Alta Cloete's Blog: www.altacloete.wordpress.com, page 26

INTERNASIONALE DEURBRAAK VIR JACO JACOBS

[image error]LAPA Uitgewers is trots om aan te kondig dat wêreldwye regte vir die Engelse vertaling van Jaco Jacobs se jeugboek ’n Goeie dag vir boomklim pas verkoop is. Die Londense uitgewery Oneworld Publications het ’n aanbod gemaak om die vertaalregte te bekom nadat ’n gedeeltelike proefvertaling van Jacobs se boek as deel van die internasionale In Other Words-projek aan uitgewers beskikbaar gestel is. Die bekroonde vertaler Kobus Geldenhuys was vir die Engelse vertaling verantwoordelik.

Uitgewers van regoor die wêreld is genooi om kinder- en jeugboeke wat in ander tale as Engels verskyn het, vir die In Other Words-projek voor te lê. ’n Goeie dag vir boomklim is een van slegs vier boeke wat uiteindelik as eretitels aangewys is. Die keuring en beoordeling is deur ’n paneel Britse kinderboekvertalers en kenners in die kinderboekbedryf gedoen, en die vier wenboeke is op 4 April tydens ’n spoggeleentheid by die Bologna-kinderboekskou in Italië bekend gestel.

Miemie duPlessis, bestuurder van die kinder-en-jeugboekafdeling by LAPA Uitgewers, sê: “Ons is ongelooflik trots dat Oneworld – ’n uitgewery met ’n uitstekende reputasie en bekend vir sy passie – hul vertroue in LAPA en ons topverkoper-outeur Jaco Jacobs geplaas het. Ongeveer ’n miljoen kopieë van sy boeke is verkoop sedert hy as 21-jarige by LAPA begin publiseer het en hy is geliefd en gerespekteerd onder lesers sowel as die boekgemeenskap in sy geheel. Hy is ’n meesterlike storieverteller en verdien dat sy werk aan ’n groter gehoor bekend gestel word.”

Jacobs sê hy is opgewonde oor die vooruitsig om sy boek aan oorsese lesers bekend te stel. “Dit is lekker om te sien hoe ’n storie waaraan jy maande lank alleen by jou lessenaar gesit en timmer het, vlerke kry. Hoewel die boek op universele temas fokus, het dit ’n baie spesifieke Suid-Afrikaanse agtergrond. Dit sal interessant wees om te sien hoe jong lesers oorsee daarop reageer.”

Oneworld Publications is ’n onafhanklike uitgewery wie se boeke in 2015 sowel as in 2016 die gesogte Man Booker Prize opgeraap het. Dit is in 2016 as die British Book Awards Independent Publisher of the Year en die IPG Trade Publisher of the Year aangewys, en vanjaar het dit die IPG Diversity Award ontvang. Oneworld fokus sterk op die publikasie van diverse en oorspronklike stories van skrywers van regoor die wêreld.

Geldenhuys sal ook die vertaling van die res van die boek doen.

’n Goeie dag vir boomklim is ’n humoristiese, deernisvolle verhaal oor Marnus, ’n gefrustreerde middelkind, wat een Desembervakansie saam met ’n vreemde meisie bo in ’n boom beland in ’n poging om te keer dat die plaaslike owerheid dit afsaag.

Die boek is in 2016 met die kykNET/Rapport-prys in die filmkategorie bekroon, en die rolprentregte is onlangs aan M-Net toegeken.

* * *

’n Goeie dag vir boomklim is by toonaangewende handelaars asook direk by LAPA Uitgewers beskikbaar. Kontak LAPA by 012 401 0700 of besoek ons webblad: www.lapa.co.za

Die skrywer is beskikbaar vir onderhoude.

Persvrystelling LAPA Uitgewers.

Opwindende debuut: Pelgrimshoop – Ronel Nel

[image error]’n Heerlike karakterroman, gebaseer op feite

Dit gebeur selde dat iemand ’n nuwe perspektief kan oopskryf op ’n ou tema. Die roman slaag daarin,  deels deur feite uit ons eie geskiedenis en deels deur die skrywer se gesin se verlede, en ’n storie daarvan te maak.

Die hoofkarakter, Hannah de Witt kom uit ’n half-Joods, half-Afrikaanse familie van Pretoria af op die fiktiewe dorpie Pelgrimshoop in die Laeveld aan. Dit is 1956, nie ’n maklike tyd vir mense soos Hannah wat andere aanvaar vir wie hulle is en haar nie aan die vooroordele van haar tyd steur nie.

Sy het hierheen gekom as leermeesteres van ’n ryk perdeboer, genaamd Elias Bart. Hy is aanvanklik vir haar ’n enigma. Hy is nors en terughoudend, maar dit is ’n skans waaragter hy sy groot geheim bewaar, besef Hannah mettertyd. Terwyl sy vir hom die skatkis van wetenskap, musiek en die letterkunde ontsluit, leer sy op haar beurt van hom wat dit beteken om verknog te wees aan die grond en diere, van wat dit beteken om net ’n paar mense aan jou kant te hê in die aangesig van brutale vyandigheid van die kleindorpse gemeenskap. En in Elias leer sy wat liefde is en hoe versigtig dit hanteer moet word.

Hoewel die roman in 1956 afspeel, is die kwessies soos blinde vooroordeel jeens alles wat “anders” is vandag nog net so relevant.

Pryswoorde

Chanette Paul sê van Pelgrimshoop: “Dis ʼn pragtige verhaal vertel in ʼn interessante skryfstyl. Dis die soort verhaal wat baie relevant is vir ons tydsgees. Dis inherent ʼn liefdesverhaal maar ook meer as dit. Dit gee ’n beeld van die tyd waarin dit afspeel.”

Jeanette Ferreira oor Pelgrimshoop: “Wie in 2017 oor apartheid wil skryf, moet weliswaar weet dat hy/sy ’n oorontginde tema aanpak en dat die roman dus veel meer moet blootlê as die onlogiesheid en onreg van apartheid. Ek meen die roman slaag daarin omdat dit ook sake soos ongeletterdheid, blinde vooroordeel jeens alles wat “anders” is (godsdiens, kultuur, ontwikkeling), die algemene geestesgesteldheid in hierdie periode, en die ware goedheid van eenvoudige, opregte mense uitbeeld. Daarbenewens skep dit ’n aangenaam ouwêreldse atmosfeer in die Laeveld van daardie tyd.”

Oor die skrywer

Ronel Nel het ’n digbundel op haar kerfstok: en die here het foto’s geneem oor vanderbijlpark, uitgegee deur Protea Boekehuis, en was op die kortlys vir die Ingrid Jonker-prys. Sy het haar MA in kommunikasie en joernalistiek deur Boston Universiteit in die VSA behaal. Nel skryf sedert 1988 voltyds as vryskutjoernalis vir publikasies soos De Kat, Insig, Beeld, Taalgenoot, Rapport, Weg!, Wegbreek, Sawubona en Getaway. Sy is tans verantwoordelik vir rooi rose se boeke-, kuns- en vermaakafdeling. Sy is ook ’n gereelde rubriekskrywer vir Beeld-koerant en het drie kinderboeke vir die Departement van Onderwys geskryf.

* * *

Pelgrimshoop is by toonaangewende handelaars asook direk by LAPA Uitgewers beskikbaar. Kontak LAPA by 012 401 0700 of besoek ons webblad: www.lapa.co.za

Nel is beskikbaar vir onderhoude.

Persvrystelling – LAPA

Nuut van Santie van der Merwe: Ver in die wêreld, Kittie

[image error]Liefde is meer as net ’n hartlop

Kittie Barnard bevind haarself werkloos en in ʼn finansiële verknorsing in Londen. Dan vind sy boonop uit haar Engelse verloofde is oneerlik en ontrou. Voordat sy kan besluit wat om te doen, kry sy ’n oproep van haar ouer suster dat hulle ma, Gertruida, ’n tweede beroerte gehad het en nou hulp en versorging nodig het. Gertruida is ’n pensioentrekker, met geen ander bron van inkomste nie. Kittie se suster en broer het probleme van hulle eie, so hulle voel dit is Kittie se beurt om te help.

Kittie voel verwond en verbitter, sy het boonop nêrens anders om heen te gaan nie. Tog, sy is fanaties oor haar eie onafhanklikheid en saam met haar ma kon sy nog nooit langs dieselfde vuur sit nie.

Nou is sy weer vasgevang in die huis waarvan sy, so gou as wat sy kon, weggevlug het.

Gertruida, weer, is vasgevang in ʼn liggaam wat haar in die steek laat en is oorgelaat aan die genade van die dogter oor wie sy soveel skuldgevoelens het.

Beide Kittie en Gertruida word gekonfronteer met spoke uit die verlede en het ’n lang pad na herstel, maar het uiteindelik ’n kans om hulle verhouding te red.

 

Oor die skrywer

Ver in die wêreld Kittie is Santie van der Merwe se vierde roman. Haar eerste drie romans, Gelyke kans, Vandat jy weg is en Anderkant vergeet is goed ontvang. Gelyke kans was een van die finaliste in die ATKV-Woordveertjieprys vir Liefdesromans in 2016.

Santie betree die leefwêreld van die gewone vrou met temas wat vroue ten diepste raak soos identiteit, vriendskap, die middeljare en wat gebeur as ’n huwelik van baie jare nie meer werk nie.

