoeke, tot ‘n mate van emosie gestroop. Vir my maak dit nie saak wat hierdie boek is nie, dis die egtheid wat daaruit spreek, wat my aangryp. As dit dan ‘n biografie moet wees, is dit sekerlik een van Zelda sowel as van Madiba. Eintlik is dit bloot ‘n vertelling uit haar oogpunt van haar tyd saam met hom. Ek dink nie dit moet as meer of minder as dit gelees word nie. (Ek wens ons kon dieselfde vertelling van sy kant af hoor. Hy moes sekerlik kwaliteite in haar raakgesien het waarvan sy self moontlik onbewus was.)

Vir my is dit ‘n amperse sprokiesverhaal met ‘n baie onwaarskynlike held en heldin. ‘n Held en heldin wat ‘n paar dekades gelede skaars met mekaar sou kon praat, wat nog te sê hande vashou in die openbaar. Zelda kom na vore as die verpersoonliking van ‘n paar miljoen wit Afrikaners wat met vrees gewag het vir die “terroris” om uit die tronk te kom en toe – aanvanklik teensinnig – moes sien hoe hy haar versperrings een vir een afbreek met doodgewone, outydse goedheid.

Van die aangrypendste dele van die boek was vir my haar verwarring aan die begin, die impak wat sy persoonlikheid op haar gehad het en die geweldige skuldgevoel wat sy ervaar het dat hierdie goeie man deur haar mense soveel leed aangedoen is. Stadig is sy eenvoudig ingetrek deur sy persoonlikheid en sy integriteit, tot sy bereid was om haar totale jongmeisielewe vir hom op te gee.

Hierdie leser het redelik gou na sy vrylating ‘n bewonderaar van Madiba geword. Dis lankal my hipotese dat as hy ‘n kort persoon met ‘n kleinmannetjiesindroom was, hy daardie dag op die Parade ‘n boodskap van konfrontasie kon gelewer het. Maar Nelson Mandela was ‘n lang, aantreklike man sonder enige minderwaardidheidskomplekse wat sy oordeel kon benewel, inderdaad iemand van koninklike afkoms wat dit nooit vergeet het nie. Uit hierdie posisie van krag het hy dit in homself gevind om voor te loop op ‘n pad van versoening en geregtigheid.

Nee, ‘n engel was hy beslis nie. Nog minder ‘n klein godjie. (Een van die kosbare aanhalings in die boek lui min of meer so: “‘n Heilige is ‘n sondaar wat aanhou probeer.”) Maar dat hy ‘n besondere mens met besondere insig was, kan niemand ontken nie. Hierdie boek toon hoe hy dit in homself gevind het om die verlede agter te laat, vorentoe te kyk en alles moontlik te doen om die hele Suid-Afrika met hom saam te neem.

As daar een woord is wat ek uit hierdie boek onthou, is dit die woord respek. Telkens kom die woord na vore in die gesprekke en belewenisse wat sy saam met hom het. As ons as nasie maar daardie één woordjie ter harte kon neem, sou dit al soveel beter met ons gegaan het.

Die storie van Zelda la Grange en Nelson Mandela is ‘n amperse sprokiesverhaal met ‘n baie hartseer einde. Dit is ons verantwoordelikheid om verby daardie hartseer einde te leef en die goeie te onthou en toe te pas.

Dis my mening dat die boek moontlik vir sommige lesers vervelig kan wees omdat daar geen sensasie in is nie, geen lakenkaskenades nie, geen skandale wat oopgevlek word nie. Selfs teen die einde van die boek word daar nie modder gegooi nie en behou mens die gevoel dat ook die familie se optrede bloot menslik was en spruit uit die bagase wat hulle ook maar met hulle saamdra.

Vir hierdie leser is Goeiemôre, Mnr. Mandela ‘n boek wat elke Suid-Afrikaner moet lees en vir sy kinders bêre. Dis ‘n storie van liefde en respek wat grense afgebreek en verhoudings gebou het. Dis die storie van wat met blote goedheid en integriteit gedoen kan word.

