Alta Cloete's Blog: www.altacloete.wordpress.com, page 27

Gesoek: ‘n eietydse heldin

Ek het onlangs weer ’n paar Afrikaanse liefdesverhale uit die jare sewentig van die vorige eeu deurgedraf.  Dit was ’n ervaring wat my ietwat gehawend gelaat het, hoewel daar ook (kortstondige) aha-oomblikke was.

Dit was egter nie net nag nie, dit was ook pret. Want mens kan steeds verstaan hoekom die ou hardeband-liefdesverhale vir ’n hele paar dekades Afrikaanse vroue (maar ook heelwat mans) aan die lees gehou het. Die dinge wat die leser in ’n lekker liefdestorie soek, was almal daar: ’n aantreklike held, ’n pragtige heldin, dikwels ’n eksotiese plek. En dan natuurlik die verpligte gelukkige einde. Wat destyds gewoonlik ’n (redelik) innige soen behels het.

Aan die ander kant was dit ’n frustrerende ervaring om die boeke te herlees. Eerstens kan mens sien hoe die taal intussen ontwikkel het. Nie almal sal dit as positief sien nie, maar vir my is die gemakliker, meer informele taal en selfs die invoeging van Engelse woorde wat ons deesdae kry, ’n teken van groei. Die vryer, losser taal is vir my bloot ’n weerspieëling van ons vryer, oper samelewing. En ons skryf deesdae soos ons praat, wat verhale geloofwaardiger maak.

Die helde het my egter die wildeweghol gegee. Skrikwekkend aantreklik (daardie tyd was ’n man nooit mooi nie), dikwels heelwat ouer as die heldin, altyd meer geleerd of senior as die heldin, dikwels ’n edelman uit ’n eksotiese oord, dikwels skatryk. Altyd, altyd betreklik bombasties, dikwels spottend en neerbuigend teenoor die heldin, seksisties tot in hul (beslis nie gepedikuurde!) kleintoontjies. Kortom: die redder van die arme heldin. Aaarrggh! (Skuus, ek gril.)

Die heldinne het die stukkie van my gees wat nog oor was na die lees van die held effektief laat verskrompel. Die goedjies − want ja, hulle is goedjies – is meestal piepjonk, popmooi, onbeholpe en sonder veel van ’n mening. En vreeslik lomp, altyd aan die struikel of kos oor iemand se skoot aan die uitmors. (Stel jou voor ’n lugwaardin moet dit regtig oorkom!) Altyd jonger, korter, armer, dommer as die held. Darem nie minder mooi nie, want dit was basies al wat hulle moes doen: mooi lyk. En so af en toe iets onbeholpe in ’n asemrige stemmetjie kwytraak. En in ’n poel van hulpeloosheid versmelt (sonder om skandelike vleeslike behoeftes ten toon te stel) as die held sy (ongemanikuurde)  hande op haar lê. Want, sy was kuis, baie kuis en vermoedelik betreklik oningelig oor lakensake.

Wat my nou met die skryf hiervan opval, is ongelukkig nog skrikwekkender: Ek kry die ongemaklike gevoel dat baie meisietjies vandag nog grootgemaak word om sommige van bogenoemde dinge te wees. Die oordaad van pienk, die speelgoedjies vol (pienk) fieterjasies, die frilletjies en valletjies, die blink hakskoentjies, die naellak vir kleintjies, dit alles maak my onrustig. En dan het ons nog nie eens by die maerweeskultus gekom nie; dis ’n storie op sy eie.

Dan is daar die mode om na dogtertjies as prinsesse te verwys. ’n Prinses hoef net een van twee dinge te doen om ’n prinses te word: Sy moet ’n prins voor die kansel kry of sy moet per geluk die dogter van ’n koning wees. En as sy maer en mooi (in dié volgorde) is en gereeld glimlag, word sy ’n mediaverskynsel en leef vir die res van haar lewe in die glaskas van Die Huisgenoot en die poniekoerante. Verstaan my mooi, ek het ook vir Diana bewonder en ek kyk ook Kate se klere en pragtige kinders as niemand my sien nie. Maar dis nie wat ek die dogtertjies van die wêreld toewens nie.

Ek wens hulle toe om gemaklik in hul eie vel te wees. Om so maer of onmaer te wees as wat hulle gemaklik kan handhaaf volgens hulle genetiese samestelling en die leefstyl wat hulle verkies. Om nie hulpelose prinsessies te wees nie, maar vegters vir die dinge wat saakmaak. (Dit sluit nie klipgooi en afbrand in nie.) Om met ’n  man (of selfs ’n vrou) te trou omdat hulle hom/haar lief het, nie om van haar eie omstandighede of finansiële verknorsing weg te kom nie. Selfs nie eens om kinders te hê nie. As sy dalk langer, ryker of meer geleerd as haar eie, persoonlike held is, hanteer hy dit. Of probeer ten minste sy bes. (Want hy is ’n man in voeling met sy emosies en bereid om aan probleme te werk.)

Ek wens moderne dogtertjies veral toe om te kan NEE sê. Ja, soms ook vir tjoklits. Maar veral vir seks. Binne én buite die huwelik. En dit lyk my, hoe vroeër ’n meisie dit kan aanleer, hoe beter. Aan die ander kant moet sy ook kan JA sê. Op die regte tyd vir die regte man.

En dis presies wie en wat die moderne Romanza-heldin is. Sy is nie noodwendig beeldskoon, bloedjonk en/of brandmaer nie.  Sy is haar eie, unieke mens. Met oorgawe. Sy het ’n goeie werk of ’n loopbaan of sy is aan die veg daarvoor. Sy weet wat sy wil hê. En as sy nie weet nie, vind sy uit. (En dis nie in die heel eerste instansie ’n man nie.) Sy voel nie sy moet getroud wees voor haar mondigwording nie. Trouens, haar mondigwording lê dikwels ver in die verskiet. Sy kan selfs al die rype ouderdom van veertig of – behoede ons! – sestig bereik het. Sy kan plooie en/of rolletjies hê. Sy kan geraamtes in haar kas hê. Sy kan mislukte verhoudings in haar verlede hê. Sy is selfs ’n bietjie sinies, want sy het waarskynlik al seergekry. Sy het waarskynlik al seks gehad. Sy het self besluit of sy dit wou doen. Sy het dit nie noodwendig geniet nie, want sy het nie noodwendig ’n minnaar gehad wat haar respekteer en bewonder nie. Of sy het dit inniglik geniet en is nooit weer met tweedeklas tevrede nie.

Bowenal is sy iemand met integriteit. Sy is wat sy is. Sy is nie vals nie. En sy soek na ’n man (Want ja, sy soek hom. Dis net nie ál wat sy doen nie.) van dieselfde gehalte.

Maar sy het steeds ’n hart so sag soos ’n malvalekker. Want sy bly ’n vrou.

Jy sê dis ’n droomvrou wat ek hier skets? Natuurlik is dit. Want dis wat ons met die lees (en die skryf!) van romanses doen: Ons droom. Ons verdrink ons vir ’n paar uur in ’n stukkie fantasie. En daarna kom ons met nuwe moed terug na die harde werklikheid. Soms ontdek ons selfs in ons eie werklikheid ’n splintertjie van daardie fantasie. Droom is belangrik. Droom kan ons staande hou wanneer dit rondom ons brand (letterlik of figuurlik).

Lank lewe Lucas Maree se Droomvrou. Lank lewe die moderne Romanza-heldin!

Oorspronklike post: https://romanzalesers.wordpress.com/2016/11/07/hoe-lyk-die-moderne-romanseheldin-alta-cloete/

Skelmspuiter – ‘n droogtestorie

Ek onthou Skelmspuiter was die eerste storie wat ek na my ma se dood kon voltooi. En dat die term uit ʼn artikel in By gekom het. Dit was die tweede tyd van waterbeperkings wat ons hier beleef het. My eie klippiestuin het ook in daardie tyd vorm aangeneem. Dit het in die Huisgenoot van 26 Mei 2005 verskyn.

Daardie tyd se droogte was ‘n vulletjie teen wat ons nou beleef. Ek hoop die skelmspuiters besef dit ook.

JANUARIE:

Die mooiste Kaap steier onder die kwaaiste droogte in jare.

Onbetrokke bure leer mekaar  in sonverskroeide tuine ken, tuinslang of gieter in die hand. Op donker kriekdeurdrenkte aande vry tieners lustig onder die voorwendsel van tuin natgooi.

In luukse wonings sukkel geuniformde huishulpe steunend met emmers uitspoelwater vir die madam se tropiese tuin. In minder luukse wonings loop menige huisvrou knaend met rugpyn van emmers water uit die stort aandra vir ‘n ou kleurtjie in die tuin. In die handvaardiges se agterplase verrys wonderbaarlike kontrepsies om elke druppel gryswater te benut.

Die mense van die Kaap murmureer soos die Israeliete van ouds; hulle is nie hierdie soort swaarkry gewoond nie. Ander soorte ellendes ken hulle maar te goed – wind en mis en besoedeling en armoede en misdaad – maar nie droogte nie.

En, soos die armes, sal die skelmspuiters ook altyd met ons wees.

Die hitte lê soos ‘n kombers oor die stad, dig en versmorend. Meyer de Vries lê en sweet slapeloos op sy nuwe enkelbed in sy nuwe meenthuis, ontuis en alleen. Selfs die krieke skree hier anders, vroliker as wat hy uit kuiers in sy kinderdae onthou. Hulle floreer seker vanjaar; so ‘n somer het die Kaap blykbaar nog selde beleef.

Hoe lank leef ‘n kriek, wonder hy verveeld, hoe ver strek die kriekgeslag se kollektiewe geheue? En wat van die arme paddas? Hy stel hom die lyding van duisende verdroogde paddatjies voor, ewig soekende na ‘n klam rusplekkie – velletjies verdor en verkrimp. Soos sy binneste.

Hy’t nog altyd las gehad van ‘n ooraktiewe verbeelding, dié dat hy Retha so geïrriteer het. Retha is ‘n vrou vir feite.

Sugtend van selfbejammering staan hy eindelik maar op, soek na sy sigarette, en gaan sit op die trappie voor sy agterdeur. Hy trek die rook met skuldige genot in sy longe op. Kastig gedink ophou rook sal deel uitmaak van hierdie nuwe begin. Nou klou hy aan sy kankerstokkies soos ‘n kleintjie aan sy fopspeen.

Hy dink aan Retha, aan die lekker en die sleg van hul klompie jare saam. Wat voel sy vanaand? Sekerlik verligting; sy’s eindelik ontslae van hom. In die maande ná die egskeiding kon hy maar nie wegbly nie. Dit was of hy die seer wou invryf, die verwerping weer en weer wou voel. Sy’t gesê hy is ‘n smartvraat. Sy was heel moontlik reg, soos gewoonlik.

Deur die kriekgesange heen raak hy geleidelik van ‘n ander geluid bewus. Veraf stadsverkeer? Word die Kaap dan ook nooit stil nie? Hy sit en staar in die donker in sonder om veel te kan sien. Maar hy weet wat daar is om te sien: geel, verdorde gras en vaal verlepte plante.

Net hierdie naweek sal hy die spulletjie moet pak. Meteens smag sy lyf na harde fisiese werk. Sommer alles uithaal? Dalk klippies gooi? Maar hy’t nie erg aan die formele geometriese patrone wat nou hoogmode is nie. Gedateerd – oor ‘n jaar of wat is dit ou nuus. Geleidelik gaan in sy kop ‘n prentjie oop van sy tuintjie met klippies bedek, met ‘n fokuspunt van ‘n paar mooi rotse. Nie kunsrotse vir hom nie, die ware jakob moet dit wees. En informeel tussenin, ‘n paar van sy gunsteling plante. Geharde goeters wat blomme dra, selfs in hierdie wrede somer. Die nuwerwetse grassies en biesies staan hom nie aan nie.

Hy was nog nooit ‘n kuddedier nie en hy gaan dit ook nie raak nie. Professionele dwarstrekker, het Retha dikwels gekla. Retha is ‘n kuddedier. ‘n Baie intelligente een, maar nog steeds ‘n meeloper, gou-gou agter elke modegier aan.

Eindelik breek herkenning deur in sy moeë harspan: dis water wat so loop! Dankbaar vir aksie lig hy hom van die trappie, beweeg luisterend oor sy halfdooie grasperkie. Die krieke om sy voete bly verontwaardig stil.

Regs van hom bly twee dierbare oumense wat alreeds kom groet het met koffie en tuisgebakte beskuit kompleet. Met die aflaaiery van sy trek vandag het hy kort-kort een van hulle sien verskyn met ‘n emmertjie waarmee gunsteling goedjies in die voortuin gelawe word. Seker ook maar om te sien hoe lyk die nuwe buurman se huisgoed. Kennelik word die watertjies sorgsaam gevang onder die stort, of by die wasmasjien of wasbak.

Helder sien hy nou sy ma se hande, baie jare gelede, besig om die skottelgoed in die emaljeskotteltjie te was, en dan word die watertjies by die agterdeur uitgeskiet op die stukkie gras wat sy deur baie droogtes heen aan die lewe gehou het. In die Karoo is droogte so deel van jou soos jou eie hartklop.

Die geluid kom van links. Iemand lei skelm water. Hy sluip met onheilige genot tot by die heining. Danksy sy lengte kan hy maklik oorloer. Nie dat hy veel kan sien nie, dis donkermaan en die straatligte kom nie hier agter by nie. Maar wat hy kan sien, is genoeg. Silhoëtte van baie plante, breë wiegende blare. ‘n Welige tropiese tuin wat deur ‘n dowwe figuur natgelei word in die middernagtelike ure.

Hy het ‘n skelmspuiter as buurman. Hy wat met droogte grootgeword het en van kleinsaf elke druppel driemaal omdraai, hy word nou gestraf met ‘n siel wat die waarde van water nie ken nie hier reg op sy drumpel.

Sy lyf en sy kop wil bars van frustrasie ná die pynlike laaste totsiens en die eensame tog van Gauteng af, die eensame aankoms hier vir ‘n nuwe lewe waaaraan hy g’n erg het nie. Hier is nou ‘n uitlaatklep. Hy rig homself op tot sy volle lengte en roep met sy welluidende onderwyserstem in die donkerte in: “Het u spesiale toestemming om snags u tuin so lekker nat te lei?”

Hy verlekker hom in die verskrikte geritsel en ‘n vrouestem wat gedemp swets. Nogal ‘n damesdief, nè. ‘n Dame met ‘n woordeskat. Hy draai tevrede om, sluit sy deur en gaan klim in die bed. Hy het nog ‘n sweempie skop in hom oor. Miskien is daar tog iewers ‘n lewe na Retha. Die slaap kom gou, al het die alleenheid maar weer saam met hom in die katel kom klim.

Douvoordag word hy wreed gewek deur ‘n onaardse lawaai. Hy staar slaapbeneweld deur sy gordynlose venster na die slanke figuur in swart leer op die yslike motorfiets. Dit knal en dit brul, reg voor sy deur, met duidelike genot, en raak toe met ‘n spoed weg in die vroegoggendskemer.

