Alta Cloete's Blog: www.altacloete.wordpress.com, page 16

Agterblad: Van hoenders en heimwee

[image error]My ode aan die hoender is jare gelede spontaan geskryf en het baie later (Februarie 2015) sy plekkie op Rooirose se agterblad gekry. 

In die Afrikaanse volksmond is die donkie ‘n wonderlike ding. En tereg ook. Maar onder vele donkiewaentjies het daar in die ou dae ook ‘n fuik met ‘n paar hoenders gehang. Die hoender is inderdaad ook volksbesit op sy eie dommerige manier. Om ‘n Australiese kennis aan te haal: “You don’t keep chooks for their intelligence.”

Hoenders is deel van ons erfenis en ons taal. Wat is ʼn troue sonder tant Koek se hoenderhaan? Wat is ʼn kerktoring sonder die hoender wat  ʼn eier nie kan lê? Ons word steeds hoenderkop, kraai graag elkeen op ons eie mishoop en lyk soms soos natgereënde hoenders. Die oues van dae raak steeds die hoenders in as die jonges nie saam met die hoenders wil gaan slaap óf opstaan nie.

Hoenders is vir my herinneringe. Herinneringe aan die plaas, aan jonk wees, aan vergange tye toe dinge nog eenvoudiger was. En aan my ma, toe sy jonk en sterk en tot alles in staat was, toe sy my wêreldjie in haar bekwame boervrouhande gehou het.

Ek sien haar in ‘n onverwagse haelbui skarrel, hoe sy haar halfwas kuikens wat verward en onnoselrig geen skuiling kan vind nie, voor by haar blou mansoorpak insteek. Veilig teen haar lyf, soos sy ons almal grootgemaak het.

Ek sien haar buk voor die kassie wat oor die hen se gekose broeiplek staangemaak is, hoe sy die kwaai moederdier behendig aan die stert eenkant toe lig en een-een, versigtig die eiers deurvoel. Luister teen die oor; ja hy pik! Die paar nat kuikentjies vinnig deurkyk – is alles reg? Dié wat halfpad uit is, versigtig  bietjie help; die doppies effens losser trek, nie te veel nie.

Jare gelede met ons dorp se verjaardag word ‘n luisterryke outydse basaar in ‘n markiestent gehou. Daar was onder andere dagoud eendjies en kuikentjies te koop. Gekleurde kuikentjies – die eerste en laaste keer dat ek dit ooit gesien het. Hoe hulle gekleur is, weet ek nie. Maar hulle was fris en gesond en pure hoender.

Ek het nie ‘n groene gekies uit ‘n gevoel van eensgesindheid met die Groen Party nie; ek het geweet my man hou van groen! So kom ek toe by die huis aan met Koerie (groen) en Donsie (gewone baba-eendjie-geel). Hulle het lieflike troeteldiere geword vir ‘n nuuskierige en aktiewe tweejarige. Sterk en robuust genoeg om sy liefderyke aanslae te verduur. Mal gewees oor katkos so uit die blikkie geskep deur onwennige kleuterhandjies. Hulle het ‘n yslike wit slaghoender en ‘n yslike wit eend geword. Later moes hulle maar na die familie in die Karoo verplaas word. Daar het Donsie ‘n gelukkige dood gesterf langs ‘n sak mielies – daar was nie die vereiste bakkie water langsaan nie. En Koerie het natuurlik eventueel op die Sondagtafel beland. Die weg van alle (hoender)vlees.

Jare later kry ek onwillig twee kuikens present by ‘n kollega wat van hulle wil ontslae raak. Al my tere herinneringe kom storm op my af. Ek kloek en koer en voer en pak hulle steeds saans netjies in ‘n boksie toe hulle al heeltemal groot genoeg is om buite te slaap. Binne ‘n paar weke is ons dorpsgrasperkie gepleister van die hoendermis, die sementoppervlaktes beblerts van ‘n kant af. Die energieke en nuuskierige tweejarige van destyds is nou ‘n cool twintig, en vir die arme hoenders het hy geen ooghare nie. Om van die nog cooler vyftienjarige nie eens te praat nie. Die dae van oulike seuntjies wat met oulike kuikentjies speel, is helaas verby.

Dus is ek alleen in my toewyding en heimwee. Ek staan en kyk soos ‘n trotse moeder hoe hulle presies weet hoe om te skrop en te pik. Ek beduie vir almal wat nie wil weet nie dat dit ‘n hennetjie en ‘n haantjie is en hoe ek dit weet. Ek oe en ek a as hulle heerlik in die stof op die sy gaan lê en woel met die bene en vlerke. Ek dra stukkies vet en afsnyvleisies aan wat dorpenaars in die asdrom gooi. Ek glimlag vir die kompetisie om die beste brokkies in die hande te kry. Ek knip groenigheid fyn soos hulle daarvan hou. Ek bring telkens ‘n nuwe soort kos van die troeteldierwinkel af. Hulle hou meer van volgraanbrood geweek in water, lekker lou uit die mikrogolf.

Ek vertroetel alleen my hoenders, en ek weet: die verlede is verby. Saam met die tyd toe kuikentjies vir my kinders cute was, is die tyd toe húlle cute was onherroeplik verby. Hulle het arendsvlerke gekry en ver oor die see weggevlieg. Die moederhen se nes is leeg. En dis goed en reg so.

Sal die kinders ook eendag vol heimwee die foto’s uit die familiealbum lig en onthou? Sal hulle met ʼn glimlag terugdink aan die speel en die pret en die klein tragedies? Sal hulle ook vlietend smag na ʼn tyd toe dinge eenvoudiger was? Toe ʼn ma alles kon regmaak wat verkeerd is?

Ek dink tog so.

Kortverhaal: Vergeet om te onthou

[image error] Vergeet om te onthou het in Rooirose van Oktober 2016 verskyn – en ja, ek sukkel soms om my motor op ‘n parkeerterrein te vind …

Kortverhaal: Die krag van die Eva

[image error] Die krag van die Eva was my eerste gepubliseerde storie na ek voltyds begin skryf het en het in Huisgenoot van 5 Augustus 2004 verskyn. 

”Toemaar my pop, moenie jou mooi koppie daaroor breek nie.  Ek sal sorg.”  My man vou sy bene rustig oormekaar, en bekyk die punt van sy Grasshopper met aandag.  Die skoene van ‘n man wat nie maklik byt aan verandering nie.  Selfgenoegsaam, so lyk dit vir my.

Op my beurt bekyk ek my bruidegom van twintig jaar gelede.  Daar het min van hom oorgebly.  Soos met die hare.  Of liewer, daar het heelwat bygekom.  Soos met die maag.

Daai tyd het ek gedink hy is ‘n ware man wat sy man kan staan, met ‘n oog wat nie wyk en ‘n bars kan kyk (my opregte apologie aan … Wie was dit?  AG Visser?).  Vyftien jaar ouer as ek, waardig en sterk.   Vandag weet ek hy is ‘n manlike chauvinistiese dierasie met ‘n krulstert en vet wangetjies.  En twintig jaar lank het ek willens en wetens toegelaat dat hy my liefhê (op sý manier), beskerm, versorg, oorheers, patronize, en stilletjies, stadigies van my selfvertroue, trots en kreatiwiteit beroof.

“Ek is nie ‘n pop nie.  Daar is ‘n brein ook in hierdie sogenaamde mooi koppie!”  Ek stamp die borde met mening in die rakkies van die skottelgoedmasjien.  Ek het nie oë in my agterkop nodig om te sien hoe dop my man en my jongste hulle oë meewarig vir mekaar om nie.

Hermanus sit sy geduldige dosentstem op:  “ Ek weet, my skat.  Maar dis regtig nie nodig dat jy jou vermoei met die belastingopgawe nie.  Johannes is ‘n baie bekwame adviseur.”

 Johannes is stokoud, agter die tyd en manlik.  Johannes doen al sy kliënte se opgawes vir die afgelope millennium op presies dieselfde manier.

Ek vat my likeur (elke aand sorgsaam vir my ingeskink, newwermaaind dat ek likeur haat) en verwyder myself so waardig as moontlik uit die oorlogsone.  Buite gee ek die delicious monster  ‘n stywe dop, en vroetel vir my wegsteek sigarette agter die pot.  Ek ignoreer die sorgsame en taalkundig korrekte: “Vrou, jy sal ‘n verkoue opdoen!” agter my.  Terwyl ek die gif pynlik in my longe optrek net om myself te wys ek kan dit doen, luister ek weer eens na die gewone koor in my kop:

“Dis nie nodig dat jy moet gaan werk nie.”

“Kyk jy maar net mooi na ons seuns.”

“Ek gee jou oorgenoeg vir die kruideniersware!”

“Vroumense kan g’n met geld werk nie.”

“Het jy waarlik nog ‘n rok nodig?”

I mean, waar trek ons – in die fifties van die vorige eeu?

 

“Máááá!  Ma is só uncool.  Hoekom moet ek alewig help met die wasgoed?  En die kos?  Ek is g’n vroumens nie.”  Ensovoorts, en so meer.

My agtienjarige jongstetjie se lieflike lyf praat met my net een taal: dié van smartlike verontregting.  Dié lyf huisves genoeg testosteroon om ‘n klein oorlog te begin, verpak agter ‘n indrukwekkende sixpack van soliede spiermassa.  Perfekte klein manlike chauvinistiese diertjie.  Die wangetjies dril nog net nie.

Is dít waarvoor ‘n mens rekmerke, slap tieties en slaaplose nagte verduur?  Vir ‘n kloon van jou waardige eggenoot vir wie jy hartlik moeg is?

“Ma, hou tog op met kerm oor Aids, ek weet wat ek doen.”

“Ma sou liewer wou gehad het jy moet nié doen nie, my kind.”

“Ek is nie meer ‘n kind nie, Ma, ek is amper klaar met skool en ek kan kuier net soveel soos ek wil.  Dis mos waarvoor girls daar is.”  En met ‘n skelm grinnik:  “Hulle smaak dit.”

Ja, die perfekte jong chauvinis: my oudste liefkind, wat so lank, lank gelede – voel soos gister nog – met sy slap nekkie en nat bekkie warm en sag teen my bors gelê het.

Waar dink hulle trek ék? Twee eeue terug? Toe dit vir moeders ‘n eer was om seuns te baar en vir kanonvoer groot te maak – alles vir volk en vaderland?

En nou wil ek hulle al drie se nekke omdraai.  Of my goed vat en loop.

Ek skrik.  Wat op aarde gaan met my aan?  Die skok van die veertigste verjaardag?  Perimenopause?  Helemal menopause?  Depressie?  Doodgewone malheid?

Toe ek Hermanus se studeerkamer hoor toegaan, doen ek wat Eva deur die eeue doen as sy in die nood is, veral in die jongste eeu met selfone en gratis lugtyd beskikbaar:  bekla my (sogenaamde) lot by ‘n (sogenaamde) vriendin.

Zanté is alles wat ek, bedeesde Bellatjie, nie is nie:  Sexy, slim, brandmaer, bruingebrand, beroepsvrou, baas op haar eie plaas (soos in meenthuis) en van haar eie lewe (soos in steur haar aan g’n man nie).  Ek kan nie eens meer lekker onthou waar ek aan haar gekom het nie. Iewers uit Gr 2 op Pofadder se koers uit. Zanté was maar van altyd af met my, soos die armes, of die belastinggaarder.  Kan nie met haar nie, kan nie sonder haar nie.

Sy lees my soos ‘n boek:  “Sit jy alweer buite en rook?  Dis jou huis ook – jy kan rook waar jy wil.  Dis tyd dat jy opstaan vir jou regte!”

Ek sug:  “Watter regte?  Om by die baas te slaap?”   Sy verstik byna van verontwaardiging.

“’‘n Siek grappie, Bella.  En doen sommer eerste iets aan daai simpel boerenaam van jou.  Isabel klink darem meer na ‘n mens wat op haar eie kan asemhaal.  Van die Gertruida kan jy maar net stilbly.”

 Ja, dis wie ek is:  Isabella Gertruida Vermaas, neé Koekemoer.  Ja, van die Boesmanland se grootvoet Koekemoers.  Nie meer tuis in die Boesmanland nie, maar voorstedelik, vet, gefrustreerd en veertig.  En helaas, die voete is nog met my.

Isabella Gertruida Vermaas, wie se grootste act of rebellion is om kort-kort ‘n Engelse woord in haar sinne te gooi om haar lieflingman (waardige departemenshoof by gerespekteerde opvoedkundige instansie) se nekhare (Het varke nekhare?) te laat rys.  Waarlik bejammeringswaardig.

Ek sit die selfoon saggies neer terwyl Zanté nog voortstoom oor die making of the new woman.  Ek ken haar preke al woordeliks uit my kop.  En hulle help my niks.  Ek sit doodstil en teug aan my sigaret en ek weet ek is kinderagtig.  Dit duur ‘n rukkie voor sy gebelgd stil raak.

New woman, my voet.  Dis ‘n new man  wat hier nodig is.  Die nuwe man van die een-en-twintigste eeu.  Verfynd, in voeling met sy vroulike kant, maar ferm en fier wanneer nodig (soos wanneer sy new woman  ‘n rare oomblik van swakheid beleef, of dalk PMS).

Soos Bernard.

Nou is dit uit, al is dit net die stomme dowwe stedelike naghemel wat dit gehoor het.  En die gedokterde delicious monster.  Bernard:  die wortel van alle kwaad.

Of die put van alle plesier?

Bernard, ‘n goeie paar jaar jonger as ek.  Die spiere nog ferm en fraai.  Ongelukkig getroud ook.  Met twee pragtige, onskuldige ou kindertjies.  Hoe onskuldig die ou vroutjie is, sal ek nou nie kan sê nie.  Pragtig is sy wel, as jy van geraamtes hou.  Kan omtrent die beendere hoor ratel as sy haar entrance maak.  Maar verstaan, verstaan sy hom nie.

Ek is so verlief soos twintig jaar terug.  Dalk op die Hermanus van twintig jaar terug?  Ek kan nie die ooreenkoms miskyk nie, al wil ek hoe graag.  Dieselfde stemmige waardigheid, goedgekose keurige (outydse) Afrikaanse segswyses, akademiese ronderaam brilletjie.  Ook vroeg-vroeg al senior dosent.

Maar daar hou die ooreenkoms op.  Bernard boer in die gym.  Bernard dans soos ‘n droom.  Bernard skryf gedigte.  Bernard kan kook.  En kán Bernard vry!

Dat ek nou waarlik op ‘n kollega van my man moet staan en verlief raak!  Ek dag nog ek verveel my soos gewoonlik morsdood by die gewone droë akademiese gedoe, toe kyk ek die maan en ontleed die lewe saam met die belowende nuwe jongeling in hulle midde.  En belowend wás hy!  Gedeliver ook:  gesteelde koffieuurtjies hier en daar, selfs ‘n stoute nagklubaand toe Hermanus na sy ma se galstene gaan omsien het, ‘n enkele roos met ‘n gedig diskreet afgelewer, gereelde sappige SMSe.  Alles spreek van toewyding en fyn beplanning.  En  altyd so eerbiedig teenoor Doktor.

Ek raak soos elke aand aan die slaap met Bernard se passievolle gesig voor my, dankbaar dat Hermanus weer laat werk in sy heiligdom.

Ek hoor nie die motor vertrek nie.

 

Ek dag ek het pas ingesluimer toe die telefoon se gelui deur my soete drome skeur.  Dis kwart voor 6.  Hermanus se plek langs my is leeg en koud.  Waar is die blikskottel as mens hom nodig het?

Die saaklike polisiestem ruk my helder wakker:   “Mevrou Bella Vermaas?  Is u man Hermanus Gerhardus Vermaas?” Iewers in my agterkop registreer ek ‘n geamuseerde nootjie in sy deuntjie.   Die polisie sal darem seker nie smile as hulle my vertel my man is dood nie.

“U moet asseblief u man kom haal.  Hy is nie in ‘n toestand om te bestuur nie.”  Nou is ek seker hy lag in sy mou.

My jaagtog polisiestasie toe sou Hermanus genoop het tot ‘n lesing oor waardige optrede en selfbeheersing.   Nie dat hy nou in ‘n posisie is vir preek nie!

 

Die gesig wat my begroet, sal ek in my dag des lewens nooit vergeet nie.  Daar wag nie één verrassing vir my nie.  O nee, die slag is dubbeld.  Hermanus en Bernard hang soos bloedbroers om mekaar se skouers.  Kennelik het hulle tweetjies ‘n rumoerige nag agter die blad.  En hulle is nie stil in hulle uur van nood nie.  O nee, hulle sing te pragtig, tot stigting van al die ander twyfelagtige karakters wat in verskillende stadiums van verval rondom hulle sit en lê en hang. “O, ek wil huis toe gaan, na Mamma toe … Die rivier is vol, my trane rol …”

“Ek wil hulle nie hê nie”, deel ek die grimmende jongeling agter die toonbank mee.

“Dis wat die ander mevroutjie ook sê.  Moet ek hulle maar laat bêre?”

Ek ruk byna my nek af. Nie vir die bêre nie; dis wat hulle verdien.  Maar vir die ander mevroutjie.  So wragtag, daar oorkant staan Dingetjie ook.  Besig om my met yskoue slangogies dop te hou.  Hierdie tyd van die môre netjies uitgevat in haar te klein broekie wat die uitstaan heupbeentjies wys.  Grimering de lot.  En ek lyk soos Dracula se kleinsus.

“Gee dan tog maar myne.”  Ek teken oral waar hy sy vinger druk; sal nou altwee helftes van enige koninkryk wegteken net om hier uit te kom.

Ek gryp Hermanus onsag aan die arm en begin aanstap.  Maar moenie dink die tweetjies wil geskei wees nie.  Nie eens met die tekens van handgemeenheid so duidelik op hul edele gelaatstrekke nie. O nee, dis eers ‘n roerende afskeid: “Sien Doktor môre by die werk … o gaats, dis lankal môre!  En ek sal my pote nie weer aan haar sit nie … Ha-ha …”

Hermanus weet!  Bernard het hom sowaar vertel!  As ek nie nou dood van skaamgeit nie, sal ek nooit.

 

Ek weet nie lekker hoe ons by die huis kom nie.  Ek is so benoud, ek hiperventileer behoorlik.

Gerhard wag ons by die deur in.  In sy agtien jare het sy pa en ma nog nooit op sulke onvoorspelbare uitstappies gegaan nie.

Die kind staar in stomme verwondering na sy pa. Maar dis nie skaamte wat ek op sy gesig sien verskyn nie.  Dis bewondering!  Hy vergeet skoon om cool te wees:  “Daai oog gaan ‘n shiner wees, Pa!  Waar kom Pa aan hom?”

“Ek het jou ma se eer gaan red, my seun.  Die mannetjie was besig om van haar ‘n totale gek te maak.”  Die ridder neem dankbaar die pak bevrore ertjies van sy seun en hou dit liefdevol op sy lieflike shiner.

Hermanus het geweet van my en Bernard!  Sy nagtelike tog was om Bernard te gaan konfronteer!

My waardige eggenoot, 55 onfikse jare oud, het my lover van 20 jaar jonger gaan (probeer) aanrand ter wille van my!  Die gedagte sypel stadig deur my dowwe brein, deur my ledemate tot in my diepste wese:  My man gee soveel om dat hy, die aartspasifis, bereid was om tot geweld oor te gaan.

Nou is ek nie meer kwaad nie.  Nou is ek net skuldig.

“Ma, wat presies gaan hier aan?”  Dié kind van my ken ‘n rot as hy hom ruik.

“Vat jy my kar en sorg dat jy by die skool kom, Ma sal hier sorg.”  Snaaks genoeg gehoorsaam hy.  Die splinternuwe lisensie brand hoeka ‘n gat in sy beursie.

Ek wag fier en sterk vir die ontploffing.  Toe niks gebeur nie, haal ek diep asem en gaan tot aksie oor.

 

Ek vat my man hierdie keer met respek aan die arm.  Ek verpleeg sy wonde en ek sit hom sorgsaam in die bed.  Sy protes is net vir die show.  Sy fut is uit.  Hy is nou bloot ‘n moeë middeljarige akademikus wat probeer ridder speel het.  Hy het net nie ‘n clue hoe beïndruk sy prinses is nie.

Net voor hy insluimer, mompel hy slaperig: “Hierso.  Ek dag ek sal eendag ‘n bundeltjie daarvan maak.”  ‘n Stokou, verfrommelde boekie kom uit sy sak te voorskyn.

Ek gaan sit by die kombuistoonbank en probeer my skuld verdrink in swart koffie en selfbejammering.  Ek lees die boekie se liefdesgedigte oor en oor. Hier en daar is datums by.  Dit strek oor al die jare van ons verhouding.  My man se siel lê oop voor my.  En kán hy dig!

Ek huil my lekker uit oor die hoeveelste beker koffie.  Toe ek daar opstaan, is ek sterk.  ‘n Bietjie war paint op die wangbene en lippe, en ek is reg vir Fase Een.