 

Pryswoorde

Chanette Paul sê van Ver in die wêreld Kittie: “Santie wurm haar so diep in die weefsel van menswees in, dit kan nie anders as om die leser te affekteer nie. Hierdie manuskrip het ’n soet hartseer by my ontketen en my ontroerd en selfs ʼn klein bietjie ontredderd gelaat. Haar deernis met die mensdom spreek uit haar werk soos min skrywers haar dit kan nadoen.”

Madri Victor sê op Goodreads van Gelyke kans: “Wat ’n lekker debuut! Onvoorspelbare plot, lewendige karakters wat méns is en net genoeg spanning om jou vasgenael te hou. Gelyke kans hanteer die ou tema van egbreuk en mans wat in hulle middeljare groener, jonger weivelde soek, op ’n vars manier.”

Alta Cloete skryf op BooksLive : “ Gelyke kans   is ’n welkome toevoeging tot Afrikaans se skat van moderne, geloofwaardige liefdesverhale en nog ’n stappie in die proses van lekkerleesboeke (ontspanningslektuur) om hulle regmatige plek langs die letterkunde in te neem.”

’n Leser sê op Goodreads van Vandat jy weg is: “Toe ek die eerste boek, Gelyke kans, klaar gelees het, kon dit nie hoog of laag nie, ek moes onmiddellik die opvolg in die hande kry. Dis ’n vars, nuwe skrywerstem in Afrikaans en ek hoop ons gaan nog vorentoe baie boeke van haar te lese kry. Dis ’n anderste soort liefdesverhaal, wat mens plek-plek hartseer maak, oor verbreekte vertroue en verspeelde kanse. Maar uiteindelik maak jy die boek toe met ‘n tevrede gevoel.”

Yolande Wessels sê op LitNet van Anderkant vergeet: “Santie van der Merwe se jongste roman, Anderkant vergeet, is beslis iets wat meeste liefhebbers van Afrikaanse liefdesverhale in hul versameling sal verwelkom; ’n roman wat ’n indruk op jou sal laat en wat beslis nie vergete sal wees nie.”

* * *

Ver in die wêreld Kittie is by toonaangewende handelaars asook direk by LAPA Uitgewers beskikbaar. Kontak LAPA by 012 401 0700 of besoek ons webblad: www.lapa.co.za

Die skrywer is beskikbaar vir onderhoude.

Persvrystelling – LAPA

Isa Konrad se nuutste: Moord op Karibib

[image error]Moord vang haar vas in ’n web

Dit is Nuwejaar. Alet is besig om te vlug. Daar is niks om te vier nie. Al wat sy, blou oog en al, in die spieël aan haarself moet erken, is dat haar huwelik ’n hengse fout was. Alet stop op Karibib, ’n gehuggie in Namibië; oftewel moedverloor se vlakte, so lyk dit vir haar.

Hier word sy die ooggetuie van ’n motorongeluk en kort daarna sterf die man wat sy uit die wrak gehelp het. Die polisie besef dis moord. Nou sít Alet op Karibib en sy word gekonfronteer met die spoor van droefheid en verwerping wat die vermoorde agtergelaat het: ’n Vrou wat haar toevlug tot drank neem, ’n minnares wat veel meer as ’n verhouding voor oë het, ’n kind wat deur sy pa ontken is …

In die Namibiese landskap word inspekteur Con Dorfling ook deel van Alet se lewe, die broeiende man met die min woorde en wonde van sy eie. Dit is hy wat haar gedagtes vol is toe sy in haar motor klim om die dorpie vir altyd agter te laat.

Isa Konrad se sagte hand speel met vroulike intuïsie, iets wat uiteindelik maak dat die moordenaars (natuurlik) aan die pen kan ry. Moord op Karibib is ’n klassieke whodunnit, so reg in die kraal van mense wat Agatha Christie se slim speletjies met leidrade geniet het.

* * *

Lesers se kommentaar oor Konrad se sielkundige riller, Die soenoffer

“Loshande een van die beste boeke wat ek nog gelees het.” (Chris Steneke op Goodreads)

Oor die skrywer

Isa Konrad het in Namibië grootgeword en verdeel haar tyd tussen Solothurn en Italië. Moord op Karibib is haar vierde spanningsroman. Die soenoffer was LAPA Uitgewers se Lekkerlitboek van die Jaar en ’n finalis in die ATKV-Woordveertjieprys vir Spanningslektuur. Konrad se eerste roman, Die ondenkbare, word vanjaar heruitgegee en gaan Desember op die rakke wees. Haar sielkundige riller, Die soenoffer (2011), is pas geherdruk en nou op die rakke. Sy is ook die skrywer van die roman, Diva (2013).

Moord op Karibib is by toonaangewende handelaars asook direk by LAPA Uitgewers beskikbaar. Kontak LAPA by 012 401 0700 of besoek ons webblad: www.lapa.co.za.

Persvrystelling – LAPA

 

 

 

Foxtrot van die liefde – Kristel Loots se nuutste!

[image error]Katalaya het silwerwit hare en dra funky klere, maar sy ís sestig jaar oud. En alleen. Soms wens sy Franco het eerder mooi ordentlik doodgegaan, as om die pad te vat. Al wat vir haar oorbly, is ’n miniatuurgrootte gaatjie in die meenthuiskompleks vir weduwees, weggooivroue en lelike vroue wat nie mans kon kry nie.

Haar kinders gee haar grys hare, wat sy juis nie wil hê nie. Verder worstel haar bejaarde ma met seniliteit en lap alles uit wat hulle ’n leeftyd lank geheim wou hou; ook oor Ben wat in die buitekamer gebly het toe haar pa die stadsklerk van die dorp was. Dit was net Jan-Adam Vermeulen wat vermoed het Ben was soveel meer as net ’n chauffeur, maar ná ’n tragedie wat die hele dorp geskud het, het hy uit hul lewe verdwyn.

Nou beweer haar ma ’n man met ’n Elvis-kuif was in haar besemkasgrootte kamertjie in Huis Herfsblaar, en later kom sy met ’n vreemde versoek – Katalaya moet na Ben gaan soek voordat dit te laat is.

Katalaya se pelgrimstog lei haar na die laaste skakel wat die legkaart van haar lewe voltooi, net om te ontdek dat die liefde en die begeertes van die lyf nie sommer tot rus kom nie én dat die lewe so veranderlik soos kwiksilwer is.

Chanette Paul oor Foxtrot van die liefde: “Katalaya se verhaal word veral in die begin by tye so eg aangebied ek het gevoel ek betree heilige grond. Asof ek ʼn voyeur is wat inkyk op haar pyn, haar worsteling om vrede te maak met die ouderdom, haar huwelik, haar kinders, haar verlede en haar vrees vir eensaamheid. Dis egter nie ʼn swaarmoedige storie nie danksy die humor wat ook oopgeboor word.”

Oor die skrywer

Foxtrot van die liefde is Kristel Loots se sewende moderne “liefdesroman” – die soort wat skaamteloos skryf oor die liefde, maar ook die alledaagse omarm. Met Aspoesterskoene het sy die leefwêreld betree van gewone vroue van verskillende ouderdomme en figure wat die wonder van die liefde opnuut ontdek. Ná Sjokoladesoene en Lemoenseisoen, wat sy met die tong stewig in die kies skryf, volg die suksesvolle tweeluik, Eendagmooi en Die ander vrou. Daarin word die verhaal vertel van twee vroue – en hul gesinne – aan weerskante van die spektrum wanneer ’n huwelik op die rotse beland.

’n ATKV-Woordveertjie vir Liefdesromans word aan Eendagmooi toegeken en Die ander vrou is ’n finalis in dieselfde kategorie. Die lag-met-’n-traan-aanslag word voortgesit in Katerina se mojo en nou ook in Foxtrot van die liefde. Haar lesers verlekker hulle aan Loots se humoristiese skryfstyl wat aan die tragikomedie raak.

Kristel skryf ook verhale en artikels vir verskeie vrouetydskrifte. Meer as veertig romans van haar het al onderskeidelik by LAPA Uitgewers, Tafelberg en Carpe Diem verskyn.

* * *

Foxtrot van die liefde is by toonaangewende handelaars asook direk by LAPA Uitgewers beskikbaar. Kontak LAPA by 012 401 0700 of besoek ons webblad: www.lapa.co.za

Persvrystelling van LAPA Uitgewers

Katryn – Winnie Rust

[image error]Winnie Rust se laaste boek is soos haar voriges ‘n sekure herskepping van die lewe in en om Wellington in die Boland binne ‘n sekere tydvak. Blink Ben Marais en Katryn se verhaal begin met die koms van die eerste trein na Wellington en die toenemende verandering wat dit in die gemeenskap teweeg bring. Dwarsdeur die verhaal bly die trein die simbool van verandering, van vreemde invloede en die bevraagtekening van die bekende en veilige maniere van dinge doen.

Dit is dan ook die kern van die storm wat met sy liefde vir Katryn in Ben se lewe losbars. Kan hy die familieplaas en die bekende dinge behou, maar ook sommige van die waardes waarmee hy grootgeword het, verwerp? Watter waardes is werklik die moeite werd om te behou? Waar eindig godvresenheid en waar begin bekrompenheid en skynheiligheid?