‘n Skelmspuiter met ‘n ysterperd, sowaar. ‘n Skelmspuiter wat haar mes in het vir hom.

 

‘n Mens kan sy paar stukkies meubels ook net op soveel maniere rondskuif. Na ‘n paar dae se rondsit bel hy sy kontaknommer met die skool, blykbaar die adjunk-hoof. Toe hy hier was vir die onderhoud was dié met verlof. Hy’t nooit gevra waarvoor nie, ook nie rêrig belang gestel nie. Hoe hulle so ‘n belangelose mens soos hy kon aanstel, sal hy nie weet nie. Dalk was sy pose briljant. Retha het altyd gekla hy wys nie sy gevoelens nie.

‘n Beskaafde vrouestem gee antwoord. Toe hy na Meneer de Koker vra, vertel die lang oomblikke stilte hom hy’t nou sommer met die intrapslag skeefgetrap. Nee, hier woon nie ‘n Meneer de Koker nie. In verband waarmee soek hy die persoon? Adjunk-hoof? O, sý is die adjunk-hoof van die plaaslike hoërskool, waarmee kan sy help? Die nuwe hoof? Wat ‘n aangename verrassing! Natuurlik kan hy die sleutels kry, altyd ‘n goeie plan om vroegtydig paraat te wees. Kan hy haar môre by die skool ontmoet? Gou-gou kant en klaar gereël.

Sy hart kry sy lê onder in sy skoene. Klink na ‘n vrou wat gewoond is bevele uitdeel. Sekerlik gebril en gebolla en haat al wat man is. Dan behoort hulle goed reg te kom; in ‘n verhouding gaan hy hom nie weer begewe nie.

Hy skud sy kop toe hy die foon neersit. Kan jy dit glo – hy is sowaar verontwaardig oor sy adjunk ‘n vrou is. En hy dag nog altyd hy’s oopkop en verlig. Wat is daar nog in homself waarvan hy nie weet nie, wat Retha dalk tot raserny gedryf het?

Hy sit en bak al hoe lank in sy kar voor die skool toe die motorfiets met ‘n vaart om die hoek kom. Hy dag hy sien gesigte. Verslae kyk hy hoe sy ‘n lang been oor die fiets terugswaai, die helmet afhaal en die blonde bos hare uitskud soos ‘n hond na ‘n lekker swem. Sy kom met lang selfversekerde treë na hom toe aan, steek ‘n hartlike hand deur sy oop venster.

“Meneer de Vries? Sekerlik vries ons nie vanjaar in die Kaap nie, né? Kom binne, gelukkig het jou kantoor heerlike lugreëling, tot die argwaan van die ganse personeel.” Sy’s nie meer ‘n kind nie, daar is fyn lyntjies om die skerp blou oë. Maar sy het ‘n lýf aan haar.

Soos ‘n skaap ter slagting loop hy agter haar aan. “Mý naam is vanjaar baie meer toepaslik, of hoe?” lag sy nog ewe oor haar skouer.

Saam met ‘n motorfietsmaniak wat snags water steel moet hy nou ‘n skool bestuur, bid jou aan. Meneer de Vries en Mejuffrou de Koker, dink net wat kan ‘n hoërskoolleerder daarvan maak. Hy sal die bespotting van hierdie skool wees.

Jy’s te ernstig, Meyer, hoor hy Retha se stem, kry ‘n lewe, lag ‘n slag. Hy sukkel om vir homself te lag, hy weet dit.

Hier gaan hy bars vanjaar.

 

FEBRUARIE:

“Meyer, ek dink ons moet vanmiddag se sport afstel.” Die blonde mopkop loer om sy kantoordeur, helmet swaaiend in die regterhand.

Hy het pas besluit dis die wyse ding om te doen, maar één kyk in sy adjunk se fletsblou oë, en die duiwel sit vierkant op sy skouer. En dié is van toeka af mos maar ‘n aweregse ou siel. Dus: “Juffrou de Koker, vandag se kinders is opgepiep en gemaksugtig. Ek sal afkondig hulle moet hul hoede en waterbottels en sonskerm onthou. Maar die sport afstel – heeltemal onnodig.” sê Meyer gehoorsaam op Lucifer se bevel.

Sy’s dadelik op haar perdjie: “Jy sit hier in jou lugverkoelde ivoortoring, jy weet nie wat gaan buite aan nie. Kom voel ‘n bietjie hoe voel dit op die sportveld, jy’s hoeka so wit soos ‘n spook.” En karba! slaan sy die deur toe.

Hy laat sak sy kop in sy hande. Die skool is skaars ‘n maand aan die gang en hy is lewensmoeg. Sy trek Kaap toe was ‘n flater, die hoofskap ‘n fiasko. Sy longe is voos gerook, sy tuintjie is verdor soos sy lewe; van al sy mooi plannetjies het niks gekom nie.

Sy waterstelende, motorfietsryende buurvrou verpes sy lewe tuis en by die skool. En wanneer hy op sy kwaadste vir haar is, sien hy daardie bene raak. Hy was nog altyd ‘n man vir bene. En bene hét sy – die goed eindig net eenvoudig nie.

Dae later slaan hy nog vure dood, figuurlik darem, terwyl letterlike vure oral in die droë Skiereiland verwoesting saai. Natuurlik moes die moeilikste mamma in die hele skool se bedorwe bloedjie gaan staan en flou word in die nette.

Dit sal hom leer om sy duiwels op hok te hou.

 

MAART:

Die Kaap se fleur is af. Malse groen wêreld wat nie droogte gewoond is nie, soos ‘n bedorwe vrou wat nie swaarkry kan vat nie.

Die dae krimp gehoorsaam na die eis van die seisoen, maar bly windstil en wolkloos en warm. Kapenaars smag na die reëndraende Noordwester. Die natuur hou asem op. Dis of sy lewe ook die pas markeer, wag op iets. Maar wat?

Paasnaweek breek aan. Hy is stoksielalleen; hy het geen werklike vriende gemaak die afgelope kwartaal nie. Retha se stem bly hom treiter in sy drome: Meyer, jy is te rigied, Meyer, jy moet vir jouself leer lag, Meyer dit, Meyer dat.

Op Goeie Vrydagoggend sit en rook hy weer eens op sy stoeptrappie en staar selfbejammerend oor sy asvaal stukkie tuin. Hy’t nie eens die kwartaal gebodder met natmaak nie, die blonde merrie langsaan gebruik in elk geval genoeg water vir die hele buurt. Hoeveel keer het hy haar al aangespreek? Dan wip sy haar en maak ‘n omkeer dat jy net hare sien waai, met ‘n slim antwoord oor die skouer. Steur haar nie aan hom nie, by die skool ewe min as tuis.

Daar begin die gebrul alweer. Sy’t vannag watter tyd ingekom. Seker op pad na ‘n saamtrek van die Hell’s Angels of iets, plaas dat sy haar sondige skrede na die kerk toe wend.

Hy sit nog netso en mopper toe sy na ‘n uur of wat teruggebrul kom. Sy kom en gaan op die raarste tye, hy kan sweer sy tempteer hom moedswillig. Die deurklokkie vang hom onverhoeds, dis seker al tienuur en hier sit hy nog ongekam en ongeskeer in sy rugbybroekie rond.

Dis sy. Melienke de Koker. Verspotte naam. Onvanpas by haar doodgewone boerevan, soos haar gedrag nie pas by haar verantwoordelike pos aan ‘n bekende hoërskool nie.

Die helmet swaai in die regterhand, sy skud die blonde boskaas uit met die bekende uitdagende gebaar. Sy hou ‘n keurige pakkie met Paasbolletjies na hom toe uit: “Hier, ek sien die Paashaas het vir jou ietsie voor jou deur gelos.” Die Paashaas kan net die dierbare tannie van langsaan wees. Hy wens die buurvrou aan die ander kant wil ook ‘n slag dierbaar wees.

Onverwags word sy wens bewaarheid – vanoggend is sy die dierbaarheid vanself: “Is jy alleen die naweek? Kom drink iets by my. Lekker kerk gewees, is jy al tuis in ons gemeente?” Alles in een asem, gee hom g’n kans vir ‘n antwoord nie.

Hy’t nog nie vanjaar sy voet in ‘n kerk gesit nie.

Hy vee verleë oor sy stoppelrige kennebak. Hy’t nie krag vir haar geselskap nie, maar waarlik ook nie vir sy eie nie.

“Ontspan, kom soos jy is, man.” En weg is sy. Hy drentel agterna. Was nog nie in haar plek nie, meteens is hy nuuskierig. Wat weet hy eintlik van haar? Netmooi niks.

Hy raak vinnig steeks toe hy die keurige tafel met eetgoedjies en mooi koppies sien. “Toemaar, hier kom nie nog mense nie, hierdie is sommer simbolies,” stel sy hom gerus.

Simbolies? Die vroumens is nie reg wys nie.

Sy staan oorkant hom met ‘n foto in die hand. Haar gesig is meteens ouer, die lag is weg uit die blou oë.

“Hier, my verloofde.” ‘n Aantreklike blonde man lag op na hom toe. “Ons was verlede jaar deel van die Paasnaweek-statistiek. Ek was gelukkig,” en sy lig die blonde bos hare van haar voorkop weg. Die litteken lê woedend en rooi net onder die haarlyn. Hoekom het niemand hom gesê nie?

Omdat jy nie gevra het nie, antwoord sy gewete.

Meteens verstaan hy van die waterstelery. “Dit was sy tuin?”

Sy knik: “Ons het dit saam-saam aangelê.”

“En jy het dit aan die lewe gehou ter wille van die herinnering?”

“Ja, maar dit het nie gewerk nie. Ek gaan nie meer water steel nie; die seuns gaan nou van die manne geskei word op hierdie lappie aarde. Wie wil vrek, moet nou maar vrek.”

Sy hand gaan vanself na haar toe uit. “Melienke, ek is verskriklik jammer ek het so aangegaan oor die water. Ek het regtig nie geweet nie.”

“Jy’t nie geweet nie, want ek het jou nie gesê nie.” Sy’s lank, sy kyk hom vierkant in die oë.

“En ek het nie gevra nie.”

“Maar nou weet jy.”

“Ja, nou weet ek.”

Hoeveel dinge is daar nog wat hy nie weet nie?

“Waarheen gaan jy saans en kom dan op die onaardigste tye terug?”

Sy streel liefderyk oor die saksofoon wat hy nou eers raaksien: “Ek speel in ‘n jazz-orkes – my gered van ondergang die afgelope jaar.” Sy lag vir hom; sweerlik sy bose gedagtes geraai.

Sien, as jy vra dan hoor jy; wonder en wroeg is puur verniet.

 

APRIL:

Die noordwestewind skuifel oor die stad, voel-voel met misvingers oor die moeë strate heen. ‘n Buitjie hier en daar bring verligting vir siel en liggaam, maar nog gans te min vir die dorstige menigtes.

Meyer de Vries begin spit in sy tuintjie. Hy pluk uit wat verdor en verdroog is, hy maak skoon vir die groot oorplant in die lente. Toe hy klaar is, pak hy Melienke se stukkie aarde en gooi die verloorders minagtend uit.

Sy irriteer hom nie meer nie; sy inspireer hom nou. Stadig word hulle ‘n gedugte span. Sy personeel spot goedig met De Vries en De Koker wat deesdae ‘n verenigde front vorm. Dis goedige spot, sonder enige venyn. Die liewe oumense van langsaan glimlag tevrede as hul die twee so saam-saam in die tuin sien spook.

Melienke de Koker word sy hartsvriendin. Tot op die dag van die kriek.

Hulle woel weer so saam-saam in haar tuintjie. Op wonderbaarlike wyse plaas die Voorsienigheid die gediertetjie op ‘n baie private plekkie op haar lyf. Melienke is ‘n vrou wat ‘n moeilike graad 12-klas met ‘n enkele kyk kan stilkyk, en ‘n motorfiets kan ry dat hy weet hy’s gery, maar toe die kriek tussen haar borste begin kriewel, toe gil sy.

Meyer de Vries is ‘n besadigde man wat lig loop vir die versoekings van die vlees. Maar toe sy haar hemp oor haar kop pluk, kýk hy en hy síén.

En ‘n vriendskap is daarmee heen.

 

MEI:

Dit sous behoorlik in die Kaap. Ou Tafelberg hurk sluimerend in haar wolkkombers. Helder strome blink soos vreugdetrane teen haar hange. Die Kapenaars swets hierdie winter halfhartig in die verkeersknope. Vanjaar is dit maar uithou en bekhou in die reën; hulle weet nou wat droogte is.

Die plakkersdorpe staan enkeldiep in die modder, die straatkinders skuil koulik in hul swartsakmanteltjies. Die Kaapse winter eis sy tol.

Maar lewegewende water pols weer deur die are van die Moederstad; haar hart klop sterk soos dié van ‘n bloedjong bruid.

En Meyer de Vries het leer motorfiets ry. En jazz luister. Onder andere.

Is daar nog iemand in die “kas”?

Mens kan deesdae alte maklik die idee kry dit is nie meer moeilik om gay (of in een van die ander boksies waarin mense geplaas word) te wees nie. Daar word immers op baie plekke openlik daaroor gepraat. Die meeste van ons ken nou iemand wat buite die sogenaamde kas leef. Bekendes is openlik oor hulle oriëntasie. Ander bekendes neem standpunt daaroor in. (My geliefde Springsteen het vanjaar ‘n show gekanselleer in ‘n Amerikaanse staat wat anti-LGBT-wetgewing goedgekeur het.) Oor die algemeen is die houding teen mense wat “anders” is, tog meer verdraagsaam.

Maar ek kry die indruk mens kan steeds die moed onderskat wat dit kos om openlik oor hierdie sake te wees. Daar is steeds ongelooflik baie vooroordele en veroordeling. Mens hoef maar net te kyk na die relletjies wat gereeld oor hierdie sake op sosiale media opvlam. En die taal wat dikwels in daadie gesprekke gebruik word. Woorde word gebruik om seer te maak.

Toe ek met die skryf van Opdrag van oorkant bewus word dat my Willem-karakter eintlik gay is, het dit my aan die dink gesit. Willem was ‘n 50-plusser, ‘n getroude man met volwasse kinders. Hy het ‘n innerlike lewe gehad waarvan niemand geweet het nie. Hy het ‘n leuen gelewe.

Onvermydelik het ek oor sy vrou begin dink. Het sy regtig niks geweet of vermoed nie? Het sy gedink hulle huwelik is gelukkig? Hoe op aarde kan mens met iemand getroud wees en nie so-iets agterkom nie?

Hieruit het Sanet van Net ‘n mens ontstaan. Ek het lank gewroeg oor hoe om haar voor te stel. Op die ou end het sy ‘n baie gewone vrou geword, ‘n vrou wat onvervuld voel in haar huwelik, ‘n ma wie se nes pynlik leeg geword het, ‘n sagte vrou wat nie ‘n vegter is nie, ‘n vrou wat op vyftig soek na nuwe vervulling in haar lewe.