Ek stoomroller ons huisdokter se kwaai ontvangsdame sodat sy oorkruis kyk na haar woordverwerker van pure ergernis, en ek kom daar uit met ‘n brief dat Dr. Vermaas ‘n maand se ruskans moet kry ten einde uitbranding en akute stres hok te slaan. Die liewe dokter se laaste woorde bly hang in my kop:  “Mevrou, jou man is van ‘n vroeër geslag as jy.  Ons ou klomp sukkel maar nog met al die eise van die nuwe samelewing.  Ons is grootgemaak vir een ding, en probeer nou ‘n ander wees.  Dit veroorsaak dikwels groot spanning.”

Terwyl die adrenalien nog deur my are bruis, gaan druk ek die brief onder die fakulteitshoof se krom neus.  Die ou heer is verbasend tegemoetkomend:  “U eggenoot is oorsensitief vir die persoonlike probleme wat sy studente graag op hom kom afpak.  Hy is ‘n klankbord vir talle jongmense.”  Sensitief.  Klankbord.  Op watter planeet  was ek?

Bernard is sowaar op kantoor.  Arme drommel, Dingetjie het hom huis toe gevat en toe summier uitgeboender kantoor toe.  Hy lyk ellendig.  Hy lyk soos die swakkeling wat hy is.  Ek staan mooi regop voor die lessenaar en sê my woorde van bevryding helder en kalm:  “Ek wil jou nooit weer sien nie.  Daar’s ‘n groot verskil tussen liefde en lus.  Ek ek is ook nie eens meer lus nie.”

Fase Een is afgehandel.

Die volgende dag takel ek Fase Twee.

Ek sê vir my man Hermanus is ‘n vakansieplek, nie ‘n man van die een-en-twintigste eeu nie.

Herman spartel maar effentjies toe ek hom vir die eerste sessie sielkundige toe sleep.  Hy oorleef dit ook.  Sê selfs hier en daar ‘n woord.

Ek skakel die mediese fonds en reël vir die uitgawes.  Herman sê dis verstandig om vooraf te reël.

Ek vat die belastingpapiere na die nuwe vrou toe oor wie almal praat.  Herman kry nie die stuipe nie.

My dae van onderdanig wees is verby.  Ek is ‘n new woman wat weet wat ek wil hê:  ek wil my man hê.

Sukkel-sukkel begin ons weer dinge vir mekaar sê.

Daar is groot misverstande:  “Bella, jy het nooit vir my gesê jy is ongelukkig nie.  Ek het jou die sekuriteit en beskerming probeer gee wat jy in die kinderhuis nie gekry het nie.”

Daar is klein irritasies:  “Ek haat dit as jy my Pop noem.  Ek is te groot vir ‘n blooming pop.”

Daar is verwyte:  “Ek steek al die jare my gedigte vir jou weg. Jy’t gelag vir die eerste een wat ek jou gewys het.”

Daar is verrassings:  “Sy vrou het my kom sê.  Weke gelede al. Sy ken al die patroon.”

Ek voel vernederd:  “So julle twee het vir my en Bernard sit en bespreek.”

Herman voel diep vernederd:  “Jy het van my ‘n gek gemaak in my werkkring.”

Daar is beskuldigings:  “Jy het my soos ‘n kind behandel.”

Daar is feite:  “Jy het jou soos ‘n kind gedra.”

Daar is kleinlikheid:  “Jy is so sedig en ernstig en prekerig – dit maak my mal!”

Daar is waarheid wat seermaak:  “Ek het nie meer my vrese en emosies met jou probeer bespreek nie, want jy het geen geduld daarmee gehad nie.”

En eindelik:  “Herman, gee my nog ‘n kans.”

En hy, asof dit logies is:  “Maar natuurlik, my skat.”

Maar hoe hulle twee van handgemeen tot drinkebroers gevorder het, kry ek nooit uit hom nie.  Net iets van onderhandelingsvaardighede en lewenswysheid.  Oor daardie nag is ‘n sluier getrek.

 

Kort voor lank is die sielkundigetjie oorbodig.  Ons kan nou op eie stoom lekker veg sonder ‘n amptelike skeidsregter.  Herman het darem ook die vrykuns nog nie heeltemal afgeleer nie.  Net bietjie verroes.  Niks wat oefening nie kan regmaak nie.

Die seuns is meer by die huis as tevore.  Hulle is selfs soms in die kombuis.  Uit eie vrye wil.   Hulle slaan nie meer heeltemal in koue sweet uit as ‘n afdroogdoek na hulle kant toe kom nie.

 Ek sê hard en duidelik dat ek likeur haat, enige likeur.

Ek koop vir Herman ‘n paar lieflike bonkige dure cool skoene.  Hy vind hulle verbasend gemaklik.

Ek begin universiteitsjaarboeke bestudeer.  Ek besluit op Joernalistiek.

Ons hoor Bernard het die Departement skielik verlaat.  Sonder die vroutjie met die kaal heupbene en die lieflike kindertjies.  Sy het kennelik ook haar eie krag ontdek.

Ek weet nou:  Vrouekrag lê nie in die lyf nie.  Maak nie saak of daai lyf Boesmanland-voete het, of ratel van die maergeit nie.  Vrouekrag lê in die hart.

Kortverhaal: Die skarlakenvrou is eintlik groen

[image error] Die skarlakenvrou is eintlik groen was my tweede storie wat gepubliseer is na ek die sprong uit ‘n vaste werk gemaak het. Bertha en Carel se storie het in Huisgenoot van 23 September verskyn. Dit was die dae toe ons nog SMS’e gestuur en saans bankvas voor Egoli gesit het en ek gedroom het oor gaan help met oliebesmeerde pikkewyne (waarby ek toe nooit uitgekom het nie).

Maandag:

Ek is die skarlakenvrou; die een wat gesinne opbreek en kindertjies se lewens verwoes.  Darem net een gesin tot dusver, en die kindertjies is altwee al mondig.  En heeltemal per ongeluk; ek het dit eerlikwaar nie bedoel nie.  Nie dat dit my eintlik maak beter voel nie.  Ek is grootgemaak om die vrou van Spreuke 31 te wees, nie die ander vrou  nie.                                                                                                                                                                                      Die Moederstad lê weer vanmôre toegegooi onder haar besoedelingskombers.  Baie mense haat die lente se wind, maar ek dink altyd aan die wyse ou wat gesê het sonder die Kaapse Dokter sou ons almal hier gevrek het van die warmte en die vullis.  So vir my is die eerste roeringe van die lentewind altyd goeie nuus.  Ek kyk trots na my sakdoekgrootte tuintjie en probeer luister watter voëls ek hoor.  Die olyflyster se borrelnote is alweer van vroegoggend af aan die gang; koorsagtig besig om sy gebied af te baken.  By die voerder gaan dit woes: mossies,  vinke, rooiborsduifies, tortelduiwe, kransduiwe.  Ek wonder of die fiskaal al sy stukkie vet kom haal het; hy’s ‘n skugter meneer.  Hulle is almal tuis hier, want g’n krieseltjie gif kom in my klein heiligdom nie.

Dis Maandag; ek moet wikkel.  Die baas raak insecure as ek nog nie sjarmant sit en smile op my plekkie wanneer hy inkom nie. Kan nie een voet voor die ander sit sonder die bekwame Juffrou Malan nie.   Maar die bekwame Juffrou Malan het vanoggend ‘n probleem.  Die probleem het dikbek in die vrykamer (o, ironie!) gaan slaap en nou is ek te bang om te gaan kyk of hy nog daar is en nog dikbek is.  Sal ek vir hom moet koffie vat?  Ek besit nie koffie nie!  Drink hy ooit iets in die oggend?  Ek weet eintlik bitter min van die man.  Net dat ek versot is op hom en dat hy getroud is – ongelukkig nie met mý nie.

Die afgelope winter het hy my knusse wêreldjie op sy kop omgekeer, binneste buite gedraai, voering uitgetorring, de lot.  Bekwame Berthatjie met haar power pakkies het die fontein van die liefde ontdek.  En hét sy gedrink!  Behoorlik gulsig gesuip, ná ag-en-twintig dorre lewensjare.  Maar hy het my behoorlik platvoet gevang toe hy gisteraand hier uitdop met sy koffertjie.  Die ergste het gebeur:  Vroutjie het snuf in die neus gekry, hom vasgekeer en hom (verbaal) gemartel tot hy bieg.  En hom toe netjies die deur gewys.

So daag my minnaar toe op met ‘n erg beskadigde ego, sy skeergoed en ‘n paar onderbroeke, en hy gaan sit dit luiters op my dubbelbed neer.  Dis nou die skeergoed en die onderbroeke.  Op die dubbelbed waarin ek nog altyd alleen geslaap het.  Ja, jy’t reg gelees:  ek het nog nie by Barend geslaap nie.  Of by enigiemand anders nie.  Stom onnosel het ek maar aanhou droom van huweliksklokkies en ‘n wit rok, argaïes soos dit mag klink, selfs deur hierdie magic winter.

Dit het nie juis gehelp dat ek getooi was in nat hare vol conditioner, nat rooi toonnaels met wattetjies tussen die toontjies, en ‘n (nat) avokadomasker op die gesig nie.  Hoe moes ek nou weet ‘n rustige Sondagaandjie tuis gaan die begin wees van die res van my lewe saam met die man van my drome?

Uit die spaarkamer kom meteens ‘n bose gesnork en gesnuif.  Dit word erger en verskuif badkamer toe.  Duidelik die smarte van ‘n man met hooikoors.  Erge hooikoors.  Ek gryp na die ketel.  Behoede my, hier is net kruietee en semelbeskuit.  Ek kan sowaar nie so vroeg al begin leen by Carel langsaan nie.  Hoewel hy al een nag drie-uur deur my venster geklim het vir slaapplek ná hy al sy sleutels in sy kar toegesluit het.  Carel is in elk geval nog groener as ek, en eet so gesond selfs ek kan dit amper nie uitstaan nie. So heel moontlik het hy ook nie koffie nie.   En hy is heel snaaks ná hy Barend eendag by my ontmoet het; het omtrent nog nie weer ‘n woord met my te prate gehad nie.  Hooikoorspille besit ek ook  nie.  Ek besit feitlik geen pille nie.  Ek probeer in harmonie met die natuur leef en ek kry dit nogal soms reg.

Barend kom vat my met daai lekker vat van agter af, snoesel in my nek af na my non-existant cleavage toe:  “Môre, Mooiste Ding!”  Ek is niemand se ding nie, mooi of te not,  maar ek sluk my skerp tong weg en draai om in sy arms vir ‘n volbloedsoen.  Ek kry die skok van my lewe.  My droomman lýk vanmôre sy ses-en-vyftig lewensjare.  Vir die eerste keer besef ek rêrig hy is dubbel so oud soos ek.  Sy oë is poffers, sy neus is rooi en sy stoppels is nie ontwerperstoppels nie; hulle is sommer net stoppels.  Hy het ‘n rugbybroekie en uitgerekte t-hemp aan wat nie ‘n apple shape  vlei nie.  En sokkies.  By die aanskoue van daardie donkerblou kort sokkietjies trek my laaste hormoon haar koppie in haar doppie in en knyp haar ogies toe.   Ek knyp my oë ook toe en steek my kop in sy nek.  Ek wens ek kan lank daar bly, maar dit werk nie.

“Ek hoop jy het die hele nag verlang na my,” sê Barend terwyl hy kasdeure begin oopmaak.  “Nou soek ek ‘n ordentlike skoot kafeïen, waar’s jou koffie?  En maak tog toe die vensters, die lug is vrot van die stuifmeel.”

Ek glo in vars lug vir die breinselle; my plekkie is darem bokant die vieslike smog wat die vlakte so vol lê.  As jy vasberade die uitlaatgasse van die N1 af probeer misruik, kan jy jou amper verbeel die lug hier teen die heuwel is geskik vir menslike gebruik.  Ek maak die vensters toe en bedien heuningtee en my beste gesondheidsbeskuit, vol heilsame saadjies en dingetjies.  Barend grom, maar hy eet.

“Vanaand na werk bring ek my ander goedjies, en dan gaan ons behoorlike kos koop.  Sommer ordentlike toiletpapier ook.”  Sy hande soek-soek na my lyf.  Ek dodge soos Danie Gerber op sy dag.

“Die toiletpapier is van recycled  papier gemaak, ek soek nie ander goed nie!” kry ek my asem terug.  “Jy weet mos ek probeer omgewingsvriendelik lewe, jy moenie kom bodder met my goed nie.”  Ek is knorrig in die oggend, hy moenie kom sukkel nie.  Lief of nie lief nie, ek is nog nie reg vir saambly nie en ek verwoes nie die arme aarde nog verder nie, sy is in haar peetjie genoeg sonder my bydrae.

Maar hoe hanteer ek hierdie tere situasie sonder om Barend te verloor?  Dis die vraag wat die res van die dag in my kop draai.  Dis ‘n lang dag waarin Juffrou Malan nie haar beste vertoning gee as persoonlike assistent van die grootbaas van die Kaap se grootste bemarkingsgroep nie.  En dan bly haar neus ook nog in die koerant by die berigte oor die nuutste olieramp.  Ek is ‘n baas pikkewynwasser; ek was laas met die Treasure-ramp mal daaroor, ná ek die eerste rugpyn en stukkende vingers oorleef het.  Moet vanaand onthou om die TV-nuus te kyk.  As die eerste pikkewyne inkom, moet ek en Carel dáár wees.

Ek kom pootuit by die huis aan, net reg vir my sepie en ‘n lekker glas wortelsap.

My vriende weet hulle bodder nie tussen ses en half sewe met my nie.  Daai halfuurtjie is die mense van die Goudstad mý mense; die ander drie-en-twintig-en-‘n-half is ek almal se maatjie, toeganklik en dierbaar, altyd reg om vir Moeder Aarde te baklei.

Ek is net lekker ingeburger op die bank toe Barend arriveer.  Hy’s moeg en lekker moerig.  “Die vervlakste Liza is sommer net moeilik.  Sy weier om die ding soos ‘n grootmens te bespreek.  Sy het wragtag al my goed gepak en uitgedra.  Ek het nooit besef sy is so ‘n onredelike mens nie.   En die kinders bel die hele dag en trap my uit vir al wat sleg is.  Mens sal sweer hulle is nog kleuters!!”

Hy rook dat die blou dampe staan.  Ek is bevrees vanaand sal die Edwardse maar hulle eie battles moet fight; my kragte word op die tuisfront benodig.  Ek trek hom neer langs my en bied hom solank my sap aan, terwyl ek vir my nog gaan maak (en stilletjies ‘n venster oopmaak.)  Dit word nie waardeer nie.  “Liewe land, Bertha, ek het ‘n dop nodig, nie ‘n spul blessitse groente nie!  Kom ons gaan eet iewers, dié plekkie maak my benoud.”

Ek vat vuur; my dag was ook lank:  “Los uit my plek, ek het nie gesê jy moet kom intrek nie!”  Hiermee is die aand daarmee heen.  Ons gaan eet in bot stilswye by ‘n pragtige plek waar hulle niks weet van free range hoenders of organiese groente nie.  Toe ons eindelik tuis kom, begin die stryd om die dubbelbed weer.  Ek is nie van plan om so ‘n mislike aand my eerste te maak nie.  Barend is gefrustreerd en befoeterd.  Wat ‘n begin vir ‘n lewe saam!  Hy praat aanmekaar van Liza en dit begin so stadig op my senuwees werk.  Lyk my hy verlang na haar.  Sy gebruik minstens ordentlike toiletpapier!

En ek het die vroeë TV-nuus gemis.  Ek hoop nie dit gee weer so ‘n ramp af soos met die Treasure in 2000 nie. Toe was ek ‘n groentjie,  maar nou is ek reg vir aksie.  Dis natuurlik waar ek vir Carel leer ken het.  Dierbare Carel het my voete stewig op die groen pad geplaas.  Ons twee het al baie sakke sout (of besoedeling) saam opgeëet.

Sy stem is op my agtergeblewe selfoon:  “Die eerste oliepikkewyne is op pad.  Ons moet dadelik begin.”  Die res van die aand bring ek op die foon deur om my baas te oortuig ek moet onmiddellik ‘n week verlof kry, en daarna om ‘n plaasvervanger te kry wat nie vir Meneer die horries sal gee nie.

Waar ek gaan of staan, is Barend se klouende hande by.  Ek is so koud soos ‘n klip; vir vry is ek nou  niks lus nie.  Veral nie ná die verrassingsoproep van Barend se dogter uit London nie – duidelik het haar ma haar ingelig oor presies wié die vark in hierdie verhaal is.  En waar kry sy my nommer?  Lig gaan meteens vir my op:  “Barend, het jy my nommer vir jou vrou gegee?!”

Hy’s duidelik skuldig:  “Liza het my selfoon gebruik en die vreemde naam gesien.  Sy’t my in ‘n hoek gehad;  daardie vrou is soos ‘n bulhond, sy los nie waar sy het nie!”

Ek hou nie van my gedagtes nie:  Wat sal ék doen in Liza se skoene?  Of as ek in London sit en my pa trek in die Kaap by ‘n jong flossie in?  Dit word nog ‘n rustelose nag, vol kommer en vrae.

Dinsdag:

Vroegdag is ek leepoog en moeg tussen honderde besmeerde, verbouereerde pikkewyne.  Carel is sowaar nog daar, dwarsdeur die nag gewerk.  En so befoeterd soos tien: “Wat soek daai sugar daddy  van jou se kar dag en nag by jou?”

Ek voel self nie die ene suiker en satyn nie:  “Hy’t kom intrek.  Sy vrou het hom uitgeskop.  Ek het hom nie genooi nie; ek is nie reg daarvoor nie!  Dis aaklig; niks is soos ek gedink het nie.”  En boo-oo huil bekwame Juffrou Malan bo-oor die malende miserabele massa aan haar voete.

Carel is duidelik nie homself nie.  Altyd so soft spoken, maar vanmôre vol duiwels:  “Jy het duidelik glad nie gedink nie, Bertha!  As jy ‘n slag met iets anders as jou hormone begin dink, sal jy sien jy’s in ‘n doodloopstraat.”  Hy druk die buise seepglad in die pikkewyn se keel af:  eers die spesiale dehidrasiemengsel, dan die goed om die olie uit die binnegoed te werk. Dan die inspuiting om die gestel te versterk, dan nog iets vir rehidrasie, dan nog salf in die olie-oë. Eers hierna begin die wasproses, wat twee mense ‘n uur kan besig hou.  Hulle het laas uitgewerk die hele proses van vang, behandel en terugplaas van één pikkewyn kos by die R600.

Carel is so reg ek kan hom nie aanskou nie.  Is dít nou hoe my gewete lyk?  Doodmoeg in sy  besmeerde oorpak, hande vol pleisters en bloedbelope oë?  Ek beter my verwyder voor daardie oë; hulle sien glad te veel raak.

Ek gaan los iemand af by die punt waar die klaargewasde voëls met water onder druk afgespoel word.   Dan gaan hulle na die droogkamer onder infra-rooi ligte.  Hierdie eerste besending is gelukkig nog nie verswak nie;  hulle kan dalk binne ‘n week reg wees vir huis toe gaan.  Die voerdery is weer ‘n ander storie, duidelik nie mý talent nie.  ‘n Pikkewyn, verswak of nie, het  ‘n snawel soos ‘n skeermeslem.  Hulle byt dat hulle bars.

Woensdag:

Ek staan donkernag moeg en huilerig op.  Gisteraand se tuiskoms was ‘n riller.  In plaas van die skuimbad en warm ete wat ek nodig het, was dit net verwyte, verwyte.  Ek gee nie regtig om nie, sy huwelik is op die rotse en ek is nie hier vir hom nie.  Ensovoorts, ensomeer.  Ek sluip uit my eie plek soos ‘n dief in die nag.  Ek kry vir Carel netmooi onder by die garages.  Sy humeur is darem ‘n (klein) bietjie beter:  “Kom ry sommer saam met my, dat ek my oog oor jou kan hou.  Jy nog nie jou outoppie huis toe gestuur nie?”  Ek antwoord nie.  Ek was nog min in my lewe so miserabel.

Ons kom laataand by die huis.  Geen Barend nie.  Die briefie sê net:  Ek het ‘n ete met ‘n belangrike kliënt.  Ek dink ek ken dié belangrike kliënt.  Deur hierdie lieflike winter was haar naam Bertha.  Ek het ‘n idee vanaand is haar naam Liza.

Donderdag:

Carel is ‘n regte rondomderm;  hy karring voort op net een snaar:  “Los die ou man, Bertha!  Jy kan nie jou geluk op ‘n gesin se ongeluk bou nie, jy is te ordentlik daarvoor.”

Ek is moeg en ongelukkig.   En ek háát dit om so ordentlik te wees!  “Maar ek is lief vir hom!”  kerm ek.