Ben probeer ‘n brug slaan tussen sy wêreld van bevoorregting en rigiede sienswyses en Katryn se wêreld van groter vryheid, maar ook groot pyn. Hy moet leer saamleef met die wolf en die lam wat in elke mens teenwoordig is. Hy is nie gemaklik in sy bevoorregte posisie as erfgenaam van ‘n spogplaas nie, hoewel hy op sy manier verknog is aan die grond. Hy dink vernuwend en wil nie bloot voortgaan met die ou metodes en boerderyrigtings nie. Sy begeerte om wyndruiwe te verbou en spogwyne met ‘n eie stempel te maak, kom in botsing met die beweging in die vallei om geheelonthouding te bevorder.

Die feit dat dit Katryn self is wat uiteindelik die keuse vir Ben maak, staan in aansluiting by die tema van feminisme wat deur die verhaal loop. Die leser leer nie eintlik veel van Katryn se persoonlikheid ken nie, behalwe dat sy soos Ben lief is vir woorde en vir stories. Die feit dat sy self besluit waar haar toekoms lê en haar nie van Ben laat manipuleer nie, dui egter op staal agter die skoonheid. Die koms van ds. Andrew Murray en sy passie vir onderwys vir vroue sluit hierby aan en bring dan ook indirek vir Katryn uitkoms en hoop op ‘n nuwe toekoms.

Ben se suster Jacoba verteenwoordig intelligente vroue wat bloot omdat hulle nie getroud is nie, nooit werklik ‘n kans op ‘n eie lewe gekry het nie. Sy is oënskynlik die gedweë dienende Marta wat haar na die familie en veral haar veeleisende ma skik, maar af en toe sien die leser iets van haar opstand en haar smagting na ‘n meer vervullende lewe. Die stilte wat haar meestal omgewe, is nie ‘n rustige stilte nie, maar ‘n stilte waaragter wroeging en dalk woede skuil.

Op die plaas waar Ben saam met sy suster en ma Kato is die stilte ‘n konstante teenwoordigheid. Niks word uitgepraat nie, niks word in die oopte gebring nie. Elkeen dra sy eie onuitgesproke pyn.

Ma Kato is die enigste karakter wat werklik onsimpatiek geteken word. Die uiteindelike verduideliking van haar agtergrond wat haar die heerssugtige vrou maak wat sy is, het nie hierdie leser oortuig nie.

Die gebrek aan goeie gesondheidsorg en die gelatenheid waarmee siekte en dood aanvaar is, blyk ook uit ma Kato se agteruitgang en uiteindelike dood. Daar word nie werklik moeite gedoen om haar verswakkende toestand om te keer nie en met haar dood, is dit net belangrik dat die begrafnis met die nodige waardigheid en vertoon plaasvind.

Sofie, die vrou wat Ben se ma vir hom uitgekies het, probeer haar haglike omstandighede by haar inhalige ou pa hanteer deur haar oordrewe godsdiens en haar voorneme om slegs met haar hemelse bruidegom in die huwelik te tree. Sy is die magtelose slagoffer van twee mans se perversiteit en aanvaar dat die gebeure haar skuld is, soos dit in baie samelewings blykbaar aanvaar is en steeds aanvaar word – onsedelikheid is altyd die vrou se skuld, selfs al gebeur dit sonder haar toestemming. Op die ou end is haar vasklou aan godsdiens nie genoeg om die lewe vir haar draaglik te maak nie.

Dit sluit dan ook aan by die klem wat op sedelike vroomheid gelê word. Dit bly die grootste, onvergeeflike sonde. Dat Katryn arm en van ‘n mindere klas is, kan nog vergewe word, maar haar verlede kan in die oë van die samelewing nooit uitgevee word nie.

Die seuntjie is van die begin af altyd daar wanneer Ben by die hotel (‘n totaal verbode terrein vir iemand in sy posisie) gaan kuier. Op die ou end word die kind ‘n soort Jesus-figuur, die een wat boet vir die volwassenes se sondes. Die gedagte dat dit Ben se straf kan wees wanneer dinge verkeerd loop met die kind, druis lynreg in teen die godvresenheid waarin die samelewing (oënskynlik) gebaai is.

Ben se verknogtheid aan sy perd loop soos ‘n goue draad deur die boek. Op die ou end is dit Napoleon wat tot sy grootste smart lei, maar Napoleon speel ook ‘n rol in sy inkeer en herstel. Soos Jakob wat met die engel geworstel het, bly Ben egter agter met ‘n liggaamlike beperking om hom vir altyd aan sy dwalings te herinner.

Ds. Andrew Murray word met besondere empatie uitgebeeld. Die leser kom onder die indruk van sy fisieke broosheid, maar ook sy diep geloof en sy dwingende dryfkrag. Vir Ben verteenwoordig hy die dinge waarteen hy in opstand is, maar dan word Ben verras deur sy begrip en deernis.

Die geweldige invloed van die kerk op die gemeenskap kan vir die moderne leser as ‘n skok kom. As Ben se vasgestelde plek in die diens ‘n enkele keer leeg is, is daar twyfel oor sy doen en late. En die twyfel word uitgespreek in die vorm van veroordeling.

Anders as in Trek staan die bruin gemeenskap nie sentraal in Katryn nie, maar die werkers is altyd daar – ‘n stille dienende teenwoordigheid, noodsaaklik vir die behoud van die bevoorregtes se lewenstyl.

Die sentrale tema in Katryn is die spanning tussen behoudende en meer liberale denke. Die storie is deurspek met karakters wat in een van hierdie kampe staan en met onbegrip na dié in die ander kamp kyk.

Die sterkste punt van die boek is die lieflike uitbeelding van die tydsgees. Die kerkdienste, die markdae, die daaglikse doen en late in die dorp en op die plaas word glashelder en oortuigend geteken. Die enkele verouderde Afrikaanse woorde (kondemneer, hipokreet) wat gebruik word sluit aan by hierdie atmosfeer. Winnie Rust se besondere kennis van haar dorp en sy geskiedenis is bo verdenking. Vir lesers wat die plase in die Wellington-distrik goed ken, behoort die beskrywing van die omgewing ekstra plesier te verskaf.

Die verhaal word in vertelstyl in die eerste persoon oorgedra, met insetsels in die hede. Hierdie leser voel met meer beelding (showing) en minder telling (vertelling) kon die verhaal effektiewer oorgedra gewees het. Van die sterkste teks kom in die kort insetsels voor wat in die teenwoordige tyd weergegee word.

‘n Groot irritasie is die gebrek aan aanduidings wanneer van toneel verwissel word. Telkemale bevind die leser hom skielik op ‘n ander plek in ‘n ander situasie as in die vorige paragraaf. ‘n Eenvoudige oop reël tussen tonele sou hierdie irritasie uitgeskakel het.

Katryn is ‘n aangrypende verhaal en ‘n waardige afsluiting vir Winnie Rust se besondere bydrae tot die Afrikaanse skat van historiese fiksie.

 

 

2016 was ‘n riller … And so say all of us …

[image error]Lyk my dit het mode geword om vir mekaar te vertel wat ‘n dolle jaar dit was.

Tot op ‘n punt het ek hartlik meegedoen.

Maar toe besef ek moet verder dink. Ja, daar was moeilike dinge. Maar daar was altyd ‘n MAAR.

2016 het begin met my eerste ervaring van angs. Angs wat jou beheer laat verloor, angs wat jou laat glo jy is nou al jou varkies kwyt, wat jou keel laat toetrek en jou hart op loop laat sit en jou vir die toekoms laat vrees.

Maar dit het verby gegaan. (Met die regte pilletjie en heelwat vasbyt.)

Die Swart Hond was vanjaar nie net op my spoor nie; hy het kom intrek. Hoe beskryf mens die donkerte? Dag en nag? Come rain or shine? Die doelloosheid, die moegheid, die uitsigloosheid. Terwyl jy met jou verstand goed weet jy het tonne en tonne seëninge om voor dankbaar te wees? Maar dit help jou niks. Behalwe om jou ongelooflik skuldig te laat voel.

Maar ek is nog hier. Ek het my No Surrender-tattoe gekry en ek sal seker die kommapunt ook moet kry. (As jy nog nie weet van die kommapuntprojek nie, Google gerus. Semicolon.) My storie is nog nie klaar nie.

Drie nuwe soorte pille wat net moegheid en wanhoop bring, het my teen die planke gehad. Terapie het my by ‘n lieflike persoon uitgebring, maar nie veel verder verander nie. Die raad wat ek so graag uitdeel van drink jou pille en sien jou terapeut het nie meer vir my gewerk nie.

Maar ek is nog hier. Die ou pilletjies is genadiglik ook nog  hier.

Die nuus wou my vanjaar oorweldig. Dit terwyl ek myself so ver as moontlik daarteen probeer beskerm. Mens wil tog ook nie volkome onkundig wees nie. Ek gaan nie begin opnoem wat my ontstel het nie. Jy kan jou eie lysie maak. Ons weet almal dis ‘n flippen lang lys.