Hoe sou so iemand reageer as sy agterkom haar man is gay? Uit wat ek gehoor, gelees en vermoed het, het ek gevoel woede sal ‘n baie prominente emosie wees. Ek het probeer om Sanet se woede realisties voor te stel. Maar sy is die soort mens wat besef dit sal tot haar eie nadeel wees as sy by woede bly vassteek. Die boek het dus vir my Sanet se poging geword om op een of ander manier by haar woede verby te kyk en na empatie en selfs ‘n mate van begrip te beweeg. Ek het probeer om haar stryd realisties voor te stel en nie van haar of van Willem ‘n martelaar te maak nie. Op die ou end is sy gevul met ‘n groot hartseer vir die lewe wat haar man gelei het, ‘n lewe waarvan sy niks vermoed het nie. Sy is ook jaloers op die groepie mense wat geweet het van daardie lewe. Dit is hoekom die mense van Opdrag van oorkant weer in die storie moes inkom, want hulle was deel van Willem se storie.

Op die ou end het Willem nie kans gesien om openlik te raak oor sy oriëntasie nie. Mens kan dalk dink dis nie realisties in vandag se tyd nie. Maar ek het genoeg gesien en gehoor en gelees om te weet dit gebeur wel vandag nog. Dit kos steeds ongelooflike moed om uit te kom, veral as jy ‘n lang lewe volgens konvensies agter jou het.

Ek weet nie of ek die situasie regtig geloofwaardig voorgestel het nie. Ek was nog nooit in so ‘n situasie nie. Maar ek weet dat sulke situasies wel steeds bestaan. En ek is gevul met ‘n diep hartseer oor mense wat steeds deur die samelewing gedwing word om te probeer wees wat hulle nie regtig is nie.

Ek wou nie iets spesifieks met Net ‘n mens bereik nie. Dit was net ‘n situasie wat my aan die hart gegryp het en wat ek probeer verken het. Daardeur het ek tot ‘n beter begrip gekom van hoe moeilik dit steeds in ons sogenaamde “oop” samelewing is om “anders” te wees. En wat ‘n skaars ding empatie is. En hoe moeilik begrip en vergifnis is.

 

 

 

Bly by my – slot

“Hoekom was jy Kersoggend so hartseer?” Al is dit donker, weet Christopher hoe lyk die oë wat vraend na hom opkyk: diepbruin en ‘n bietjie seergemaak. Een of ander tyd sal hy móét antwoord, sy stilswye begin aan onbeskoftheid grens.

Dis amper middernag. Oujaarsaaand. Hulle sit-lê langs mekaar op die bank met hulle kaal voete op die stoepmuurtjie voor hulle, hulle oë op die donker oseaan, wagtend vir die fakkels wat met die aanbreek van die nuwe jaar van verbygaande skepe afgevuur word.

Haar ma-hulle se kamervenster is reg agter hulle, maar dis nie vir hom ‘n issue nie. Hier gaan nie vanaand gevry word nie. Hierdie girl is te kosbaar vir casual vryerasies.

Sewe dae leef hy nou al in ‘n lugborrel van vrede en liefdevolle sorg. Maar die oomblik waarop die borrel noodgedwonge moet bars, kom met ‘n hengse spoed nader. Hy kan nie aanhou misbruik maak van hierdie mense se goedheid sonder dat hulle ‘n snars van sy lewe weet nie.

Dat die oom hom nog nie uitgegooi het nie, sê veel vir sy insig en mensekennis. Verkrampte ou boere-omie, het hy daardie eerste aand gedink. En hom lelik misgis. Daar skuil ‘n vlymskerp brein onder die blink pankop en ‘n hart so ruim soos die waenhuis op sy plaas in die groot ou borskas.

Toe Belinda Kersoggend op die verlate kuspad na hom toe aangehardloop kom met haar musiek in haar ore en onbegrip en vasberadenheid op haar natgeswete gesiggie, het hy geweet hier maak sy lewe ‘n draai. Maar die rigting van die draai kon hy nog nie so lekker kleinkry nie.

Sy’t nie uitgefreak oor ‘n uitgegroeide mansmens wat langs die see staan en grens nie. Sy’t langs hom bly staan en haar asem teruggekry en stilgebly tot hy homself min of meer bymekaar gehad het.

‘n Meisie wat weet wanneer om stil te bly, is ‘n kosbare verskynsel.

Dit het niks gekos om hom te oorreed om saam te gaan terug huis toe nie. Hy het gesmag na die warmte, die geborgenheid, die lekker kos, die obvious liefde tussen hulle drie.

Niemand het buitengewoon verbaas gelyk toe sy weer met hom daar aankom nie. Die oom het woordeloos nog ‘n koppie koffie uit die warmfles langs hom geskink. Die tannie het haar bril afgehaal, haar laptop afgesit en terstond die oom begin rondorder – van die honger het hy beslis nie hier vergaan nie.

Hy het die spul vuil klere en stink tekkies op sy kar se agtersitplek in sy arms bymekaargemaak en op sy bed in die buitekamer gaan dump, die Volla op die oom se instruksies langs die huis ingetrek en sy branderplank stoep toe gedra. Toe het hy langs die oom op die stoep gaan sit en hulle het in gemeensame stilte oor die see gestaar met die tweede koppie koffie byderhand.

“Jy’t seker nie klere vir kerk nie, kind?” het die tannie naderhand kom vra, haar arms vol van sy gemors.

Hy het sy kop verleë geskud, skielik weer bewus daarvan dat hy eintlik inbreuk maak op mense wat hy van g’n kant af ken nie.

“Toe maar, ons luister sommer vandag die radiodiens,” het sy net gesê, teruggedraai en die spul vuil klere vir die wasmasjien gaan voer. Hy het nie eens probeer teenstribbel nie; hy wou tog nie regtig nie.

Hy was bewus van ‘n reusagtige behoefte om ‘n bietjie gemother te word.

Niemand het gekarring oor waar Belinda hom weer gekry het nie, ook nie sy ongeskikte vertrek van die oggend opgehaal nie. Natuurlik het sy hulle eenkant vertel van sy grensery, hierdie mense het nie geheime vir mekaar nie.

Sy afgeskakelde selfoon lê al die hele week beskuldigend op sy bedkassie waar die tannie dit neergesit het toe dit tussen sy spul goed uitgeval het. Hy sien hoe kyk sy die foontjie as sy hom soggens met koffie in die bed bederf. ‘n Mens kan sien hierdie tante het seuns grootgemaak, sy weet om nie te karring nie, al brand sy hóé.

Langs hom wag Belinda op ‘n antwoord. Die eerste fakkel red hom hierdie keer. “Kyk!” Hy wys na die eerste ligstippel ver oor die see, toe nog een, nader, en nog een en nog een. ‘n Klein fees van nuut begin.

“Gelukkige Nuwejaar, kinders!” roep haar ma-hulle uit die kamer agter hulle. Na die hotel se kant toe begin ‘n paar toeters blaas, ‘n motor jaag brullend verby. Dis die somtotaal van die dorpie se naglewe. Maar hy worry nie, hy het als wat hy wil hê. Vir die oomblik.

“Gelukkige Nuwejaar, Bollie.” ‘n Ademlose, eindelose oomblik is sy in sy arms, sy lippe rus ‘n klein ewigheid op hare. Kophou, Christopher, kophou, moenie verwagtinge skep nie, sy’s te jonk vir jou. Miskien nie soseer in jare nie, maar beslis in ondervinding.

Hy is een-en-twintig. ‘n Deel van hom voel vyf en ‘n deel van hom voel vyftig. Of honderd.

“Gelukkige Nuwejaar, Stoffeltjie,” sug sy teen sy skouer. Hy gaan hierdie lieflike meisiekind seermaak. Haar pa gaan hom vrekmaak, en hy sal dit verdien.

Ja, hy noem haar Bollie en sy noem hom Stoffeltjie. Soos sy ma hom noem. Genoem het in beter dae. En dít is die somtotaal van die inligting oor homself wat hy die afgelope week met hierdie gasvrye mense gedeel het, in ‘n simpel poging om ‘n boetie-sussie-verhouding tussen hom en hulle kosbare laatlamdogter te vestig. Wat nie gewerk het nie.

Hy is te bewus van haar hier teen hom. Hy lig sy lyf teensinnig van die bank af. “Kom, ons gaan stap gou ‘n draai voor ons kom slaap.” Sy vat sy hand vertrouend, soos die aand toe hy met haar by die spin-the-bottle party uit is. Sy vertrou te maklik, hy ys as hy dink hoeveel sy nog moet leer.

Dis laagwater, die see sug rustig om hulle voete. Op die horison gaan ‘n skip verby, op die verste duin raas ‘n klomp jonges om ‘n yslike bonfire. Hulle begin stap met hulle voete in die ysige Weskuswater, al vinniger soos die briesie kouer word, tot hulle laggend hardloop dat die boë water om hulle voete staan. Sy’s ‘n flippen goeie atleet, sy sleep gou-gou vermakerig onder hom uit. Soms dink hy water is sy eintlike habitat, hy hardloop lomp en halfdom in die sand.

Hy het hierdie week lieflike surf-dae gehad . Soms het Belinda saamgegaan, daglank teen ‘n duin gelê en lees en droom terwyl hy agter die branders bly tot hy voel hy is gevries tot in sy diepste binnewerke. Soms het hulle ander surfers ontmoet. Vir ‘n paar uur het die groepe saamgevloei, dan weer vanself geskei. Soms het sy tuis gebly, altyd verlig gelyk as hy terugkom.

Hy dink hulle verwag almal hy gaan weer ‘n disappearing act op hulle trek.

Sy ego sorg dat hy haar inhaal, atleet of te not. Hy kan die versoeking nie weerstaan nie, hy duik haar plat dat hulle saam oor die klam sand skuif. Meteens is sy hande vol van haar meisielyf, die planklyfie wat sy onder oorgroot klere wegsteek skielik vol onverwagse sagte plekkies. Hy soen haar voor hy lekker weet wat hy doen. Haar lippe is sag en sout en oop onder syne. Dit voel soos kleintyd se kondensmelk steel uit Ma se koskas. Verbode. Maar lékker.

“Kom, ons vat ‘n dip!” Hy skil sy klere af, hy is gewoond aan- en uittrek op rare plekke, dit pla hom nie. Hy storm soos ‘n mal ding die ysige water in, enigiets om net ‘n grip op homself te kry.

Haar lyf glim ‘n oomblik in die spooklig voor sy gillend die vlak water inhardloop na hom toe. Hy gryp haar hand, trek haar dieper in, maar meteens is sy bibberend teen sy lyf. O Vader tog, hy verdrink, hy verdrink in die ysige water en die meisiekind wat soos ‘n sussie is maar nie regtig nie. Dan maar weer weghardloop. Dis al wat hy die afgelope jaar al doen. Probeer weghol – of wegsurf – van sy probleme. Maar hulle haal jou in, Boetie, hulle haal jou in.

“Kom, ons gaan vrek van die koue!” Klappertand sukkel hulle hul klere oor nat lywe aan en hardloop die entjie terug huis toe. Hy dink sy huil, maar hy waag nie om te kyk nie. Idioot, idioot, klap sy kaal voete op die sypaadjie.

In die kombuis knipper hulle oë verbouereerd in die skerp lig, hulle kyk half verleë na hulle sanderige voete op haar ma se skoon kombuisvloer. Die gemaklikheid tussen hulle is uitgewis. Deur sy onnoselheid.

“Bollie, ek moet môre ry,” sê hy toe sy sy beker koffie aangee. Dae lank oefen hy al die woorde in sy kop, en nou kom dit op die simpelste manier denkbaar uit. En op die heel verkeerdste tyd.

“Waarheen?” Net ‘n bietjie té casual vra sy dit.

“Kaap toe. Ek vlieg oormôre terug Jo’burg toe, my ma-hulle land die aand van Perth af.” Hy sluk die koffie kokend af. Daar is nie ‘n maklike manier om dit te sê nie. “Ek los die Volla by my meisie se huis. Valerie.”

Sy roer haar koffie om en om, om en om. “En dan?”

“Dan vlieg ek weer af as die varsity begin.” Hy voel laer as brommerbollie.

“Valerie.” Sy rol die naam op haar tong. Hy het nie ‘n idee wat sy dink nie. “Is sy mooi?”

Hoekom moet hy eers ‘n oomblik dink hoe sy meisie van die afgelope drie jaar lyk? Of course weet hy sy’s blond met blou oë, maar die uitdrukking in die oë ontwyk hom, die trekkie om die mond het vaag geword, die beweging van die hande skimagtig. “Ja, jy kan seker so sê,” antwoord hy vaag.

“Genade, jy kan darem meer entoesiasties klink.” Wil sy nou kom staan en opkom vir Valerie!? “Surf sy ook? Hoekom is sy nie saam met jou nie?”

“Nee, sy surf nie, en sy wou nie saamkom nie. Dis nie te lekker tussen ons op die oomblik nie.” Hoe meer hy verduidelik, hoe lamlendiger klink hy.

“Jy beter daardie dooie selfoon van jou gaan aansit, dalk het sy jou lankal in jou peetjie gestuur.” Dit klink nie of dit haar enigsins traak nie, sy voel wragtig vere vir hom.

Op varsity dra hy swaar aan sy image as die ewige chick magnet, maar hy het altyd gesweer hy sal nooit windgat raak nie. En hier het hy sowaar aangeneem hierdie meisiekind smaak hom. Vermetele bobbejaan wat hy is. Hy kom hier met sy lendelam kar en gehawende surfboard aangesit, eet die mense se kos op en neem aan die girl van die huis moet vir hom val. Dom.

“Nag, Stoffeltjie.” Met klem op die verkleinwoord.

Hy sluip buitekamer toe soos die hond wat hy is. Daar maak hy die deur toe en staar lank na die selfoon op die bedkassie. Die ding lê roerloos daar, sy gevreet gee niks weg nie. Hy haal die voosgevatte foto uit sy beursie, die laggende gesigte wil hom ook nie sê hoe vorentoe nie.

Hy het die foon skaars aangeskakel, toe begin dit soos ‘n besetene piep: Ma, Pa, Valerie, Ma, Valerie, Ma, weer ‘n slag Pa … Valerie, Valerie … Die een verwytende SMS en missed call na die ander.

 

Toe hy en sy hoofpyn laatoggend die woonkamer instrompel na ‘n nag vol angs en spoke, wag hulle vir hom. Skynbaar ‘n rustige gesinnetjie wat om die ontbyttafel kuier, maar hy weet sy uur het geslaan.

Vandag is die dag vir derms uitryg voor drie amper-vreemdes. Die vooruitsig is angswekkend. Of is dit?

Belinda lyk mooi, sy het glad ‘n bietjie grimering aan. En sy is lus vir baklei. “Hoe lyk dit, hét jy darem nog ‘n meisie?”

Hy gaan sit, steek sy hand uit na die vars roosterbrood wat die tannie aangee. “Nee.”

“Wát?” En haar oë is sommer vol trane: “Skuus, Stoffeltjie, ek dag ek maak sommer ‘n simpel grappie.”

Hy het naglank met die gevoel van vernedering gestoei, vir die oomblik het hy dit redelik onder beheer. Die pyn wat hy verwag het, het nog nie gekom nie.