Carel se bloedbelope oë kyk reg in myne (netso bloedbelope):  “Het jy hóm lief, of het jy die idéé lief?  Direkteur van ‘n prominente maatskappy,  lang slap motor, lieflike juwele,  romantiese skelm etes, die hele idee dat hy jóú uitgekies het.  Is dit nie maar wat jou gevang het nie?”

Ek wil sommer loop, maar hierdie befoeterde Carel gryp my vas met sy oliehandskoen:  “Ek is nog nie klaar met jou nie!  Waar is jou Barend vandag?  Waar is die donasies van sy maatskappy?  Hoekom kom help hy nie?  Hoekom het hy sommer net aangeneem hy kan kom intrek toe sy vrou hom uitskop?  Hy’t jou nooit gevrá nie, het hy?”

Ek storm daar weg en gaan kry liewers ‘n werkie op die verste punt van Carel en sy bitsige tong af.  Maar in my kop draai en draai sy woorde.

Ons kom laataand gedaan by die huis.  Carel wys betekenisvol na Barend se motor.  “Onthou nou wat ek gesê het, Bertha.”  En weg is hy.

Barend val aan die oomblik toe ek my voet in my eie huis sit:  “Nou het ek genoeg gehad!  Jy los hierdie pikkewyn-betotteldheid net hier!  Ons moet ons toekoms bespreek en jy bly missing in action!”

Ek smeek glad:  “Wees asseblief ‘n bietjie geduldig!  Ons maak goeie vordering;  net ‘n paar dae, dan is die grootste krisis verby.”

“Jy sal moet kies tussen my en jou bleddie pikkewyne!  Ek is keelvol hier rondgesit.  En veral keelvol in die spaarkamer geslaap.”  Hy lyk soos ‘n afgeskeepte klein seuntjie.  Ek gaan klim op sy skoot, en alles kom weer reg.  Tot dit na die dubbelbed se kant toe gaan.

“Kom ons wag net tot alles gesettle het, asseblief Barend.  Alles is nou so deurmekaar.” pleit ek.

“Dis net jy wat deurmekaar is.  Jy is deurmekaar met ‘n verdomde spul voëls!”  Die spaarkamer se deur klap onverbiddelik toe.  Tot my verligting.

Vrydag:

Die ergste krisis is gehanteer.  Meer vrywilligers het ingeval.  Ons kom ‘n bietjie vroeër tuis.  Ek sien dadelik Barend se motor is nie daar nie.  Carel mis niks;  ek sien hoe lig sy wenkbroue, maar hy sprak geen sprook nie.

Barend is weg.  Sak en pak.  Die briefie is kort en kragtig:  Dis duidelik waar jou prioriteite lê, en dis nie by my nie.

Ek huil tot middernag.  Toe vee ek sy nommer van my sel af.  Daarna steek ek die spaarkamer se beddegoed in die wasmasjien.  Dis net ‘n rukkie toe bel Carel:  “Wat de joos gaan met jou aan?  Die gegorrel in jou pype hou my uit die slaap.”

“Ek was die spaarkamer se lakens.  Barend is weg.”  My fut is uit.

Doodse stilte.  En toe:  “O.”  En woep sit hy die foon neer.  Nie een enkele woord van simpatie of ondersteuning nie.  Ek huil sommer weer.  Ek huil lustig voort terwyl ek stelselmatig alle tekens van Barend se kortstondige en rampspoedige verblyf uitwis.  Die olyflyster begin al met sy lied toe ek die beddegoed uithang, reg vir die lentewind.  Ek gaan bad sommer nog ‘n keer in diep skuim en val in my  bed neer toe die son opkom.

Saterdag:

Ek slaap omtrent die hele dag.  Ek ignoreer die telefoon en die deurklokkie.  Ek is te bang dis Barend.  Ek is te bang  dis nie  Carel nie.  Dinge begin vir my stadig duidelik word.  Ek was vier jaar lank vreeslik onnosel.

Sondag:

Vroegoggend begin Carel se SMS’e, en hulle kom feitlik uurliks.  My gunsteling:  I  love  you like a bee loves honey, like a rich bitch loves money,  like Jannie loves Sannie … die lewe sonder jou … sowaar … dit kani!  So gaan dit aan, hoe later hoe kwater.   Waar kom hy aan al die goed?  Maar die boodskap is duidelik:  Hierdie man is lankal lief vir my.   Sot wat ek is!

Toe hy twaalfuur op my deurklokkie kom lê, is ek reg vir hom.  Daar’s nie nog tyd vir hard to get  speel nie; ek het klaar te veel tyd gemors.  Ek pluk die deur so onverwags oop dat hy heerlik in my arms in struikel.  Die bos blomme beland op die vloer, die bottel sjampanje oorleef dit net-net.  Ons bepleisterde hande gryp vanself na mekaar.

Ek is nie meer skarlaken nie; ek is nou net groen en gelukkig.

Kortverhaal: Helder Somerkersfees 2

[image error]Desember, ‘n jaar later:

Esther Lategan se oë is blou. En koud, soos haar stem. Heeltemal onvanpas in die blakende Kaapse somer. Blonde boskaas met ‘n bont serp weggebind. Fyn sweetlagie op die voorkop. Kortbroek, kaalvoet, uitspattige bont hemp. Bordevol versnaperinge staan elke moontlike oppervlak vol. Daniël se fyn oog sien elke keer raak hoe mooi haar kosse is.  Lekker ook, want die mense staan volgens Mandy tou vir haar dienste.

En dan natuurlik die ellendige skildery, fokuspunt van die vertrek. Kind in die son. Mandy op so nege of tien. Laggend in die son, die donker hare warrelend om haar skouers. Maar nou lag sy vír hom, die skepper wat nie meer kan skep nie.

Die Kersatmosfeer hang Esther woonvertrek, identies aan sy eie, vol. Hy herken grepies uit Koos du Plessis se Somerkersfees … Gee ons ‘n helder Somerkersfees … In hierdie land, o Heer. …Dis nie die leë lawaaierige atmosfeer van die winkels nie. Dis iets vaags, ondefinieerbaar, maar goed, wat hy herken uit iewers in sy verlede toe die lewe nog goed was. Dit het sekerlik te doen met die Kersmusiek en die Kersboom en die kleurvolle versierings. Of dalk het dit iets te doen met die huisbaas se aura van rustigheid en tevredenheid. Behalwe natuurlik met hom. Met hom, arme drommel, is sy beslis nie tevrede nie.

“Daniël, kry dit net in jou kop – ek rokkel nie jou kind moedswillig by jou af nie. Dis eenvoudig vir haar lekkerder by my as by jou. En sy help my baie. Jy sien tog ek is toegegooi met bestellings.” Sy praat afgemete, soos met ‘n balhorige kleuter. Hy kan sien Esther se geduld is op met sy alewige gekerm dat Mandy moet huis toe kom, asof sý ‘n balhorige kleuter is.

Soos altyd word sy oë onwillekeurig getrek van die vrolike hare, oor die netjiese lyf, al is dit veertig jaar oud – weer eens volgens Mandy – tot by die volmaakte ronding van die sonbruin kuite. Hy was nog altyd ‘n man vir bene. Sy irriteer hom grensloos, sy bly inmeng van sy verlede jaar sy ellendige lewe gered het, sy probeer nou al ‘n jaar lank sy dogter afvry – en slaag uitmuntend daarin – maar by elke konfrontasie kan hy nie sy oë van daardie bene afhou nie. Mooi was nog nooit lelik nie.

Hy maak sy mond oop om haar te sê hy is nie haar Daniël nie, hy is Menéér de Lange en hy is moeg vir haar inmengery, maar die verkeerde woorde kom uit. Wat sê hy? Ja, waarlik, hy sê: “Jy’t mooi bene.” Van alle stompsinnighede wat hy al die afgelope jaar kwytgeraak het …

Hy gryp sy giggelende tienerkind summier aan die hand soos die kleuter wat sy lankal nie meer is nie en sleep haar sonder seremonie terug huis toe. Sy lag só dat sy nie eens veel teenstribbel nie.  Sy ore brand soos dié van ‘n verliefde skoolseun. Esther se lag agtervolg hom tot hy hulle voorhekkie agter hom en die verraaier toeklap. Maar dis nie ‘n smalende lag nie; dis ‘n uit-die-maag-uit lag van pure lekkerkry. “Dankie vir die kompliment!” roep sy nog agterna, net om dit goed in te vryf.  Veranderlike vroumens – sy wou oomblikke gelede nog sy nek omdraai!

Die oomblik toe die voordeur agter hulle toeklap, is die magic verbreek. Mandy bly staan soos ‘n ongemaklike kuiergas in die middel van die deurmekaar woonvertrekkie, die gesiggie meteens weer geslote, die lag soos met ‘n mes afgesny. Die kontras met Esther se plek sal die dikvelligste waarnemer laat steier. Dié plek roep om hulp. Vuil koffiebekers, vuil wynglase, vuil kwaste, halfvoltooide doeke staan met moedelose gesigte die hele plek vol. Arme Mandy probeer netjies maak, maar hy mors net voort, moedswilig soos ‘n vermakerige kind. Die tweede mislukte uitstalling is pas agter die rug, en hy voel ellendig. Mense soek nie meer sy werk nie, so eenvoudig soos dit. Die figure op sy pogings lyk meestal of hulle iewers diep ‘n pyn het. Soos hý het. Almal lyk woedend. Soos hý is. Charmaine is al meer as ‘n jaar gelede met sy beste vriend en sy meisiekind hier weg en hy is nog steeds woedend.

Die egskeiding is maande gelede al afgehandel – ná elke denkbare poging van sy kant af om dinge te vertraag.  Twintig jaar nietig verklaar deur ‘n enkele stukkie papier. Waarom het hy so teengeskop? Tere ware liefde was daar tog lankal nie meer tussen hom en Charmaine nie. Maar Michael van alle mense! Michael is aan die bles word! Michael dra donker driestukpakke en maak ‘n lewe deur ander mense se geld rond te skuif, as hy nie besig is om sy eie te troetel en te laat kleintjies kry nie.  Kapitalistiese social climber – dis wat hy is. Teenpool van hom wat Daniël is, die rustelose soeker na skoonheid, die aartsromantikus. Met sulke vriende het jy wragtag nie vyande nodig nie.

Hoekom was hulle dan vriende? Wás hulle ooit vriende? Dis die besef dat Michael al die tyd maar net agter Charmaine aan was, wat soos ‘n klip in sy binneste bly lê.  Dat hý die hele tyd die fool was. Is dit tog maar die berugte manlike ego wat die seerste gekry het?

Maar hy het sy kind teruggekry. Ten spyte van sy buie, sy onvoorspelbaarheid, sy humeur en sy drinkery, wil sy kind by hom bly. En wie moet hy bedank? Esther met die mooi bene en die gul lag. En wat doen hy? Hy dryf Mandy van hom weg, en word dan woedend as sy meer by Esther is as hier by hom.

Ander tieners hang uit in rave clubs en rook en drink en wat-nog-alles hulself in ‘n koma in. Syne leer kosmaak by ‘n lieflike (hubare) vrou twee huise van hom af. En hy reageer asof die duiwel self daar skuilhou.

Die arme kind kan dit nie by hom uithou nie. Soek gedurig na ‘n verskoning om weg te glip; die een so deursigtig soos die ander. Sy het haar ma en ‘n opwindende nuwe lewe in ‘n nuwe land vrywillig opgegee ter wille van hom. En hy maak dit vir haar niks makliker nie. Gun haar ook nie ‘n plaasvervanger vir haar ma nie.

Die vrou het jou lewe gered en haar oor jou verwilderde, ontwrigte tiener ontferm, sê die ou ordentlike Daniël wat nog iewers verwaarloos en verlate lê. En oor jou hond, omtrent net so verwilderd en ontwrig. Dis ‘n jaar gelede en het jy al ooit regtig dankie gesê? Nee, jy het nog net die een onbeskoftheid op die ander gestapel.

Hy onthou met skaamte hoe boos hy was toe hy agterkom die hond bly by haar. En dat sy sy plek skoongemaak het. En op hoogte was met die polisie se vordering. En sy tuin natgespuit het. En solank voorlopig met die assuransie onderhandel het. Maar die heel kwaadste was hy oor sy waarskynlik sy armsalige lewe gered het.

Nie dat sy haar eintlik aan hom steur nie! Sy gaan maar rustig haar gang; maak haar lekker kosse, reël haar gesogte funksies. Altyd ‘n lag en ‘n woord vir almal, volgens Mandy. Haar open house partytjies is legendaries in die kompleks. Nie dat hy al ooit gegaan het nie. Hy, die ongeneeslike sosiale dier, het nou g’n sin in ‘n ligsinnige gekuier met vreemdes nie. En natuurlik kan hy daardie skildery van haar nie aanskou nie, maar dit hoef sy nie te weet nie. Anders as Mandy wat dit as ‘n Teken gesien het. Teken van wat? wonder hy.

“Dis vandag twee jaar dat Tannie Esther se man en dogtertjie verongeluk het, ” dring Mandy se stem tot hom deur.

“En sy lyk of dit Krismis is,” brom hy.

“Dit ís amper Krismis, Pa! Dis alweer amper Krismis, en dis tyd dat Pa ook ‘n slag bykom! Pa kan nie vir ewig sulk oor Ma en oom Michael nie. Hulle het die tyd van hulle lewe in Kanada en hier sit Pa nog steeds in sak en as en byt almal wat probeer gaaf wees, se koppe af.” Sy mooi dogter, die hartklop van sy bestaan, gooi haar kamerdeur dawerend agter haar toe.

Hy trek sy asem in om die hardekwas meisiekind die waarheid te vertel.  Hy blaas die asemteug saggies weer uit. Die hardekwas meisiekind is reg. Hy sak op die bank neer met sy kop in sy hande. Laska hou hom behoedsaam dop, kom skuur nie soos in die ou dae nie. Agter die toe kamerdeur is dit onrusbarend stil. Wat máák die kind? Hy weet nie wat in haar kop aangaan nie. Maar Esther weet, en dis wat hom so kwaad maak vir haar. Hy vat die naaste vuil glas, gaan skink by die yskas. Sy kind het uit eie vrye wil teruggekom na hom toe, en hy weet nie hoe om haar te wys hoe ontsettend bly hy is nie!

Hy onthou die vorige Kersdag. Hy nog verward en vol pyn in die hospitaalbed, pas die vorige dag sy bewussyn herwin. Die pyn van sy driedubbele verlies en die fisiese pyn van die inbrekers se aanranding nog verstrengel in sy kop en sy lyf. Hy het ingesluimer onder die Kersdiens op die radio, wat hy nie wou hoor nie. Nie die energie gehad om die skakelaar by te kom en dit af te skakel nie. Hy wou nie hoor van geboorte en vreugde nie. Vir hom was daar min oor.  Hy het sy vrou verloor, sy kind en sy beste vriend.  Sy talent en sy hond was al wat hy oorgehad het. Hy het nog nie geweet of hy ooit heeltemal sou herstel van sy beserings nie.

Toe maak hy sy oë oop. En in die deur staan die engel van die vorige aand weer. Nee, daar’s twee. Die een sag en blond met ‘n lag in die blou oë omring deur fyn plooitjies – die vrou wat die bure se kat kom versorg het, en wat langs hom was toe hy uit die donker opkom.  En langs haar die ander enetjie: vaal van die moegheid, verslete denim, eina-hempie soos vandag se meisies dra. “Kyk wat het Vader Krismis vir jou gebring!” het Esther gesê en vir Mandy vorentoe gestoot. Sy meisiekind, wat in die lente huilend weg is Kanada toe, oorweldig deur Charmaine se emosionele afpersing en Michael se beloftes van geld en opwinding.

Sy het teruggekom na hom toe. Toe die polisie hulle opspoor met die nuus dat hy halfdood in die hospitaal lê, het sy eenvoudig op Charmaine se skuldige gewete bly hamer tót sy die geld vir die vlug in haar hand gehad het. En sy het gekom om te bly. Op skaars sestien het sy geweet sy wil by haar pa bly en sy wil in Afrika bly.

Die skok en die vreugde was vir hom so groot dat hulle hom later ‘n inspuiting moes kom gee, onthou hy nou in sy deurmekaar voorkamer met die hoeveelste glas van die dag in sy hand. Hy was so bly, sy stukkende lyf was te klein om die vreugde te hou. Hoekom was dit nie vir hom ‘n keerpunt nie? Hoekom was die terugkeer van sy kind nie genoeg om sy woede en bitterheid te genees nie? Hoekom kon hy nie sy hart oopmaak vir haar nie? Hy is een van die gelukkiges; sy liggaam het herstel. Maar sy gees bly stukkend.

Esther kon vir haar ‘n nuwe lewe opbou ná ‘n groot verlies, baie groter as syne. Waarom kan hy nie dieselfde doen nie? Bloot omdat hy ‘n man is? Te trots dalk? Of sommer net plein te onnosel?

Hy kyk op toe hy ‘n geluid hoor. In haar kamerdeur staan Mandy, toksak oor die skouer.  Haar oë is hartseer, maar kalm. “Ek gaan maar terug, Pa. Dit werk nie vir ons twee nie. Ma het gesê dit sal nie uitwerk nie; sy het daardie tyd al die geld saamgegee vir ‘n retoerkaartjie.”

So Charmaine was weer eens reg. Soos altyd. Sy het altyd haar kop gebruik. Koelkop medikus. Nie soos hy, skeppende gees, wat meer voel as dink nie. Hoe kon hulle ooit gedink het dit kon werk tussen hulle? En dit op twintig, studies onvoltooid, afhanklik van hul ouers. Propvol hormone en drome, nie ‘n krieseltjie realisme nie. Van hom kan jy dit nog glo, maar wat het in Charmaine gevaar?

“Ek gaan slaap by Tannie Esther. Ek sal môre my goed kom kry.” Die deur knip met ‘n verwytende sug agter haar toe. Laska maak fyn tjankgeluidjies voor sy die aftog blaas na haar slaapplek. Die stilte sing in die huis rondom hom. Die doeke vol ongelukkige vrouens staar hom stom aan. Hy skink sy glas weer vol. En weer. Hy skink en skink en die alleenheid pers sy asem uit sy lyf.

 

Hy moes later ingesluimer het. Toe hy wakker ruk, staan Esther soos ‘n woedende blonde feniks half bo-oor hom gebuk. Die blou oë is yskoud in die harde elektriese lig wat sy genadeloos in sy gesig aangesit het. Sy is lus vir baklei en sy gaan haar nie van hom laat afsit nie: “Jy is die onnoselste, ondankbaarste mansmens wat ek nog in my dag des lewens gesien het!”

Hy kom vervaard orent, hou sy arm half beskermend oor sy oë teen die skerp lig. Sy eerste deurmekaar gedagte is aan die engel Gabriël wat op hom neerdaal. Esther ruk die arm summier weg: “Jy gaan jou kind verloor! En al wat jy kan doen, is sulk en suip!”

Hy sak terug teen die kussings, verslae en verslaan. Sulk en suip. Inderdaad.

Meteens huil sy: “Ek sal enigiets gee om my kind terug te kry. Joune het vanself na jou toe teruggekom, en jy doen jou bes om van haar ontslae te raak!”

Sy mond hang ongelowig half oop. Hy kan nie glo dis die vrolike allemansvriend wat hom so inklim nie.

“Ja, gaap my maar aan met jou papgesuipte lyf! Jy’s nie net permanent half dronk nie, lyk my jy’s nog stompsinnig ook!” Die een kompliment op die ander!

Trane van dronkverdriet wel opeens in sy oë op. Hy tas blindelings na haar sagte kwaai lyf. Sy stamp hom nie weg nie. Sy sak langs hom neer en laat hom toe om teen haar bors skuiling te soek. Sy is sag en sy ruik lekker, na iets wat hom aan sy ma laat dink.

Dis toe nie so moeilik om uit te kry nie. Net drie woorde: “Help my, Esther.”

Sy glimlag geduldig: “’n Goeie begin sal wees om te gaan stort en jou roes af te slaap. Ek sal solank hierdie varkhok van jou opruim. Maar jy moet net nie dink ek gaan ‘n gewoonte daarvan maak nie!” Word hy mal, of voel hy haar hand in sy hare?

Die befoeterde Daniël de Lange laat hom gedweë aanstoot badkamer toe. Sy troos darem toe sy die deur tussen hulle toetrek: “Mandy slaap, moenie bekommerd wees nie. Maar ek moes lank troos; sy wil nie regtig weggaan nie.”

En wat sê hy? Ja waarlik, hy sê: “Kom was my rug!” Haar lag vul sy dowwe kop met vreugde.

 

Die son sit al hoog toe hy wakker word. Daar is lemoensap en hoofpynpille voor sy bed. Sy woonkamer is opgeruim. In die yskas is nie ‘n druppel drank nie. Voor die agterdeur staan ‘n rytjie leë bottels netjies op aandag. Sy het waaragtig al sy drinkgoed uitgegooi!