Ten spyte van die ongelukkige taalfout in die titel is die Afrikaanse uitgawe keurig vertaal deur Tinus Horn en oor die algemeen goed versorg.

Dankie, Zelda! (Nee, ek ken haar nie persoonlik nie en ek kry ook nie kommissie nie.)

Heruitgawe: Die tuiskoms – Sophia Kapp

Die tuiskoms is ʼn liefdesverhaal, maar dis ook ʼn storie oor een van die onaantreklikste eienskappe van die mens – die neiging om te veroordeel. Sophia Kapp slaag egter daarin om uit hierdie gegewe ʼn geloofwaardige verhaal te weef waarin die liefde oor alle voorbehoude seëvier.

Natuurlik is daar steeds skeptici wat sulke verhale as onrealisties beskou en die feit probeer ignoreer dat romantiese fiksie die volk aan die lees hou. ʼn Onlangse artikel in Beeld by http://www.beeld.com/bylae/2014-07-12-lank-lewe-die-liefde erken die feit dat liefdesverhale topverkopers is en dat daar veral onder vroulike lesers (Maar moenie die manne weggooi nie!) ʼn geweldige aanvraag daarvoor bestaan. Die tong-in-die-kies styl van die artikel toon dat skrywers sowel as lesers weet romantiese fiksie kyk met ʼn sagte oog na die werklikheid en verf ʼn fyn lagie idealisme daaroor. Geen ingeligte persoon dink vandag nog skrywers, uitgewers en lesers van romantiese fiksie leef in die waan dat die lewe uit maneskyn en rosegeur bestaan nie.

Natuurlik is daar nog die snobs wat glo romantiese fiksie hoort in die kas saam met ander ongure geraamtes. Natuurlik is daar nog skeptici wat nie in die liefde glo nie. Natuurlik is daar nog ongelukkige wesens wat dink mens se statuur word aangetas as jy met ʼn love story in die hand betrap word. Natuurlik is daar nog lesers wat hulle Mills & Boon’s en deesdae hulle Romanzas of Tafelberg se liefdesverhale (Mirre, Hartklop, Satyn, Jasmyn) onder hulle letterkundige boeke wegsteek en ten sterkste ontken hulle lees daai storietjies.

My vraag is: Wat is verkeerd met ontvlugting, solank dit niemand skade doen nie? Elke liewe mens het sy/haar manier(e) om die werklikheid te hanteer. Min van ons is sterk genoeg om die lewe sonder ʼn kruk van een of ander aard te trotseer. Dit kan drank, dwelms, sjokolade, godsdiens, oefening, werk, seks, kuns of vele ander dinge wees.

Of dit kan lees wees. Lees maak nie dronk, dik of dood nie. (Dit kan jou wel arm maak, veral in Suid-Afrika met ons hoë boekpryse.) Die lees van goeie ontspanningslektuur bring ongekende vreugde, dit gee mens krag om weer die werklikheid te hanteer, dit help jou om in die goeie te bly glo.

Want ja, die goeie bestaan nog. Die liefde seëvier nog. Ten spyte van die toename in egskeidings is daar steeds talle pare wat vir donkiejare gelukkig getroud bly. Ten spyte van geweld en allerlei ander sosiale euwels (insluitende sosiale media as dit onwys gebruik word), is daar steeds talle gesinne wat hulle eenheid jaloers beskerm en dit regkry om gebalanseerde kinders groot te maak.

Love is alive and well and living everywhere. (Met apologie aan die oorspronklike skepper van die uitdrukking.) Sophia Kapp is een van die Afrikaanse skrywers wat haar lesers daagliks hieraan herinner met stories vol hoop en humor en heerlike, gesonde seks.

Die tuiskoms se vroulike hoofkarakter is die verpersoonliking van die ideale moderne vrou. Liz is slim, mooi, geleerd, bekkig, soms kru, soms weerloos, alles behalwe volmaak. Sy maak foute, sy het berou, sy leer harde lesse. In die proses is sy eenvoudig ʼn vreeslike goeie mens, iemand met integriteit. En daardie goedheid trek mense na haar toe aan, gee hulle vertroue, gee hulle warmte. Sy kom nie alleen uiteindelik veilig tuis op haar geboortedorp nie, maar help die mense rondom haar om elk sy/haar eie tuiskoms te vind.