Maar ek kan ook ‘n indrukwekkende dankbaarheidslys maak:

 

Ek het my vrese vir alleen reis en moontlike angsaanvalle oorwin en na die kinders toe gevlieg. En daar die busse (soort van) bemeester en die plek platgeloop en ongelooflike vreugde ervaar.[image error]
Ek het my min geloof in my fisieke vermoëns oorwin en weer ‘n Springsteen show van drie en ‘n halwe ure deurgestaan terwyl ek nie so fiks was soos die vorige kere nie. Plus die drie uur vooraf. En nie siek of seer gevoel die volgende dag nie. Dankbaarheid.[image error]
Ek het uit Bruce Springsteen se musiek dieselfde vreugde geput as in vorige ligter jare. Daarby het hy ons (= die fans, miljoene van ons, duisende van hulle baie meer manies as ek) bederf met sy outobiografie. Nie net wonderlik oor ons fans is nie, maar oor dit ‘n lieflike, lieflike, egte, eerlike, fantasties geskrewe boek is. En toe sit hy die kersie op die koek: Hy lees dit self voor vir die oudioboek. Al 16 uur en 15 minute daarvan. So ken ons hom – die Amerikaners sê “He empties the tank.” Hy gee alles. Hy bly vir my ‘n voorbeeld en ‘n inspirasie.
Ten spyte van die dreigende donkerte kon daar twee romanses en ‘n roman van my verskyn. Ten spyte van die donkerte kon ek twee nuwe romanses en ‘n kortetjie (nuwe konsep – interessant) geskryf kry. Ek het die helende krag van ontvlugtingsleesstof eerstehands ervaar. Dit help net soveel om dit te skryf. Romanses is nie gemors of kaf of niks werd nie. Romanses bied ontvlugting uit ‘n wêreld wat vir ons te veel geword het.[image error]
Ja, die kinders is steeds in Noorweë. Nou is daar drie van hulle, met die toevoeging van die amper-skoondogter in Junie. Maar hulle hou kontak, hulle kom huis toe, hulle lewe hulle lewens toegewyd na die beste van hulle vermoë. En met die troureëlings was Jongste gereeld hier, meer gereeld as wat enige ma kan verwag. En toe was daar die troue. Wat ‘n vreugde om my kind so gelukkig te sien. Wat ‘n voorreg om te weet hy het iemand met integriteit en opregte liefde gekies.[image error]
Ek het gesukkel om fisiek aan die gang en fiks te bly. As mens depressief is, wil jy net een ding doen: LÊ. Maar die Parkrun het in ons lewens gekom. Vyf kilo’s teen jou eie pas op ‘n mooi plek. Elke Saterdagmôre.

Nog vreugdes?

Ja, daar is baie as ek net onthou om te kyk.

Hartsvriendinne wat baie jare aankom. Nuwes wat nuwe vreugde bring.
Om sestig te kan word met baie van hulle rondom my.[image error]
My lesers. Ek voel steeds skaam om van fans te praat. Maar daar is mense wat geld uithaal vir my boeke, wat hulle kosbare tyd gebruik om dit te lees, wat die moeite doen om te laat weet as die lees lekker was.
Die stapeltjie Moeder Teresa-truitjies wat my artritisvingers kon brei.
Die twee en dertig flieks en vyftig boeke wat my siel verbly het. Veral die Afrikaanses onder hulle.
My kwynende hond wat steeds met ons is. En steeds ‘n daaglikse voorbeeld is van leef sonder terughou.
Die gemmerkaters met al hulle streke. En hulle absolute genieting van die goeie dinge in die lewe. Eet … slaap … repeat …
My huis. Aan die oudword en vol skete. Maar stewig in ons goeie aarde geanker.
My familie. Niemand het vanjaar weggeval nie. Groot dankbaarheid.
En veral: My goeie, goeie man. Altyd hier, altyd geduldig, altyd hard aan die probeer om te verstaan. Sewe en dertig jaar se dankbaarheid.

Ja, 2016 was nie maklik nie. Maar wie het ‘n wet gemaak dat die lewe maklik moet wees?

Ek is nog hier. No surrender.

 

Feestyd – gevaartyd!

Hierdie tyd van die jaar is alles erger. As jy bly is, is jy baie bly. (Of jy voel jy behoort eintlik BAIE bly te wees.) As jy hartseer is, is jy baie hartseer. Dinge is geneig om in uiterstes te gebeur en emosies geneig om intens te wees.

Verliese wat mens hierdie tyd van die jaar tref, voel ook erger as gedurende die jaar. Want jy weet vir die res van jou lewe gaan die feestyd vir jou met daardie verlies geassosieer wees. (‘n Sinvolle stukkie raad wat ek iewers gelees het, sê mens moet liewer die rituele van Kersfees, ens. probeer verander wanneer jy dit die eerste keer sonder ‘n spesifieke geliefde vier. Dan sit jy ten minste nie aan daardie selfde tafel met al dieselfde trimmings en ‘n leë stoel nie. Probeer skep liewer ‘n nuwe gewoonte. Wat nie beteken dat jy ooit gaan vergeet nie.)

Vir depressievegters is dit ‘n gevaartyd. (Soos die lente vir sommiges.) Ons is mos hoeka goed met uiterste emosies, nie juis mense wat neutraal staan teenoor dinge nie, ook nie dinge louwarm ervaar nie. 

Na my mening lê die grootste gevaar van die feestyd in die ou kwessie van onrealistiese verwagtinge. Die hele wêreld is (oënskynlik) so gelukkig … almal gaan see toe, of familie toe, hou partytjies, kry presente, eet oordadige maaltye … Nou hoekom voel ek dan nie so gelukkig soos die res van die wêreld nie? Ek gaan tog ook see toe en my matriekkind het deurgekom en niemand in die familie is dood nie … maar steeds kry ek dit nie reg om so stralend gelukkig te voel nie.

Ek probeer deesdae hard veg teen daardie begeerte om ALLES so VREESLIK WONDERLIK te wil hê. Want die lewe gee ons op sy beste hier en daar ‘n perfekte OOMBLIK. Die res van die tyd moet ons maar tevrede wees met effens (of heelwat!) minder as die volmaakte. Dit voel vir my ‘n mens moet bly wees oor die lekker en maar probeer om die minder lekker te aanvaar. Dan is jy nie so geskok as die familie nie almal in ekstase oor hul geskenke is nie, of as dit reën by die see of as die matrikulant ‘n ietwat uitrafel nie. En dan mors ‘n mens nie soveel energie met selfbejammering en wroeginge nie.

Nee, ek bepleit nie ‘n kleurlose lewe van vaal emosies en geen plesier nie. En ek bepleit definitief nie negatiwiteit nie. Ek dink net ‘n mens moet versigtig wees om intense emosies by jouself aan te blaas in hierdie tyd. En die vreeslike verwagtinge so ‘n klein bietjie probeer afskaal.

Dan is dit hopelik makliker om bloot dankbaar te wees vir wat jy het – en nie heeltemal in sak en as te sit oor al die ellende wat steeds in hierdie tyd in die wêreld is nie.

Kortverhaal spesiaal vir die 16 dae van aktivisme teen geweld teen vroue en kinders: Vry om te dans

‘n Opmerking wat ‘n vorige baas oor my gemaak het, was die wegspringplek vir hierdie storie. En nee, ek het in my lewe nog nie op ‘n tafel gedans nie. Dit het in die Huisgenoot van 8 Desember 2005 verskyn.

“Een, twee, drie … nege, tien … Down!“ kap die hande met die botteltjies lekkermaakgif ritmies op die afgeleefde kantoortafels met moeë tafelversierings, gehawende southappies en halfleë glase. Dit was ‘n lang aand.

Net ‘n paar bittereinders hou nog by; ek is weer op pad om my reputasie as man onder die manne deeglik gestand te doen. Ek gooi my blonde maanhaar agtertoe en keer die botteltjie met ekstra swier in my keelgat om.

En bederf alles deur soos ‘n beginner aan die stik te gaan.

My kollegas dink dis maar deel van my jaarlikse vertoning. Hulle lag hulle byna te pletter, joviale hande klap my tussen die blaaie, al wat leef en asemhaal het ‘n eiertjie te lê oor die ou glipsie.

“Ag nee, my meisie, moenie vir my sê jy raak nou oud nie?!” Pieter – blond en beeldskoon – wat my op my eerste dag by die firma langs die fotostaatmasjien vasgekeer en soos ‘n amoreuse seekat omsingel het. Hy’t my nooit die klap vergeef nie; ek sien by elke vergadering waar ek waag om van hom te verskil – en daar is baie – hoe roer daardie klap in sy geheue. Sy splinternuwe vroutjie sit mooi enkeltjies gekruis tussen die dames in die hoek en teug preuts aan ‘n glasie witwyn. Haar onskuldige slaappop-ogies flits heen en weer tussen my en Pieter, heen en weer.

“Ou Santjie, nee man, jy verloor jou slag!” Marius, wat nog nooit weer behoorlik met my gepraat het na die klag van seksuele teistering nie, al het daar na al die lawaai dadels van gekom. ‘n Lagie sweet blink op sy voorkop, sy staan is die effens onseker staan van ‘n man wat vermoed hy’t sy limiete reeds oorskry, en ook nie meer regtig omgee nie. Hy’s pas geskei, die ego broos en teer nog, die smeulende metgesel nie baie beïndruk met ons ou klompie nie. Veral nie met my nie; sy’s nog nie seker sy gaan die vis ingekatrol kry nie. Dom meisiekind, nog nie besef ‘n vis kan solo swem en dit nog geniet ook nie.