Het Valerie hom ‘n yslike guns gedoen?

“Kêrel, ek dink jy moet by die begin begin.” Die oom, streng bo-oor die brilletjie.

Die happie brood word dik in sy mond. Hy reik soos ‘n drenkeling na die beker tee, die tannie het stilweg ‘n ekstra lepel suiker ingegooi. Die drie gesigte wat hy die afgelope week begin liefkry het, is afwagtend na hom gedraai.

“Ek het ‘n tweelingsussie gehad.” Sy ander helfte.

“Gehad?” Belinda se verskrikte oë is steenbokkiebruin, met digte, kort wimpers.

Hy sluk. “Sy’s verlede jaar op Kersdag in ‘n kaping dood.”

‘n Sonbruin meisiehand skuif oor syne. Die tannie se oë raak nat. Niemand praat nie.

“Ek was te lui om saam te ry kafee toe.”

Stilte.

“Dit was my skuld. As ek saamgery het, kon ek dalk iets gedoen het.” Hy kon dit nog nooit oor sy lippe kry nie. Maar elke dag, elke oomblik brand dit in sy hart.

“Ag my kind, teen kapers kan ‘n mens mos nie veel doen nie.” Die tannie huil openlik bo-oor haar roosterbrood. Die oom maak hewig keelskoon.

“In ons gesin word nie gehuil nie. Kersdag was ‘n helse glips.”

“Trane is gesond, kind, dit reinig die gemoed.” Die tannie skink nog tee.

“My ma praat nie en sy huil nie. Sy wil net wegkom, land-uit, asof dit Christelle sal terugbring. My arme pa wil net die vrede bewaar, hy sal teen sy sin Australië toe trek as dit haar sal plesier.”

“Christopher en Christelle.”

“Toe ons tieners was, het ons ons vreeslik geskaam vir die corny name wat hulle ons gegee het.” Die herinneringe sal nooit opgebruik word nie.

“Jou hele gesin is uitmekaar geskeur.” Ja, dis presies hoe dit is.

“Valerie het verwag ek moet na ‘n paar maande daaroor wees. Sy’t geduld verloor met my buie, my aanhoudende praatjies oor Christelle.”

“Sy’t dalk lankal bedreig gevoel deur die spesiale band tussen julle.” Die tannie is reg daar, dink hy.

“Het sy ook geswot? Jou sussie?” Die oom vee sy brilglase met aandag skoon.

“Ja, Ingenieurs, saam met my op Maties. En my gereeld uitgestof.”

“Hoe het sy gelyk?” Belinda bly maar ‘n meisiekind.

“Nes ek, net baie mooier.” Hy staan op om die foto te gaan haal. Hulle twee op Jeffreys se strand, hare verwaaid, oë laggend geskreef teen die son, elk met sy surfboard in die arm. “Sy’t gesurf ook. Sy’t die lewe oophand aangepak.”

“Jy moet verskriklik alleen wees sonder haar.” Belinda verwoord sy gevoel perfek.

“Jy het eintlik jou ma ook verloor.” Die tannie blaas haar neus in ‘n stuk kombuishanddoek.

“Kêrel, jou pa sal sy voet moet dwars sit.” Natuurlik die oom.

“Jy sal moet bel, Christopher, vir Valerie en jou ouers.” Belinda.

“Ek het reeds laasnag met Valerie gepraat. Sy’t hierdie ou ontmoet wat nog nooit naby ‘n surfboard gekom het nie. En wat g’n susters het waaroor hy hangups kan hê nie.”

“Is jy hartseer?”

Hy dink. Is hy hartseer? Ja, hulle was drie jaar saam. Dooptyd ontmoet, dadelik verlief gewees. Maar eintlik was dit lankal verby. Hy het net nie kans gesien om nog iemand te verloor nie.

“Net ‘n bietjie.”

“Jy sal jou ouers moet bel, Seun.”

“Ja, Oom.”

 

Toe hy terugkom, is die ontbyttafel opgeruim en alles lyk vreeslik normaal. Die tannie het agter haar rekenaar ingeskuif, die oom is besig met ‘n blokraaisel, Belinda leun teen sy bene met ‘n Huisgenoot met een van die tannie se vorige stories.

Maar hulle wag eintlik vir hom.

“My ma-hulle sê groete. En dankie dat julle so goed vir my is.”

“Enige Christenmens se plig,” brom die oom. Dierbare ou knorpot, hy skrik lankal nie meer vir hom nie.

“My ma haat Australië. Sy sê die mense is arrogant, die spoedbeperking belaglik en die vlieë iets verskrikliks. Sy sê die meeste expats verlang hulle half dood, al ontken hulle dit hóé.”

“My pa sê hy’t sy voet dwars gesit, sy gaan ‘n terapeut begin sien vir rouberading.” Goedkeurende knik van die oom.

“Hulle vra of Belinda nie vir ‘n paar dae wil saamkom nie.” Op hierdie oomblik begeer hy niks meer as juis dit nie.

“Nee magtig, kêrel, dis darem eens te erg. Sy ken jou skaars.” Natuurlik is die oom heilig op sy laatlam, hy kan hom nie kwalik neem nie.

“Wag, Pappie, ons kan dit later rustig bespreek.” Pappie het nie ‘n kans nie, sy saak is klaar gewen.

Hy steek sy hand na Belinda uit. “Kom, ons gaan loop ‘n ent.” Soos altyd, plaas sy haar hand vertrouend in syne. Maar hy weet nou van die verborge krag agter die dogtertjievoorkoms.

“Ek gaan haal gou my iPod. Daar’s iets wat ek vir jou wil speel.” Dis dansmusiek waarna sy luister, iets waaraan hy nie veel erg het nie.

Sy kom druk die oorstukkies in sy ore. Hulle stap straat-af in die sonskyn. Die musiek begin nie met die gewone donderende ritme nie. Hy luister verstom. Dis so goed soos sy suster wat uit die ander, beter lewe met hom praat:

Babe, jy huil want jy verstaan nie

Jy dink alles is verby

Maar ek’s nie in ‘n kis in die grond nie

en Liewe Jesus sorg vir my  

Hoe dit gebeur het, maak nie saak nie

Hy’s jou engel, Hy kyk na jou …

  Sou jy kon keer wat met my gebeur het as jy by was

Sou dit die trane op jou wang dalk net kon wegvat …

  Jy verstaan nie hoe dit voel nie

Om hier voor jou te kan staan

Maar ek mag nie met jou praat nie

Want ek praat nou ‘n ander taal … probeer verstaan …

Hy sien sy suster glimlag in die son, haar blonde hare nat slierte oor haar gesig, haar arms om die twee goed wat sy die liefste gehad het: haar broer en haar surfboard.

Hy draai blindelings om huis toe. Hy sit lank op die bed in die buitekamer, luister die liedjie oor en oor en oor. Belinda kom sit later stil langs hom. Hierdie keer probeer hy nie sy trane wegsteek nie.

“My pa sê ek kan met liefde saam met jou huis toe gaan. Hy sê julle klomp kort ‘n normale mens om julle bietjie reg te ruk.” Hy het geweet die tannie sal die oom gou-gou regsien.

“Kom, ons gaan sê dankie vir jou pa.” Hy steek sy hand vertrouend na haar uit.

 

Hy’s nog hier van Nicholis Louw se CD My hart is aan die brand.

 

 

Bly by my – Deel 1

Bly Bly my het oorspronklik in Huisgenoot van 21 Desember 2006 verskyn. Ek het die storie (met hulle verlof) so ‘n bietjie afgestof en opgekikker. Die idee van die eensame surfer het ek uit ‘n kortverhaal van ‘n geliefde skrywer geleen. Hoe hy minder eensaam geword het, is my eie storie.

“Kom, my meisie, ons tweetjies gaan sommer motor toe, ek’s tog nie lus vir die kamer nie.”

Luide aanmoeding van die ouens, oordrewe ekstatiese sugte en gerolde oë van die meisies af. Net Julie kyk met harde oë na Belinda. Dis immers Julie wat hom op die strand opgetel en saamgesleep het na dié simpel party toe.

Christopher. Nog mooier as sy naam.

Nie dat sy seker is Julie sal weet wat om nou eintlik met hom te maak nie. Of dat syself nou eintlik weet wat om met hom te maak nie. Maar sy weet darem minstens wat sy nié wil doen nie, selfs nie met hom nie.

“Vat sommer jou handsakkie, ek en jy gaan lekker lank wegbly.” Hy lyk so op sy gemak, jy sal sweer hy ry elke aand met ‘n vreemde meisie by ’n partytjie weg. Koel soos ‘n komkommer, waai ewe vriendelik vir die halfdronk spul blikskottels om die tafel. Niemand lig ‘n vinger om haar uit die verknorsing te help nie; almal dink dis vreeslik great en vreeslik snaaks. En sy dag hulle is haar lewenslange pelle.

Die wêreld wil-wil om haar draai, die trane stoot branderig in haar oë op.

Haar hele helse matriekjaar flits by haar verby: die Valentynsdans toe haar pa geweier het dat sy after party toe gaan, die Winterbal waar sy die enigste meisie was wat actually effens warm aangetrek was, die forty days-viering toe haar date haar gedrop het, die matriekafskeid waar sy weggehol het van die after party toe die klomp kaalgat in die bondel in die swembad begin vry.

En hier is sy op sleeptou agter ‘n wildvreemde mansmens wat te oud en te slim is vir haar, op pad na sy gehawende Volla met die surfboard op die dak. En nie vir ‘n entjie gaan ry in die maanskyn nie.

Op Oukersaand, nogal.

Miskien kan sy hol, dis darem een ding wat sy met haar regaf voëlverskrikkerlyf kan doen: hardloop. Maar sy wil nie aan die weghol bly nie, sy wil super cool en als gewoond met elke situasie cope. Tot dusver ontwyk dié vermoë haar egter.

Sy glimlag met haar laaste asem floutjies vir die moroniese spul om die tafel, maar hulle’t klaar van haar vergeet. Die bottel is alweer onder luide gelag en simpel kwinkslae aan die draai. Sy klou haar sakkie soos ‘n reddingsboei vas en laat haar deur die mooie Christopher by die voordeur uitsleep.

Sy sal haar hol moet ken, hy’s so vervlaks nugter. Hy het omtrent niks gedrink nie, sy het hom gewatch. En dan is hy seker nog fiks ook, die surfery lyk vir haar na baie moeite vir min plesier.

Toe die voordeur toeslaan, ruk sy los en trek weg dat die klippers spat, by wyse van spreke. Sy vorder presies twee treë. ‘n Seningtaai arm katrol haar in tot teen sy lyf. Sy vergaan byna van skrik en lekkerkry, haar verraderlike lyf sukkel om te registreer die man is besig om te lag, nie om te verswelg in die hartstog wat sy in hom ontketen nie.

“Komaan, wil jy stoot of stuur?” Hy los haar soos ‘n warm patat en draai om na sy karretjie toe.

“Wát?” Nou is sý die moroon.

“As hulle ons hoor wegtrek, gaan die hele spul by die voordeur uitpop, en ek het regtig nie meer krag vir hulle nie. Watter kant toe is jou huis?”

“Jy bedoel …”

“Ek gaan jou nie in die kar plattrek nie, kindjie, ek gaan jou huis toe vat.” Sy wens sy kan die grinnik van sy bakkies afvee, maar natuurlik is sy te chicken, staan net daar soos ‘n idioot. ‘n Baie verwarde idioot, totaal verskeur tussen skrik en lus en kuisheid.

“Vir wat?” kry sy darem uit. Seker oor sy te lelik is.

“Oor ek dadelik gesien het dié soort party is nie jou scene nie.” Doodernstig en vaderlik.

So ongeneeslike kloosterkoekie staan op haar voorhoof gegrafeer, al haar dapper pogings tot uitrafel ten spyt. En die arme fool dink hy doen haar ‘n moviese guns. “Loop terug en sleep vir Julie kar toe. Ek weet waar’s my huis, ons kom al van voor die skepping af elke jaar hiernatoe.”

“Julie se lus hang darem te ver uit, genoeg om enige man die wilde weghol te gee. Ek wil nie by wees as die rowwe manne op varsity haar beetkry nie. Hoe oud is julle klomp?” Hy klim in, haal die Volla uit rat. “Toe, stoot. Ek wil bed kry, môre vroeg wil ek weg wees.”

“Waarnatoe?” Sy stoot maar ewe gedwee, tjoef-tjaf toe hoes die Volla en sy kan inspring. En angstig terugkrimp in haar hoekie, die grote man so naby haar rattle haar geheel en al. Dat sy hom sowaar kon glo. Hy gaan nou natuurlik reguit bosse toe met haar. Haar klamgeswete hand krul om die deurknop.

“Waar’s jou huis? En los maar die deur, ek gaan jou nie ontvoer nie.”

“Vierde straat regs, derde aan linkerkant.” Waar haar ma-hulle se monde gaan oopval as sy so vroeg terugkom. “Waarheen gaan jy môre? Dis Kersfees.” Sy het so lank baklei om Oukersaand te kan uitgaan, en hier kom sy skaars tienuur druipstert by die huis aan.

“Ek gaan waar die branders is. En ek weet dis Kersdag, ek vra hoe oud is julle klomp?” In die doflig lyk hy sagter, nie heeltemal so gevaarlik nie. Of dalk raak sy te gou gerus.

“Die meeste van ons het nou matriek geskryf.” Hy was van sy instap af hartlik verveeld met die infantiele geselskap. En nie soos sy te pateties om dit te wys nie.

“En jy?”

“Ook matriek geskryf.” Koponderstebo, asof dit ‘n sonde is.

“Hoeveel onderskeidings verwag jy?” So akademiese wrak staan ook op haar voorkop.

“Ek hoop vir agt.” Dat sy sowaar kan skaam wees daarvoor.

Hy stop voor hulle strandhuis, vanaand vol lig en warmte, soos haar hele lewe nog. Sy klem haar arms koulik om haar lyf.

“So ek neem aan jy gaan varsity toe? Stellenbosch?” Hy leun so ewe oor en maak die deur vir haar oop.

“Ja, Ingenieurs.” Haar pa wou die horries kry, hy glo sowaar nog dis ‘n man se werk.

Nou-nou kom hy nog hier uitgestorm, reg om sy laatlammetjie se eer te beskerm. Soos hy darem kan aangaan oor die gevare van die ou wêreld! Dat hy dalk reg kan wees, is lankal meer as net ‘n vermoede. En het vanaand ‘n nare sekerheid geword.

“Dan beter jy hierdie soort pret uit jou gestel kry. Op varsity vreet die seniors eerstejaartjies wat probeer cool wees lank voor brekfis op. As jy dink spin the bottle waar die ouens kamer toe gaan, is rof, dan moet jy liewer weer dink.”

Sy wil nie vaderlik aangespreek wees nie, sy kry oorgenoeg daarvan by die huis. “Los maar die preke, ek weet wat ek doen.”

“Jy’t nie ‘n kat se clue wat jy doen nie.” Die Volla brul ongeduldig. En die voordeur gaan oop, soos voorspel.