As manlike hoofkarakter (LW. Ek gebruik nie die woord held nie) is Herk (ten spyte van sy onooglike naam) die ideale moderne man. Sag op die oog, ja, maar veel meer as dit. ʼn Tier in die bed (of enige ander geskikte plek), ja, maar veel meer as dit. Hy is uiteindelik ook maar net ʼn baie goeie man wat al seergekry het en versigtig is om weer die sprong te maak. En wanneer hy uiteindelik spring, word hy met vreugde deur sagte, bekwame vroue-arms ontvang.

Verskeie hedendaagse temas word in Die tuiskoms aangeraak. Daar is kleindorpse vooroordeel (wat definitief nie net op klein dorpies bestaan nie) en seksuele teistering, daar is huishoudelike geweld, onbegrip tussen ouers en kinders, gays se stryd teen diskriminasie, die vrees van die gemeenskap vir iemand met vigs, die ellendige toestande in plakkerskampe. Maar bowenal is daar die liefde (in ʼn veel wyer sin as slegs romantiese liefde) wat die mens dryf om al hierdie aaklighede in die gesig te kyk en steeds moedig voort te gaan.

Voel jy soms die realiteite van die lewe is te veel vir jou? Sluk gerus jou antidepressante, gaan sien jou terapeut, stap om die blok – en kry Die tuiskoms van Sophia Kapp om jou finaal in die lewe en die liefde te laat glo.

Nuut van Naledi: Wie is ek?

Sielkundige Louis Awerbuck en TV-persoonlikheid Lise Swart vorm as verloofde paar ‘n wenspan met hulle radioprogram Wie is ek? Uit die reaksie op die program is dit duidelik dat daar ‘n groot behoefte aan toeganklike inligting oor geestesgesondheid bestaan. Die boek met dieselfde titel is hopelik die eerste van verskeie publikasies na aanleiding van die program. Boeke soos hierdie baan die weg vir openlike kommunikasie oor toestande wat in die verlede meestal verswyg is, dikwels met rampspoedige gevolge vir die persone wat daarmee worstel.

Wie is ek? bied toeganklike inligting oor begrippe soos voorkeur, dimensies van persoonlikheid en onbewuste geheue. Die vraelyste wat daarmee saam verskaf word, was in hierdie leser se geval verstommend akkuraat. Die gebruik hiervan kan mense beslis help om hulself en ook hulle geliefdes beter te verstaan en konflik weens misverstande te beperk. Boekbesonderhede is te kry by http://www.naledibooks.co.za/content/wie-ek

Die beeld van ‘n driebeenpot word telkens gebruik om probleemvelde te illustreer. Gevoel, denke en gedrag vorm die bene van die pot. Die onbewuste kan met die (kokende) inhoud van die pot vergelyk word en die buitedeel verwys na die bewuste. Wanneer die inhoud begin oorkook, is die persoon nie meer in staat om sy probleme te hanteer nie en kan dit die stabiliteit van die drie bene (gevoel, denke, gedrag) in gedrang bring. Deur telkens die stand van die drie bene te evalueer, kan mens ‘n aanduiding kry wanneer dinge vir jou begin verkeerd loop en hopelik betyds optree om ‘n algehele instorting te voorkom.

In Deel Twee word die bekende siekte van ons tyd depressie, asook die minder bekende algemene angsversteuring kortliks behandel. By depressie word spesifiek gekyk na major depressie en bipolariteit en by angs na algemene angsversteuring en posttraumtiese stresversteuring.