“Nou’s dit darem hoogtyd vir die show!” Mike, die grootbaas, wat vir die ander driehonderd vier en sestig dae van die jaar in suiwer Afrikaans oor ons regeer en al wat vroumens is as Juffroutjie aanspreek. Sy bolwangetjies is hoogrooi, die oë wat vir driehonderd vier en sestig dae per jaar moeg en bekommerd lyk, het nou ‘n wilderige glans. Sy vrou het ‘n baadjiepakkie en hofskoene aan; sy het áltyd ‘n baadjiepakkie en hofskoene aan. Sy drink net sodawater, sy noem hom Pappie en regeer hom vir driehonderd vier en sestig dae per jaar met ‘n ysterhand. ‘n Ysterhand in ‘n tuinhandskoen; haar tuin is ‘n geil vermenging van wulpse rankers, smeulende tropiese hoekies en preutse, stywelip randakkers. Haar man haat haar tuin.

Ons trek nou by dag nommer drienhonder vyf en sestig. Vir dié enkele ou aandjie regeer ék die manne van ons firma, baas inkluis.

Die kring trek nouer om my, die mans begin ritmies handeklap: “Santjie … Santjie … “

Ek trek my los toppie stadig en nadruklik uit, vee met my hande die skraps hempie en nousluitende heupbroek oor my kurwes glad. ‘n Goeie dosyn helpende hande vee die ete en drinke van die naaste tafel af en lig my met lewensgevaar bo-op. Die musiek verander na ‘n vreemde stuwende ritme; g’n mens weet waar Warren al sy musieke vandaan kry nie. Met die internet is dit natuurlik doodmaklik om enigiets van enige plek af te kry. En nie net musiek nie.

Iemand sit die helfte van die ligte af; skaduwees versag die lyne op die kringetjie gesigte opgehef na my. Die kloosterkoekies in die hoek verdwyn in die skemer van hul afgryse. Ek ruk my lyf orent, krul om myself asof in pyn, swaai my hare na vore en terug, laat my lippe vogtig halfoop huiwer. ‘n Siddering gaan deur die gehoor. Pieter lek ‘n keer oor sy lippe, maak sy glas met een beweging leeg, voel-voel na ‘n neersitplek, terwyl sy oë my gesig nie vir ‘n oomblik verlaat nie. Hy weet te vertel dis my gesíg wat hom mal maak. Elke tweede vrou het ‘n mooi lyf aan haar, was sy woorde, maar ek het die mond van ‘n Madonna en die oë van ‘n heks.

Persoonlik dink ek ek het ‘n redelik doodgewone gesig. Kunstige grimering is natuurlik ook ‘n wonderlike ding om illusies te skep en te behou.

Ek gooi my heupe vorentoe; die diamantjie in my naeltjie kaats die lig dapper terug. My gesperde vingers gly oor my heupe; my oë vang die gesigte om my een-een vas. Die musiek neem besit van my. Die realiteit vervloei in ‘n newel van sigaretrook en ekstase.

Ek dans die jaar se frustrasie stuk vir stuk uit my lyf uit. Ek neem wraak vir elke seksistiese aanmerking, elke aanname dat die vrou by die vergadering outomaties die tee moet aandra en koekies gaan koop, elke stoute knipoog, elke effens neerbuigende antwoord op ‘n uitstekende voorstel deur ‘n vrou, elke effens neerbuigende Juffroutjie, elke paternalistiese verwysing na die girls.

My jaarlikse vertoning is my eie klein wraak op die manlike oorheersers van ons firma en elke ander firma, namens elke vrou wat haar lewe moet skik na die wil van ‘n man wat sy manlikheid moet bewys deur ‘n vrou rond te order. Watter man ookal; sy dit wederhelf, baas, kollega, kêrel, seun.

Die aand van die jaarlikse kantoorpartytjie maak ek my formele kapsel los. Ek kombineer my skrapsste kledingstukkies sorgsaam tot net-net duskant die onsigbare lyn van welvoeglikheid. Ek waag met grimering; ek oefen my stap voor my vollengte spieël.

Daardie enkele aand drink ek die manne onder die tafel in, en die pret loop altyd uit op my tafeldansery. Die eerste jaar het dinge hul eie loop geneem; ek was jonk en vrolik en betreklik onskuldig. Die volgende jaar het die manne eers taktvol en toe openlik geskimp; nou is dit ‘n vaste tradisie.

Die res van die jaar is ek die perfekte beroepsvrou. Altyd onberispelik versorg, streng pakkies met sagte bloesies wat net-net ‘n ronding wys, soomlyn kuis, maar die hakke hoog. Altyd professioneel. En magteloos vasgevang onder die glasplafon, die vrou wat die beleidmakers se gewetens moet sus. Sonder enige werklike mag.

My vroulike kollegas gaan elke jaar omtrent in ‘n beswyming van afkeur, maar ek het ‘n idee diep onder in sommige harte lê dalk ‘n bietjie begrip vir wat ek doen. Die res van die jaar is ek een van hulle; dit neem nuwelinge net ‘n paar weke om agter te kom g’n man kom met enige streke van watter aard ookal by my verby nie. Ek laat geen suggestiewe seksistiese aanmerking ongestraf bly nie, en ek maak doelgerig en effektief jag op verbloemde diskriminasie op elke vlak.

Die herinnering aan die vorige jaar se partytjie bly lê die hele jaar in my manlike kollegas se agterkoppe (of dalk bietjie laer af). Terwyl ek met ‘n foutlose voorlegging besig is, begin hul gedagtes dwaal en kry ek die gaping om my stempel op die projek af te druk. Soms in die middel van ‘n redenasie sal Marius stil word en begin staar na my kastige Madonna-mond, my vermeende hekse-oë. Wat my natuurlik die kans gee om hom van die tafel af te vee.

Die musiek kom tot ‘n ekstatiese einde, ek vries ‘n lang oomblik met kop agteroor en arms hemelwaarts gestrek. Die mans brul en raas soos skoolseuns by ‘n interskole; die vroutjies in die hoek klap teen wil en dank bedees die hande. Ek sien hoe Die Baadjiepak oorleun en gerusstellend praat met Pieter se ontstelde vroutjie; die nuwe mevroutjies wil altyd op hierdie punt vir Manlief gryp en op versterkwater gaan bewaar van my grypende kloue. Dink seker ek gaan nou van die tafel afspring en die eerste die beste man gryp vir die nag.

Hulle het nie ‘n idee van die omvang van my minagting vir hulle kosbare mans nie.

“Mag ek?” ‘n Hand word oordrewe sjarmant na my uitgehou. Die waarderende skaretjie om die wikkelende tafel staan ‘n treetjie agteruit. Die nuweling staan voor my, ‘n bonkige, donker man met helder raaksien-oë en die skoon geur van tandepasta op sy asem. Die pasaangestelde hoof van die regsafdeling wat vanaand kom inloer het “om solank die personeel op voetsoolvlak te ontmoet” – die baas se woorde, nie myne nie. Ek dink hy het ons ou klompie vanaand op ‘n vlak ‘n hele entjie onder die voetsool leer ken.

Ek aanvaar die hand en trap oordrewe grasieus op die stoel wat hy met groot gebaar vir my regskuif. Onder sy berekende blik trek ek my toppie weer aan, vat my hare bymekaar en draai dit met ‘n enkele beweging in ‘n verbeeldinglose knoets laag in my nek.

Hein Kellerman staan my roerloos en aankyk. Nie ‘n spiertjie roer in sy gesig nie. Ek weet nie wat hy dink nie, terwyl ek weet ek het die ander klomp vér verby dink gehad.

Die mans beweeg terug na hul metgeselle, handsakke en baadjies word bymekaar gevat, die aandjie is verby. Pieter se vroutjie vat hom besitlik aan die arm; Die Baadjiepak se skouers ruk styf toe Mike se hand tastend oor haar boude gly; Marius se metgesel leun besitlik teen hom aan.

Ek groet en loop. Ek is altyd moeg na my wraakdans. By die deur haal die nuwe man my in: “Kan ek jou huis toe neem?”

Ek draai bitsig om; ek vertrou g’n man se danige besordgheid nie. Dink natuurlik ek is die kantoortert en die eerste snytjie lê al op sy bord. “Ek het ‘n motor en ek kan bestuur, dankie.” Ek draai my rug op hom; sy intense kyk torring aan my gemoedsrus.

“Dan ry ek agter jou aan; jou alkoholvlak behoort enige verkeersman se droom te wees.” Nie een van my kollegas het nog ooit hieraan gedink nie. As die man lank genoeg aanhou, begin glo ek dalk hy is regtig besorg. En dit sal die begin van my ondergang wees.

“Jy wil net sien waar ek bly.” Aanval was nog altyd my gunsteling verdediging.

“Daar’s makliker maniere om dit uit te vind. Ek wil jou eintlik iets vra.” Hy val in by my treë; vir die eerste keer in al die jare verlaat ek nie alleen die warm kol van lig en samesyn nie.

“Nou toe, vra.” Darem maar nuuskierig ook.

“Die plek is nie reg nie.” Hy kyk betekenisvol om hom na die kaal, funksionele gang.

“Die tyd is ook nie reg nie.” Ek loop vinniger; hy loop ook vinniger. ‘n Koppige man, gewoond om te kry wat hy wil hê.