Sy spring uit en blits die trappies op, maar sy’s klaar te laat. “A nee a, Bollie, wie’t jou huis toe gebring?” Ja, sy ís agtien en haar pa noem haar nog Bollie.

“Nooi die mense in vir koffie, hoe’s dit dan met jou?” En af met die stoep stoom hy, sy gul boerestem rol voor hom uit: “Kom nader, kom nader!”

En sowaar, haar redder klim uit en steek sy hand soos ‘n ware boerseun na haar pa uit. Op met die trappies, in by die helder verligte woonkamer gaan haar pa met hom. Sy sluip agterna en kyk benoud hoe haar pa se oë oor die lang, sonverbleikte hare gaan, oor die oorring, die baggy shorts, die bandjie om die enkel, die kraletjies om die nek. Maar hy hou nogal sy pose: “Sit, Kêrel, sit. En vanwaar is jy, het jy gesê?”

“Ek het nie gesê nie, Oom, maar ek’s van Gauteng.” Vir haar word die lang, sonverbleikte hare, die oorring, die baggy shorts, die bandjie om die enkel en die kraletjies om die nek by die minuut mooier.

Vir haar ma ook, sy kyk haar so onderlangs. Haar ma skryf vrystories vir die Huisgenoot. Sy’t ‘n oog vir ‘n mooi man, sy maak hulle in haar kop bymekaar vir latere gebruik.

“Julle ook hier vir die vakansie?” Haar pa ken elke mens wat vir die afgelope honderd jaar sy voet op hierdie plekkie gesit het.

“Nee, Oom, my ouers is op ‘n LSD-trip Australië toe; ek is op my eie.”

Drugs is een van haar pa se favourite topics. “LSD? My magtig, Bollie, watse mens het jy hier aangebring?”

“Look, see and decide, nie drugs nie. Hulle wil emigreer, Oom.”

“Nou vir wat? Ek dag die chicken run is lankal verby, mens hoor heeldag hoe kom die ouens terug.” Ná hy uiteindelik die kopskuif baasgeraak het, is haar liefste pa ‘n begeesterde lid van die reënboognasie en sy oordeel oor weglopers is genadeloos.

“Sal nie weet nie, Oom.” Christopher se antwoord is kortaf, amper ongeskik. Sy lewendige gesig het toegemaak. Hy vat darem die skinkbord by haar ma. Belinda sien hoe sy in haar kop vir hom ‘n punt bysit.

Haar pa weet nie van laat los nie, hy skuif vererg vorentoe in sy stoel: “Wil jy vir my sê jy laat jou sommer net saamsleep land uit? Ag nee, man, het julle kinders van vandag dan wragtig g’n murg in julle pype nie?” Haar dierbare pa het die sensitiwiteit van ‘n renoster op volspoed. Sy cringe in haar stoel, haar ma vroetel onnodig met die koffiegoed; hulle ken hom lánk.

Hulle gas ledig sy koppie met ‘n paar slukke, plak dit neer met ‘n beleefde “Dankie, Tannie” wat hom nog ‘n punt besorg, en kom vinnig orent uit sy stoel. Hy is ‘n goeie kop langer as haar pa, wat nie ‘n klein mannetjie is nie. En hy’s behoorlik die hel in.

“Ek laat my van niemand nêrens heen saamsleep nie, Oom, my ma-hulle se planne het niks met my te make nie. Nag, Oom, Tannie, nag Belinda.” En daar gaat hy, die man van haar drome, om nooit weer terug te kom nie. Danksy haar liewe ou vader.

Maar sy het nie rekening gehou met haar liewe, liefste ma nie. Dié haal hom op die laaste trappie in. “Seun, die oom bedoel nie kwaad nie. Waar is jy tuis so alleen?”

“Ek slaap sommer in my kar net waar ek kom, Tannie.”

“Ag nee, my kind, met daardie lang lyf in dié petieterige ou karretjie? Vannag slaap jy by ons.”

“Dankie, maar ek is fine, Tannie.”

“Ek vat nie nee vir ‘n antwoord nie, kind, kry jou goedjies bymekaar. Kom, Belinda, vat hier aan.” Sy begin sommer uitlaai uit die deurmekaar mossienes op die Volla se agtersitplek. As hy nie pasop nie, doen sy nog sy wasgoed ook vanaand.

“Nou maar goed, dankie, Tannie, maar môre vroeg moet ek weg wees.” Dalk is die alleenryery ook maar nie so danig lekker nie, dit het nie veel gevat om hom om te praat nie. Sy kan haar ma gerus soen.

“En waarheen nogal, as ek mag vra?” Haar ma is soos ‘n stoomtrein as sy eers koers gevat het. Onstuitbaar. En dan kla sy oor haar pa.

“Net waar die branders my vat, Tannie.”

Sy skud haar kop ferm. “Die branders gaan nie weghol nie. Môre staan jy by ons oor, vir ‘n ordentlike Kersmaaltyd. ” Haar ma verlang na iemand om te voer, haar broers en hul gesinne is vanjaar by die onderskeie skoonouers vir Kersfees.

Die oomblik toe die buitekamer se deur agter Christopher toeklik, takel hulle haar arme pa. “Jy het niks met die kind se persoonlike sake uit te waai nie, waar kom jy daaraan om ‘n vreemde so uit te vra?”

“Pa, hierdie ou het my vanaand uit groot strooi gered, en kyk hoe behandel Pa hom nou!”

Oeps. Haar pa en ma vergeet hul verskilletjie onmiddellik, en draai soos een man met pieringoë en grootskrik-monde na haar toe. “Wát, Belinda?!”

Play it cool, Belinda, play it cool. Sy haal haar skouers ewe nevermind op. “Aag, niks vreesliks nie. Dit was net ‘n simpel party. Ek gaan ook maar inkruip.” Sy maak ‘n bee-line vir haar kamer en maak die deur ongeskik voor haar bekommerde ouers se neuse toe. Hulle sal nie besonderhede oor vanaand se party oorleef nie.

Dis ‘n droom, ‘n aaklige nagmerrie wat net aanhou en aanhou. Tot sy die stem herken: Julie. ‘n Julie wat beslis nie haarself is nie.

Hulle is voor haar venster, haar strandmaters van baie sorgvrye Desembervakansies. En hulle serenade vir haar. ‘n Aaklige, aaklige dronkserenade. Don’t forget to remember us … Die mooi ou liedjie van ‘n kant af opgefoes. Opsetlik trekkerig, die valsheid iets verskrikliks. Pure kattekoor in Augustus.

Haar venster is direk langs haar ma-hulle s’n. Deur die genade is Christopher veilig in die buitekamer om die hoek. Maar sy Volla staan lewensgroot voor die deur.

Hulle’s nou klaar gesing. Daar’s ‘n dowwe gestommel, onsamehangende stemme praat deurmekaar. Gaandeweg word dit duideliker. Julie: “Pelle maak nie so nie – jy’t hom net vir ‘n halfuur gekry, Bollie!”

Bertus: “Ek wou darem ook nog ‘n beurtjie by jou gehad het!” En dan sing hy so vals-vals: “Sê net of jy dit wil doen …” Nicholis Louw sing van úítgaan in daardie liedjie, maar dit sal jy nooit raai as jy vannag na Bertus luister nie.

Julie: “Jy’t hom sowaar vir die hele nag gesteel!” en: “Christopher! Weet die oom waar jy vannag slaap?” En Julie was haar pel van doekedae af.

Vannag maak haar pa haar dood. Sy panic so, sy’s skoon verlam.

Die volgende oomblik slaan haar ma se stem soos ‘n sweepslag agter haar: “Belinda, wat gaan hier aan? Spill the beans!” As haar ma eers begin Engels praat, dan weet Bollie Ma meen besigheid. Haar pa verskyn onheilspellend stil agter Ma.

Dus spill sy maar: “Ons het spin the bottle gespeel, Ma.”

Haar pa ontspan merkbaar. “O, dan moet jy die outjie soen? Groot sports gewees in my dae.” Hy is dadelik reg vir ‘n trip down memory lane. Siestog, so onskuldig nog.

“Deesdae soen hulle nie meer nie, ou man, deesdae gaan hulle kamer toe.”

Hy staan ‘n oomblik heeltemal verstom. Sy voete staan nog stewig in die vorige eeu geanker. Vróég in die vorige eeu.

Toe brul hy ‘n groot brul: “En jy’s met hierdie klein .. klein … windlawaai kamer toe?” Windlawaai is nie eintlik wat hy wou gesê het nie.

“Nee, Pa.”

“Wat dan, Belinda?”

“Hy’t gemaak of hy my kar toe vat om te … Pa weet … en toe bring hy my huis toe.”

“En jy stap maar ewe saam?”

“Nee, ek het probeer weghol.”

“En toe vang hy jou en vry jou vuurwarm en bring jou huis toe?” Daar’s sowaar ‘n lag in haar ma se stem.

“Toe vang hy my en lag hom half dood vir my en bring my huis toe.” Teen dié tyd loop die trane.

“Ag, my arme kind.” Haar ma se liefhê-arms is nog net so sag soos kleintyd. Buite teem die kattekoor entoesiasties voort.

Opeens in die nag die onmiskenbare geluid van ‘n tuinslang wat oopgedraai word. Wýd oopgedraai word. Gevolg deur onaardse gille, ‘n paar gedempte en minder gedempte kragwoorde, geluide van val en opstaan, ‘n motor wat brullend vertrek, laggende dreigemente agterna geslinger. Toe stilte. Salige stilte.

Sy en Ma vou dubbel in hulpelose lagbuie. Dit sal die blikskottels leer! Pa grom iets onhoorbaar, maar hy kan nie sy glimlag heeltemal wegsteek nie. En nie ‘n geluid kom uit die buitekamer nie.

“Kom, ons gaan slaap. Pa sal môre met Christopher regmaak. Nè, Pappie?” As Ma eers vir Pa begin Pappie, dan Pappie beter spring.

“Reg, Mammie.” Foei tog, hy berou seker daagliks hierdie laatkind wat hy op sy oudag moet grootworstel. Dit word skoon sag in haar van liefgeit vir die ou korrelkop.

“Hy het regtig niks verkeerd gedoen nie, ek sweer.” Sy het nooit geweet wat hulle dink is vir haar so belangrik nie.

Die ou groot, grofgewerkte hand vee lomp oor haar hare. “Ons glo jou, my kind.”

Douvoordag gee die Volla net een brul en weg is hy. Die bed in die buitekamer is netjies opgemaak. Op die kussing lê ‘n enkele lang, goue haar. Sy gaan sit dit met eerbied in haar Bybel. Sy voel baie, baie ouer as haar agtien opstandige jare.

“Wat sal tog die kind so jaag?” sug Ma in haar kamerjas agter haar. Niemand het ‘n antwoord nie.

‘n Uur later jaag haar deurmekaar hart haar ook uit die huis. Sy het lankal agtergekom ‘n mens kan enige geraas in jou kop tjoepstil hardloop as jy rêrig wil. Sy haak haar oorfoontjies in haar ore en vat die grondpad kuslangs. En sy hárdloop hom. Met die musiek dreunend in haar harsings hardloop sy blindelings in die opkomende son in. “Kom bly by my …” sing Nicholis haar grootste begeerte uit. Te laat, helaas, te laat.

Sy val omtrent oor die Volla voor sy dit raaksien. Teen die ou karretjie se stomp neusie leun die liefde van haar lewe. Sy skouers ruk en sy wange is nat. Heeltemal onverhoeds betrap.

Sy skrik haar oor ‘n mik. Sy weet nie of sy moet weghol of stilstaan nie, sy het nog nooit ‘n groot man sien huil nie. Haar pa is nou nie een wat die huilding doen nie. Toe staan sy maar en sweet en blaas tot hy homself bymekaar het. Ek voel so sterk as jy langs my staan … sing Nicholis in haar ore.

Na wat soos ‘n eeu voel, kyk Christopher op na haar. “Ek is jammer ek was gisteraand so hardegat met jou pa. Onbeskof.” Die son kom goud op in sy hare, die nat omkrulwimpers is vir haar vreeslik mooi.

“My pa suffer bietjie met al my dinge, jy weet, hy’s amper oud genoeg om my oupa te wees.”

“Shame, en hy kon nie weet my ma-hulle se trip is ‘n teer puntjie nie.” Verdomp of sy sal vra hoekom.

“Kom saam huis toe, my ma smag na nog iemand om te mother.”

“Nee dankie, ek soek nie die huislike scene nie.” Rou verlange skuif vir ‘n oomblik oor sy gesig, hy check homself te laat om haar te bluf. “En ek’s ‘n vreemdeling vir julle.”

“Nie na gisteraand nie. En jy’s nogal knap met ‘n tuinslag ook, selfs my pa was beïndruk.“ My hart is aan die brand oor jou …

Weer vat dit nie veel om hom te oorreed nie, die ou is seker maar lekker alleen. “Jy’s ‘n special girl, jy moenie dat pelle jou in ‘n blik druk nie.“ Hy maak die Volla se deur vir haar oop. “Kom, ons ry.”

Die doodgewone somerdag is meteens in suiwer goud gedompel. Die see breek stralend oor die rotse, die meeue sing ‘n vreugdelied, die Volla spin soos ‘n vet, tevrede kat.

Ek kan my geluk nie glo … Die ritme in haar ore pols tot binne-in haar blye hart.

-oOo-

Musiek van die Bee Gees en van Nicholis Louw se CD My hart is aan die brand.   

Net een kans – slot

Comien staan verstom en kyk hoe die motor die figuurtjie in die groen skoolrok rakelings mis en skuins-skuins teen die sypaadjie tot stilstand kom, net ‘n tree of wat van die lamppaal af.

“Mathildie!” Haar stem klap soos ‘n sweep in die stilte. Sy het haar altyd daarop geroem dat sy elke dogter in haar skool se naam ken. Met haar geheue is daar genadiglik toe niks verkeerd nie. Mathildie Hanekom, graad tien, enkelma wat te hard werk, onbetrokke pa, swak motivering, gebrekkige toesig tuis.

Die meisiekind was sowaar van plan om te maak dat sy wegkom. Nou draai sy stadig om, kyk ongelowig na Comien. “Mevrou? Wat maak Mevrou dan hier?”

“Dis wat ek van jou wil weet, kindjie.”

“En ek ook.” Sy herken die stem voor sy nog kan omdraai. Dis wragtigwaar die krukkeman. Sonder sy krukke en bleek om die kiewe. “Comien? Dis nou onverwags.”

“Is jy ooit al veronderstel om te bestuur?”

“Pas gister die groen lig gekry.” Hy draai na die meisie wat ongemaklik staan en rondtrap, gereed om op die vlug te slaan. “Hoekom is jy nie in die skool nie?”

“Dis unfair, Oom, die onderwysers gaan eet uit en ons moet in ‘n simpel fliek sit.”

“Ek sou dink dit behoort vir julle heerlik te wees.” Pleks sy self aan daardie plan gedink het. “Watter fliek is dit?”

“Daai nuwe een van Cinderella, Mevrou. Ek haat die ou sprokies, die meisie is gewoonlik ‘n whimp wat net wag vir die prins om haar te red.”