In Deel Drie word die belangrikheid van professionele hulp, onspanningsoefeninge en ‘n sterk ondersteuningstruktuur uitgelig. Hieruit is dit duidelik dat eensame persone besonder weerloos teenoor geestessiektes staan en kom mens opnuut onder die indruk van die belangrikheid van sterk interpersoonlike verhoudings. Indirek word mens ook bewus van die beperkte hulp wat daar vir minder gegoede mense bestaan. Mens wonder watter ontsettende afmetings depressie en algemene angs moontlik onder arm en/of werklose mense aanneem. Hier doen organisasies soos Goeie Hoop Sielkundige Dienste o.l.v. die ervare sielkundige Elzabé kosbare werk, maar veel meer is waarskynlik nodig. Meer inligting hieroor is te kry by http://www.ghps.co.za/

Wie is ek? verskaf verstaanbare inligting omtrent geestessiektes wat steeds toeneem en kan van waarde wees om onkunde en skeptisisme onder die algemene publiek teen te werk. As jy meer inligting oor geestessiektes nodig het, maar nie kans sien vir ‘n lywige publikasie of die oorvloed van inligting op die internet nie, is Wie is ek? die aangewese plek om te begin.

Die program word tans Vrydae om 12:00 uitgesaai en talle toestande is al daarop bespreek. Potgooie van al hierdie programme is op RSG se webwerf beskikbaar by http://www.rsg.co.za/

 

Fyn porselein – Helena Hugo

Helena Hugo is ‘n veelsydige skrywer wat haar reeds op verskeie terreine onderskei het. Fyn porselein is ‘n sensitiewe roman wat hierdie wye ervaring weerspieël.

Die verhaal van drie geslagte vroue word vertel, maar dis die hoogsbejaarde Hanna wat die sentrale figuur is.’n Kind van die vroeë jare van die vorige eeu, word sy groot in ‘n wêreld waar reg en verkeerd nie onderhandelbaar is nie, waar vroue se rol vir hulle afgebaken is, waar Afrikanerskap eksklusief is en waar oor vele dinge glad nie gepraat word nie.          Oënskynlik pas sy perfek in hierdie wêreld in. Sy word die waardige, vlytige vrou van die man wat haar pa vir haar uitgekies het, ‘n baaskok en raakvatter in talle vroueverenigings. Haar status word gemeet aan haar man se titel en haar onberispelike gedrag in die sosiale milieu waarin hulle beweeg. Maar nou bevind sy haar in die verswakte afdeling van ‘n versorgingsoord, uitgelewer aan die meestal swart en bruin hande wat haar voer en was en aantrek, gestroop van haar titel as vrou van ‘n vooraanstaande man en gereduseer tot ‘n hulpelose liggaam en ‘n woedende, smagtende gees wat sy nie na buite kan toon nie. Niemand vermoed die dubbele lewe wat sy al die jare gelei het en die geweldige wroeging waarin dit haar steeds laat nie.

Hanna se dogter An en kleindogter Mariëtte voer elk hul eie klein stryd om as mens tot hulle reg te kom, verantwoordelikheid vir hulle keuses te aanvaar en moeisaam na hul ma’s uit te reik. Hulle kry slegs ‘n vae idee van die verborge dieptes in Hanna se lewe, die verrassende vermoede dat hierdie moeilike, hulpelose oumens ook eenmaal tot oorweldigende liefde en dwase hartstog in staat was.

Fyn porselein is ‘n roman oor die krag en die swakheid van familie, die versmorende invloed van geheime, die onbegrip en magtelose liefde tussen familielede. Daar is subtiele humor, skreiende ironie en dapper pogings tot begrip tussen die karakters. Uiteindelik doen elkeen wat vir haar reg is en dis waarskynlik waarin die vrede uiteindelik lê.

Verskeie geloofwaardige newekarakters bevolk die verhaal. Gunstelinge is Cheston, An se assistent in haar biblioteek, die enigmatiese butler Claude en vreemd genoeg Hettie, Hanna se irriterende skoondogter. Agter Hettie se krampagtige bekwaamheid skuil soveel hartseer en vertwyfeling dat sy hierdie leser diep aangeraak het. In ‘n sekere sin voltooi sy die sirkel wat by Hanna begin het, want in die moderne stedelike samelewing is sy ook die topgasvrou wat aan haar man uitgelewer is om die bestaan wat sy voer te kan volhou.