Ons voetstappe klink hol in die donker buik van die parkeergarage. Hy bly staan tot ek wegtrek; lig sy hand in ‘n halwe saluut. Op my maag kom lê ‘n klein warm kolletjie.

Toe ek in my garage stilhou, stop die man waaragtig agter my. Met die oopmaak van die motordeur is hy langs my met sy arms weerskante van my op die motordak en deur. Ek wil-wil paniekerig raak, dwing myself om rustig asem te haal. Maar ek het waarskynlik niks te vrees nie; hy’s so nugter soos ‘n spook. Ek grinnik onwillekeurig toe ek dink aan die arme vrouens wat nou moet huistoe sukkel met my halfdronk manlike kollegas.

“Hoekom haat jy die mans so?” Vir hierdie jafel sal ek moet ligloop, sy taktiek is ‘n nuwe een.

“Ek haat hulle nie.” Ek hou my stem met moeite lig en neutraal.

Hy vryf nadenkend oor sy gesig. “Nee, nie regtig haat nie. Eerder minag.” Daar’s ‘n tartende gleufie in sy ken.

“Ek het bloot nie respek vir mans nie.” Ek kyk hom doelbewus reg in die oë.

“Alle mans?” Sy gesig kom nader, sy oë hou myne gevange.

“Alle mans.” Ek lig sy hande nonchalant weg en staan vinnig opsy. “Nag.” Ek druk die skakelaar, die garagedeur begin sak. Te laat kom ek my fout agter; hy duik nie uit om by sy motor te kom nie, hy stap rustig saam met my by die binnedeur in kombuis toe.

Ek ken nie die man nie. Hy kan gewelddadig wees vir al wat ek weet, nugter of nie nugter nie. Gelukkig het ek ‘n troefkaart in my mou. Eintlik ‘n hele paar van hulle.

In die kombuis maak my vier troefkaarte gesellig ‘n handjie om die tafel, glasies in die hand, asbakke tjok en blok, tjipspapiere waar jy kyk. Ek kyk hoe vier pare oë waaksaam raak, ‘n onsigbare gordyn skuif voor hulle gesigte in.

Uit die kamer roep die oumensstem angstig: “Is dit jy, Santjie?”

“Hierdie man wil weet hoekom minag ek die mansgeslag, dalk kan julle hom ‘n bietjie help,” praat ek oor my skouer op pad kamer toe.

Ek druk die maer oumenslyfie teen my aan. Sy ruik na poeier en pille en ouderdom. “Het jy weer gedans, my kind?”

“Ja, Ma.” Ek het nog nooit nodig gehad om te verduidelik nie. Toe sy per abuis te hore kom van my jaarlikse eskapades, het sy onmiddellik verstaan. My ma het geweet ek dans ook vir haar. Vir haar en vir elke mishandelde vrou wat al ‘n tydelike hawe in my huis gevind het, soos Sophia en Klara en Nomsa en Marie daar binne.

Ek dans vir elke vrou wat moet buig voor die wil van ‘n man, vir elke vrou wat vrees vir haar kinders, vir elke vrou met donker merke op haar vel, vir elke vrou met letsels aan haar siel. Maar veral vir my ma; vir my ma wat die man wat sy liefgehad het, uit haar dogter se bed kom ruk het en nooit weer teruggekyk het na hom nie.

Daarvandaan het ek en sy die pad alleen gestap. Manloos, vaderloos, vreeslik arm aan die begin – maar vry. Waar ek die pad nie kon stap nie, het ek hom eenvoudig gedans. Met my talent, my lyf en my minagting vir mans het ek my ma gehelp om die wolf van die deur te hou. Nou is sy oud en weerloos; sy gaan my binnekort verlaat.

En ek is nie gereed vir alleen agterbly nie.

Ek sit by haar, streel die verrimpelde ou hand tot sy weer insluimer. Ek kyk na die lyne van haar gesig, die ingevalle mond, die vertroue waarmee die hand met die ouderdomsvlekkies in myne lê. Ek vergeet doelbewus van die man in die kombuis; ek sit en voed my siel met jare se gif.

Maar toe ek eindelik my kombuis binneloop en hom sien sit tussen my verwonde vroue, hoe hy met aandag luister na Nomsa se hartseer verhaal, sy oë stip op die gesig met die donker merke onder die oë, die sleg toegewerkte letsel oor die wang, toe trek my keel toe van vrees.

Die vrees dat ek nie regtig sterk genoeg is om die pad alleen te stap nie.

“Hein sê jy het weer die manne vanaand hulle tonge lekker laat vastrap!” lag Klara op na my toe ek inkom. Haar passion gap wat nie van liefde kom nie, word hierdie week herstel.

My jaarlikse wraakdans is so effens legendaries onder die vroue wat deur my huis vloei; dit word spontaan van groep na groep oorgelewer.

“Ek het dadelik gesien jy kán dans.” So hulle het my storie klaar met kleur en geur aan hom opgedis.

Hy sit rustig langs my tafel, asof hy gekom het om te bly. Die waaksaamheid op die vroue se gesigte het verslap, hulle raak te gou gerus, vertrou te gou. Ek bly staan teen die wasbak. “Dis baie laat, jou vrou sal onrustig word.” My hart kramp seer in my binneste.

“Ek het nie ‘n vrou nie. En jy’s reg, dis laat, maar ek kom môreaand weer.” Hy lig hom lui-lui uit die stoel.

“Om te?” Hy’s net ‘n aks langer as ek, ek staan doelbewus fier en trots voor hom.

Hy laat hom nie intimideer nie; die donker oë wyk nie ‘n duim voor myne nie. “Om verder met hierdie dames te gesels. En met jou. Oor regshulp vir hulle.” Hoe lank bid ek nie al vir ‘n regsgeleerde met ‘n hart vir hierdie saak nie. As ek maar net mý hart kan vertrou in hierdie saak.

Hy vat sy sleutels, groet in die rondte. “Kom eet sommer môreaand hier, Hein,” roep Klara agterna. Klara het die wonderlikste onthale vir haar besigheidsman gehou; sy is ‘n kok duisend. Haar merke is onsigbaar, van die soort wat die tong maak, wat veel moeiliker genees as dié aan die buitekant.

Ek stap saam tot by sy motor. “As jy hierdie vroue hoop gee en dan in die steek laat, gaan ek jou iets verskrikliks aandoen.”

“Ek is nie iemand wat teruggaan op my woord nie.” Hy lig sy hand in die nou bekende gebaar. “Kan ek wyn saambring? Seweuur?”

Ek kyk die motor agterna en toe op na die stadshemel. Ek het nog nooit opgelet mens kan soveel sterre hiervandaan sien nie.

 

‘n Jaar later:

“Hoe lyk dit dan, Santjie? Dit word laat, man!” Mike se bolwange is hoogrooi, ‘n sweetlagie blink op sy voorkop.

Die Baadjiepak draai berispend na hom: “Suzanne se ma is ‘n paar weke gelede oorlede, Mike, sy sal nie vanaand dans nie.”

“Ek het jare lank juis vír my ma gedans.” Onbegrip op die gesigte om my. “Maar van nou af dans ek vir my eie man. By ons eie huis.” Luide gelag, gemaakte kreune, joviale klappe op Hein se rug.

Ek steek my hand na my man toe uit. Skouer aan skouer stap ons in die gang af, weg van die lig en warmte van die partytjie.

By die huis steek ek die kerse aan, druk die knoppie van die CD-speler. Ek trek my los toppie stadig en nadruklik uit. Die lyne van ons huis vou sag om my; ek dans die laaste vrees en voorbehoude uit my lyf en uit my hart. Ek laat val my skanse een vir een voor die man wat ek lief het, tot ek naak en weerloos voor hom staan.

Kortverhaal: Die gawe van onderskeiding

Die storie het sy oorsprong in ʼn werklike voorval in ons buurt gehad. Ek onthou die hele buurt het gaan kyk na die bakkie wat met sy neus in iemand se sitkamer staan. Dit het in die Huisgenoot van 12 Maart 2009 verskyn.

“Meneer Terblanche, jy maak ‘n fout – my bakkie staan veilig binne-in my garage!” Maryna weerhou haarself met moeite daarvan om die foon in die man se oor neer te gooi. Sy’t oorgenoeg hooi op haar vurk sonder dat ‘n vreemdeling nog vir haar allerhande snert oor haar bakkie se bewegings hoef te kom vertel.

“Mevrou, as jy my nie wil glo nie – gaan kyk gerus in jou garage.”

“Ek is by die werk, Meneer. ‘n Goeie halfuur se ry van my huis af. En ek het werklik nie tyd vir grappies nie.”

“Ek kan jou verseker dis ook nie my idee van ‘n grap nie.” Hy klink nie aggressief óf van lotjie getik nie. Hy klink om die waarheid te sê, net moeg. “Ek bel jou oor vyf minute weer.” En dood is die lyn.

Maryna sit die telefoon neer, kyk lank en nadenkend daarna. Die naarkol op haar maag word groter en groter. Toe die angs oorslaan in volskaalse paniek, skakel sy bewerig haar huisnommer.

“Sussie, gaan kyk gou of die bakkie in die garage is,” sê sy vir haar sestienjarige oogappel wat haar op die oomblik soveel slapelose nagte besorg.

“Genade, Ma! Waar sal hy nou anders wees? Die ding kan tog nie op sy eie wegloop nie!”