Wel, dan het een leerder darem na haar subtiele en minder subtiele feministiese prekies geluister. Net jammer dit lei tot stokkiesdraai, pleks van motivering tot onafhanklikheid. “En waarheen was jy altemit op pad?”

“Ag, ek weet nie, seker maar huis toe.” Huis is ‘n woonstel in ‘n minder goeie buurt. Waar daar sweerlik min te doen is behalwe TV kyk.

“Wel, ek stel voor jy maak dat jy terugkom op die skoolterrein voor iemand jou mis.” Die klok het intussen gelui; die meisies swerm oor die terrein, soos vinkies aan die kwetter. Comien raak skoon lam van weemoed. Dis waar sy hoort, dis waar sy moet wees.

Die kind kyk verlangend na die oorkant van die straat waar vryheid wag. “Ja, Mevrou.” Na ‘n tree draai sy terug. “Gaan Mevrou vir die nuwe hoof vertel?”

Gaan sy? Die kans gebruik om die nuwe besem te vertel waar sy skraps gevee het? Sommer ‘n stekie inkry oor die danige verhoging van ouerbetrokkenheid en onderwysersmotivering? Met ‘n sug laat gaan sy die versoeking: “Nee, maar op een voorwaarde.”

“Ja, Mevrou. Enigiets, Mevrou.”

“Gee my jou ma se selnommer.”

“Mevrou gaan haar vertel?”

“Ja, ek gaan.”

“Agge nee, sy worry hoeka so oor my.”

“En dis hoe jy haar bedank? Deur stokkies te draai? Nie die slimste plan nie, of hoe?”

“Nee, Mevrou.” Nou hang die koppie behoorlik.

“Die nommer?”

Mathildie rammel die nommer af en maak dat sy wegkom, groet nie eens behoorlik nie.

“Is hier dalk ‘n koffieplek naby? Ek dink ek het iets nodig vir die skrik.” Sy het vir ‘n oomblik skoon van die krukkeman vergeet.

“Dankie dat jy nie die kind uitgevreet het nie.”

“Ek is nie die uitvreterige soort nie. Het jy tyd vir koffie?”

“Ongelukkig nie.” Hy hoef nie te weet sy is druipstert by die skool uit nie. En buitendien moet sy by die huis kom, tot bedaring kom en kyk of daar nog iets oorbly van die idee wat haar met die kyk in Mathildie se oë te binne geskiet het.

Comien raak so opgeneem in haar beplanning dat dit amper aand is voor sy besef Cobus moes al terug gewees het. Onmiddellik neem angs van haar besit. Dit neem ‘n halfuur en twee koppies tee voor sy die moed het om sy selfoon te bel. Toe ‘n vreemde stem antwoord, weet sy sy het haar kanse verspeel. Sy gaan nie ‘n tweede kans kry om reg te maak, die afgelope weke se stilte uit te wis nie.

“Comien, dis Barend hier. Moenie skrik nie, Cobus is oukei.” Dit neem haar ‘n paar tellings om te besef Barend is die boepensbuurman op regs.

Natuurlik skrik sy. Sy skrik vir wat kón gebeur het, sy skrik vir die wete dat haar kanse dalk verby kon gewees het. “Wat het gebeur?” Asseblief, asseblief, laat hy regtig oukei wees.

“Een van ons groep het ‘n toeval gehad, nog nie seker of dit haar hart is nie. Ons wag vir die ambulans. Cobus is die een wat iets van noodhulp weet, sy aandag is nog by haar.”

Te besig met ‘n ander vrou om sy eie gerus te stel. Ja, sy kry die boodskap. “Kan ek met hom praat?”

Stemme wat in die agtergrond druis, dan weer Barend, verskonend: “Hy sê hy wil eers saamgaan hospitaal toe en seker maak alles is reg. Hy sê jy moenie vir hom wag nie, dit kan dalk laat word.”

“Dankie.” Sy bly lank netso sit. Die vernedering van vanoggend se skoolbesoek brand van vooraf in haar bors. Niemand het haar meer nodig nie. Nie die skool nie, nie haar man nie.

Dis die krukkeman se gesig wat in haar geestesoog verskyn, sy stem in die skemer oggend: “… mens kry één kans en dis jou keuse wat jy daarvan maak.”

Dis weer Barend wat antwoord toe sy bel: “Ja, dis na ons plaaslike hospitaal toe wat hulle kom. Francien bly blykbaar nie ver van julle af nie.”

Francien. Sy is jaloers op ‘n vrou wat sy van g’n kant af ken nie. ‘n Vrou wie se lewe op hierdie oomblik in gevaar verkeer.

By Ongevalle kan Comien nie haar sit kry nie. Dan is sy by hierdie venster, dan daardie, dan weer by die toonbank om seker te maak hulle het nie dalk intussen aangekom nie. Dit help nie juis dat sy niks meer as die pasiënt se voornaam kan verskaf nie, oortuig ook nie juis die mannetjie agter die toonbank dat sy werklik iets hier te soek het nie.

“Comien! Dis ‘n verrassing.”

Sy ruk om, buite verhouding bly om ‘n bekende stem te hoor. “Hallo, Shaun, wat maak jy hier?”

Die krukkeman is gryserig in die gesig, steek ‘n bewerige hand na haar uit. “Moenie vir my sê jou man het iets oorgekom nie?”

“Nee, nee, dis een van sy vriende … Hulle was op ‘n uitstappie …”

“Kan dit wees? Die fotografieklub se trip Hexrivier toe?”

“Dis reg, ja.” Sy skrik van vooraf. “Jou vrou? Is sy Francien?”

Die glimlag verlig sy bekommerde gesig. “My liewe hemel, is Cobus jou man? Natuurlik, De Lange … Ek het nie eens besef nie.”

Haar bene swik onder haar, maar ‘n nuwe krag roer in haar hart. “Kom, kom sit hier. Cobus het gesê sy sal oukei wees. Hulle gaan nou-nou hier wees, jy sal sien.”

Hy laat hom willoos op die plastiekstoel neerdruk. Sy gaan sit langs hom, spring dan weer op, kyk by die deur uit. Nog geen ambulans nie. “Dis ‘n dag van skokke vir jou. Ek is jammer ek wou nie vanoggend gaan koffie drink nie. Maar ek het ‘n wonderlike idee gehad …”

“Vertel.” Hy lyk sowaar of hy belang stel.

“Die meisiekind vanoggend … Mathildie. Ek het as skoolhoof die behoefte raakgesien. Mens dink altyd hoërskoolkinders is groot genoeg om namiddae alleen te bly, maar ek het al dikwels gesien dis nie noodwendig die geval nie. Hulle het iemand nodig om hulle rond te ry, iemand om toesig te hou oor huiswerk. Almal is nie noodwendig alreeds selfgemotiveerd op daardie ouderdom nie.”

Hy lyk nie oortuig nie. “Iets soos ‘n créche vir hoërskoolleerders? Dit klink nie vir my cool genoeg nie.”

“Nie ‘n créche nie, nee, maar dalk iets soos ‘n mentor, chauffeur, ‘n simpatieke oor as hulle van die skool af kom. Ouers kom dikwels saans laat tuis, doodmoeg, met genoeg bekommernisse van hul eie.”

“Ek weet darem nie.” Sy aandag is nie heeltemal by haar nie, sy oë bly op die deur.

“Of dalk iets soos ‘n au pair, vir wanneer ouers uithuisig is. Veral die enkelouers, daar is so baie van hulle.” Mathildie se ma is ‘n verteenwoordiger as sy reg onthou, noodgedwonge dikwels van die huis af weg. Wie sou dan na die kind omsien?

Gelyktydig raak hulle bewus van die ambulans wat inkom. Sy gee sy arm ‘n drukkie, maar bly sit toe hy haastig orent kom, haar oë op die motor wat kort na die ambulans by die parkeerterrein inswaai.

Cobus lyk moeg, sy skouers hang. Sy ken hom, hy sal diep aangeraak wees deur die gebeure. “Cobus.” Haar stem is hees, onseker.

“Comien.” Dis soos die son wat oor sy gesig opkom. “Jy is hier.”

“Ek is hier, my man.”

Hy leun ‘n oomblik teen haar. “Ek is jammer ek het nie gebel nie. Ek was so kwaad vir jou.”

“Dis niks. Ek verstaan.”

Net een kans, het die krukkeman gesê. Sy is weer reg om dit met albei hande aan te gryp.

Net een kans – Deel 3

“Jy’t my wragtig gepootjie!”

“Ek is vreeslik jammer.” Hy help haar verleë orent. “Ek wou jou net keer, nie laat val nie.”

Teen haar sin begin sy lag. “Ek neem aan jy wil verder preek?”

“Ja, maar dit sal beter wees oor ‘n koppie koffie.”

Sy kan sowaar nie met ‘n vreemde man by die huis aankom nie. “Jammer, my man slaap nog.”

“Ook afgetree?”

“Ja, meer as ‘n jaar al. En voor jy vra, hy vaar uitstekend. Geniet klaarblyklik elke oomblik daarvan.”

“En hoe kry hy sy dae om?”

Tot haar skande moet sy erken sy weet nie presies nie. “Ag, ditjies en datjies. Klets oor die heining met die bure, koffie met oud-kollegas, allerhande verenigings.”

“Klink vir my goed. Dis natuurlik makliker as mens al lank in die gemeenskap bly. Ons is nuwe intrekkers.”

“Om mense met jou krukke te terroriseer, is nie die beste manier om vriende te maak nie.”

Weer die lekker lag waarna sy nou al begin uitsien. “Ek het nie Dale Carnegie se wysheid nodig om dit te weet nie.”

Mens kan nie help om saam te lag nie. “Die uitdeel van ongevraagde advies word ook nie in How to win friends and influence people aanbeveel nie.”

“Jammer, ek pleit skuldig.” Nou is hy doodernstig. “Dis net dat ek myself so duidelik in jou herken.”

“Jy het ook gesukkel?” Die laaste kwartaal voor haar aftrede moes sy tot vervelens aanhoor hoe wonderlik aftrede is, hoeveel tyd sy gaan hê, hoeveel lekker dinge sy gaan doen. En dit meestal komende van bloedjong mense vir wie dit nog ver in die verskiet lê. En natuurlik van Cobus. Cobus wat tydig en ontydig vertel het hoe hy uitsien om meer van haar te sien, Cobus wat hom nou in teleurgestelde stilte van haar onttrek het.

“Ek het ongelooflik gesukkel. Op die rand van depressie omgedraai.”

“En wat het jou van dié rand af weggekeer?”

“My kind se dood.”

Dis soos ‘n klap in haar gesig, sy word skoon warm van verleentheid. Dat hy dit so pront kan sê. Hoe doen mens dit? “Wát? Hoe?”Te veel inligting, te onverwags.

“Selfdood, amper twee jaar gelede. ‘n Pragtige, talentvolle mens wat nie meer ‘n doel in haar lewe kon sien nie.”

“En dit het jou gehelp?” Vir haar sou dit eerder oor die afgrond gestoot het.

“Ek het net besef mens kry één kans en dis jou keuse wat jy daarvan maak.”

“Jy preek alweer.”

“Moenie te lank tyd mors nie, … e …”

“Comien de Lange.”

“Shaun Basson.” Sy groethand is darem nou al beskikbaar.

“Ek bewonder jou. Maar elke mens se omstandighede is sy eie.”

“Natuurlik, ja.”

“Hier is my huis. Sien jou.” Sy kyk nie om nie. Sy vlug en sy weet dit. Mens kan jou vervlaks nie roer nie of iemand begin preek vir jou. Terwyl sy net aan haarself wil oorgelaat word om op haar eie tyd koers te kry en aan te pas.

“En as jy so gou terug is?” Cobus sit met die koerant by die kombuistafel, kant en klaar aangetrek. Sy wil-wil onthou dat hy vandag op een of ander uitstappie gaan, maar sy kan nie haar vinger daarop lê nie. Kan mens se geheue so vinnig agteruitgaan as jou verstand nie maksimaal benut word nie?

“Ek het ‘n slag ‘n ander roete gestap en toe’s dit korter as wat ek gedink het.”

“Mens sou reken jy behoort na al die jare die beskikbare roetes uit jou kop te ken.” Hy kyk haar ‘n oomblik effens vreemd aan voor hy die koerant regskud en hom weer in die sportbladsye verdiep. Verlede jaar kon sy haar nog in haar werk verdiep terwyl hy elke naweek ure en ure voor die TV deurbring. Wat gaan sy vanjaar doen? Saam kyk? Lees? By iemand gaan kuier?

Sy kan nie eintlik dink aan iemand om by te gaan kuier nie. Haar oud-kollegas is naweke besig met sport en voorbereiding en hulle gesinne. Die ouers van die skool het nooit haar vriende geword nie. Familie het sy nie veel nie en hulle is in elk geval almal bo in Gauteng.

“Hoor jy ooit wat ek sê, Comien?”

Sy skrik op, draai haastig na die ketel toe. “Ekskuus, ek was ingedagte. Waarheen gaan jy nou weer vandag?”

“Die fotografieklub, Comien, ek het jou gisteraand gesê. Ons ry Hexrivier toe, die herfskleure is mos ongelooflik daar.”

“O ja, ek onthou nou.”

“Ek het ook gesê jy is welkom om saam te kom. Ons is ‘n lekker groepie, almal afgetredenes.”

“Ek is nie lus vir ‘n klomp oumense nie.” Sy het altyd haar jong leerkragte geniet; die energie, die entoesiasme, die sterk menings, nog ongetemper deur ervaring en sinisme.

“Ons is self nie meer so jonk nie, my vrou. Kyk maar in die spieël as jy my nie glo nie.”

Amper mors sy ‘n skoot kookwater oor haar hand. “Skimp jy? Lyk ek sleg?”

“Jy’s steeds ‘n mooi vrou, Comien, maar ek sien jou deesdae selde in iets anders as ‘n sweetpak. En jy was nie meer jou hare elke dag nie.”

“Jy reken ek verwaarloos my voorkoms?” Die angs klem om haar hart. Die jong buurvrou – wat is haar naam tog – se  man werk iewers in midde-Afrika. Was dit eergister regtig haar wasmasjien wat gebreek het? Kon sy nie maar bloot ‘n loodgieter gebel het nie?

“Ek reken jy stuur op ‘n krisis af, Comien, en jy wil my nie toelaat om jou te help nie. As jy so aanhou, is jy kort voor lank in ‘n depressie.”

Wat is almal nou skielik met depressie oor die kop geslaan? Depressie is vir die soort mens wat in sy kop lewe en nie sy hande besig hou nie. Dié dat sy haar studeerkamer getakel het, ledigheid is ‘n ding waarvoor sy baie bang is.

“Daar’s niks met my verkeerd nie, Cobus. Geniet jou uitstappie.”

“Moet my nie vroeg verwag nie. Ons gaan op ‘n mooi plek eet as ons klaar is, dit word gewoonlik ‘n uitgerekte kuier.”

Sy laat staan haar koffie net daar, vlug na haar jogamatjie toe. Behou die roetine, dis al wat sy kan doen teen die donker wat haar onmiskenbaar aan die bekruip is.