.Meteens skrik hy, storm terug woonkamer toe. Sy skilderye! Alles is weg! Ná ‘n paniekerige soektog kry hy hulle in die garage, die kwaai gesigte mooitjies muur toe gedraai. Miskien is dit waar hulle hoort, dink hy. Niemand wil tog hierdie gepynigde goed van hom hê nie.

Die esel staan op sy gewone plek in die woonkamer, waar die lig goed val, met ‘n skoon doek daarop, gereedskap ordelik langsaan uitgepak. Die esel lyk vir hom diep gelukkig soos hy daar staan en wag. Langsaan staan Esther se Kind in die son mooi staangemaak. G’n mens kan die boodskap mis nie!

Hy kan nie help om te lag nie, al is sy situasie alles behalwe snaaks. Dié vrou het guts. Hyself weet die heel beste hoe omgesukkel hy kan raak. Sy humeur was een van die vele duiwels tussen hom en Charmaine. Dis duidelik dat hierdie Esther vir géén duiwel sal stuit as sy op ‘n sending is nie.

Hy lê dit mooi duidelik vir homself uit dat dit Mandy is wat die onderwerp van haar sending is. Dit het niks met hom te doen nie; hy is net die vark in die verhaal. Maar diep diep roer ‘n gedagte, of dalk die begin van ‘n skamele hoop? Hy waag nie eens om dit ‘n naam te probeer gee nie.

Hy maak koffie, vat hier, los daar, draai rond. Toe steek hy die bietjie trots wat hy nog het in sy sak, maak sy skouers reguit, roep sy hond en stap die entjie na Esther se huis toe. Onder sy arm dra hy haar skildery. Hy dink aan die beroemde woorde van Neil Armstrong: “One small step, one giant leap for mankind.” Hy weet hy gee sy persoonlike reuse sprong terug na die lewe toe.

Esther, Mandy en die alomteenwoordige Sokkies lyk of hulle hom en die hond en die skildery lankal verwag. Daar is blomme en eetgoed en jubelende Kersmusiek. Hy hang Kind in die son plegtig terug op sy plek.

Toe draai hy na die vrou wat al bykans ‘n jaar lank geduldig wag dat hy homself bymekaar kry.

Toe sy sag word in sy arms dink hy nie aan sy ma nie.

 

Kersdag, nog ‘n jaar later:

Die ryk orrelklanke vul die ou klipkerk. Gee ons ‘n helder Somerkersfees … In hierdie land, o Heer … Die bruid se knielengte rok wys haar mooi kuite. Die bruidegom se grys oë is sag en blink as hy na haar kyk. Die strooimeisie se donker hare waaier oor haar skouers. Sy kyk laggend op in die geel Afrikason.

Op die amptelike troufoto verskyn drie laggende mense, ‘n laggende hond en ‘n waardige swart kat met spierwit voetjies.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kortverhaal: Helder Somerkersfees 1

[image error]Helder Somerkersfees se twee dele het as een lang verhaal in Huisgenoot van 23 Desember 2005 verskyn. Daar was regtig ‘n Sokkies en ‘n Laska in my lewe, maar die konneksie tussen die twee is denkbeeldig. 

Desember:

Daniël de Lange se oë is grys. En koud, soos sy stem. Heeltemal onvanpas in die blakende Kaapse somer. Digte donker hare met spatsels grys. Ou hemp vol verfkolle, verweerde beretjie skeef-skeef op die kop. Gesteld op sy beeld as kunstenaar, dis duidelik.

Oor sy skouer sien Esther ‘n esel met ‘n halfvoltooide vrouefiguur op die doek. Vaagweg bekend, maar bitter lelik. Lyk of die vrou pyn het. Die meeste hogere kuns lyk mos maar so of iemand iewers ‘n pyn het; sy is geen kenner nie. Wat vir haar mooi is, is mooi; wat lelik is, is lelik, en klaar.

“Juffrou, Laska vreet jou verskoning vir ‘n kat voor brekfis op. Kyk tog dat die gedroggie aan sy kant van die muur bly!” Hy druk die rondloper onsag in haar arms. Beslis geen katliefhebber dié nie! En duidelik nie in ‘n Kersstemming van liefde en vrede nie.

Sy wil hom nog sê sy is Esther en nie sy Juffrou nie, en dis sy buurvrou, haar vriendin Gerda, se kat wat sy kom kosgee. Maar sy klap haar los mond weer vinnig toe. Hierdie man stel nie belang in lang hartseer stories nie – hy soek om uitgelos te word. Die lyftaal spel dit ook duidelik uit, net in geval van enige onduidelikheid. Maar dis ‘n allerpragtigste hond wat vertroulik teen sy bene staan, en ten spyte van sy grootte, definitief van ‘n beter geaardheid as sy baas. Die lyftaal weer eens duidelik, die ene liefde en vrede.

“Wat is hy?” vra sy moedswillig en ignoreer sy kwaai gesig. “Hy’s pragtig.”

“Dis ‘n sy.” Die stem is nog koel, maar die oë ‘n aksie ligter. Klaar sy sagte plekkie ontdek! Sy was altyd goed daarmee – om dit wat mense laat tiek, raak te vat.

“‘Skuus tog.” Sy lyk moedswillig gehoorsaam. “Wat is sý?”

“Sý”, sê die kwaai man terwyl sy hand op die groot kop rus, “is ‘n Alaska Malamoet, en sy háát katte.” Dis ‘n mooi hand, let sy op. Lang vingers, met fyn swart haartjies, al is die naels onversorg, met verf onder.

“En jy háát mense!” Dis uit voor sy kan keer. Sy gryp die moedswillige katjie in ‘n stewige greep vas en maak ‘n flink omkeer voor die man sy asem kan terugkry. Sy weerstaan net-net die versoeking om hom vinnig te salueer. Sweerlik ‘n sammajoor in die ou dae se army gewees, grinnik sy by haarself.

Toe sy en Sokkies haar vriendin se tuintjie langsaan ongedeerd bereik, slaak sy ‘n sug van verligting. Sy lag ‘n so klein bietjie vir haar eie moedswilligheid. Sy hou op lag toe sy kliek dis ‘n stukkie van die ou moedswillige Esther wat onverwags uit ballingskap opgespring het. Die Esther wat met al wat leef kon gekskeer en bekend was vir haar gul, onbevange lag. Graag gekuier het, graag gekook het, geleef het vir haar man en dogter. Gelukkig was, en mense na haar toe aangetrek het met haar deernis en haar humorsin.

Op sy eie stoep praat sy mooi met die sondebok: “Sokkies, dis nie so lank voor jou mense terugkom nie. Moet tog net nie weer wegloop nie. Ek sien nie kans om jou elke dag by daai man te gaan red nie.” Sokkies draai spin-spin om haar bene. Dis so goed sy hoor hom sê: “Ek wil ‘n méns hê. Dis te alleen hier, en ek is nog klein.”

Sy sit lateraan langbeen op die koel stoepteëls, die katjie lankuit teen haar bene. Sy het tog niks wat haar jaag nie, niemand wat op haar wag nie. Sy het haarself al amper oortuig sy verkies dit so, in hierdie tyd wanneer die mensdom freneties vakansie hou en kuier en geld uitgee en so hard probeer om gelukkig te wees. Vanjaar boikot sy Kersfees. Vanjaar moet sy verlede Kersfees se hel besweer – finaal deurwerk en agter haar sit. Sy’s moeg gewroeg; sy moet weer ‘n lewe kry.

Sy volg die skadu’s van die prieël lui-lui met haar oë, en sy dink aan haar vermetele woorde aan die vreemde man. In die oomblik voor sy ontsnap het, was die pyn óóp op sy gesig. Hy het nog lank om te gaan, dis duidelik. Ten minste het die afgelope jaar darem ‘n dun rofie oor haar eie rouheid gevorm, breekbaar soos die roomvelletjie oor ‘n koppie kookmelk. Só dat elke dag darem nie meer so heeltemal na dood voel nie. So dat sy soms versigtig-versigtig aan ‘n herinnering kan raak, dit vir ‘n oomblik kan vashou voor die pyn te erg raak.

“Ja Sokkies, ons het almal ‘n mens nodig. Hoekom is ons dan so onnosel dat ons dit so maklik vergeet? Ek het van almal onttrek en amper in my selfbejammering versuip. Lyk my hý voer dit nog ‘n stappie verder – verjaag almal willens en wetens sodat hy heerlik alleen kan slobber in sy eie modder.”

Sy ril as sy dink aan daardie eerste tyd. Sy trek die katjie dankbaar teen haar aan. Gerda hou so aan sy moet ‘n diertjie kry, iets om weer lief te hê. Maar hoe kan ‘n kat haar man en kind vervang? En tog, net om iets te hê om aan te vat. Iets wat nie ongemaklik gaan rondtrap as hy jou smart sien nie. Iets wat nie gaan dink jy wil haar man afvry as jy terloops aan sy arm raak, net vir daardie oomblik van warm kontak nie. Sy was nog altyd ‘n vat-mens, maar sy het ná die tweede debakel met ‘n sogenaamde vriendin se man haar les geleer. Weduwees moet hulle hande tuishou, dis duidelik.

Dit was maar een van die vele pynlike aanpassings: Goeie vriendinne wat begin verskonings maak, al minder kontak maak en dan sommer eendag uit die bloute aanval: “Jy los my man uit, gehoor!” Asof sy een van hulle boeppens-kaalkop-ja-en-amen mans wil hê! Sy wat vir Fritz gehad het – lank en dun en dierbaar met sy dik bos hare en sy bulderende lag. Fritz met sy passie vir die lewe – vir sy werk, vir sy vrou, vir sy dogter. Fritz het niks halfwas gedoen nie.  Dit was vir hom alles of niks. En Fritz en Francien was háár alles.

Ja, dit is wat uit my lewe weg is: passie, dink sy terwyl sy die katjie streel en streel. Maar sy voel die óú lewenslus in haar woel. Hulle sê as die eerste jaar eers verby is, begin gaan dit stadig beter. Dalk kom sy nog eendag by aanvaarding uit voor sy stokoud en seniel en sonder tande is.

Dis ‘n jaar van Fritz vir Francien by haar maat se huis gaan haal het, ná hulle twee ‘n heerlike alleennaweek by hul huisie aan die Weskus gehad het. Sy, wagtend met lekker kossies, het verlang na haar meisiekind, al was dit so lekker om Fritz net vir haarself te hê. Fritz het weer gejaag sonder sy veiligheidsgordel soos altyd, dit weet sy, al het daar geen bewysstukke van enigiets oorgebly nie. Alles verkool, haar man en kind, die twee jongmense in die ander motor, alles, alles. Aan die begin was sy so kwaad sy kon nie hartseer wees nie.

Toe sy haar eie meenthuis se voordeur oopstoot, gaan staan sy in haar spore: Kind in die son. Natuurlik! Die meisiekind se donker hare waaier uit terwyl sy oopmond lag en uitreik na die sonskyn wat die hele skildery goudgeel vol lê. ‘n Stuk of vyf jaar gelede by Fritz vir hul huweliksherdenking gekry. Sy hoor hom weer: “Uitgeknip Francien oor ‘n paar jaar!”

Sy kry die befoeterde kunstenaar sommer jammer. Hy het ver geval van hierdie werk vol lig en lewe tot die gemartelde siele wat nou sy voorkamer vol staan. Sy kan nie dink dat dit vir iemand kan mooi wees nie, hoe hooggeleerd en kunstig ookal.

Vir die volgende week gaan sy elke dag tweemaal na Sokkies, neem lekkernytjies saam, sit ‘n rukkie. Die besoekies aan die wederstrewige katjie word vaste punte in haar leë dae, soos Gerda, dierbare vriendin, sekerlik bedoel het. Gerda is die één konstante faktor in haar vae herinneringe van die afgelope jaar van pyn en eensaamheid. Nooit moed opgegee nie, altyd geduldig, nie vol oppervlakkige trooswoorde en kitsoplossings soos al die ander nie. Altyd ‘n stoute grappie gereed, of Esther nou lus was vir lag of nie. Gerda het laat weet van die plek in die meenthuiskompleks, gehelp met die besluit, gehelp met die trek, nooit bedreig gevoel oor haar liewe man se rol nie. Kosbaar.

Esther ontwikkel ‘n klein ritueel met haar besoeke aan die katjie: Kosbak skoon en vol, waterbak skoon en vol, langbeen sit met die katjielyf langs haar. Dan versigtig, versigtig ‘n herinnering uithaal. Altyd ‘n vrolike een: Fritz wat deelneem aan die resies vir pa’s by die skool se atletiek, en neerslaan dat die kalkwalms wit opslaan; Francien en maatjie wat die badrand seepsmeer en met hul kale dogtertjielyfies gly en gly tot een se kop die kraan tref; sy wat by die agterdeur uitstorm komposgat toe met nog ‘n mislukte kulinêre eksperiment terwyl Fritz al die voordeur oopsluit. Hy wat onmiddellik begin lag as hy haar skuldige gesig sien, en presies weet wat aangaan.

Sy spreek die katjie telkens streng aan: “Jy los vir Laska uit, gehoor, haar baas is nie lus vir ons twee nie.” Sokkies kyk haar met soete onskuld in die oë, maar sy het lankal die enkele los hare op die sagte katjielyf opgemerk – definitief nie Sokkies-haartjies nie. Hier is duidelik ‘n gekuiery aan die gang. Die gedagte gee haar groot genot. Sy kan hulle so bymekaar sien onder die flikkerende blareskadu’s van die aangrensende meenthuis se identiese prieël: die yslike pragstuk van ‘n hond, en die klein alleenkatjie met die wit voetjies.

Dit word deel van die roetine om uit te kyk vir die hond as sy Sokkies kom versorg. Later is Laska gereeld by die hek as sy verbykom. Op ‘n dag waag sy om haar hand deur die tralies te steek en die groot kop te vryf. Soos te wagte, word haar hand nie afgebyt nie. Eerder sopnat gelek van pure liefde. As die baas naby is, groet sy vriendelik en maak haar uit die voete. Netnou dink die brompot sy soek man. Maar sy beland telkens weer voor die skildery, besig om te wonder oor die man. Goeie teken as sy weer begin nuuskierig raak oor mense! Mense, ná kosmaak, was nog altyd haar groot liefde.

Die laaste oggend wag Laska soos gewoonlik by die hek, maar iets in haar houding is anders. Esther ignoreer die stemmetjie in haar agterkop en bring ‘n laaste rustige halfuurtjie by die katjie in haar vriendin se tuin deur. Toe sy terugstap, staan die hond nog daar.

Die hond lyk onrustig; half aggressief, half verbouereerd. En mank, besef sy skielik.

Meteens prik die hoendervleis koud op haar voorarms. Soos in ‘n droom stoot sy die hek oop en stap agter die hond aan.  Sy beland met die oopstoot van die agterdeur binne-in die nagmerrie van elke wetsgehoorsame burger van die Nuwe Suid-Afrika. Sonder vrees loop sy deur die verwoeste kombuis, deur die woonkamer waar die doek met die lelike vrou minagtend eenkant gestamp is, deur die gang met die skewe portrette van die grysoogman en ‘n dogter wat baie duidelik syne is. Daar is geen spoor van ‘n ma nie. Sy tree oor die bloedkol op die ligte slaapkamermat en buk oor die man wat dwars oor die dubbelbed lê.

Sy voel sy pols, sy bel die polisie en die ambulans en gee die feite saaklik en sekuur. Toe wag sy bewend en benoud, haar oë vasgenael op die hopie mens op die bed, terwyl die hond fyn tjankgeluidjies maak en die katjie teen haar skuur en die horlosie ongeskonde tik-tak teen die muur. Sy was nog nooit een vir bloed en derms nie. Ook nie vir heldedade nie. Sy klou bewend aan die hond se warm lyf. Sênou hulle kom terug? Wáár is hulle?

Esther ontspan eers toe die ambulansmanne by haar verbydraf met hul draagbaar. Ja, nou help jou kwaaigeit jou ook niks, dink sy nog. Toe die ambulans wegtrek, sak sy op haar hurke af met haar rug teen die muur en haar gesig in die welige pels van die hond. Sy snik heerlik luid en onbevange en sy gee nie eens om vir die hondehare wat aan haar nat gesig bly klou nie. Sy huil haar huile klaar terwyl die hond haar geklou geduldig verduur en die alomteenwoordige katjie skuur-skuur teen haar bene draai. Toe sy eindelik daar opstaan, is sy reg vir besigheid.

Sy beantwoord die polisie se vrae saaklik en kalm. Nie dat sy eintlik enige nuttige inligting kan gee nie: Nee, hy woon blykbaar nog nie lank hier nie. Ja, sy woon in dieselfde kompleks, net verder aan. Nee, die hond is syne. Nee, die kat is nie syne nie. Ja, sy weet dis gevaarlik om in ‘n huis in te loop as jy misdaad vermoed. Nee, sy het nie ‘n dokter nodig nie.

Wonder bo wonder is sy selfoon ongeskonde in die laaitjie voor die bed. Die lysie in die phone book is bitter kort. Sy kan sweer hy het die hele spul net op ‘n dag eenvoudig uitgevee. Dis wat sý gedoen het toe sy hierheen getrek het. Haar ou lewe gedelete. Sy lees hierdie befoeterde mansmens soos ‘n boek.

Die opgewonde mannetjie van die plaaslike koerantjie verduur sy geduldig. Tot op ‘n punt. Nee, sy dink nie sy was dapper nie. Eerder onnosel. Nee, sy dink nie sy het sy lewe gered nie. Wie sê hy gaan ooit lewe? Nee, sy het niks verder te sê nie. Nee, sy wil nie afgeneem wees nie. Nee, ook nie saam met die kat en die hond nie! Sy geniet dit behoorlik om haar so lekker te vererg. Die lewe is besig om terug te kom in Esther Lategan.

Sy maak tog maar die huis skoon ná die polisie se ondersoek afgehandel is; iemand moet dit tog doen.  Dit lyk nie of die man enige ondersteuningsisteem het nie. Na ‘n kort en heftige debat met haarself vat sy die verbouereerde hond saam met haar huis toe. Die kwaai baas kan maar later stuipe kry as hy ooit weer gesond genoeg word om te baklei.

Sy antwoord haar vriendin, uitgerus terug van die see, se vrae geduldig: Ja, hy was lekker ongeskik met haar. Nee, sy was nie bang nie. Ja, sy is mal oor die hond. Nee, sy dink nie dis baie romanties nie. Ja, sy dink sy begin so stadig weer kans sien vir die lewe. Ja, sy dink die gedwonge betrokkenheid by ‘n ander se lewe het haar ‘n hupstootjie gegee. Ja, sy het teen wil en dank lief geword vir die katjie. En ja, sy wil hom graag hê.

In die laaste dae voor Kersfees voel sy hoe die lewe in haar terugloop. Sy koop ‘n vrolike hemp, ‘n enkele statement ná die selfopgelegde jaar van vormlose swart klere. Sy verklaar oorlog teen die onpersoonlikheid van die meenthuis: ‘n paar vrolike kussings, ‘n bos sonneblomme. Maar sy sien nog nie kans vir ‘n Kersboom nie. Sy haal wel haar CD’s uit en sy huil nie meer elke keer by Koos du Plessis se Somerkersfees nie. Net elke tweede keer. Gee ons ‘n helder Somerkersfees … In hierdie land, o Heer …

Sy duck and dive nie meer as die bure groet wanneer sy en Laska en Sokkies verbygaan op hulle daaglikse wandeling nie. Tot haar verbasing geniet sy nogal die heldestatus wat sy so onverwags bereik het. Sy voel so aan haar bas dat die voorwerp van haar dapperheid nie in ekstase gaan wees as hy die dag daardie kwaai grys oë weer oopmaak nie.

En sy weet nie hoe sy ooit weer sonder die hond gaan klaarkom nie. Die sagte lyf vul haar huisie, die groot kop dikwels op haar knie waar sy ookal sit, die oë heldevererend op haar gerig, die katjie gedurig aan die speel en terg om die pote. En albei snags op haar bed. Ten spyte van die somerhitte en die hare en ‘n bloedige stryd met ‘n verdwaalde vlooi, verduur sy hulle. Met vreugde.

Daniël is lank bewusteloos. Gerda maak dit haar besigheid om te weet en hou vir Esther ongevraagd op hoogte. Sy verkneukel haar in Gerda se romantiese hoop dat hierdie ‘n Groot Liefde gaan word. Vir so ‘n befoeterde man sien sy nie kans nie! Eintlik sien sy vir geen man kans nie. Selfs haar dierbare Fritz het maar genoeg van sy eie geite gehad.

Sy gaan sit tog maar soms vir ‘n rukkie langs sy bed. Geen naasbestaandes maak hul verskyning nie. Dis amper Kersfees en hierdie man het blykbaar niemand wat omgee nie.

Sy sit die roetine van haar Sokkies-besoeke langs sy bed voort: Elke dag één herinnering. Maar sy word dapperder; begin waag om die seer herinneringe uit te haal. Vinnig-vinnig, dan weer wegbêre. Die verbouereerde jong polisieman wat haar moes kom sê. Flitse uit die verwarring van daardie eerste dae. Haar geleidelike onttrekking, mense se ongeduld met haar. Die hel van die leë dubbelbed. Die galmende leegheid van die groot huis in die stad voor sy tot trek gekom het.