En dan is daar  natuurlik Brian Riley, die mooi man met die Clarke Gable-glimlag. Op ‘n manier is hy die mees tragiese figuur in die storie.

Fyn porselein is nie ‘n opgewekte roman nie. Maar dis ‘n storie wat in jou bewussyn bly huiwer, ‘n storie wat jou met benouing aan jou eie behandeling van die bejaardes in jou familie en aan jou eie oudag laat dink. In hierdie opsig herinner dit ook aan boeke soos Die afdraand van die dag is kil van Alba Bouwer, Stippellyn van Erika Murray-Theron en Agaat van Marlene van Niekerk.

 

Debuutroman: Die sideboard – Simon Bruinders

Simon Bruinders het as akteur geen bekendstelling nodig nie, maar debuteer met Die sideboard ook as skrywer. Met hierdie eerste roman toon hy dat hy hom nie hoef te beperk tot die vertolking van ander mense se stories nie, maar ook oor sy eie arsenaal beskik.

Die sideboard is in die eerste instansie die verhaal van Abraham en Stella en die gesin wat hulle onder immer moeiliker omstandighede opbou. Op die tweede vlak is dit die verhaal van bruinmense in die George-omgewing en die vernietigende impak wat apartheid en gedwonge verskuiwings op gesinne gehad het. Derdens is dit ‘n greep uit die Suid-Afrikaanse en wêreldgeskiedenis en Suid-Afrika se betrokkenheid in Noord-Afrika tydens die Tweede Wêreldoorlog.

Abraham is ‘n ongeletterde skrynwerker met ‘n liefde vir die grond waarop sy familie onder leiding van die matriarg Ma Miena vrugte en groente verbou om hulle inkomste aan te vul. Ten spyte van armoede en moeilike omstandighede voer hulle ‘n waardige en godvrugtige bestaan, met sterk familiebande en ‘n diep verbondenheid aan hulle kerk en gemeenskap. Abraham word as ‘n onskuldige lydensfiguur geteken wat telkens moet toesien hoe sy droom van ‘n eie stukkie grond deur groter magte vernietig word.

Met hierdie droom in gedagte gaan veg hy en sy broer dan ook in Noord-Afrika en leer ken ‘n groter werklikheid as die betreklik beskermde lewe wat hulle op hul geboorteplek gevoer het. Intussen hou die vroue tuis die fort, soos vroue deur die eeue maar doen. Die vroue in die verhaal is oënskynlik glad nie geëmansipeer nie, maar beskik oor tonne innerlike krag. Ma Miena is ‘n kleurryke karakter wat die leser bybly.

Die liefde tussen Stella en Abraham is ‘n suiwer liefde wat nie bedreig word deur haar hoër vlak van geletterdheid of deur die kinders wat sy gedurende die oorlog sonder hom in die wêreld moet bring en versorg nie. Wanneer hulle eindelik bymekaar is, vorm hulle ‘n gedugte span, maar Stella moet magteloos toekyk hoe Abraham amper vernietig word deur die teleurstellings wat die apartheidsbeleid vir hulle meebring en sy illusies wat een vir een vernietig word. Die ouerwordende Abraham moet ook verwerk dat sy kinders nie tevrede is om sy soort lewe te voer nie en dat elkeen sy eie koers wil gaan soos die vorige geslag nie gedoen het nie.

Abraham se verhaal is die verhaal van ‘n individu met suiwer ideale en groot integriteit wat magteloos staan voor groter magte wat ingrypende besluite oor die enkeling se lewe kan neem. Die keuse van die karakter se  naam kan gesien word as ‘n verwysing na die Bybelse Abraham wat na sy eie land gelei is. Hoewel daar telkens mededoë vir hierdie Abraham se behoefte aan grond is, is niemand werklik bereid om toegewings te maak nie. Ook die individu word dus ‘n pion wat bloot bevele uitvoer. Die verhaal toon hoe individue binne ‘n bepaalde stelsel ook van verantwoordelikheid beroof kan word deur ‘n hoër gesag wat streng beheer toepas en in die proses menslikheid moet inboet.