Twintig oor tien hou sy voor die skool stil. Soveel keer is sy uitgenooi om ‘n draai te kom maak, sy het seker nou lank genoeg gewag om nie te oorgretig voor te kom nie. Pouses was altyd vir haar lekker, die gemeensaamheid om die teekanne, die saam kla en saam lag oor die daaglikse klein en groter uitdagings. Sy was tuis in die kring, sy was nooit die soort skoolhoof wat ‘n demper op die personeel se samesyn geplaas het nie.

Die sekretaresse kyk verras op van haar rekenaar. “Mevrou! Dis ‘n verrassing! Hoe gaan dit?” Op die punt van die toonbank pryk ‘n dure bos blomme, op die ander punt is foto’s van skoolaktiwiteite op ‘n rekenaarskerm aan die rol. Die nuwe vrou het nie op haar laat wag nie. Wat sou nog alles alreeds  verander het?

“Dit gaan baie goed, dankie, Salomien. Ek kom kyk net of julle my darem mis.” Sy draai al weg, sy ken mos darem nog die pad personeelkamer toe. Sy wens sy kry ‘n kans om te sien wat die Badenhorst-vrou in haar kantoor aangevang het.

“Dis nou jammer, Mevrou moes dalk liewer eers gebel het.” Salomien lyk sowaar effens skuldig, asof sy op heterdaad betrap is. “Die hele lot is halftien hier weg vir ‘n verrassingsontbyt, hulle sal glo elfuur terug wees.”

Sy steek in haar spore vas. “Verrassingsontbyt? Nou wat op aarde?”

“Juffrou Badenhorst wil die motiveringsvlakke van die personeel verhoog. Sy glo in positiewe versterking eerder as kritiek.”

“En sy reken sy kan die klomp met kos motiveer?” Blitsig skuif die gesigte voor haar verby: die dikketjies vir wie ‘n gratis verrassingsontbyt ‘n aanslag op hul afgetakelde selfbeeld gaan wees, die dunnetjies wat van slaaiblare en harde werk leef, die gesondheidsbewustes wat alreeds tuis ‘n gesonde ontbyt sou weggeslaan het.

“Almal was baie opgewonde.” En die arme sekretaresse moet alleen hier bly sit en die wolf van die deur af hou.

“En almal is weg? Wat van die meisies?” Sy wou sê dis onrusbarend stil, besef nou dis die gewone gekwetter met pouse wat sy gemis het.

“Fliek in die saal, dan ‘n verlengde pouse van half elf af.”

“Almal in die saal? Sonder toesig?”

“Elke klas het twee ouers gereël om toesig te hou. Juffrou Badenhorst wil graag die ouers se graad van betrokkenheid verhoog.”

Personeel se motivering verhoog, ouers se betrokkenheid verhoog? Asof hier onder haar sorg geen motivering of betrokkenheid was nie. Asof sy niks hier beteken het nie, asof sy nooit hier was nie.

“Dan gaan ek maar. Totsiens, Salomien.”

“Totsiens, Mevrou, kom gerus weer. Gee net eers ‘n luitjie.”

Sy moet haarself bedwing om nie na die veilige hawe van haar motor te drafstap nie, sukkel om die trane terug te hou.

Die geluid van skreeuende bande ruk haar vinnig terug die werklikheid in.

 

 

 

Net een kans – Deel 2

“Eina!” Haar handpalms brand soos vuur, sy moes natuurlik op die grofste deel van die sypaadjie te lande kom. Maar daar is nie tyd vir selfbejammering nie, Comien is onmiddellik reg om haarself te verdedig. Sy het nie amper veertig jaar in die beroepswêreld oorleef om op haar eerste dag van aftrede skaars honderd meter van haar huis af vermoor te word nie. En dit nog sonder grimering, met haar hare in wanorde. Niemand behalwe Cobus sien haar ooit so nie. As sy dan móét gaan, moet dit ten minste met ‘n tikkie waardigheid wees.

Sy neem ‘n oomblik om te besef die hand wat na haar uitgesteek word, is bedoel om te help, nie om seer te maak nie. “Ek is verskriklik jammer! Ek is so lomp met die ellendige krukke, weet nie hoe ek ooit aan die goed gewoond gaan raak nie.” ‘n Beskaafde stem, beslis nie dié van ‘n dronkie nie. Albei krukke nou lomp onder een arm vasgedruk, die hand steeds na haar uitgestrek.

Sy ignoreer die hand en skarrel lomp orent. “Wat op aarde soek ‘n mens op krukke hierdie tyd van die dag op straat?”

“Dit kan jy weer vra, hoor.” Daar is nou ‘n laggie in die stem, sodat haar mondhoeke ook begin trek.

“Ek het oor jou kruk gestruikel.” Nou kan sy die lag nie meer keer nie. Pure verligting. En met die verligting kom haar natuurlike nuuskierigheid na vore. “Gaan jy my vertel wat jy hier soek? Of moet ek raai?” In die swak lig kan sy ‘n lang, effens geboë figuur uitmaak, groot bos grys hare. Nog ‘n afgetredene – en dan boonop nog op krukke. Sy sou reken dis heeltemal erg genoeg daarsonder.

“Ek gee jou drie raaie.” ‘n Man wat met homself kan spot. Dit kon Cobus ook doen, lank gelede, voor die druk van die onderwys hom so vreeslik ernstig gemaak het. Hy was al die jare die sensitiewe een, sy was van altyd af ‘n taaier soort mens.

“Jy het ‘n operasie gehad, jy moet stap as deel van die herstelplan. Maar jy is te ydel om dit oordag op straat te waag met die krukke.”

“Eina!” Hy het ‘n lekker lag, diep uit die maag. “ Maar ek het seker daarvoor gesoek. Ek voel soos ‘n gek met die goed, ek verbeel my die hele buurt sal vir my lag.”

“Dit kon jy gewees het wat neergeslaan het. Kan jou vrou nie met jou saamstap nie? Sê nou jy kry seer? Het jy ooit ‘n selfoon by jou?”

“My vrou dink ek is verspot, sy verseg om nou al op te staan. En ja, ek het darem my foon.”

“My man reken ook ek is gek.” Vir ‘n oomblik verlang sy na Cobus se slaapwarm lyf, maar dan onthou sy hoe hy van haar weggedraai het. “Wees nou versigtig, hoor.” Laat sy liewer wegkom, voor sy die vreemdeling vertel van háár rede om op straat te wees en háár man wat verseg om saam te loop.

En nee, sy het regtig geen rede om skielik so eensaam te voel nie. Dis net die ego wat ʼn ietwat gekrenk is met die neerslaanslag, dis al.

Tuis wag Cobus haar in met die oggendkoerant en sterk koffie soos sy daarvan hou. “Kom sit, ek skink vir ons.”

“Jy weet ek doen my joga direk na ek gestap het, Cobus.” Haar skuldgevoel onderdruk sy.

“My liewe hemel, Comien, kan jy nie net vir een keer afwyk van jou heilige roetine nie? Jy hoef nie meer seweuur by die skool te wees nie, mens. Jy het die ganse dag voor jou om joga te doen na jou hart se begeerte.” Die klap van sy plathand op die tafel laat haar onwillekeurig ‘n tree terugstaan. Cobus is die mees gelykmatige mens wat sy ken, soveel irritasie sien mens selde by hom.

Die ganse dag. Vir joga, vir enigiets. Dis wat haar so bang maak. Waarmee gaan sy haar dae vul? Lees? Tuinmaak? Naaldwerk? Brug? Terwyl sy niks anders wil doen as skoolhou nie? “Ek verkies om in ‘n roetine te bly.”

“Jy sal ‘n nuwe roetine moet ontwikkel, Comien, die oue is uitgedien.”

“Uitgedien, ja. Dis nie die ou roetines wat uitgedien is nie, dis ek.” Sy laat die koffie in die piering stort, dit moet van netnou se skrik wees dat sy nog die bewerasie het.

“Jy sal jou kop moet regkry, my vrou, of dit gaan vir jou ‘n nagmerrie word.”

“Dis alreeds ‘n nagmerrie, Cobus, en jy maak dit nie beter nie.”

“Goed, ek kry die boodskap.” Hy draai op sy hakke om. Die klap van sy studeerkamerdeur klink te hard in die stil huis.

Sy skrik toe die eerste traan op die kombuistafel val, spring op en gryp ‘n stuk papierhanddoek van die rol by die stoof af. Sy raak weer bewus van haar knie wat brand. Sou die krukkeman ooit sy huis veilig gehaal het?

Manlike ego, dis sy probleem. Maar is dit nie haar eie ego wat in haar pad kom staan het nie? Want wat is sy werd sonder haar beroep? Wat anders het sy om haarself op te roem? Nie kinders of kleinkinders nie, geen lus vir brug speel of borduur  nie. Sy was die skoolhoof, die streng, regverdige, effektiewe skoolhoof. Dis wie sy was.

En nou voel sy soos ʼn ronde nul op ʼn kontrak.

Sy is buite verhouding bly toe sy op ʼn  oggend weer die krukkeman teenkom. Hy het intussen gevorder tot net een kruk. Hierdie keer weet sy om wyd te hou, buite bereik van die gevaarlike blink punt. “Môre! Waar was jy? Ek was bekommerd.”

Ja, sy is uitgehonger vir geselskap. Tussen haar en Cobus heers ‘n stram stilte. Vanuit haar studeerkamer hoor sy hom gereeld oor die heining met die wulpse tuisblyma aan hulle linkerkant ginnegaap, kort-kort is hy met die afgetrede boepens op regs weg na een of ander vergadering toe. Sy mik daagliks om ‘n oud-kollega te bel, sy dood van nuuskierigheid oor hoe dit by die skool gaan. Maar haar trots  keer haar. Dan pak sy maar weer ‘n nuwe rak uit, gaan haar boeke noukeurig deur, lees en herlees geliefde gedeeltes. Kry die dag om, skep orde in haar omgewing om die chaos in haar binneste teen te werk.

“Hallo!” Hy leun laggend op die kruk. “Ek moes eers die ego ‘n bietjie herstelkans gee. Ek is nie gewoond daaraan om vrouens vroegoggend op straat te pootjie nie.”

“Dis ek wat nie gekyk het waar ek loop nie.”

“Jy moet wakker loop, hoor. Dis wel baie veilig hier in die buurt, maar mens moenie vergeet in watter land ons lewe nie.”

“Dalk moet ek jou as my beskermer aanstel. So ‘n kruk behoort ‘n formidabele wapen uit te maak.”

“Nou toe, kom. As jy nie omgee vir my gebrek aan spoed nie.”

Solank hy met haar gesels kan hulle wat haar betref teen ‘n slakkepas voortkruip. “Ek gee nie om nie.” Sy val langs hom in, probeer haar treë inpas by sy stap. “Laat ek raai. Knievervanging? Heupvervanging?”

“Knie. My geskenk aan myself met my aftrede.”

“Dis ‘n vreemde gedagte.” Aftrede is nie vir haar iets om te vier nie. En dan nog op so ʼn aweregse manier.

“Soort van simbolies. Ek het amper veertig jaar agter ‘n lessenaar deurgebring. Nou wil ek die ooptes in. En toe pak die knie op nog voor ek behoorlik kon begin.”

“Wat wil jy doen? Waarheen mik jy?”

“Ek wil stap. Ek doen al twee kilo’s per dag. My volgende mikpunt is vyf. Dan ‘n pretloop, net eers vyf kilo’s. Daarna tien, dan verder.”

Sy luister verstom. Soveel deursettingsvermoë, hy moet seker ‘n baie koppige man wees. “En jy reken jy gaan dit doen?”

“Natuurlik gaan ek. Al vat dit die res van my lewe.” Hy halt ‘n oomblik, haal diep asem. “As ek nie nuwe drome gekry nie, sou ek dit nie gemaak het nie. My werk was my lewe. En ek was wragtig nie van plan om sommer al dood te gaan nie. Nie letterlik óf figuurlik nie.”

“Wat het jy gedoen?”

“Ek was in die finansiële wêreld. ‘n Harde wêreld, maar ek was tuis daar. Ek vind egter mens word sagter met die ouderdom, ek het krakies in my mondering ontwikkel.”

“My  mondering was nog piekfyn. My gesondheid ook. ‘n Blote datum op die almanak maak my ongeskik om met my lewenstaak voort te gaan.”

“Mens kan nie bitterheid bekostig nie. Jy sal ‘n ander doel in die lewe moet kry.”

“Moenie jy ook vir my kom preek nie, my man is erg genoeg.”

“Dit klink of jy ‘n preek nodig het.”

“Wie is jy om oor my uitsprake te maak? Jy ken my nie.” Sy is vererg tot in haar kleintoontjie. “Ek draai hier af. Totsiens.”

Hierdie keer land sy op die ander knie. En weer op haar hande wat sy instinktief uitsteek om te keer. Dit brand tot in haar deurmekaar gemoed.

Net een kans – Deel 1

Dié storie is vir ons grootste gesinstydskrif geskryf toe hulle kort vervolgverhale van ‘n sekere lengte geplaas het. En toe verander hulle beleid net toe dit klaar is. Hier is hy dus vir jou, gratis en verniet. 

Natuurlik is Comien op die kop vyfuur so wakker soos die spreekwoordelike haas. ‘n Goeie veertig jaar se gewoonte word nie sommer so verbreek nie. Sy beplan in elk geval nie om dit ooit te breek nie. Van jongs af het die oggendstond vir haar goud in die mond gehad, sy was nooit van die saans-gousblom-soggens-molshoop soort nie.

“Moenie vir my sê jy gaan nou opstaan nie?” brom Cobus en draai summier sy rug op haar. Nie dat hulle na soveel jare steeds soos twee wittebroodsduifies knussies in mekaar se arms slaap nie. Daarvoor het die klein pyne van die jare wat aanstap deeglik gesorg. Snork hy haar nie wakker nie, pyn sy rug van stil in een posisie lê. Praat sy nie in haar slaap nie, staan sy in die nag op as die natuur ontydig roep. Maar dit bly steeds pynlik as hy sy rug so onomwonde op haar draai.

“Mens hoef nie te versleg as jy aftree nie.” Sy besef dadelik dit gaan vir hom na ‘n beskuldiging klink. Die flippen wag voor haar mond is alweer van diens af.

Sy was reg, hy draai onmiddellik om en kom op sy elmboog orent. “Sê jy ek het versleg, Comien?”

Sy gee summier die wag sommer die dag af. “As die skoen jou pas, trek hom aan. In die jaar wat jy al by die huis is, het jy nie juis veel vermag nie.”

“Ek was sewe en twintig jaar lank die hoof van ‘n vooraanstaande seunskool, Vrou, ek het heeltemal genoeg vermag. Dis nou vir my die tyd om dinge rustig te vat en dis presies wat ek doen.”

“Ledigheid is die duiwel se oorkussing.” Sy is allermins van plan om dit rustig te vat. Sy is vrekbang vir dinge rustig vat.

“Ek is nie ledig nie, Comien, ek leef net nie meer so gejaag nie.” Hy steek sy hand na haar uit. “Kom lê nou nog ‘n bietjie, moenie dat ons sommer op jou eerste dag van vryheid baklei nie. Ek het so daarna uitgesien om meer van jou te hê.”