Maryna byt op haar tande. “Was jy nog die hele oggend by die huis?” Sy haat dit dat Monique die kort skoolvakansie alleen by die huis moet deurbring.

“Nee, ek was ‘n rukkie by Sharon-hulle.”

“Gaan kyk gou.”

‘n Minuut later is sy terug. “Máá! Hy’s wragtig weg!” Sy klink nie meer soos ‘n blasé tiener nie. Sy klink soos die klein dogtertjie wat sy eergister nog was, toe haar ma nog al die lewe se einas vir haar kon beter maak.

Maryna sak verslae agter haar lessenaar neer. Iemand het haar bakkie uit haar garage gesteel en in ‘n vreemde man se huis vasgejaag, hoe onmoontlik dit ookal mag klink. Nie dat enigiets haar nog behoort te verras ná die klompie goëlballe wat die lewe haar die afgelope tyd geboul het nie.

Haar hande bewe so dat sy amper nie die kalmeerpilletjie kan raakvat nie. Sy haat haarself, maar sluk die klein stukkie genade gretig af. Sy kom uit ‘n stoere geslag boeremense wat die lewe se klappe stoïsyns verduur as dit moet, maar verkieslik terugklap. Haar mense het nog nooit na pille gegryp nie. Maar haar voorouers het niks geweet van rondlopermans, dwars tieners en alles van petrolpryse tot misdaadvlakke wat net styg en styg nie, dink sy opstandig terwyl sy haar handsak gryp en na haar baas se kantoor drafstap.

“Ek neem my etenstyd ‘n bietjie vroeër, Meneer, ek sal nie lank weg wees nie,” jok sy terwyl sy haar vingers vinnig agter haar rug kruis. Dis ‘n uur se ry heen en terug – en dan is die tyd wat die huiseienaar gaan neem om met haar te baklei nog nie eens ingereken nie.

“Jy neem te dikwels ekstra tydjies, mevrou Basson, jy sal jou dinge beter moet leer reël.” Jan Hartog kyk meewarig na haar oor sy leesbril. “Of is jy in die moeilikheid?”

“Nee, Meneer; dankie, Meneer,” antwoord sy vroom. Haatlike ou chauvinis, dink sy heelwat minder vroom, jy wens natuurlik ek is in die moeilikheid dat jy my daar kan uithelp – en dan betaling eis. Van die soort wat ek nie bereid is om te gee nie.

Sy maak met ysere selfbeheersing sy kantoordeur saggies toe. Jan Hartog gaan haar nooit vergewe vir die taai klap die slag in die afrolkamer nie. Nog minder vir die weiering van sy herhaalde aanbiedings van geldelike hulp ná Arno sak en pak weg is Kanada toe met sy nuwe bloedjong blaartjie en heeltemal vergeet het van kleinigheidjies soos onderhoudstjeks en verjaardagkaartjies vir sy arme, verwarde meisiekind.

Dit het sy nou van vasklou aan sentiment en verregaande drome. Sy moes lankal die ellendige bakkie verkoop het, die geld kon ‘n hele paar gate toegestop het. Maar nee, sy het bly fantaseer oor ‘n toer met haar dogter, oor kamp onder die sterre, oor stilte en ruimte wat genesing bring vir die hart. Die soort van ding wat gesinne doen, nie enkelma’s met knypende begrotings en opstandige tieners nie.

Sy is nie bestem om ver plekke te sien nie. Sy is gedoem om slegs te droom oor die reise wat sy vir haar kliënte reël en haar hupse baas se attensies geduldig af te weer. Nee, geen vleuels vir Maryna Basson nie. Haar voete bly stewig geanker in die harde werklikheid van enkelouerskap, eensame nagte en onvervulde drome.

 

Die adres wat die man oor die telefoon gegee het, is net ‘n paar blokke van haar huis af. Sy sien die klein skare van ver af. Almal praat en beduie, ‘n mens sal sweer dis ‘n vlieënde piering wat in die rustige woonbuurt kom sit het. Maar nee, dis geen vlieënde piering nie, dit is helaas haar geliefde dieselbakkie wat sy neus deur die groot vensters gesteek het soos ‘n nuuskierige kind wat wou sien hoe leef die mense in sulke mooi huise.

Sy hou stil, knyp haar oë so styf toe dat sy sterretjies sien, klem haar hande om die stuurwiel tot dit seermaak. Moet sy nou hier uitklim en voor al die nuuskierige mense gaan aankondig dis háár bakkie en vra waar is die baas van die huis?

Sy kan nie, sy kan eenvoudig nie.

Sy ry nie terug werk toe nie. Sy ry huis toe en gaan bel haar moeilike baas, onder die wakende oë van haar onbetrokke tienerdogter wat nou skielik vreeslik besorg al om haar draai. “Ek het ‘n krisis, Meneer, ek sal vir die res van die dag verlof moet neem.”

“Ek kan dit ongelukkig nie toestaan nie, Mevrou.” Sy kan sweer dis van pure vermakerigheid.

“Dan sal ek dit ongelukkig nog steeds moet neem. Tot siens, Meneer.” Sy sit die gehoorbuis saggies neer.

“Má! Is jy van jou trollie af?” Monique kyk vir die eerste keer in maande na haar met iets soos teensinnige bewondering in die oë.

‘n Kalmte kom oor Maryna, ‘n sterk gevoel van gee-nie-‘n-hel-meer-om-nie. “As hy hieroor moeilikheid maak, kla ek hom aan vir die seksuele teistering wat ek al maande lank verduur,” sê sy terwyl sy haar hand outomaties uitsteek na die foon wat alweer aan die lui is.

Dis die nimlike Jan Hartog. “O ja, hier het ‘n mnr. Terblanche gebel, Mevrou. Herhaalde kere. Sê jy moet hom terugbel.” En terwyl sy skarrel om die nommer neer te skryf wat hy vinnig aframmel: “Jy moet asseblief jou kêrels vra om jou nie by die werk te skakel nie, mevrou Basson.”

“Hy is nie my …” Maar hy het al klaar neergesit.

“Hier’s tee, Ma. Drink.” Sy wil sommer grens oor die skielike besorgdheid. “Harass die ouman Ma rêrig? En Ma verdra dit?”

Maryna sluk die tee dorstig weg. “Hy’s deesdae baie subtiel, na die klap is hy versigtiger. Dis maar deel van die dinge wat ek moes leer hanteer na jou pa weg is, my kind.”

“Ma’t hom geklap!? Ek het nie geweet …”

“Kom ons vergeet nou eers van hom, Monique. Ek sal hierdie Terblanche-man moet bel. Ek was te lafhartig om voor al die omstanders met hom te gaan praat.”

Hy antwoord onmiddellik, asof hy op haar oproep gewag het: “Mev. Basson! Waar was jy? Ek was bekommerd!”

Kan dit waar wees? ‘n Man wat hom bekommer oor die vrou wie se bakkie halfpad in sy sitkamer staan? Hardop sê sy eerlik: “Ek was voor jou deur, mnr. Terblanche. Dit is inderdaad my bakkie, maar ek het nie die moed gehad om voor daai spul mense …”

“Dis te verstane. Was ook nie nodig nie. Ek het reeds die polisie hier gehad. En my versekeringsmense. Al wat jy moet doen, is om jou versekeraar te bel. En te help dink wie die bestuurder kon gewees het.”

Maryna sit verstom. Geen tirade, geen eise, geen verwyte.

“Mevrou? Is jy daar?”

“Ja, ja,” prewel sy. “Ek is vreeslik jammer …”

“Dit was tog nie jy wat deur my venster gejaag het nie, mevrou? So ek aanvaar dit was nie jou skuld nie.”

“Dankie,” sê sy verslae. En nog ‘n keer dankie toe sy al die gehoorbuis neergesit het.

 

Na ‘n frustrerende gesprek met haar versekeraar pak sy die bul by die horings – sy wink Monique nader en maak nog tee.

“Monnie, het jy met die bakkie gaan ry?” vra sy reguit terwyl sy haar vir die verwagte uitbarsting staal.

Wonder bo wonder kom dit nie. “Nee, Ma,” sê Monique ernstig, “ek het na Sharon toe en terug geloop.”

“Kan ek jou glo, Monique?” Sy wil so graag, maar sy ken nie meer aldag haar eie kind nie.

“Ja, Ma.”

“Meneer Terblanche sê ‘n buurvrou het ‘n jong kind sien weghardloop. Kon glo nie sien of dit ‘n seun of meisie is nie.”

“Dit was nie ek nie, Ma.”

Maryna neem ‘n besluit. Sy sal haar kind glo. Dalk kan daar tog iets goeds uit hierdie gemors kom, kan hul wankelende verhouding ‘n hupstootjie kry.

Dit bring haar egter by die volgende onaangename stap: “Monique, het jy die deure gesluit toe jy weg is na Sharon toe? Kon iemand dalk kom kuier het solank jy weg was? By die sleutels uitgekom het?” Sy sluit haar oë ‘n oomblik, waag dan die sprong: “Werner?”

Soos altyd is die blote noem van die ventjie se naam genoeg rede om die storm te laat losbars. “Má! Jy glo net altyd die slegste van hom!”

“Beantwoord my vraag, Monique. Het jy die deure gesluit?”

Die blonde kop sak, lig dan weer dapper. “Nee, Ma. Ek’s verskriklik jammer.”