Dikwels sit sy maar net en kyk na sy gesig en verkneukel haar heimlik in sy verontwaardiging as hy sy oë moet oopmaak en in die lastige kat-vroumens se gesig vaskyk. Soms hou sy een van die slap hande vas en raak versigtig aan die donker haartjies, trek die lyne in sy palm saggies na. Hy lyk onskadelik soos hy daar lê, die baardstoppels donker teen die bleek vel, die naels nou kortgeknip en verfloos.  Soms wil-wil hy iets sê, maar sy kan nie uitmaak nie. ‘n Naam? Sy vrou?

Sy skrik haar asem weg toe hy op ‘n goeie dag – jou waarlikwaar Ou Kersdag – regtig sy oë oopmaak. Sy sit verstom en kyk hoe die lewe en die befoeterdheid stadig terugvloei in die grys oë.  Diep binne-in haar lyf lig ‘n sagte vreugde sy kop stadig op, soos ‘n groot dier met kussingpote.

Dit word toe tóg vir haar ‘n helder Somerkersfees.

Kortverhaal: Kan jy my skroewe vir my vasdraai?

[image error]Kan jy my skroewe vasdraai? het in Huisgenoot van 10 Februarie 2005 verskyn. Op 4 Februarie het ek dit in die verbygaan by die hospitaal se snoepie gekoop na my ou moeder inderhaas daar opgeneem is. Ek kon dit nooit vir haar wys nie. 

“Kan jy my skroewe vir my vasdraai … kan jy my albasters vir my vind …”  sing Francois van Coke se opstandige rasperstem.  Ek sorg dat my kamerdeur bottoe is voor ek dit waag om f***fpolisiekar te speel.   Selfs hulle naam is verbode in hierdie ordentlike huis.  Maar hulle sê presies hoe ek voel:  deurmekaar, alleen, opstandig.  Simpel.

Ek is Mandi, ek is sestien en daar is ‘n skroef los in my lewe:  Ek gaan vanjaar weer eens nie ‘n enkele Valentynskaartjie kry nie.

My ma sien weer ander los skroewe.  Sy dink ek is siek.  Sy sê ek drink aanhoudend water en draf ‘n paadjie uit toilet toe.  Ek dink darem nie dis só erg nie.

Ek is ook moeg en humeurig en vet.  En dit ís so erg.

My ma besef natuurlik nie dis deesdae cool  om met jou eie tietiebottel met mineraalwater rond te loop en kort-kort ‘n slukkie te vat nie.  En baie drink lei tot baie piepie.  Logies.  Maar ma’s dink nie altyd logies nie.

Myne het haarself oortuig dis Tipe 2 diabetes wat glo deesdae so vroeg ontwikkel by kinders met ‘n ongesonde leefstyl.  Sy is heel moontlik reg, veral oor die leefstyl.  Ek haat dit as my ma so aanhoudend reg is.

Dis presies hoe sy is:  aanhóúdend.  Sy weet nooit wanneer om op te hou nie.  Sy hou  aan en aan met ‘n ding tot almal rondom haar bleek en bewend om genade smeek.  En haar haar sin gee net om te oorleef.

Soos ek gesê het, ek is sestien en ek is siek.  Dis nie net my pankreas wat blykbaar aan die oppak is nie, daar’s fout met my hart ook.  En met my longe.  Ek kry gruwelike aanvalle van hartkloppings en hiperventilering as ek na Marius Bester se lang wimpers om sy tjoklitbruin oë kyk.  Of na sy sonbruin kuite.  Of na die fyn blonde haartjies op sy voorarms.  Ter wille van my gesondheid is dit dus noodsaaklik dat ek my oë afhou van Marius Bester se lyf.  Maar ek kry dit om der dood nie reg nie.  Ja, jy’s reg:  ek dóód oor hom.

As ek nie my oë op hom kan lê nie, speel ek in my kop met ons name:  Marius en Mandi, Mandi en Marius.  Soos heuning lê die name op my tong;  soos ‘n nagtegaal sing dit in my ore.  Ons twee pas bymekaar soos korrelkonfyt en vars botter, soos wafels en roomys, soos gouestroop en katjiebotter.  (Nou weet jy ook sommer hoekom is ek vet.)

Nee, Marius is nie die rugbykaptein nie.  Hy is die landloopkampioen van die skool.

Ek is die boekwurm wat donkernag straataf strompel met sweetpak en tekkies om maer en fiks te word en die diabetesduiwel te probeer besweer.  Ek is onfiks en onsportief.  En ongelooflik skaam.

Suzie is my beste pel.  Suzie is (effens) vet en (baie) vrolik en ‘n wandelende inligtingsentrum.  Sy weet van jou sondes nog voor jy hulle gepleeg het.  Suzie sê Marius is ‘n joller wat soms lelik uithaak op parties.  Ek dink sy’s net jaloers.  Nie dat sy rede het nie; die ouens vrek oor haar.  Elke jaar Valentynskaartjies by die dosyne.  Sy laat haar nie afsit van ‘n ekstra paar kilo’s mensvleis aan haar lyf of ‘n dreigende vulkaan op haar ken nie.

In elk geval, my ma kry haar sin, soos gewoonlik.  Sy sleep my al protesterende met ‘n botteltjie vroegoggendpiepie dokter toe.  Dis om van te sterf.  Ek wens ek kan net wegraak.  Soos ‘n kakkerlak as jy die lig aansit.  Of ‘n vlieg as iemand die vlieëplak optel.  (Nou weet jy sommer ook ek gril vir enigiets met meer as vier pote.)

Die stokou dokter (Hy’s minstens vyftig) gluur my onheilspellend aan van onder sy  ruie wit wenkbroue.  Hy is glo dié spesialis op sy gebied, maar vir my lyk hy soos ‘n kindermolesteerder.   In my kop verf ek vir hom ‘n rooi pruilmondjie, vals wimpers en ‘n blonde pruik in.  En hoëhakskoene.   Dit werk vir ‘n rukkie.  Maar toe hy begin sanik oor babavet en fiksheid, toe help niks meer nie.  Die man het die sensitiwiteit van ‘n werfbobbejaan.  Ek gaan aan die ween en ek storm daar uit soos genoemde bobbejaan wat ‘n slang gewaar het.  (Ek doen darem nie wat bobbejane gewoonlik dan doen nie.)

Ook maar goed, want wie sit in die wagkamer toe ek daar instorm met die grasie van  ‘n vlugtende trop buffels?  Marius.  Kompleet met sy botteltjie.  Heeltemal nonchalant.  (Nou weet jy sommer ook ons gaan gereeld Wildtuin toe, nie dat dit nou ter sake is nie.)

Glimlag hy te pragtig vir my:  “O hallo Mandi!  Jy het tog nie dat ou dokter Louw jou ontstel nie?  Almal weet hy is meer blaf as byt, man!”

En ek?  My droomheld praat vir die eerste keer met my, en ek probeer koponderstebo by hom verbydruk en ontsnap.  Nog net die afstamp kom kort, dan was ek Joost se moses.  (Nie dat ek nou eintlik veel van Joost se afstamp weet nie; ek weet meer van sy lieflike kuiltjies.)  Maar ek hou nie rekening met my ma wat die agterhoede dek nie.

“My aarde, het jy ‘n vriend raakgeloop?”  koer sy in my ore.   “Gaan jy my nie voorstel nie, Mandi?”

My ma is nie net aanhoudend nie, sy is ook skraal en fiks.  Nie té maer vir haar ouderdom nie, dit sou ook oraait gewees het met my, maar gesond maer, móói maer.  Ek háát dit.  (Maar natuurlik is ek eintlik baie lief vir haar, wat die hele ding tamelik ingewikkeld maak.)

“Ma, dis Marius,” mompel ek deur my hare.

“O natuurlik, die atletiekster!”  My ma het ‘n skokkende geheue.

“Ma, dis landloop, nie atletiek nie!” fluister ek, reg om in die aarde in te sink.

“Ag toemaar, ons hardloop net deur die veld en nie al in die rondte om ‘n vervelige baan nie, Tannie.”  Hy skud my ma se hand en kyk haar reguit in die oë, te pragtig.

Nou is daar geen keer aan Moeder nie:  “En wat maak ‘n sportster soos jy dan by die dokter, Marius?”  Berge en heuwels sal nie genoeg wees om my te bedek nie.

“Ek moet maar gereeld kom, Tannie.  Ek is al van kleinsaf ‘n diabeet.”  Slaat my plat met ‘n slap snoek.

Nou het sy hom behoorlik aan die arm beet:  “Hoe wonderlik dat ons jou hier moet raakloop!  Ons dink Mandi kan moontlik ‘n geval van Tipe 2 diabetes wees.  Vertel tog vir haar dis nie ‘n skande nie, dis ‘n blote siekte wat bestuur kan word!”

“Ma-a-a …” kerm ek in die agtergrond, pers in die gesig van skaamgeit, ek is seker daarvan.

“Ek sal sommer later vandag nog by julle ‘n draaitjie kom maak, Tannie, ek weet waar julle bly.”

Vergete is die nare bloedtoetse wat nog kom, vergete is my vrees vir daardie daaglikse inspuiting wat jy – behoede my – jouself moet gee.  Swerms rooi hartjies skiet deur my brein.  Ek sweef agter Ma aan motor toe:  Marius Bester weet waar ek bly!  Marius Bester gaan by ons kom kuier, al moet ons dan oor ons kwale praat soos twee oues in hulle laaste dae.   Ek sal met hom oor die kleinkoekiebedryf in Argentinië ook praat as dit moet.  As ek net ‘n sinvolle woord kan uitkry!  Ek kan soms die simpelse goed sê.

Ek dans deur die res van die dag met ‘n lied in my hart en ‘n lag op my lippe, ore gespits vir die deuntjie van die voordeurklokkie.  Ek oefen my glimlag voor die spieël, trek elke halfuur iets anders aan.  Ek picture hoe ek en Marius by een van die vele (rowwe) jaarlikse Valentynspartytjies aankom.  (Ek is nog nooit genooi nie.)

Teen die aand begin ek stadig terugkeer  na Moeder Aarde.  Waar kom ek daaraan dat hy regtig bedoel het hy sal kom kuier?  Gawe ouens soos hy sê soms gawe goed net oor hulle so gaaf is, nie oor hulle dit regtig bedoel nie.

Ek tref die aarde finaal met ‘n indrukwekkende slag toe ek die volgende dag sien hoe hang Sanet Breedt aan Marius se lippe.  En aan sy arm, oop en bloot vir die hele skool om te sien.  Hoe minder ek hier oor Sanet Breedt sê, hoe beter.  Genoeg om te sê daardie Breedt is nié breed nie.

In my verbittering hardloop ek saans ná skemer my longe uit en vervreet my daarna aan al die soetgoed waarop ek my hande kan lê.  Wat natuurlik my ma van erg na erger dryf.  Jy mors met jou gesondheid!  Dis gevaarlik om so in die donker te gaan draf.  Die soetgoed is sleg vir jou.  En so aan.  En áán.  En AAN.  Asof ek nie al dié goed weet nie.

So gebeur dit dan dat ek een aand ‘n mede-nagsluiper raakloop.  Of liewer, raakdraf.  Letterlik.  Die slag is nie ‘n ligte slag nie, maar ons oorleef darem albei.  Fielie, van die nuwe gesin onder in die straat.  In matriek, soos Marius.  Nie te sleg as jy nie omgee vir ouens met name soos ‘n hond nie.  Kon netsowel Fido gewees het.  Elk geval, daar bots ek en Fielie dat net sweetdruppels spat.  Nee, hy gryp my nie stewig vas in sy sterk arms nie.  Ons herwin albei darem ons balans ná ‘n vreeslike armswaaiery en onbeholpe side–steps en verleë verskonings.  Toe  staan en hyg ons ‘n paar oomblikke sprakeloos in mekaar se gesigte.  En begin dan natuurlik albei gelyk praat, van pure verleentheid:  “Haai, hoekom hol jy so in die donker rond?” vra ons vir mekaar.  En wil ons toe doodlag.

Hy is eerliker as ek, of dalk net dapperder:  “Ek is te skaam om bedags te gaan draf.”

“Hoekom dan?” glip dit uit my verraderlike mond.  Hy is nie vet nie.  Miskien ‘n bietjie mollig, of wat seuns ookal is.

Die stilte rek uit.  Ek kan myself skop.  Hoe kan ek so hans wees met ‘n ou wat ek van g’n kant af ken nie?  Sien hom soms van ‘n afstand by die skool, neus is altyd in ‘n boek, en dis ook al.  Bietjie nerderig, met ‘n ronde brilletjie.  Harry Potter noem die kinders hom.  Blykbaar gruwelik slim.  Ek ys as ek dink aan die onnosel goed wat ek soms (dikwels) kwytraak.  Soos sopas.

“Ek is te dik, en my wange dril as ek hardloop.”  Kan jy nou meer!  ‘n Slimkop in matriek net so skaam soos ek!

“Toemaar, meisies het erger goed as wange wat kan dril.”  Ek bloos my daar in die donker vuurwarm vir my eie vooraangeit.

So praat-praat het ons begin aanstap.  Hy loop ewe saam tot by ons hekkie.  Pure gentleman.  Mag my ma tog net nie iewers by ‘n venster uitkyk nie!  Sy is geneig om soms effens te oorreager waar dit haar enigstetjie aangaan, om dit nou sagkens te stel.

Die drawwery is skielik stukke lekkerder.  Sonder afspraak kry ons mekaar elke aand, hardloop tot ons moeg (of fedup) is, stap dan praat-praat terug.

Intussen het Sanet Breedt soos ‘n eksotiese orgidee vasgegroei aan Marius se arm.  Hulle twee is ‘n item, dis duidelik.   Ek maak my dae om deur in my kop prentjies te maak van al die nare goed wat met haar kan gebeur.  Soos ‘n moeder van ‘n zit  reg op haar ken.  Of ‘n harde swart krulhaar wat uit haar neus groei.  Of ‘n bultende pers spataar in die sagte waai van haar gladde bruin bene.

Alles tevergeefs:  Sanet word net mooier en mooier.   En Marius snel my nie te hulp in my waas van diabetes-angs nie.  Dis my ma wat inligting van die internet aflaai; dis my ma wat kloek en koer toe ek aanhou flou val by die bloedtoetse.  Ek skaam my byna dood.  Mandi die moroon kan nie sonder haar mamma nie.

Op ‘n dag loop ek my by die skool in Marius vas.  Pure ongeluk, rêrig nie aspris nie.  Vir ‘n wonder is die groeisel aan sy arm nie in posisie nie.  Hy kyk my vir een hemelse oomblik vas in die oë.  My hart stoot suiwer sjokolade deur my are.  “O hallo, Mandi!” groet hy, “Ek wou nog ‘n draai kom maak het, maar ek het nie jou adres nie.”

My sjokoladebloed verander in suiwer asyn.  “Siestog, en dis so moeilik om op te spoor!” bits ek.

“Haai, Mandi, is jy nou kwaad?” roep hy nog ewe agterna.

Natuurlik is ek kwaad.  Ek is briesend, woedend, verwilderd kwaad.  Leuenaar, tweegesig, manteldraaier, tweegatjakkals!  Mag ‘n aaklike moesie op sy wang uitkom, reg langs daai soenbare mond, dat Sanet haar morsdood gril.  Mag hy reg voor die wenstreep oor sy eie voete val; mag die naald môreoggend vassit in sy lieflike boud.

Suzie sê hulle het uitgemaak oor Sanet so jaloers is.  Suzie sê nou moet ek pounce.

Ek is nie meer lus vir pounce nie.  Ek mag ‘n pateet wees, maar ek het ook my trots.  Geen wurm is so laag soos die een wat beloftes maak en dit dan nie uitvoer nie.  Al is dit hóé klein.  Ek is klaar met Marius Bester.

Suzie sê ‘n meisie moet oppas om té picky te wees.

Tuis wag my ma my jubelend in.  Die toetse was negatief.  Ek het (nog) nie diabetes nie.  Maar ‘n hele kaboedel waarskuwings kom saam met die blye nuus: leefstylverandering dringend aanbeveel, gereelde matige oefening, gebalanseerd eet.  Gereeld laat toets.  Bla-bla-bla.  Ek is nie eens bly nie.  My hart is gebreek.

Ek gaan skool toe met die vaste voorneme om te vergeet van Marius Bester.   My voorneme hou skaars tien minute.  Dit kom tot ‘n onelegante einde toe sy graad 8-sussie die kaartjie kom aflewer.  Pragtige rooi hartjies:  Be my Valentine!   Uitnodiging na die Valentynspartytjie by Johan se huis.  My hart gaan in overdrive, die sweet slaan tussen my borste uit.

Suzie loer oor my skouer en sê die parties by Johan-hulle raak altyd rof.  En ek dag sy’s die een wat gepraat het van pounce.

Ek druk die mooie kaartjie summier terug in die kind se hand:  “Jou broer is lekker simpel!   Ek laat gebruik my nie om vir Sanet te spite nie!”  Ek is darem nie heeltemal dig nie.

“My broer is nie die spiteful  tipe nie, ek sweer.”  Sy’s duidelik aangesê om nie nee vir ‘n antwoord te vat nie.  Ek swig.  Tot my ewige spyt.

Die date van my lewe is ‘n flop van begin tot einde.  Marius kom hopeloos laat by my aan, toe ek al vyf keer aan- en uitgetrek het en ál die soetgoed uit die yskas geëet het van pure stres.  Ek het uiteindelik gesettle vir die rooi toppie en die rooi hipster.  Dit is after all Valentynsdag.  Die magie wat onder die toppie uitsteek, is nie plat en bruin nie; dis sag en wit.  Ek lyk en voel soos ‘n baba-walrus wat sonbrand opgedoen het.

Die party ráák nie rof nie, hy begin sommer rof.  Die meeste kinders koek om die hubbly in die hoek.  Toe my neus die eerste walmpie optel, toe weet ek vanaand stook hulle hom nie met die gewone onskadelike flavours  nie.  Johan se ouers is nêrens te siene nie.  Die musiek laat die Polisiekarre na maatjies op ‘n Sondagskoolpiekniek klink. Ek is heeltemal uit my diepte uit.

Ek lig my (sagte wit) ken.  Ek gaan my nie in ‘n blik laat druk nie, nie eens vir Marius Bester nie.  Ek proe my Coke is gedokter en ek gee dit vir hom terug.  Ek ruik die dagga en ek weier om vir die sports ‘n trekkie by die hubbly  te vat.  Ek pik soos ‘n kobra toe hy sommer begin met ‘n close dance  en sy hand by my rooi toppie insteek.  Hy strip hom gruwelik en los my net daar.  My droom date, en hier sit ek:  muurblommetjie, aap, fool van die aand.

Die ergste kom nog:  Sanet arriveer met die glans van die Koningin van Skeba, aan die arm van … Fielie.  Binne tien minute hang sy weer op haar regmatige plek aan Marius se arm.  Lyk my sy kan g’n op haar eie regop staan nie.  Ek kán, al bars dit ook.

Maar wat het Fielie tog besiel? Ek dag hy is my vriend.

Ek krimp weg in my hoekie.  Ek verlang na my ma.

Die vernedering brand in my arme hart.   Ek sluip buitentoe met my selfoon.  Moroniese Mandi moet haar mamma bel.  Niemand gaan my eens mis nie.  Ek pas nie in nie.  Ek is ‘n freak.  ‘n Dik, dom freak.

“Kom, ons ry!”  My oorstuurde hart gaan staan omtrent.  Dis Fielie.  “Ek het net vir Sanet gebring, Mandi.  Sy was so hartseer; sy’s regtig erg oor hom.  Ek het eerlikwaar nie geweet jy is saam met hom nie.”

Ek ry saam.  Ek stort ‘n paar trane teen Fielie se bors.  En voel wonderlik getroos.  Hy gee my ‘n lekker druk voor ons deur.  Ek raak helemaal mal:  Ek nooi hom in en vertel die hele gemors vir my ma-hulle.  Arme Fielie is natuurlik die held van die huishouding.  Hy weet nie watter lat hy vir sy agterkant gesny het nie:  ek kan sweer die trouklokkies lui al in my ma se agterkop.

Ek vertel vir Suzie die smartlike verhaal van my held se swak gedrag in kleur en geur.   Sy sal wel toesien dat die hele skool ingelig word.

My hart is stukkend.  Maar ek vermoed hy gaan weer heel word.  Kort voor lank.

Ek en Fielie hardloop nie meer snags in mekaar vas nie.  Ons stap nou helder oordag flink en vinnig met ons arms 90 grade gebuig en ons gesigte in die son.  Ons drillende dele het al minder geword, en dit was in elk geval nie so erg nie, dit weet ons altwee nou.  Ons gesels sonder ophou.  Hy is so slim dat hy kan slim wees sonder om ander mense onnosel te laat voel.