Wel, sy het nie na hierdie dag uitgesien nie. Sy leef al die afgelope paar jaar in vrees en bewing vir hierdie dag en nou is hy op haar. Besig bly is al wat sal help. Besig bly om te vergeet van alles wat sy verloor het: haar status as skoolhoof, die bande met haar personeel, die meisies wat sy liefgehad het soos die kinders wat sy nooit gehad het nie, die ouerkorps in al sy uiteenlopendheid. Die verpligtinge, die uitdagings, die vreugdes van klein oorwinnings, die verwerking van frustrasies. Dit alles moes sy prysgee, bloot omdat sy vyf en sestig jaar oud geword het. Sy is fiks en gesond en flink van verstand, maar sy is nie meer goed genoeg vir die beroep wat sy bo alles liefhet nie.

“Ek gaan stap, soos elke ander oggend. Kom jy saam?” Hierdie uur soggens vroeg was ‘n belangrike deel van haar dag. Kry die kop skoon, bedink die dag se dinge en kry terselfdertyd lekker oefening. Om nou daarvan af te sien, sal haar net verder die onsekerheid in dompel.

Hy sien egter dwarsdeur haar halfhartige uitnodiging. Onmiddellik onttrek hy hom van haar. Dis asof sy sy gees kan sien terugkrimp, dis meer as net die fisieke wegdraai van haar af. “Wel, as dit dan verspot is van ‘n man om iets van sy vrou te wil hê na hy haar vir donkiejare met vyfhonderd meisies gedeel het, is dit seker tot daarnatoe. Ek gaan stap gewoonlik net na agt, as die meeste oggendverkeer verby is. Daar is geen rede om nou al in die donker te gaan rondploeter nie.”

“Jy weet ek ploeter al jare der jare soggens hierdie tyd in die donker rond en geniet elke oomblik daarvan. Ek het ook gedink om nou by die gimnasium aan te sluit. Mens hoef nie op te hou oefen omdat jy ouer word nie.”

“Jy gaan nie afskaal nie, of hoe? Jy gaan net aanhou hardloop in jou eie rotresies. Die verskil is net, jy gaan nie meer daarvoor betaal word nie.”

“Ek het nie my werk vir die geld gedoen nie, Cobus.”

“Dit weet ek, my vrou. Maar dis tog belangrik om beloning vir jou arbeid te ontvang. Wat gaan nou jou motivering wees?”

Sy word stil op die rand van die bed. Motivering? Sy weet nie. Sy weet net sy kan dit nie waag om te gaan stilsit nie. ‘n Vae gevoel van naderende onheil hang oor haar, soos ‘n donker wolk wat op die horison huiwer. “Motivering waarvoor? Ek het nie meer ‘n bydrae om te maak nie, Cobus, ek is uitgedien.”

Hy kom so vinnig agter haar orent dat sy skrik daarvan. “Nou praat jy louter snert, Comien! Uitgedien? Geen bydrae nie? Dis nonsens, man. Jy moet net nuwe uitdagings kry, nuwe motivering.”

Sy leun ‘n oomblik terug teen sy warm lyf. “Ek weet nie of ek dit kan doen nie. My werk was my lewe, jy weet dit tog.”

“Jy’s bitter omdat jy moes aftree, Comien, ek verstaan dit. Maar dis jou keuse wat jy met die res van jou lewe gaan maak.”

“Jy verstaan  nie, Cobus. Dit was anders vir jou. Jy was siek en sat gesukkel, die aftrede was vir jou ‘n uitkoms. Nie vir my nie, vir my is dit ‘n vonnis.”

“En daarmee wil jy sekerlik sê jy was ‘n beter hoof as ek, want jy kon die stres beter hanteer?”

Sy vlieg op, reik na haar stapklere wat soos elke ander oggend gereed lê, reg om raakgevat te word sonder om vir Cobus wakker te maak. “Moet tog nie weer dié ou storie ophaal nie. Ons weet albei jy het te veel gegee, dinge te veel ter harte geneem. Ek kon ‘n beter afstand behou, my dinge nie so aantrek nie. Dit maak nie van my ‘n beter hoof nie, my aanslag was net anders.”

“Ja, dis wat jy altyd sê, maar ek was nog nooit seker jy bedoel dit regtig nie. Gaan dan maar jou gang. Ek gaan in elk geval as ek klaar gestap het vir ontbyt by die nuwe plekkie wat hier bo oopgemaak het. Ek het gedink ons kan saam gaan, om jou eerste dag van vryheid te vier. Maar ek sien ek was verkeerd.”

Hoekom hou hy tog so aan oor vryheid, vryheid? Vir haar voel dit na ‘n vonnis, g’n vryheid nie. “Jy weet ek eet sommer net ‘n appel vir ontbyt, Cobus.”

“En jy is wragtig nie van plan om ‘n jota of tittel van jou patroon af te wyk nie? Nie eens op ons eerste dag bymekaar na al die jare waarin ons beroepe eerste gekom het nie?”

“Vroeg opstaan en die dag aktief begin het nog altyd vir my gewerk.” Sy het baie hieroor gedink, sy het nie soos Cobus blindelings in aftrede ingegaan en maar net Gods water oor Gods akker laat loop nie.

“Jy is eintlik bang om tyd saam met my deur te bring, Comien, erken dit maar gerus. Jy weet nie meer wat om met my aan te vang nie; jy is bang om dae lank saam met my in hierdie huis vasgekeer te wees.”

“Dis jy wat so sê, nie ek nie.” Sy pluk die slaapkamerdeur vererg agter haar toe. Laat hy dan maar slaap, sy het nog altyd met ‘n plan geleef en sy gaan nie nou verander nie.

 

Die stap is nie so lekker soos altyd nie. Dis regtig al baie donker, al is dit nog maar begin April. Driftig sit sy een voet voor die ander, probeer aan iets sinvols dink. Maar die enigste beelde wat in haar kop opkom, is dié van haar skool se hekke met leerders wat na binne stroom, haar kantoor waarin die nuwe hoof seker al gedurende die vakansie nesgeskop het, haar leerkragte wat oor hulle voete val om die nuwe vrou te beïndruk. Sy moes haar noodgedwonge ‘n paar keer ontmoet. Nog nie veertig nie, ‘n gedrewe beroepsvrou met iets hards in haar oë. Gaan sy die meisies ooit liefhê? Hulle probleme probeer verstaan? Hulle soeke na identiteit in ‘n positiewe rigting probeer kanaliseer? Of gaan sy bloot prestasie najaag? Rekords op die atletiekbaan, ‘n plek op die merietelys in die eindeksamen?

Sy is feitlik op die man voor sy sy teenwoordigheid registreer. Sukkelend kom hy teen die effense afdraand aan, glad nie vas op die voete nie. ‘n Dronkie so vroeg op ‘n Maandagoggend? En dit in hierdie respektable buurt? Hoe hopeloos moet ‘n mens se lewe wees om ‘n week so te begin?

Instinktief laat sy haar kop sak en mik verby. Dit was nog altyd haar motto: Gee om, help waar jy kan, maar beperk die persoonlike betrokkenheid. Dis waar Cobus gefaal het: Hy het hom elke leerder se probleme persoonlik aangetrek.

Sy tref die teerpad soos ʼn boom wat neergevel word, helaas nie meer flink genoeg om soos ʼn jong bokkie flink uit die pad te spring nie.

 

 

Net ‘n mens – uittreksel

Die Paashaas se agterpootjies bring haar by die laagste punt van die siklus: die bekende oomblik van intense berou oor die massa kilojoules wat sy pas verorber het, gevolg deur die wete dat sy by omdraai verby is. Die oomblik wanneer sy weet die skade is reeds gedaan en dis nou maar ‘n kwessie van deurdruk en die sonde afrond. Wat help dit nou sy bêre die blerrie voete en stertjie net om dit later vannag weer te kom uithaal en die bose sirkel van voor af te begin.

Sy lek haar vingers een vir een af en konsentreer op die gevoel van vertroosting, van koestering, die bekende mengsel van verrukking en berou vir die oomblik na agter in haar bewussyn toe gedruk. Sy ken haarself tog, sy weet hoekom sy eet. Vir hierdie paar minute in die skemer bekendheid van haar kombuis kan sy haarself maar net so wel aanvaar. Sy eet wanneer sy spyt is en sy eet wanneer sy bly is, so eenvoudig is dit.

Deesdae is sy meestal spyt. Op hierdie oomblik is sy veral spyt sy het die Paashaas verorber. Maar toe sy opkyk, is sy die heel spytste dat Willem haar weer eens betrap het.

“Ai, Sanet, jy weet mos môre voel jy weer aaklig hieroor,” sê hy met die sagte, redelike stem wat hy altyd vir hierdie situasies reserveer. Eintlik is sy stem altyd sag en redelik, behalwe wanneer sy oor sy betrokkenheid by Coenraad Beyers se nalatenskap begin baklei. Dan kan hy verstommend rigied wees en elke liewe dingetjie wat sy sê persoonlik opneem. Mens sal sweer die groot skrywer beheer sy prokureur nog steeds uit die graf soos hy met sy testament die vrouens in sy lewe gemanipuleer het.

“Hoekom slaap jy nie?” Sy steek die gevalle haas se linkerpootjie in haar mond om die lus vir baklei wat in haar opstoot, te stuit. Sy het jare gelede al geleer dat om met Willem te baklei ‘n futiele oefening is. Amper so futiel soos om teen haar kosverslawing te veg.

“Ek het net die Eno kom soek. Jou hoendergereg was lekker vanaand, maar ‘n bietjie ryk vir my.”

Sy probeer nie eens antwoord nie. Die hoenderdis met geil kaassous was heerlik, maar van geen ewigheidswaarde nie. Soos elke heerlike dis wat sy daagliks voorberei. Vir haar het dit nie die holte in haar hart gevul nie en vir haar sportiewe, skraal man het dit bloot sooibrand gegee. Sy kan hulle maar net so wel op ‘n dieet van blare en groen smooothies sit en haarself baie ure in die kombuis spaar. Kos help nie vir ‘n leë hart nie. Kos roep net om meer en meer; die vertroosting lê maar altyd anderkant die volgende bord ryk lasagne, die volgende stuk klam wortelkoek.

Sy weet tog al vir jare die enigste manier is om soetgoed en die meeste koolhidrate soos die pes te vermy. Dis die weg na genesing, die enigste manier om – miskien – van die doring in haar vlees verlos te raak.

Die ding is net dat sy nie regtig verlos wil wees nie, want sy is versot op die doring in haar vlees. Sy is mal oor die romerige soetheid van sjokolade op die tong. Nie bittersjokolade propvol antioksidante nie. Nee, gewone supermarksjokolade propvol bygevoegde suiker en allerhande bose preserveer- en geurmiddels. En sy is mal oor koek: wortelkoek (dit bevat tog groente), sjokoladekoek (dit bevat soms donkersjokolade propvol antioksidante), heuningkoek (heuning is tog ‘n natuurlike versoeter en so heilsaam soos vars lug en slaaiblare). Sy is ook mal oor brood: witbrood met margarien (propvol onheilsame, kunsmatige byvoegings) en gouestroop (propvol doodgewone suiker, deesdae voëlvry verklaar en openbare vyand nommer een, as mens die gesondheidspers moet glo) tot ‘n romerige lekkerte saamgeroer en bedek met ‘n dik homp ongesonde, harde geel kaas; volgraanbrood met plaasbotter, ciabatta, focaccia, saadbrood, gesondheidsbrood, gevlegte brode, lang brode, ronde brode. Sy is mal oor …

“Ai, my vrou, môre huil jy weer oor jou gewig.” Willem trek die band van sy netjiese donkerblou kamerjas vererg stywer en draai om, terug kamer toe, die oorgewig labrador op sy hakke en die ernstige oorgewig gemmerkat op dié se hakke.

Sanet kyk hulle ‘n oomblik agterna. Willem is die soort man wat elke vrou begeer en dan op die ou end vervelig vind: gelykmatig en betroubaar, tot sterwens toe. Soozie is die soort hond wat sy nooit wou hê nie: ongedissiplineerd, vraatsugtig en lui, maar liefdevol tot versmorens toe. Patti is ‘n kat uit die poorte van die warmplek: selfgenoegsaam, verwaand en humeurig by uitstek. En net liefdevol as sy hoop om ‘n lekkernytjie los te slaan. Willem en die diere is onlosmaaklik aan mekaar verbonde. As hy die slag tuis is, bly die twee op sy hakke, trap waar hy trap, sit waar hy sit. Aan al drie van hulle is sy onlosmaaklik verbonde, soms teen haar sin, soms met wrewel, maar altyd verbonde.

“Ek huil lankal nie meer by jou oor enigiets nie!” roep sy agter die drie verdwynende rûe aan. Sy behoort môreoggend ‘n lekker ent te gaan stap en vir die dag op vloeistof, rou groente en vrugte te leef. Dit sal die skade van die bose haas minstens in haar kop uitkanselleer. Tot op ‘n punt het dié tegniek vir haar gewerk, die perfekte kombinasie van boetedoening en detoksifikasie ná ‘n dwaling van die smalle weg af tot in die poorte van haar persoonlike swakheid.

Dis net dat sy nie vir stap lus is nie. Stap is nie meer lekker nie. Te veel bewegende dele, te min selfvertroue. En buitendien vas mens nie op jou vyftigste verjaardag nie, veral nie as jy met vriendinne op ‘n mooi plek onder eikebome gaan vier nie. Sy is ook nie lus om te verjaar of om haar oor haar huwelik te bekommer of om van hierdie stoel af op te staan en verder te probeer slaap nie. Sy is net lus vir nog ‘n Paashaas, dis al.

“Sanet.”

Sy wip soos sy skrik, sy het hom nie hoor terugkom nie. Onvermydelik wag die kat en die hond geduldig in die agterhoede. Deesdae voel dit permanent of daar ses oë op haar gerig is, ses oë wat al haar swak plekke raaksien. Dis nou wanneer Willem hom die slag verwerdig om huis toe te kom, wanneer hy nie by die werk is of by die meisiekind met die kleintjie nie. Soms wonder sy of die kind ooit die grote Coenraad Beyers s’n is en nie dalk dié van sy getroue prokureur nie.

Ouer vriendinne gee so hoog op oor die toenemende gevoel van bevryding wat elke dekade veronderstel is om te bring. Jy is veronderstel om vrede met jouself te hê, minder om te gee wat ander dink, sterker in jouself te word. Aangesien die veertigs haar helaas nie van ‘n enkele van haar inhibisies bevry het nie, moet sy dalk maar begin oefen vir die vyftigs. Sy sal sommer begin deur vir ‘n verandering van die heup af te skiet. “Is jy seker die kind is nie dalk joune nie, Willem?” Sy skuif die stoel agteruit en lig haar lyf met moeite uit die vertroude warmte. Dit het vroeg begin koud word vanjaar, die kilte slaan op uit die teëls. Of dalk is die koue meer in haar kop en hart as in haar lyf.