Maryna staan op, begin die teegoed bymekaar maak. “Gaan bel vir Werner, vra waar hy is.”

“Werner is in my kamer, Ma.”

Die koppie gly in stadige aksie uit haar hand. Sy staan en kyk hoe die splinters wegspat oor die vloer. Soos die splinters van haar en Monique se lewens na Arno se verraad, dink sy. Toe vat sy die borsel en skoppie, vee die gemors bymekaar en gaan foeter dit met mening in die asdrom. Die klein handeling word skielik simbolies van iets veel groter.

Die tyd vir wroeg is verby. Dis nou tyd vir skoonmaak en nuut begin. Toe sy wegdraai van die asdrom, is sy kalm.

Die eerste stap is om die Werner-mannetjie finaal uit haar kind se lewe te kry. Sy moet eintlik dankbaar wees vir die hele affêre; hy het nou eindelik sy eie graf gegrawe.

“Tannie?”

Sy draai stadig om. Die eerste ding wat sy raaksien, is die yslike seunskind se rooigehuilde oë. Die tweede ding is die onverbloemde trots waarmee haar meisiekind na hom kyk.

“Ek weet jammer gaan niks regmaak nie, Tannie. Maar ek is rêrig jammer. Dat ek die bakkie gevat het, dat ek weggehardloop het, dat ek nie dadelik uitgekom het nie. Maar hier is ek nou.”

Maryna gaan sit stadig weer op dieselfde kombuisstoel. “Bel jou ouers, asseblief, Werner.”

“My pa is klaar oppad, tannie. My ma is mos lankal weg.” Vir ‘n oomblik lê sy verlange oop voor haar, net ‘n oomblik. Maar dis genoeg tyd vir haar om tot binne-in sy hart te kyk.

Nog ‘n verwilderde, verskeurde kind, is al wat sy kan dink toe sy haar hande na die twee tieners uitsteek. Nog ‘n kind wat deur grootmense verwond is en magteloos, hulpeloos probeer terugslaan op die enigste manier wat hy kan – deur so onaangenaam en uitdagend as moontlik te wees.

 

Werner se pa is ‘n groot man met moeë oë en diep pynkepe langs sy mond. Hy klim haar stoeptrappies swaar op, groet stroef en bly dan ongemaklik in die middel van die sitkamer staan.

“Kom sit, meneer Botha,” nooi Maryna. Sy kan die man nou jammer kry. Dis in elk geval beter as om haarself jammer te kry.

“Waar’s my kind, Mevrou? Alweer die pad gevat?”

“Nee, en hy gaan ook nie.” Sy gaan sit oorkant hom. “Hulle is in die kombuis. Ek het gesê ek wil eers alleen met jou praat.”

“Jou dogter het nie ‘n goeie invloed op Werner nie, Mevrou.”

Maryna haal diep asem, sluk die woede met groot moeite af. “Ek kan dieselfde van jou seun sê.”

“My kind het vir my ‘n vreemdeling geword – onbetrokke, onbeskof, ongehoorsaam … so kan ek aanhou.”

“Dieselfde hier, Meneer.” Asem in, asem uit, moenie op die man skree nie, wees ‘n voorbeeld vir die kinders …

“Ek probeer maak hom alleen groot, mevrou Basson.”

“Dieselfde hier, Meneer.” Sy’s bewus van die twee kinders wat by die kombuisdeur luister, bewus van die angs waarmee hulle die gesprek volg.

Dawid Botha sit lank stil, sy elmboë op sy knieë, sy kop omlaag. ‘n Man wat nie weet hoe verder nie.

Maryna kies haar woorde versigtig: “Jou kind het ‘n onnosel ding gedoen en weggehol, meneer Botha. Maar hy het teruggedraai en jou gebel. Vir my het hy in die gesig gekyk, om verskoning gevra.”

Sy merk verlig ‘n flikkering in sy oë, gaan met meer moed voort: “Miskien moet ons die kinders nog ‘n kans gee. Miskien kan ons mekaar help, kan hulle mekaar help. As ons ons vooroordele kan agterlaat en hulle die regte leiding gee.”

“Ek het waaragtig al die hulp nodig wat ek kan kry.” Nie maklike woorde vir enige man nie. Sy kan nie dink dat Arno óf Jan Hartog dit ooit oor hul lippe sal kry nie.

Dis skielik nie so moeilik om te vra nie: “Hoe lank is jou vrou al weg, Dawid?”

Sy kop ruk op, sy oë vernou. Maar net ‘n oomblik, toe antwoord hy kalm: “Omtrent ‘n jaar. Aanvanklik het Werner dit goed gevat. Of so het dit altans gelyk. Maar deesdae …”

“Monique het haar pa aanbid. Hy’s hier weg met ‘n jong bokkie, alle bande verbreek.” Sy sál nie voor die man huil nie, sy sal verdomp nie.

Hy bly lank stil, toe kyk hy haar reguit in die gesig. “Ek vra om verskoning vir my oordeel oor jou kind. En vir wat myne aangevang het.”

Sy knip die trane weg. “Dankie,” sê sy stadig. “Baie, baie dankie.”

Daar’s ‘n beweging by die kombuisdeur. “Pa, ek is vreeslik jammer.” Die seun lyk baie na sy pa. ‘n Mooi seun, as jy by die kettings en oorbel en té swart gekleurde hare kan verbykyk.

Dawid Botha kug een keer ongemaklik, toe maak hy sy arms oop. “Dis alles reg, my kind.”

“Ek gaan maak tee.” In die kombuis doen sy dieselfde – maak haar arms oop. “Dis alles reg, my kind,” sê sy.

 

Toe sy die volgende oggend by die reisagentskap instap, is Jan Hartog reg vir haar. “Ek moet jou ongelukkig ‘n skriftelike waarskuwing gee, Mevrou,” sê hy en stoot dit oor die lessenaar na haar toe.

Sy hou kalm haar koevert na hom uit: “Dit sal nie nodig wees nie, Meneer. Hier is my bedanking, my onmiddellike bedanking. Ek sal vandag alles in orde kry, ook reël vir ‘n tydelike plaasvervanger.”

“Sulke vermetelheid! Waar kom jy daaraan … Ek sal nie toelaat …”

“O ja, u sal dit toelaat! Seksuele teistering is deesdae ‘n ernstige saak.”

Sy staan en kyk hoe dit by hom insink. “Jy sal dit nie waag …”

“Ek sal dit definitief waag.” Sy kan skaars haar eie woorde glo; sy het nuwe krag in haarself ontdek.

“Jy sal van ellende vergaan. Jy sal terugkruip na my toe.” Maar die skop is uit hom, sy bravade het hom verlaat.

“Ek begin môre in ‘n nuwe pos, Meneer. Ons doen hoofsaaklik avontuurkampe vir jongmense – roei op die Gariep, dié soort ding. My dogter en haar vriend sal ook in die skoolvakansies betrokke wees.”

Sy en Monique het laasnag min geslaap, heelnag koffie gedrink en gepraat. Oor Johan Terblanche wat dringend ervare hulp in sy reisbesigheid nodig het, wat die bakkie summier wil oorkoop, wat kennelik ‘n slag met jongmense het. Oor Werner Botha wat dapper genoeg was om terug te kom en te erken hy het ‘n simpel fout gemaak, oor sy pa wat groot genoeg was om sy verskoning te aanvaar.

Maar hulle het veral oor mans gepraat: oor mans wat steeds dink ‘n vrou is net daar om gebruik te word, en oor mans wat altyd bereid is om ‘n klip uit enigiemand se pad te rol as dit binne hul vermoë is. Oor mans wat ‘n vrou as ‘n middel tot ‘n doel sien, en mans wat ‘n vrou as ‘n volwaardige mens sien. En die gawe van onderskeiding wat ‘n vrou moet aankweek en vertroetel.

“Ek is bereid om jou tot die einde van die maand te betaal.” Hartog se hand gaan na die laai met die tjekboek. “Maar jy beter sorg dat die temp weet wat sy doen.”

“Dis nie nodig nie, dankie, Meneer. En ek sal haar dééglik inlig oor álle aspekte van die werk.”

Sy neurie sag toe sy omdraai na haar lessenaar.

Die klank stol in haar keel toe sy amper trompop in Arno vasloop.

Hy’t oud geword, is haar eerste gedagte. Hy lyk verleë, is haar tweede. Ek voel niks, ek voel absoluut niks, is haar derde.

“Hallo, Arno. Kan ek help?” vra sy met ‘n kalmte wat sy vier-en-twintig uur gelede nog nie gehad het nie. Ja, Werner het inderdaad die heel beste tyd gekies om ‘n onnosel ding aan te vang en daarmee sy eie en verskeie ander lewens onherroeplik te verander.

“Ek is terug, Maryna.” Arno steek sy hande na haar uit met sy ou, bekende glimlag. Dit raak haar nie meer nie.

“Ek is jammer, Arno, maar ek is nie meer …” Die geskel van die voordeurklokkie onderbreek haar. Toe sy die knoppie druk, tuimel die twee tieners soos uitgelate jong honde die kantoor binne. Agter hulle staan Dawid Botha bonkig en kalm, die lyne op sy gesig sagter as gister, sy oë vol versigtige blydskap en hoop.

“Hallo, Dawid,” sê sy en steek haar hande na hom uit.