En Fielie se naam is natuurlik eintlik Philip.  Mandi en Philip, Philip en Mandi.  Nie so sleg nie.  Pas nogal, soos bruinbrood en blaarslaai. Effens ongewoon,  maar ‘n mens raak gou gewoond daaraan.

Diabetes kan bestuur word, maar die liefde laat hom nie bestuur nie.  As hy jou wil vat, dan vát hy jou.

Ek spartel lankal nie meer nie.

My skroewe is almal stewig vasgedraai, my albasters veilig in hul sakkie.

 

 

 

 

 

 

 

Kortverhaal: Skelmspuiter

[image error]Skelmspuiter het in Huisgenoot van 26 Mei 2005 verskyn en is met baie trane en gesukkel na my ma se dood in Februarie voltooi. Destyds het ons natuurlik nog nie ‘n idee gehad van wat droogte in die Boland werklik is nie.

JANUARIE:

Die mooiste Kaap steier onder die kwaaiste droogte in jare. Onbetrokke bure leer mekaar  ken in sonverskroeide tuine, tuinslang of gieter in die hand.  Op donker kriekdeurdrenkte aande vry tieners lustig onder die voorwendsel van tuin natgooi.

In luukse wonings sukkel geuniformde huishulpe steunend met emmers uitspoelwater vir die madam  se tropiese tuin.  In minder luukse wonings loop menige huisvrou knaend met rugpyn van emmers water uit die stort aandra vir ‘n ou kleurtjie in die tuin.  In die handvaardiges se agterplase verrys wonderbaarlike kontrepsies om elke druppel gryswater te benut.

Die mense van die Kaap murmureer soos die Israeliete vanouds; hulle is nie hierdie soort swaarkry gewoond nie.  Ander soorte ellendes ken hulle maar te goed – wind en mis en besoedeling en armoede en misdaad – maar nie droogte nie.

En, soos die armes, sal die skelmspuiters ook altyd met ons wees.

Die hitte lê soos ‘n kombers oor die stad, dig en versmorend.  Meyer de Vries lê en sweet slapeloos op sy nuwe enkelbed in sy onpersoonlike nuwe meenthuis, ontuis en alleen.  Selfs die krieke skree hier anders, vroliker as wat hy uit kuiers in sy kinderdae onthou.  Hulle floreer seker vanjaar; so ‘n somer het die Kaap blykbaar nog selde beleef.

Hoe lank leef ‘n kriek, wonder hy verveeld, hoe ver strek die kriekgeslag se kollektiewe geheue?  En wat van die arme paddas?  Hy stel hom die lyding van duisende verdroogde paddatjies voor, ewig soekende na ‘n klam rusplekkie – velletjies verdor en verkrimp.  Soos sy binneste.

Hy’t nog altyd las gehad van ‘n ooraktiewe verbeelding, dié dat hy Retha so geïrriteer het.  Retha is ‘n vrou vir feite.

Sugtend van selfbejammering staan hy eindelik maar op, soek na sy sigarette, en gaan sit op die trappie voor sy agterdeur.  Hy trek die rook met skuldige genot diep in sy longe op.  Kastig gedink ophou rook sal deel uitmaak van hierdie nuwe begin.  Nou klou hy aan sy kankerstokkies soos ‘n kleintjie aan sy fopspeen.

Hy dink aan Retha, aan die lekker en die sleg van hul klompie jare saam.  Wat voel sy vanaand?  Sekerlik verligting;  sy’s eindelik ontslae van hom.  In die maande ná die egskeiding kon hy maar nie wegbly nie.  Dit was of hy die seer wou invryf, die verwerping weer en weer wou voel.  Sy’t gesê hy is ‘n smartvraat.  Sy was heel moontlik reg, soos gewoonlik.

Deur die kriekgesange heen raak hy geleidelik van ‘n ander geluid bewus.  Veraf stadsverkeer?  Word die Kaap dan ook nooit stil nie?  Hy sit en staar in die donker in sonder om veel te kan sien.  Maar hy weet wat daar is om te sien:  geel, verdorde gras en vaal verlepte, sukkelende plante.

Net hierdie naweek sal hy die spulletjie moet pak.  Meteens smag sy lyf na harde fisiese werk.   Sommer alles uithaal?  Dalk klippies gooi?  Maar hy’t nie erg aan die formele geometriese patrone wat nou hoogmode is nie.  Gedateerd – oor ‘n jaar of wat is dit ou nuus.  Geleidelik gaan in sy kop ‘n prentjie oop van sy tuintjie met klippies bedek, met ‘n fokuspunt van ‘n paar mooi rotse.  Nie kunsrotse vir hom nie, die ware jakob moet dit wees.   En informeel tussenin, ‘n paar van sy gunstelingplante.   Geharde goeters wat blomme dra, selfs in hierdie wrede somer.  Die nuwerwetse grassies en biesies  staan hom nie aan nie.

Hy was nog nooit ‘n kuddedier nie en hy gaan dit ook nie raak nie.

Professionele dwarstrekker, het Retha dikwels gekla.  Retha is ‘n kuddedier.  ‘n Baie intelligente een, maar nog steeds ‘n meeloper, gou-gou agter elke modegier aan.

Eindelik breek herkenning deur in sy moeë harspan:  dis water wat so loop!  Dankbaar vir aksie lig hy hom van die trappie, beweeg luisterend oor sy halfdooie grasperkie.  Die krieke om sy voete bly verontwaardig stil.

Regs van hom bly twee dierbare oumense wat alreeds kom groet het met koffie en tuisgebakte beskuit kompleet.  Met die aflaaiery van sy trek vandag het hy kort-kort een van hulle sien verskyn met ‘n emmertjie waarmee gunstelinggoedjies in die voortuin gelawe word.   Seker ook maar om te sien hoe lyk die nuwe buurman se huisgoed.  Kennelik word die watertjies sorgsaam gevang onder die stort, of by die wasmasjien of wasbak.

Glashelder sien hy nou sy ma se hande, baie jare gelede, besig om die skottelgoed in die emaljeskotteltjie te was, en dan word die watertjies by die agterdeur uitgeskiet op die stukkie gras wat sy deur baie droogtes heen aan die lewe gehou het.  In die Karoo is droogte so deel van jou soos jou eie hartklop.

Die geluid kom van links.  Iemand lei skelm water.  Hy sluip met onheilige genot tot by die heining.  Danksy sy lengte kan hy maklik oorloer.  Nie dat hy veel kan sien nie, dis donkermaan en die straatligte kom nie hier agter by nie.  Maar wat hy kan sien, is genoeg.  Baie silhoëtte van baie plante, breë wiegende blare.  ‘n Welige tropiese tuin wat deur ‘n dowwe figuur kwistig natgelei word in die middernagtelike ure.

Hy het ‘n skelmspuiter as buurman.  Hý wat met droogte grootgeword het en van kleinsaf elke druppel driemaal omdraai, hý word nou gestraf met ‘n siel wat die waarde van water nie ken nie hier reg op sy drumpel.

Sy lyf en sy kop wil bars van frustrasie ná die pynlike laaste totsiens en die lang eensame tog van Gauteng af, die eensame aankoms hier vir ‘n nuwe lewe waaaraan hy g’n erg het nie.  Hier is nou ‘n uitlaatklep.  Hy rig homself op tot sy volle lengte en roep met sy welluidende onderwyserstem in die donkerte in:  “Het u spesiale toestemming om snags u tuin so lekker nat te lei?”

Hy verlekker hom in die verskrikte geritsel en ‘n vrouestem wat  gedemp swets.  Nogal ‘n damesdief.  ‘n Dame met ‘n woordeskat.  Hy draai tevrede om, sluit sy deur en gaan klim in die bed.  Hy hét nog ‘n sweempie skop in hom oor.  Miskien is daar tog iewers ‘n lewe ná Retha.  Die slaap kom gou, al het die alleenheid maar weer saam met hom in die katel kom klim.

Douvoordag word hy wreed gewek deur ‘n onaardse lawaai.  Hy staar slaapbeneweld deur sy gordynlose venster na die slanke figuur in swart leer op die yslike motorfiets.  Dit knal en dit brul, reg voor sy deur, met duidelike genot, en raak toe met ‘n spoed weg in die vroegoggendskemer.

‘n Skelmspuiter met ‘n ysterperd, sowaar!  ‘n Skelmspuiter wat haar mes in het vir hom.

 

‘n Mens kan dié paar stukkies meubels ook net op sóveel maniere rondskuif.  Na ‘n paar dae se rondsit bel hy sy kontaknommer met die skool, blykbaar die adjunk-hoof.  Toe hy hier was vir die onderhoud was dié met verlof.  Hy’t nooit gevra waarvoor nie, ook nie rêrig belang gestel nie.  Hoe hulle so ‘n belangelose mens soos hy kon aanstel, sal hy nie weet nie.  Dalk was sy pose briljant.  Retha het altoos gekla hy wys nie sy gevoelens nie.

‘n Beskaafde vrouestem gee antwoord.  Toe hy na Meneer de Koker vra, vertel die lang oomblikke stilte hom hy’t nou sommer met die intrapslag skeefgetrap.  Nee, hier woon nie ‘n Meneer de Koker nie.  In verband waarmee soek hy die persoon?  Adjunk-hoof?  O, sý is die adjunk-hoof van die plaaslike hoërskool, waarmee kan sy help?  Die nuwe hoof?  Wat ‘n aangename verrassing!  Natuurlik kan hy die sleutels kry, altyd ‘n goeie plan om vroegtydig paraat te wees.  Kan hy haar môre by die skool ontmoet?  Gou-gou kant en klaar gereël.

Sy hart kry sy lê onder in sy skoene.  Klink na ‘n vrou wat gewoond is bevele uitdeel.  Sekerlik gebril en gebolla en haat al wat man is.  Dan behoort hulle goed reg te kom; in ‘n verhouding gaan hy hom nie weer begewe nie.

Hy skud sy kop toe hy die foon neersit.  Kan jy dit glo – hy is sowaar verontwaardig oor sy adjunk ‘n vrou is!  En hy dag nog altyd hy’s oopkop en verlig.  Wat is daar nóg in homself waarvan hy nie weet nie,  wat Retha dalk tot raserny gedryf het, wonder hy met toenemende ongemak.

Hy sit en bak al hoelank in sy kar voor die skool toe die motorfiets met ‘n vaart om die hoek kom.  Hy dag hy sien gesigte.  Verslae kyk hy hoe sy ‘n ellelange been nonchalant oor die fiets terugswaai, die helmet afhaal en die blonde bos hare uitskud soos ‘n hond na ‘n lekker swem.  Sy kom met lang selfversekerde treë na hom toe aan, steek ‘n hartlike hand deur sy oop venster.

“Mnr de Vries?  Sekerlik vries ons nie vanjaar in die Kaap nie, né?  Kom binne, gelukkig het jou kantoor heerlike lugreëling, tot die argwaan van die ganse personeel.”   Sy’s nie meer ‘n kind nie, daar is fyn lyntjies om die skerp blou oë.  Maar sy het ‘n lýf aan haar.

Soos ‘n skaap ter slagting loop hy agter haar aan.  “Mý naam is vanjaar baie meer toepaslik, of hoe?”  lag sy nog ewe oor haar skouer.

Saam met ‘n motorfietsmaniak wat snags water steel moet hy nou ‘n skool bestuur, bid jou aan!  Mnr de Vries en Mej de Koker, dink net wat kan ‘n skrander hoërskoolleerder dáárvan maak!  Hy sal die bespotting van hierdie skool wees.

Jy’s te ernstig, Meyer, hoor hy Retha se stem, kry ‘n lewe, lag ‘n slag!  Hy sukkel om vir homself te lag, hy weet dit.

Hier gaan hy bars vanjaar.

 

FEBRUARIE:

“Meyer, ek dink ons moet vanmiddag se sport afstel.”  Die blonde mopkop loer familiêr om sy kantoordeur, helmet swaaiend in die regterhand.

Hy het pas besluit dis die wyse ding om te doen,  maar één kyk in sy adjunk se fletsblou oë, en die duiwel sit vierkant op sy skouer.  En dié is van toeka af mos maar ‘n aweregse ou siel.  Dus:  “Juffrou de Koker, vandag se kinders is opgepiep en gemaksugtig.  Ek sal afkondig hulle moet hul hoede en waterbottels en sonskerm onthou.  Maar die sport afstel – heeltemal onnodig!” sê Meyer gehoorsaam op Lucifer se bevel.

Sy’s dadelik op haar perdjie:  “Jy sit hier in jou lugverkoelde ivoortoring, jy weet nie wat gaan buite aan nie.  Kom voel ‘n bietjie hoe voel dit op die sportveld, jy’s hoeka so wit soos ‘n spook.”  En karba! slaan sy die deur toe.

Hy laat sak sy kop in sy hande.  Die skool is skaars ‘n maand aan die gang en hy is lewensmoeg.  Sy trek Kaap toe was ‘n flater, die hoofskap ‘n fiasko.  Sy kantoor is donker gerook, sy tuintjie is verdor soos sy lewe; van al sy mooi plannetjies het niks gekom nie.

Sy waterstelende, motorfietsryende buurvrou verpes sy lewe tuis en by die skool.  En wanneer hy op sy kwaadste vir haar is, sien hy daardie bene raak.  Hy was nog altyd ‘n man vir bene.  En bene hét sy – die goed eindig net eenvoudig nie.

Dae later slaan hy nog vure dood, figuurlik darem, terwyl letterlike vure oral in die kurkdroë Skiereiland verwoesting saai.  Natuurlik moes die moeilikste mamma in die hele skool se bedorwe bloedjie gaan staan en flou word in die nette.

Dit sal hom leer om sy duiwels op hok te hou.

 

MAART:

Die Kaap se fleur is af.  Malse groen wêreld wat nie droogte gewoond is nie, soos ‘n bedorwe vrou wat nie swaarkry kan vat nie.

Die dae krimp gehoorsaam na die eis van die seisoen, maar bly windstil en wolkloos en warm.  Kapenaars smag na die reëndraende Noordwester.   Die natuur hou asem op.  Dis of sy lewe ook die pas markeer, wag op iets.  Maar wat?

Paasnaweek breek aan.  Hy is stoksielalleen; hy het geen werklike vriende gemaak die afgelope kwartaal nie.  Retha se stem bly hom treiter in sy drome:  Meyer, jy is te rigied, Meyer, jy moet vir jouself leer lag, Meyer dit, Meyer dat.

Op Goeie Vrydagoggend sit en rook hy weer eens op sy stoeptrappie en staar selfbejammerend oor sy asvaal stukkie tuin.  Hy’t nie eens dié kwartaal gebodder met natmaak nie, die blonde merrie langsaan gebruik in elk geval genoeg water vir die hele buurt.  Hoeveel keer het hy haar al aangespreek?  Dan wip sy haar en maak ‘n omkeer dat jy net hare sien waai, met ‘n slim antwoord oor die skouer.  Steur haar nie aan hom nie, by die skool ewe min as tuis.

Daar begin die gebrul alweer.  Sy’t vannag watter tyd ingekom.  Seker op pad na ‘n saamtrek van die Hell’s Angels of iets, plaas dat sy haar sondige skrede na die kerk toe wend.

Hy sit nog netso en mopper toe sy na ‘n uur of wat teruggebrul kom.  Sy kom en gaan op die raarste tye, hy kan sweer sy tempteer hom moedswillig. Die deurklokkie vang hom onverhoeds, dis seker al tienuur en hier sit hy nog ongekam en ongeskeer in sy rugbybroekie rond.

Dis sy.  Melienke de Koker.  Verspotte naam.  Onvanpas by haar doodgewone boerevan, soos haar gedrag nie pas by haar verantwoordelike pos aan ‘n bekende hoërskool nie.

Die helmet swaai in die regterhand, sy skud die blonde boskaas uit met die bekende uitdagende gebaar.  Sy hou ‘n keurige pakkie met Paasbolletjies na hom toe uit:  “Hier,  ek sien die Paashaas het vir jou ietsie voor jou deur gelos.”  Die Paashaas kan net die dierbare tannie van langsaan wees.  Hy wens die buurvrou aan die ander kant wil ook ‘n slag dierbaar wees.

Onverwags word sy wens bewaarheid – vanoggend is sy die dierbaarheid vanself:  “Is jy alleen die naweek?  Kom drink iets by my.  Lekker kerk gewees, is jy al tuis in ons gemeente?”  Alles in een asem, gee hom g’n kans vir ‘n antwoord nie.

Hy’t nog nie vanjaar sy voet in ‘n kerk gesit nie.

Hy vee verleë oor sy stoppelrige kennebak.  Hy’t nie krag vir haar geselskap nie, maar waarlik ook nie vir sy eie nie.

“Ontspan, kom soos jy is, man!”  En weg is sy.  Hy drentel agterna.  Was nog nie in haar plek nie, meteens is hy nuuskierig.  Wat weet hy eintlik van haar?  Netmooi niks.

Hy raak vinnig steeks toe hy die keurige tafel met eetgoedjies en mooi koppies sien.  “Toemaar, hier kom nie nog mense nie, hierdie is sommer simbolies,” stel sy hom gerus.

Simbolies?  Die vroumens is nie reg wys nie.

Sy staan oorkant hom met ‘n foto in die hand.  Haar gesig is meteens ouer, die lag is weg uit die blou oë.

“Hier, my verloofde.”  ‘n Aantreklike blonde man lag op na hom toe.  “Ons was verlede jaar deel van die Paasnaweek se statistiek.  Ek was gelukkig,” en sy lig die blonde bos hare van haar voorkop weg.  Die litteken lê woedend en rooi net onder die haarlyn.  Hoekom het niemand hom gesê nie?

Omdat jy nie gevra het nie, antwoord sy gewete.

Meteens verstaan hy van die waterstelery.  “Dit was sy tuin?”

Sy knik:  “Ons het dit saam-saam aangelê.”

“En jy het dit aan die lewe gehou ter wille van die herinnering?”

“Ja, maar dit het nie gewerk nie.  Ek gaan nie meer water steel nie;  die seuns gaan nou van die manne geskei word op hierdie lappie aarde.  Wie wil vrek, moet nou maar vrek.”

Sy hand gaan vanself na haar toe uit. “Melienke, ek is verskriklik jammer ek het so aangegaan oor die water.  Ek het regtig nie geweet nie.”

“Jy’t nie geweet nie, want ek het jou nie gesê nie.”  Sy’s lank, sy kyk hom vierkant in die oë.

“En ek het nie gevra nie.”

“Maar nou weet jy.”

“Ja, nou weet ek.”

Hoeveel dinge is daar nog wat hy nie weet nie?

“Waarheen gaan jy saans en kom dan op die onaardigste tye terug?”

Sy streel liefderyk oor die glansende saksofoon wat hy nou eers raaksien:  “Ek speel in ‘n jazz orkes – my gered van ondergang die afgelope jaar.”  Sy lag vir hom; sweerlik sy bose gedagtes geraai.

Sien, as jy vra dan hoor jy;  wonder en wroeg is puur verniet.

 

APRIL:

Die noordwestewind skuifel oor die stad, voel-voel met slanke misvingers oor die moeë strate heen.  ‘n Buitjie hier en daar bring verligting vir siel en liggaam, maar nog gans te min vir die dorstige menigtes.

Meyer de Vries begin spit in sy tuintjie.  Hy pluk uit wat verdor en verdroog is, hy maak skoon vir die groot oorplant in die lente.  Toe hy klaar is, pak hy Melienke se stukkie aarde en gooi die verloorders minagtend uit.

Sy irriteer hom nie meer nie; sy inspireer hom nou.  Stadig word hulle ‘n gedugte span.  Sy personeel spot goedig met De Vries en De Koker wat deesdae ‘n verenigde front vorm.  Dis goedige spot, sonder enige venyn.  Die liewe oumense van langsaan glimlag tevrede as hul die twee so saam-saam in die tuin sien spook.

Melienke de Koker word sy hartsvriendin.  Tot op die dag van die kriek.

Hulle woel weer so saam-saam in haar tuintjie.  Op wonderbaarlike wyse plaas die Voorsienigheid die gediertetjie op ‘n baie private plekkie op haar lyf.  Melienke is ‘n vrou wat ‘n moeilike graad 12-klas met ‘n enkele kyk kan stilkyk, en ‘n motorfiets kan ry dat hy weet hy’s gery, maar toe die kriek tussen haar borste begin kriewel, toe gil sy.

Meyer de Vries is ‘n besadigde man wat lig loop vir die versoekings van die vlees.  Maar toe sy haar hemp oor haar kop pluk, kýk hy en hy síén.

En ‘n vriendskap is daarmee heen.

 

MEI:

Dit sous behoorlik in die Kaap.   Ou Tafelberg hurk sluimerend in haar wolkkombers.  Helder strome blink soos vreugdetrane teen haar hange.  Die Kapenaars swets hierdie winter halfhartig in die verkeersknope.  Vanjaar is dit maar uithou en bekhou in die reën; hulle weet nou wat droogte is.