Uit die aard van die tema word die blankes en in die besonder die boer Koos ongunstig uitgebeeld, maar daar is tog ‘n poging om die Afrikaner se behoefte aan selfbesng en hulle afkeer van die Engelse bewind gebalanseerd uit te beeld. Hierin speel Koos se seun Kobus ‘n rol as die verligte Afrikaner wat Abraham se behoefte verstaan en respekteer, maar egter ook maar magteloos is teen die groter bestel.

Die indrukwekkende meubelstuk wat Abraham in die Noord-Afrika sien en vir sy eie familie kom herkonstrueer, word die simbool van sy strewe na ‘n lewe waar andere nie seggenskap oor sy lot het nie.

Die sideboard is ‘n geïdealiseerde kyk na ‘n onskuldige individu wie se lot deur groter magte bepaal word. Dis ook ‘n blik op die futiliteit van oorlog en die verskuiwende grense van goed en kwaad. Stella gereelde se versugting van “Blerrie oorlog” word die sug van elke individu wat magteloos staan teen groter magte.

Waar boosheid broei – Peet Venter

Waar boosheid broei is deel van ’n trilogie waarvan Dieper as die bloed en Ou Bloed die eerste twee boeke is. Hoewel die boeke so geskryf is dat dit apart gelees kan word, sal dit tog die leser baat om hulle van ʼn kant af aan te pak.

Peet Venter draai nie doekies om nie. Die pas in die verhale is vinnig en die gebeure is grusaam. Met sy gestroopte styl trek Venter die leser onverbiddelik in die verhaal in.

Thys Krige is weer eens die sentrale figuur. Hy is nie die gewone effens onbeholpe speurder nie, maar ʼn harde man wat besef hy lewe om mense dood te maak en dat sy drang daartoe selfs sterker is as die drang om die vrou in sy lewe te beskerm. Hiermee moet hy saamleef en die stilte binne homself vind.

In Waar boosheid broei word Krige uit ʼn tydperk van apatie en verveling geruk deur die geleentheid om in Zimbabwe te gaan ondersoek instel na die aanhouding van die joernalis Henk Human. Human is intussen vrygelaat, maar het geensins ongeskonde daarvan afgekom nie.

Vir hierdie leser was Human ʼn interessante newekarakter, veral wat betref die uitbeelding van die posttraumatiese stres waaraan hy ly en die probleme wat hy het om aan te pas, ten spyte van sy broer se pogings om dit vir hom makliker te maak. In ons samelewing vol misdaad en geweld is hierdie verskynsel dalk meer algemeen as wat mens besef.

Venter is ’n ingenieur wat nou met die Krige-boeke naam maak. Sy eerste roman, Die Alleenlopers, is in 1979 deur Nasionale Pers gepubliseer. Daarna volg ’n verdere nege werke, meestal speurrillers, asook kortverhale in ’n aantal bundels. ’n Verskeidenheid kort- en vervolgverhale verskyn ook in die destydse Keur.

Vir ’n oorsig oor Venter se skrywersloopbaan, gaan kyk gerus by http://www.litnet.co.za/Article/peet-venter-1940.

Lekkerleesboek: Die ooreenkoms deur Sophia Kapp

Groot getalle Afrikaanse lesers het hulle tande op die ouer Afrikaanse liefdesverhale geslyp en dink steeds met nostalgie terug aan die romans van mense soos Tryna du Toit, Ena Murray, Dricky Beukes en vele ander. Omnibusse van hierdie skrywers se werk is steeds van die beste verkopers in Afrikaans. Op die lys van die items wat gedurende 2013 die meeste by ʼn plaaslike munisipale biblioteek uitgeneem is, is omtrent 60% liefdesverhale. Liefdesverhale hou inderdaad mense aan die lees.