Die plakkersdorpe staan enkeldiep in die modder, die bedelende straatkinders skuil koulik in hul swartsakmanteltjies.  Die Kaapse winter eis sy tol.

Maar lewegewende water pols weer deur die are van die Moederstad;  haar hart klop sterk soos dié van ‘n bloedjong bruid.

En Meyer de Vries het leer motorfiets ry.  En jazz luister.  Onder andere.

Kortverhaal: Nagmusiek

[image error] Nagmusiek het in rooirose van Augustus 2005 verskyn en het uit ‘n spesifieke naweek aan die Weskus gespruit. Dit het ook later in ‘n bundel kortverhale verskyn. 

Die Swartland se bulte dein om my in ‘n duisend skakerings van bruin.  Tussen die laaste yl stoppels van die somer dans hittegolwe en stofduiwels en my eie ellende.

”Jy moet besluit , Engela!” het Tom vanmôre woedend uitgeroep, “My geduld is op!”  Op sy beste nie ‘n geduldige man nie, het hy vanoggend die einde van sy alte kort lont bereik.

Engela.  Ek is nie meer Tom se Engeltjie nie.

Ek swaai my plat, rooi karretjie se neus impulsief van die teerpad af na ‘n Weskusdorpie met ‘n poëtiese naam.  My rug is lam en my kop is seer; ek gaan nie my tuisdorp vanaand haal nie, te veel getalm en gemopper langs die pad. Gelukkig het ek niks laat weet nie; my mense leef nog niksvermoedend hulle rustige lewe in hulle rustige klein wêreldjie van kleindorpse lief en leed.  Van Engeltjie se dubbele lewe weet hulle niks.

Amper-amper laai  die sinkplaatpad my net daar af met (duur) plat, rooi karretjie en al.  Nie ‘n goeie plek vir ‘n ongeluk nie; hier’s nie eens ’n selfoonsein nie.   Ek is ‘n meisie wat my lewe beplan; daar is nie ruimte vir onbeplande ongelukkies van enige aard nie.

Soos die onbeplande ongelukkie wat onkeerbaar onder my hart groei.

Die vissersdorpie kronkel lui-lui kuslangs.  Ek ry deur ‘n ou buurt uit ‘n vergange tyd van welvaart; die huisies nou afgeskilfer en moeg geleef, tot barstens toe gevul met lief en leed en armoede.  Ek sien vroue besig met die laaste takies van die dag, en verwaaide tuintjies wat dapper beur teen die seewind.  Oral is kinders, kinders; dit voel of die kinders my van alle kante beleër.

‘n Tweespoorpaadjie bring my op die smal rotsbestrooide strand.  Verlate visfabrieke staar stom uit oor die baai, skouer aan skouer met beskeie vakansiehuisies uit ‘n vroeër tyd.  Agter my teen die hange flits die namiddagson in die vensters van die rykes se wit paleise.

Ek skop my skoene uit en steek my voete in die ysige water.   Skaars ‘n klipgooi voor my woel die donker water, word rustig, draai en kolk dan weer.  Ek sak neer op ‘n rots en staar tot ek eindelik die eerste rug sien boogmaak, dan nog een en nog een.  Verwonderd sit ek en kyk hoe die skool dolfyne voor my speel, ‘n kosbare geskenk spesiaal net vir my.  ‘n Swaar, dowwe weemoed kom lê in my lyf terwyl dit stadig aand word rondom my en die magtige oseaan rustig klots om my verkluimde voete.

Die dowwe pyn in my laerug bly halsstarrig klou.  Die eerste liggies begin al knipoog teen die rant toe ek my stram lyf optel van die klip af.  Om hier soos ‘n verdwaalde  Lorelei rond te sit, sal aan my saligheid niks maak nie.  Geen slagoffer in sig om die dieptes in te lok nie; geen held op ‘n wit perd kom strandlangs aan nie.  Net ek, en ek het nie raad vir myself nie.

By ‘n lang sandstrand hou ek weer stil.  Hierdie gewroeg gaan my nêrens bring nie; ek gooi my lyf teen die wind terwyl swerms seesterretjies en meeue geruisloos oplig soos ek aankom, dan rustig weer agter my afsak.  Soos die getye styg en sak hulle, styg en sak, vasgevang in die ewige ritme van die oseaan.

Ek kry nie weggeloop vir my smarte nie – die wind kom waai weke se trane los.  Ek huil lustig teen die wind in; jare se vrese en verliese en verlangens het my eindelik ingehaal.  My hare waai in slierte deur my mond; ek proe die sout van see en trane op my lippe.  Ek moet ‘n aardige gesig wees om te aanskou, maar dit traak my ook nie meer nie.   Gelukkig is hier geen ander siel in die omtrek nie; dié tyd van die dag trek die wêreld se gelukkiges laer in hul vertroude, warm kring, met koffie of ‘n drankie met geliefdes, en rustige gesels oor die dag se wel en wee; hulle dwaal nie in stormwind op verlate strande rond nie.

‘n SMS  dring skril en ongevraag tot in my stilte: Tom, my baas en ook my minnaar.  Het nie eens besef hier is weer ontvangs nie.  Ek vee die boodskap summier af, en sit die selfoon af.

My hart en my lyf roep na hom.  Maar ek kan nie teruggaan voor ek weet wat om te doen nie; ek is by omdraai verby.

Die aand het stil-stil oor die strand geskuif.  Ek is alleen en skielik doodbang, en ek het nie slaapplek vir die nag nie.

Toe ek senuweeagtig omdraai, vang my oog die restaurant vlak bokant die hoogwatermerk.  ‘n Onopsigtelike gebou wat lyk of hy vanself tussen die verwaaide  bossies kon opgestaan het.  Ek sien sagte lig en vae mensfigure wat rustig rondbeweeg.  Voor die gebou speel ‘n man in die skemer met ‘n hond en ‘n bal in die wind.  Hy is kaalvoet en sy krulhare staan verwaaid om sy kop.

Toe ek verbyloop kyk hy vir ‘n oomblik op in my gesig.  Hy het regte Liewe Jesus-oë.  Sag en sonder verwyt.  Ek dink liewer nie hoe ek vir hóm moet lyk nie.

Ek gaan sit op die stoep, bestel die broodmandjie en ‘n glas wyn.  Om my stry gesinne goedig oor hul keuse op die spyskaart; ‘n groepie buitelanders neem laggend foto’s op die trappies.  Ek wil verdrink in my alleenheid.

‘n Lamheid het in my lyf kom lê; te veel gespanne ure bestuur vandag.  Ek is brandend lus vir ‘n sigaret, maar die nie-rook-nie tekens gluur my van elke muur af aan.  Geen genade vir ‘n arme sondaar nie.

Sondaar, inderdaad.

Die man met die hond kom rustig aangestap, gemaklik soos een wat elke dag kaalvoet loop in die sand.  Hy glimlag en knik vir my toe hy die stoeptrappies opkom.  Ek is sekerlik nie ‘n gesig om gou te vergeet nie; poffer-oë en verwaaide boskaas.

Impulsief vra ek:  “Weet jy dalk waar ek slaapplek kan kry?”

“Jy kan by my kom slaap.”

Ek word altyd katterig as ek verleë is:  “Dis die swakste pick-up line wat ek nog ooit gehoor het.”   Ek voel hoe word dit warm in my nek; staan slet dan op my voorkop geskryf?

Hy glimlag onverstoord:  “Kalmeer, ek huur kamers in my huis uit.”

Ek het nie juis ‘n keuse nie.  As hy ‘n maniak is wat my vannag wil vermoor, is dit maar tot daarnatoe.  Ek ignoreer hom verder, eet my brood en drink my wyn; kompleet ‘n kwaai tiener met stilstuipe as die grootmense nie verstaan nie.

Hy bly in ‘n pretensielose wit huisie, duidelik ‘n ou plekkie wat liefdevol herstel is.  Daar is ‘n koperkatel met ‘n gehekelde bedsprei, ‘n skulpgordyn wat ritsel in die wind en ‘n veranda met holgesitte rottangstoele.

Daar is geen ander gaste nie, ook nie ‘n mevrou nie.  Ek het tog net nie krag vir ‘n opdringerige mansmens nie.  My veggees is verlore; ek het net ‘n paar verroeste karateskoppe om op terug te val.

“Maak jou tuis,” sê my gasheer, “Ek moet eers weer teruggaan restaurant toe.”  Ek blaas my asem saggies uit.  My paar armsalige skoppe kan maar in hul lêplek bly.

Dalk bêre hy my vir vanaand.  Of dalk is ek te lelik vir hom.

Ek besef nou eers hy’s die baas van die plek op die strand.  Seker ‘n verloopte jappie uit Gauteng.

Wat maak dit mý?  ‘n Verloopte jappie uit die Kaap?

Ek laat sak my moeë lyf in ‘n diep bad met baie borrels.  Ek kyk af op die borste wat sigbaar voller is, die plat bruin magie en uitstaan heupbene.  Tom hou van my maer, en bruingebrand.  Ek hou van hóm nes hy is:  aantreklik, dinamies en volkome egosentries.  Ek het met vuur gespeel, en my vingers verbrand; wet van die natuur.

Verbeel ek my of maak my lyf al klaar ‘n ronding?  My hande vou vanself beskermend oor my buik.

In my leef ‘n nuwe wese.  Onverwags, ongevraagd, maar onmiskenbaar léwe.  Ek kán dit nie vermoor nie.  Altyd ‘n klein hartjie gehad; lewe is lewe, of dit nou ‘n kuiken of ‘n kind is.  En hierdie is ‘n kind, mý kind.

Tom dink rasioneel, met sy kop.  Hy dring aan op ‘n aborsie.  Ek dink met my hart en my hormone.  Ek kán nie.

Die pad vorentoe gaan ‘n alleenpad wees.

Ek kan nie verder dink nie.  Ek sluk ‘n paar pynpille en kruip in die bed.  Ek trek die spierwit beddegoed koulik op tot oor my ore.  Ignoreer die probleem, dalk gaan hy weg.  Dis my laaste wrang gedagte voor die slaap my kom vat.

Diep in die nag begin die musiek.  Iemand speel klavier, dofweg agter toe deure.  Ek luister in die donker.  Words van die Bee Gees. Beautiful in Beaufort-Wes.  As almal ver is.  Weemoedig genoeg om jou hart te breek.

Ek gooi ‘n baadjie oor my skouers en sluip by die figuur in die voorkamer verby, buitentoe, stoep toe.  Die hond se stert klop-klop in herkenning op die plankvloer.  Ek krul my op in die een ingeleefde rottangstoel, steek ‘n sigaret aan.  Die musiek vloei saggies by die oop deur uit, die paar trappies af,  die silwer nag in.  Die see haal diep en rustig asem.

Ek wip toe hy in die ander stoel neersak.  “Hoekom is jy so hartseer?”

Vaderland, wat ís die man?  ‘n Profeet?  Lyk bepaald soos een: sagte oë, yl baard, langerige krulhare, de lot.  Ek voel skuldig en sondig.  En baie alleen.

Dis maklik in die donker:  “Ek is swanger.  Onbepland en ongevraag.”  Ek vergeet natuurlik die son kom elke môre onverbiddelik weer op.

Hy sit vinnig regop.  “Dan moet jy onmiddellik die sigarette los.  Alkohol ook, terwille van jou kind.”  Nou nie juis die reaksie wat ek verwag het nie.

“Tom wil hê ek moet ‘n aborsie laat doen.”

“Watse soort man is hy wat dit van jou verwag?”

“Hy is onder andere ‘n getroude man.”  Ek suig skuldig aan my sigaret, blaas kringetjies voor my uit.  By Tom geleer, soos baie ander dinge.  Soos valsheid en bedrog.  Ek is goed grootgemaak, maar die smalle weg het my ontwyk.

Die hond sug by ons voete.  Die halwe maan skuif stadig oor die see.  Ek ril in my yl nagrok.

“Vir my is  alle lewe heilig.”   Hy verwyt nie, hy sê net.

“Ek sal die kind alleen moet grootmaak.  Tom sal nie skei nie, dit weet ek lankal.”  Môre vat ek my kar en ry, en sien hierdie man nooit weer nie.

“Duisende kinders word by enkelouers groot en kom heelhuids anderkant uit.”  Hy kan maklik praat, wat weet hy miskien?

Hy kan nog gedagtes lees ook:  “Ek was so ‘n kind, ingeval jy wonder.”

Ek het nie krag vir redenasies nie.  Ek strek my bene, trek die baadjie stywer om my skouers.  “Verskoon my asseblief, ek wil gaan slaap.”

Hy staan dadelik op, laat my voor hom ingaan, sluit die deur agter ons.

“Slaap gerus lekker laat, Sophie sal sorg vir ontbyt wanneer jy wakker is.”

 

Die dagbreek skuil nog agter die gordyne toe ek wakker raak.  Ek weet onmiddellik daar is fout.  Groot fout.  Die dowwe pyn in my rug is nou ‘n mes wat deur my sny.  Ek lig die kombers bewend op.

My probleem is besig om weg te gaan.  En ek is nie bly nie.

Ek weet nie eens wat is die man se naam nie, en nou moet ek met só ‘n ding na hom toe.

Ek strompel badkamer toe, gryp ‘n handdoek en vou dit om my lyf.  Ek maak dit tot in die voorkamer, langs die stil klavier.  Die huis swyg om my; hy is nie hier nie.  Dis te vroeg vir Sophie.

Dankie Here: voetstappe op die stoep.  Hy het gaan draf, sy t-hemp is natgesweet, die weerbarstige hare gepleister teen sy kop.

Hy gee my een kyk en gryp na die telefoon.

Teen latenstyd is ons terug van die hospitaal op die naaste groterige dorp.  Minus my probleem.  Net, ek is nie bly nie; my lyf is leeg en my hart is stukkend.

Die nagmerriedag het vervaag in newels van hartseer en pyn.  Maar snaaks, die suster aan diens se beeld bly lê iewers vlak agter my oë.  My gasheer ken haar blykbaar goed.  Sy’t dit probeer wegsteek, maar sy was duidelik bly om hom te sien.  Ek wonder of daar iets tussen hulle is; hy was gewoon vriendelik, duidelik nie verlief nie.  Haar houding teenoor my was professioneel, maar koud.  Ek kon doen met ‘n bietjie warmte; ek voel verlate tot in my diepste gebeente.

Die bed is silwerskoon oorgetrek.  Sophie het ‘n sagte gesig en wyse oë.  Hulle sê mos jou gesigsuitdrukking weerspieël jou verlede; ‘n sagte gesig wys jy was goed vir baie mense.  Sy bring soet tee en beskuit en kloek om my.  Ek suig die sorg in soos ‘n spons.

In die nag hoor ek hom speel.  Eine kleine nachtmusik.  Maanligsonate.   Die Forelle  van Schubert.  Ek sluimer weer in, vreemd getroos.

Dis helder dag toe ek wakker word van stemme êrens in die huis.  Daar’s ‘n vrouestem, nee twee.  Dan het hy tóg ‘n vrou?  En sy het ‘n maatjie saamgebring?  Ek wens ek kan verdamp.

Dit word my nie gegun nie:  “O, jy is wakker.  Hier is iemand wat jou dringend wil sien.”  Sy naam is toe Marcus.  Ek het gister veel meer as net sy naam leer ken.  Hy was gister vir my, ‘n totale vreemdeling, ‘n rots om aan vas te hou.  Dis ‘n gelukkige vrou wat hom kan vastrek.

Ek trek die komberse angstig tot onder my ken:  “Niemand weet ek is hier nie.”

Verrassing, verrassing:  “Ongelukkig wel.”  Sy oë kyk sag en diep, sonder oordeel of verwyt.

Ek pluk nog vervaard die borsel deur my  bos hare, toe staan sy in die deur.  Nie so perfek versorg soos altyd nie, die spore van min slaap en trane sigbaar op haar mooi gesig.  Mona.  Tom se Mona.

In die deur agter haar huiwer die verpleegkundige van gister.  Kennelik haar bloedsuster, dit kan ek nou dadelik sien.  Maar hóé?  Is die mense hierrond heldersiende?

Ek staar haar onnosel aan; ek het niks te sê nie.

Mona wuif die ander vrou weg, maak die deur tussen hulle toe.  Sy krap nie my oë uit nie; sy vat my hand, en lyk waaragtig besorg:  “Hoe voel jy, Engela?”

Sy kon my liewer geklap het, dis immers wat ek verdien.  Teen goedheid het ek geen verweer nie.  Sonder die gewone grimering is haar gesig ook sag –  ‘n goeie vrou.  Met wie se man ek al jare lank ‘n verhouding het.

Sy gaan sit op die punt van die bed.  “Miskien het Tom jou vertel, ek het verskeie miskrame gehad.  Ek weet hoe dit voel.”

Hy het my nie vertel nie.  Maar wel dat sy hom nie verstaan nie.  Ek begin vermoed hy het gelieg.

Sy praat rustig:  “Ek weet al lank van jou en Tom.  En my suster is my enigste vertroueling.  Jy kan tog seker verstaan dat ‘n mens so-iets nie maklik alleen kan hanteer nie.”

Ek knik sprakeloos.  Ek het nie ‘n enkele vertroueling nie.  Die angs en ekstase was dikwels te veel om alleen te verdra.

‘n Sagte gelatenheid lê oor haar gesig.  “Sy het jou onmiddellik herken aan my beskrywings, natuurlik jou adres ook op die vorms gesien.  Daarby het sy ‘n voortslepende, eensydige verhouding met Marcus, wat maar nie rigting wil kry nie.  Jy kan dus verstaan dat sy my gebel het.”  Dan het ek my gister nie verbeel nie, daar ís iets tussen hulle.  Van háár kant af.  ‘n Klein stukkie vreugde roer in my.

Haar gemanikuurde hand volg die patroon van die deken.  “Ek was destyds te lafhartig om Tom te konfronteer; ek het nie kans gesien om hom te verloor nie.”

Hoe kan een man van vlees en bloed soveel mag oor twee intelligente vroue hê?

Ek wurg die bitter woorde uit:  “Tom sal jou nooit los nie, hy hou van sy lewe soos dit is.”

Sy knik:  “Ons was albei ewe dwaas.”

Ek skuif op teen die kussings:  “Ek kan nooit weer teruggaan na hom toe nie.”

Haar hande word stil.  “Hoekom?”

“Hy was bereid om sy eie kind te laat vermoor.  Ek sal dit nooit kan vergeet nie.”  Dis vir myself ook nuus, maar dis waar.

Dis ‘n verligting om met iemand te praat hieroor, al is dit dan nou sy vrou:  “Hy was baie ontsteld toe ek swanger word, my van nalatigheid beskuldig. Aangedring op ‘n aborsie.  Dis seker die logiese ding, maar ek kón net nie.”

My trane loop alweer:   “Ek is gisteroggend na ‘n liederlike rusie by die kantoor weg, sommer gery, geweet ek moet besluit, en gou ook.  En te onnosel gewees om te besef die knaende rugpyn is die besluit wat alreeds vír my geneem is.”

Sophie kom ongenooid in met ‘n skinkbord.  Duidelik deur Marcus gestuur as weerligafleier.  Maar hier is geen weerlig nie, net twee onnosel, hartseer vroue.

Mona skink die tee met fyn bewegings:  “Ek het nog nie finaal besluit nie, maar ek sal Tom waarskynlik binnekort verlaat.  Sy reaksie toe ek hom gisteraand konfronteer, was vir my eenvoudig onaanvaarbaar, die spreekwoordelike laaste strooi.”  Sy sê die woorde soos ‘n resitasie op, sekerlik die heelnag geoefen daaraan.

“Was hy bly ek het die baba verloor?”

“Nie regtig bly nie, maar verlig.  En toe kom dit uit hy weet lankal dat ek weet van jou.  Dít kan ek nie verskoon nie.”

Sy staan op:  “Engela, ek sal sorg dat jy ‘n maand verlof kry.  Rus uit, herstel eers heeltemal voor jy enige besluite neem.”

My besluit is klaar geneem, ek sal hom vandag nog bel.  Ek dink skuldig aan die dooie selfoon onder in my handsak.  Hy was seker mal van bekommernis, of dalk net van sy gewete?

Ek kyk deur die venster hoe die twee vrouens motor toe loop in die verblindende son.  Dis Mona wat haar suster ondersteun, nie andersom nie.  Ek wonder wat is in die voorkamer gesê; net die klavier sal weet.  Nog ‘n vrou met ‘n verpletterde droom.  Ek voel empatie met haar, nie woede nie.

Die musiek begin kort daarna.  Harde, opstandige klanke.  Hy het waarlik iets vir elke geleentheid.  ‘n Wonderlike manier om jou duiwels te besweer, lyk dit vir my.  Ek het nie so-iets nie, ek rook net al meer en ry al vinniger as die lewe my druk.  En hier lê ek, magteloos en moeg, ontdaan van albei, terwyl my duiwels oor my dans.