Geloofwaardige, moderne liefdesverhale is deel van die verskuiwing na kwaliteit- ontspanningslektuur in Afrikaans. Sophia Kapp is vandag ʼn leidende stem in hierdie genre. Haar stories is onbeskaamd romanties, maar toon duidelik dat romanties nie geloofwaardigheid hoef uit te sluit nie. Haar hoofkarakters is moderne Suid-Afrikaners wat met moderne probleme worstel en dit op moderne maniere probeer oplos. Die vroue is sterk, maar hulle kern is steeds sag. Die held is nie daar om die heldin se probleme vir haar op te los en haar redder te wees nie, maar om haar binne ʼn geborge verhouding toe te laat om as vrou en as mens tot haar volle reg te kom. Die manne is steeds aantreklik, maar hulle het ook ʼn hart en vind dat hulle by die regte vrou ook die sagtheid van daardie hart kan toon.

Die ooreenkoms is ʼn oënskynlike Aspoestertjie-verhaal van ʼn (oënskynlike) arm en onbelangrike meisie op wie ʼn magtige, ryk man halsoorkop verlief raak. Hierdie Aspoestertjie is egter van ʼn besondere stoffasie gemaak en laat haar geensins intimideer nie. Nie Adam Rossouw se rykdom of sy moeilike kinders en nog moeiliker familie kry haar onder nie. Petronel se wapen is doodgewone liefdevolle belangstelling en menslikheid, gekombineer met ʼn eiesoortige sin vir humor en daarmee breek sy stelselmatig die mense rondom haar se mure af. In minder as die jaar van hulle ooreenkoms bring sy soveel verandering en verdieping in Adam Rossouw se lewe dat hy aan die einde van die verhaal nie meer dieselfde ietwat hardvogtige man is nie.

Die ooreenkoms se mense praat moderne Afrikaans wat growwe taal en Engels insluit en juis daardeur die karakters vir die leser lewend maak. ʼn Persoonlike gunsteling is Petronel se vriendin Jazz wat vir menige ligte oomblik in die roman sorg, maar terselfdertyd die verpersoonliking van ware vriendskap en omgee is.

Die ooreenkoms is ʼn welkome heruitgawe in ʼn pragtige nuwe jassie. Gereelde lesers van Sophia Kapp se werk gaan hierdie boek met genot herlees en vir nuwelinge gaan dit die eerste tree van ʼn genotvolle pad wees.

Die 13de kaart – Madelein Rust

Wat laat ‘n nie-tipiese leser van spanningsverhale die een na die ander boek in die genre lees? Waarskynlik blote nuuskierigheid, die vrees om iets te mis. Want met spanningsverhale in Afrikaans is daar beslis iets aan die gang. Om die waarheid te sê, ‘n klein ontploffing is besig om plaas te vind (Ja, daar is ‘n teenstelling in die beeld.) Of kom ons sê dan liewer daar is ‘n verskuiwing aan die gang en spanningsverhale is deel daarvan.

Die verskuiwing beweeg in die rigting van ontspanningsleesstof in Afrikaans. Deesdae verskyn ‘n klein vloed van Afrikaanse genrefiksie by verskeie uitgewers. Heerlike boeke waarvoor niemand skaam hoef te wees nie. Die goeie nuus is dat dit nie ten koste van ons letterkunde gebeur nie. Dalk gebeur dit ten koste van Engels. Want ja, soveel Afrikaanse lesers wat vir jare uitsluitlik Engels gelees het, is besig om terug te keer na Afrikaans. (Dit sou ‘n studie werd wees om uit te vind of dit wel die geval is. Dit kan sekerlik wees dat lesers deesdae meer Afrikaans lees, maar steeds baie Engels. Die een hoef tog sekerlik nie die ander uit te sluit nie.)

Die opkoms van die spanningsgenre is deel van hierdie verskuiwing, met Deon Meyer sekerlik op die voorpunt, maar knap op sy hakke staan al hoe meer vroulike skrywers deesdae hulle man in die genre. (Daar is natuurlik ook talle manlike spanningskrywers, soos Chris Karsten, Peet Venter, Rudie van Rensburg.) Dink maar aan Karin Brynard, Chanette Paul, Bets Smith en andere. By hierdie formidabele vroue het Madelein Rust pas met Die 13de kaart haar naam gevoeg.

Madelein Rust is opgelei in bedryfsielkunde en ken dus die aard van die mens. Sy is ook nie ‘n nuweling in die skryfwêreld nie en het alreeds ‘n aantal uiteenlopende kortverhale gepubliseer. In Die 13de kaart kombineer sy haar vermoëns en ervaring om ‘n ware naelbyter te skep.

Die hoofkarakter is Belia Bell, die fyn blonde forensiese sielkundige met die reputasie dat sy nie opgee voor sy tevrede is met haar profiel van die moordenaar in die betrokke saak nie. Belia is klaarblyklik gehard, taakgedrewe en stel haar werk voor alles. Maar daar is ook Jack Butler, die speurder met die sagte kant, die een wat haar steeds wil beskerm, al het hy met iemand anders getrou. Hy weet van haar nagmerries, hy weet dat drank soms vir haar die beelde van haar werk help verdof.

Die reeksmoordenaar met wie se profiel Belia tot haar groot frustrasie ernstige probleme ondervind, pas nie binne die gewone raamwerk nie. Sy metodes is uniek, die verloop van gebeure is nie voorspelbaar nie. Die skets wat meestal in die mond van die slagoffer gelaat word, verskaf op die oog af geen leidrade nie. Tot Belia die boek oor die Tarot tussen een van die slagoffers se boeke ontdek. Hiervandaan neem dit haar nie lank om te besef die moordenaar weet van haar en betrek haar doelbewus by sy siek spel nie. Dis nou te sê, as hy ooit ‘n hy is. Wanneer sy boonop besef sy word vooraf gewaarsku wie die volgende slagoffer gaan wees, plaas dit ‘n onregverdige verantwoordelikheid op haar skouers.

Die verhaal lewe met ‘n hele aantal interessante, oortuigende newekarakters wat menslikheid en egtheid in die milieu van wreedheid en moord indra. Benewens Jack is daar Belia se blinde pa en sy gidshond, Peaches, asook die weduwee wat haar flikkers vir hom gooi; daar is haar joernalisvriend Barry Stander wat soos altyd op soek is na ‘n scoop; daar is die grillerige Deacon met sy verliefdheid op haar en sy weersin in seks; daar is die vaderlike George Goosen en daar is Henk Massyn, wat nie Jack se plek in haar lewe kon volstaan nie, Die bejaarde Duitse herdershond Taxi is die een wat haar gebrekkige persoonlike lewe met haar deel en haar donkerste oomblikke sien.

Die verhaal speel in ‘n ysige Bloemfonteinse winter af en lesers wat die omgewing ken, sal waarskynlik nog sterker met die situasie kan identifiseer. Die koue onderstreep deurgaans die meedoënloosheid van die moordenaar en die weerloosheid van die slagoffers.

Die persoonlike spanning tussen Belia en Jack eggo die spanning van die onopgeloste moorde en plaas ekstra druk op albei. Die fyn draad van romanse wat deur die spannende verhaal loop, is net genoeg om die leser af en toe ‘n blaaskansie te gee tussen die grusame moorde.

Hier en daar is wel kleinigheidjies wat hinder, soos die verouderde benaming van alsation wat vir die Duitse herdershond gebruik word, die paar kere wanneer Belia ‘skielik’ iets besef en die geforseerde manier waarop haar weerkaatsing in die ketel beskryf word.

Die 13de kaart hou die leser van begin tot einde gevange en – wees gewaarsku – kan tot nagmerries lei, soos hierdie leser eerstehands uitgevind het. Dit is waarskynlik ‘n groot kompliment vir ‘n spanningskrywer as die leser haar man in die nag wakker gil. Genadiglik onthou genoemde leser niks daarvan nie en is geen blywende skade aangerig nie, behalwe dat sy die naam Madelein Rust sal onthou en sal uitkyk vir ‘n volgende naelbyter uit haar pen.