Sophie kom haal die skinkbord, skud haar kop meewarig in die rigting van die voorkamer.  “So speel hy maar altoos as die verlangste hom oor raak, ek het dit al gewoond geraak.  In die nagte glo ook, as hy nie kan slaap nie.”

“Waarna verlang hy dan so, Sophie?”

“Vrou en kind, mos gevermoor in Johannesburg, ‘n hijacking gewees.  Hy was ‘n ryk man daar bo, stringe eetplekke gehad.  Als verkoop en die pad gevat, later van tyd hier uitgeslaan en nesgeskop.”

Man van smarte, laat dink my aan die Man van Nasaret.  Nie iemand wat veroordeel nie.

Ek bly ‘n paar dae; rus en lees en luister snags na die musiek.  Ek sien min van Marcus, maar ek wéét van hom.  Hy is dáár, soos die rustelose oseaan en die wye blou lug.

Toe ek oplaas moet groet, vat hy my hande vas in sy lang klaviervingers:  “Engela, sien ek jou weer?”  Engeltjie het verby gegaan; ‘n nuwe lewe wink vir my.

Ek kyk af na sy sonbruin hande, en op in sy sagte oë:  “Wíl jy?”  Ek flankeer nie, ek vra net.

“Baie graag.”

Ek knik:  “Dan sál jy.”

Ek hoor die begin van sagte musiek diep onder in my hart.

 

 

Kortverhaal: ‘n Kwessie van balans

[image error]‘n Kwessie van balans het in Huisgenoot van 11 Augustus 2005 verskyn – in die dae toe ons nog radiowekkers voor ons beddens gehad het.

DIT MOET DIE RADIOWEKKER WEES.  Elke oggend knap na 03:00 knipoog hy.  Net één keer.  Maar dan’s ek wakker.  Helder wakker.  En hónger daarby.

Ag nee! Dis alweer sulke tyd … Die deur na droomland is gesluit

       Insomnia*

Tot my innige spyt het ek nie die geneigdheid om soos onse Koos liedjies of boeke te skryf as ek nie kan slaap nie.  Al wat ék doen, is stres en eet.

Ek kyk die wekker boos in die oog.  Hy sit rustig op my bedkassie en trek nie ‘n spiertjie nie. Ek draai links om 03:27.  Ek draai regs om 03:47.  Ek gaan toilet toe om 04:04.  Die stram kraan is strammer as ooit.  Die groot spieël se uitdrukking is dof; sy’s ‘n meisie vir die lig.  Deesdae verkies ek haar in die donker, dan het sy geen mag oor my nie.

 

Die enkele trappie na die kombuis lê en wag vir my met sy gewone vermakerige grinnik.  Maar ek is te vinnig vir hom.  Hy gryp nog na my enkels, toe het ek alreeds die ketel ongemerk bekruip en in ‘n stewige greep beetgekry.  Dié  stoei verbete, maar die koue straal water in sy  keelgat kry hom gou onder beheer.  Altyd beter om ferm te wees, veral met deesdae se elektroniese jongelinge.

Insomnia

Jy’s die overture wat my ure begelei

Insomnia

Ek is wakker, dus is daar geen rus vir my

Insomnia

Terwyl ek wag vir die water om te kook, dink ek aan my pa.  Koue winteraande is vir my sinoniem met stomende bekers soet rooibostee en met Pa.

Vir my  pa was ek altyd goed genoeg.  Nes ek is, klein fabrieksfoutjies en al.

Een enkele taxi, een enkele stopstraat, en ek is sonder die man vir wie ek altyd goed genoeg was.  Dis al ‘n paar jaar en dis nog altyd seer.

Dis lankal nie meer winter nie, maar ek voel koud tot in my binneste gebeente.  Ek vat my tee en kaastoebroodjie en gaan klouter terug in die bed.  Toe bel ek my ma.  Ek kan behoorlik vóél hoe sy skrik.

“Ma, ek kan nie met Francois trou nie,”  snik ek skuins voor 5:00 in haar verstomde ore.

My ma is ‘n merkwaardige vrou.  Sy herwin haar teenwoordigheid van gees blitsvinnig.  “Dis goeie nuus, Sussie!  En hoekom nie?”

Ek was onnosel genoeg om simpatie te verwag.  Ek het gerieflikheidshalwe vergeet my ma het die liefde van my lewe beswaarlik een kyk gegee, toe’s hy kant en klaar afgekeur en afgeskryf.

“Sy ogies sit darem te na aan mekaar,” was al wat ek uit haar kon kry.  Nou kliek ek eers sy het my maar net tyd gegee om self my fout agter te kom.  En natuurlik gebid dat dit bars.  Watter kans het die arme man dan nou eintlik gehad?

Ek snuif en sukkel, maar eindelik kry ek dit darem uit:  “Hy … hy … hy sê ek moet my borste laat groter maak, Ma!”  Nou blêr ek behoorlik.  Die vernedering om dit selfs net vir my ma te sê!

En wat doen sy?  Sy skater dit uit.  “Ag, Sumientjie, my arme kind, Ma is so bly!”

“Mááá!?”  Nou’t ek haar waarlik verloor.

“Ek was so bang iets vreesliks moes eers gebeur voor jy deur hom sien, my kind.”

“Maar dit ís vreeslik, Ma!”

“Natuurlik is dit vreeslik, Sussie, maar hy kon jou verneuk het, of getroud gewees het, of lang vingers gehad het.”  Sy lag sowaar alweer.

Ek sien dadelik Francois se vingers voor my; pragtig, soos die res van hom.  Slanke, goed versorgde vingers wat ek dwarsdeur hierdie wonderlike winter verbete van my bates af gehou het.  Het ek heimlik gevrees genoemde bates gaan geweeg en te lig bevind word?  En ek dag dis van kuisheid!  So kan ‘n mens nie eens meer jouself vertrou in hierdie bose ou wêreld nie.

“Maar ek het hom lief, Ma!”  Dit pyn in my lyf as ek net dink aan ‘n lewe sonder hom.

“Maar het hy jóú lief, Sussie?  Soos Pappa vir my lief was?”

Daar hét sy my.  My pa was versot op my ma;  hy het geen geheim daarvan gemaak dat sy vir hom pragtig was nie.  En my ma is geskape met donderdye en twee minuskule ou molshopies, soos haar ma en dié se ma voor haar.  En soos ek.

 

EK HAAL DIE WERK WEER eens leepoog en hoogs befoeterd.  Soos die liewe duiwel dit wil hê, is dit nou juis dié week my beurt by Navrae.  Gewoonlik geniet ek die spitsvondighede en onnoselhede van die studente; ek het self nog maar net-net daardie skoene ontgroei. Teenswoordig kyk ek hulle egter met wrewel aan.  Lui, bedorwe en onverantwoordelik, de leste een van hulle.  Veral die spul mansmense; dink almal hulle kan hul pad deur die lewe oop charm.  Jammer, maar vir my werk dit nie meer nie.

Die een moet onmíddellik dié spesifieke boek uitneem.  Nóú.  Ja, hy weet dis op Reserwe geplaas, maar hy kan nie hier geswot kry nie, die plek se ambience is nie vir hom reg nie.  Ek sweer hy het iewers ‘n onnosele ou meisietjie wat hom gedwee help opsommings maak.  Of dit vír hom doen.

Die volgende een is weer boos oor sy boeke nié meer op Reserwe is nie.  Wáár moet hy hulle nou in die grote biblioteek kry?  Ja, die seminaar moes al verlede week ingewees het, maar …

Die klomp in die oop studiearea vry meer onderlangs as wat hulle swot.  Die plek hang so dik van seksuele ondertone, ‘n ordentlike mens kan omtrent nie asemhaal nie.

Ja, jy’s reg, ek voel stokoud en my humorsin het my verlaat.  En ek is veronderstel om so ‘n sonnige ou mensie te wees.

Die enigste ligpuntjie in my donker Afrika laat my darem nie in die steek nie.  Gewoonlik knik hy bloot vriendelik in die verbygaan, die grys oë sag agter die brilglase.

Maar vanmôre halt hy by my toonbank.  “Juffrou Retief, is iets verkeerd?”  My naam staan natuurlik gespeld op my skamele bates vir algar om te sien.

‘n Sagte pienkerigheid slaan om sy ore uit.  Ek kan my oë nie glo nie: Ben du Toit, dié Ben du Toit, bloos as hy met ‘n meisie praat!

Ek kry sommer lewe:  “Wat bedoel u, Doktor?”  Dit voel my ek het dae laas spontaan geglimlag.

“Jou glimlag is nie op sy plek nie, Juffrou.” My hart smelt in my ribbekas.  Bekroonde digter, bekwame akademikus, en hy sien dit raak as een van die juniors by die universiteitsbiblioteek nie op haar stukke is nie.  Dis meer as wat ek van my dierbare kollegas kan sê; hulle lewe vrolik voort, onbewus van my ellende.

Ek kan dit nie glo nie, ek fladder sowaar my wimpers vir die man.  Pure instink.  “Ek is jammer, Doktor, as u nie tevrede is met die diens wat u ontvang nie.”  Kastig baie professioneel.

Die pienk tintjie word ‘n graad donkerder:  “Geensins, Juffrou, geensins.  Ek sien net jy is nie so op jou stukke soos gewoonlik nie.”  En weg is hy na sy gewone hoek waar hy elke vrye oomblik sit en werk.  Waaraan weet ek nie.  Kan ‘n volgende pryswenner wees.  Op sy paar in die dertig jare ryg hy hulle soos krale aan ‘n snoer in. Hulle staan almal netjies op my rakkie, en word dikwels liefhebbend daar afgehaal. Hulle is propvol wonderskone liefdesgedigte.

 

DIE AAND SIT EK MY selfoon af en kruip vroeg in die katel.  Maar ek slaap nie.  Ek dink.  Diep en eerlik, tot op die been.  Wat ek daar sien, is nie vir my mooi nie.

Ek sal die liefde van my lewe moet afsê.  Ek kan nie met ‘n man trou wat aan my wil laat sny vir sy eie plesier nie.  Dit help ook nie veel dat  ek ‘n vieslike vrees vir ‘n hospitaal het nie.

Maar hóé?  Hoe kry ek myself sover?  Hoe oorleef ek daarna?

Die afgelope winter was een lang fees.  Francois weet hoe om ‘n vrou soos ‘n vrou  te laat voel.  Ek is in styl die hof gemaak, tot in die afgrond bederf.  Ek het in ‘n stratosfeer ver bo die gewone sterwelinge gelewe.  En ampertjies daarin geslaag om my ma se voorbehoude as onbenullig af te skryf.

Soos alle seisoene moes ook hierdie winter in die tyd oplos tot blote herinnering.  Ek het niksvermoedend die mooiste, mooiste maand tegemoet getrippel.   Reg vir die somer, liggies gesonbruin (wonderlike roompies wat ‘n mens deesdae kry), nuwe smaakvolle tweestuk, sonstrepies in die hare, de lot.

Dit was ‘n jubelende dag, die see so blou soos my lief se oë, die strande so wit soos sy stralende glimlag, my hart so sag soos die sagste malvalekker.  Tot ek my sarong gemaak onverskillig laat val.

Toe sê die klop van my hart, die lied op my lippe, die glans in my oë vir my:  “Ons sal iets aan jou borste moet laat doen voor ons trou.”  En ek staan daar oopmond soos ‘n vis wat sy dam verloor het.

Behulpsaam gaan hy voort:  “As jy gewig verloor, sal jou ou borsies heel verdwyn, ons sal moet help.”  Dit suis in my ore.  Gewig verloor?  Help?

Praat mooi geduldig met my asof ek tien jaar oud is:  “Jy gáán tog gewig verloor, Sumientjie, jy kan tog nie só trou nie …”

Nie só trou nie?  Nie hóé trou nie?  Die lankverwagte t-woord waai soos die wind by my verby.

Maar ek het waaragtig tjoepstil gebly.  Hy het nie ‘n idee my ou wêreldjie het  ophou tol nie; hy’t my lafhartige stilte sekerlik as instemming vertolk.

Wonderbaarlik het ek die dag oorleef en die veilige hawe van my woonstel gehaal. Waar ek nog steeds verward en verwond my letsels sit en lek.  Gaan werk toe, doen die nodigste, en verder net tob, tob, tob …

Miskien is rou ‘n beter woord.  Want gaandeweg besef ek iets het gesterf:  my droom van ‘n huwelik soos my ouers s’n.

Ek ontpop as ‘n bobaas spekskieter;  verskonings om Francois nie te sien nie rol soos heuning van my lippe.  Snags dwaal ek rond en praat met die lewelose goeters in my woonstel en verorber berge trooskos en stel die bose dag van konfrontasie uit.

En bestudeer myself nakend in die spieël.  Tot vervelens toe.  Uit elke denkbare hoek.  Daar is niks verkeerd met my oë of my spieël nie – ek is nie werklik oorgewig nie. Bietjie uit balans, ja, bietjie rond om die boude, baie effentjies by die boesem langs – maar lelik, skreiend, aanstootlik oorgewig? Aikôna!

Elke dag kyk Ben du Toit se sagte oë besorgd na my.  Op die tiende dag van my foltering vra hy my vir middagete, bekoorlik pienk by die ore langs.  Kan dit wees dat hierdie man met die wondermooie woorde ook maar skaam is soos ons gewone siele hier op aarde?

Ek versluk my amper en aanvaar op uiters onsjarmante wyse, onervare bakvissie se moses.  Ons sit my uurtjie etenstyd gemaklik om in die kafeteria, mens sou nie dink ons is volslae vreemdelinge nie.  Ek onderskep ‘n paar bewonderende blikke in sy rigting; dis soete balsem vir my beswaarde gemoed.

En so wragtag, sowaar as wat parra manel dra, by die eerste teken van opregte besorgdheid keer ek die hele sak patats in sy skoot om.  Ek het self nie besef ek is so wanhopig nie – of miskien is dit bloot omdat hy ontpop as lid van ‘n skaars en kosbare spesie: ‘n man wat kan luister.

Francois is beter met praat as met luister.

Ben du Toit  kyk my ernstig aan en spel die antwoord vir my uit:  “Die liefde is veronderstel om blind te wees, Sumien.”   So eenvoudig soos dit.

 

EK HUIL VIR OULAAS ‘N nag deur en voer laaste gesprekke met my meubels en toebehore.  Toe maak ek – te lafhartig om te bel – per sms ‘n afspraak om Francois in die Blou Duif te ontmoet.  Die Blou Duif is nie ‘n plek waar plebs uithang nie.  Francois is ‘n bekwame jong regsgeleerde met sy oog op ‘n politieke loopbaan; hy moet op die regte plekke gesien word.

En sy vrou moet plankdun boude en ontwerperstieties hê.  Ek moes dit tog geweet het.  Miskien hét ek – diep, diep iewers waar ek nog ‘n bietjie verstand oorhet.

Daar is niks fout met my nie; ek is ‘n doodnormale jong vrou wat toevallig nie ‘n strykplank vir ‘n lyf gekry het nie.  En nie sommer enige man hoef te vat net om nie alleen oud te word nie.  So spook ek om myself moed in te praat.

In die gedempte atmosfeer van die spoggerige restaurant sal ek my saak kalm en saaklik stel.  Geen scenes nie, belowe ek myself.  Die moeilikheid is dat ek my  voormoeders se humeur saam met hulle boude geërf het.  My ma vertel hoeka graag die storie van haar ouma Susara wat die predikant van die werf af gejaag het toe hy haar toorn ontketen het.  Was glo ‘n vreeslike skandaal.

Ek poeier en paint die hele middag voor die afspraak; ‘n meisie moet darem ‘n veldslag gewapen binnegaan.  Toe ek eindelik (opsetlik) tien minute laat arriveer, staan Francois galant op, omhels my teer en wink die kelner nader vir sjampanje.  Ek kry omtrent nie ‘n woord in nie.

Eintlik kry ek omtrent nooit ‘n woord in nie.

Ek kan nie die aand noual bederf nie, ek sal wag tot die nagereg, dink ek met my hart in my keel.  My hande is klam gesweet,  ek wil-wil hiperventileer.  Ek tel stadig tot tien en bedwing die lus om die glas sjampanje in my angstige keelgat om te keer.

Ek kyk vir oulaas goed na die  man oorkant my.  Hy is so mooi, dit maak seer.  Is ek nie te rigied nie, te gou om te oordeel nie?  Wat as ek ‘n fout maak?

Hy glimlag met my, praat galant met die kelner oor die voorgereg.  Sonder dat ek geraadpleeg word.

Die subtiele beligting en die strelende melodie van die gereelde vioolspeler laat my ‘n bietjie bedaar.  Sal maar die kos geniet, na dese is dit weer terug steakhouse toe met my.  Waar ek hoort.

Ek vat my sjampanjeglas fyntjies vas en ledig dit met ‘n klein, beskaafde teugie.             En ietsie koels kom lê teen my lippe.

Die aardbol steek vas in sy spore, die sterre snak na asem.  Oorkant die tafel kyk die man van my drome my triomfantlik aan.

Onder in my glas lê ‘n moeder van ‘n diamantring vir my en kyk.

Dis ‘n aaklige ring, heeltemal te groot en te swierig vir my.

Die kelner is sjarmant by met ‘n spesiale servetjie, hoog in sy noppies met sy aandeel in hierdie fiasko.  Die monster van ‘n ring word bekwaam van sy sjampanjebad verlos en mik vir sy pad na my linkerhand.

Ek sit op albei my hande, skone beangste skooldogtertjie.  “Ek kan nie die ring vat nie, Francois,” piep ek verleë.

“Hoekom nie, Sumientjie?” Sumientjie, my voet, net my ma noem my nog so.

“Ek wil nie met jou trou nie, Francois.”  My stem klink yl en dun.

“Waarom nie, Sumien?”  Sy stem styg so ‘n aksie.

“Omdat jy my nie regtig liefhet nie, Francois.”  Ek voel ‘n ietsie sterker.

“Hoekom dink jy so?”  Sy mooi gesig het rooi geword.

“Omdat jy aan my wil laat sny, dis hoekom.  Ek is nie goed vir jou nes ek is nie … jy wil ‘n vertoonstuk hê, nie ‘n vrou nie …”  Ek kom nou mooi op dreef.

Hy’s onmiddellik woedend.  En nie meer heeltemal so mooi nie.  “Ek reik ‘n helpende hand na jou, Sumien!  Ek gee jou die kans om jouself te verbeter en jy klap daardie hand weg!”  Sy stem is nie meer heeltemal so diskreet nie.

Myne ook nie:  “Ek wil nie verbeter word nie!  Ek wil ‘n man hê wat vir my lief is nes ek is …  Ek laat my nie so verneder nie …”  Ek is nou lekker aan die gang; grootouma Susara kyk sweerlik trots af op my.  Hier en daar begin ‘n paar koppe diskreet na ons kant draai.

Ek laat my nie stuit nie.  Ek vertel hom die waarheid en ek doen dit deeglik.  En effens luid, moet ek erken.  ‘n Dik stilte daal oor die plek, die violis se strykstok vries bo sy instrument, die kelners fluister ekstaties agter hul wit handdoekies.

En in die stilte klap iemand afgemete hande … een, twee, drie keer.  Dit gee my die laaste bietjie krag vir die doodskoot.

Ek gryp my handsak en marsjeer waardig by die mooie plek uit.  Buite spring ek holderstebolder in my karretjie en jaag na my ma toe en huil ‘n volle uur lank.  My ma lag glad nie.  Sy tap vir my ‘n skuimbad en dra soet tee aan.  Toe sit sy my in die bed op Pa se plek langs haar.

Ons praat die nag om.  Die volgende oggend is ek vaal, maar daar’s vrede in my stukkende hart.

Alleen sal ek seker maar moet oud word, maar ten minste is al die vleis aan my lyf outentiek, soos die Vader dit geskape het.

Vir Hom is ek immers goed genoeg.

 

DIS ‘N RILLER VAN ‘N dag by die werk.  Ek is moeg en my oë brand en my hart brand veel erger, maar ek stry die goeie stryd verbete.  Ek wys ‘n vasberade grynslag vir die wêreld en hoop die pyn in my hart sal ééndag minder word.

Ben du Toit is nie vandag op sy gewone plek nie.  Ek het nodig dat iemand omgee, dat iemand rááksien.  Die wêreld het genoeg van sy eie sorge; niemand steur hom aan my nie.

Tienuur kom ‘n yslike bos rose die biblioteek binne.  Die studerende (vryende) menigte lig in afwagting die koppe.  Die bos rose kom by Navrae tot stilstand.  ‘n Verleë gesig met lieflike pienk ore kom te voorskyn.

“Jy kan baie trots wees op jouself, Sumien.  Jy het jou woord uitstekend gedoen.”

Die applous!  Hy was dáár!

Toeval?  Bestiering?  Maak nie saak nie; Ben du Toit met die sagte oë is nou híér vir my.  En wie is ek dan om te kla?

*          Uit:  Insomnia – Koos Kombuis

Van die CD ‘n Jaar in die son  van Koos Kombuis en Valiant Swart