Vương Trí Nhàn's Blog, page 60
February 11, 2016
Chuyện đời sống Hà Nội 1981-1982
Đã đưa trên blog này ngày 25--8 - 2011
1981
17/1
Ý Nhi kể con ốm nhiều ngày vì thiếu ăn. Ban ngày, cả nhà muốn bán ti vi, ban đêm, lại muốn giữ lại để xem. Ân thì đau bụng đi ngoài. Sau 2 tháng ăn rau, giờ mua được 2 cân cá dầu bé tí để ăn – có thể đó là lý do chăng?
Ông Kiên kể vợ vừa phải mang bán mảnh vải định may quần.
Ông Nhị Ca bảo đời phải có ân oán chứ. Mấy chục năm nay, dân cán bộ khinh dân buôn bán, bây giờ đến lúc bọn buôn bán nó khinh lại.
Báo Hà Nội mới ngày 16/1/1981 đưa tin có hai vụ giả mạo giấy tờ, lấy ra của nhà nước 60 tấn gạo.
29/1
Ng M Châu: Đời mình chỉ thấy hai chuyện ghê gớm, Trung quốc nó đánh mình là một, với hợp tác cho khoán là hai. Gần bằng thế này còn gì nữa (ông úp bàn tay xuống lại ngửa bàn tay lên).
NMC kể chuyện Ng Thanh Bình xuống Bắc Thái phổ biến, dân nó phản ứng, không chịu làm theo, họ cho là cái lối đó là của ngày xưa lạc hậu rồi. Và NMC bình luận thêm, này có khi lãnh đạo tỉnh nó nghe được, mà đám quần chúng lại nhảm không biết chừng. Con người bây giờ không ai cầm nắm được câu trả lời trong tay. Cả thằng tốt lẫn thằng xấu, thằng nào cũng đầy dớt dãi.
27/1
Báo Nhân Dân đăng phổ biến của chính phủ cho phép các xí nghiệp mở rộng kinh doanh. Thay hàng loạt bộ trưởng. Những tên tuổi mới, chưa xuất hiện ở đâu bao giờ.
12/2
Tết. Sôi nổi nhất là chuyện ở khu Vĩnh Hồ. Một giám đốc đuổi một công nhân là bộ đội về. Người này đã có tiền án. Đêm ba mươi, người này đến nhà giám đốc mang theo một cái ba lô.
Gần đến giao thừa, giám đốc ngầm bảo một đứa con đi báo công an. Nhưng con chưa kịp về, thì có một tiếng nổ kinh khủng.
Ba lô kia là ba lô bộc phá. Căn phòng ông giám đốc, và cả căn phòng đó ở tầng trên, tầng dưới (cộng 3 hộ, chạy theo chiều dọc) sụp đổ, chết không sót một người.
Bằng Việt bảo tôi nghe kinh quá, những cuộc đời có thể đi qua không còn lại chút dấu vết gì. Con gái bảo bố ơi, sao con chẳng thấy kinh gì cả.
Chồng Minh Thái vào bệnh viện Cu Ba. Lão bác sĩ công khai bảo anh lo cho tôi ít cà phê tôi uống cho tỉnh táo. Rồi xem cơ quan anh có bán gì, để cho tôi ít, tôi khỏi phải lo, mới yên tâm chạy chữa được. Hỏi ra, những người vào viện đều phải biếu, khi con gà, cân gạo.
Bác sĩ đi tiếp khách bảo một bệnh nhân:“Tôi mượn mấy quả cam nào”. “Mượn” thật. Nghe bệnh nhân kêu khát nước “Sao không bảo người nhà bà mang nước đi? Đây không có nước.”
Gần tết nhân viên đến bệnh viện, nhưng đi mua sắm, rồi về đun nước tắm gội đầu, nói chuyện ầm ĩ.
Yến kể ở bệnh viện St.Paul, khoa cấp cứu còn không có thuốc.
Gặp tác giả Núi Đôi, Mậu Anh Ngọc bảo chúng em định đến nhà anh chơi. Ông Vũ Cao cười :
-- Kể đi chơi bây giờ cũng khó, mà tiếp khách bây giờ cũng khó. Ví dụ không phải bao giờ tôi cũng có thuốc lá mời khách đâu.
Ý Nhi bảo không họp, tôi có thể đứng xếp hàng 2-3 giờ, lấy nửa lít nước mắm. Mà họp thì thấy mất thì giờ. Nhưng không họp, cũng không biết làm gì.
Nghe kháo về tình hình một vài cơ quan Bộ Văn hoá:
- Đoàn xiếc: tất cả cơ quan tẩy chay ông Ngô Ngọc Yêng, đoàn trưởng. Bộ bênh. Anh em gần như bãi công. Phải cho ông này về sớm.
--Tạp chí Sân Khấu tổ chức họp, để làm một số báo về mỹ thuật sân khấu. Ông Trần Vượng. quyền TBT chủ trì. Một biên tập viên là Đ. đứng lên bảo: Tôi phản đối cuộc họp này. Một biên tập viên tuyên bố phải đuổi Đ ra khỏi cơ quan. Ông Vượng gọi mấy cậu đàn em đến nhà cho ăn, thảo đơn, bảo mọi người ký, đề nghị Đ. đi. Trong khi đó, Đ và hai người nữa phát đơn kiện lên tuyên huấn Trung ương, đề nghị đuổi ông Vượng.
Cách kiếm ăn của một phóng viên nổi tiếng trong chiến tranh. Ảnh diễn viên đang được mọi người chú ý ư ? Đi chụp lại gửi các quầy báo, như người ta đưa thuốc lào. Lần đầu lỗ. Nhưng sẽ ăn ở lần sau.
Khoán nông nghiệp. Nông dân nhắc nhau tối thiểu mười ba, tối đa mười tám. Đây là nói số cân gạo mỗi bên được hưởng. So ra độ chênh giữa người chăm và người lười cũng chẳng là bao. Kết luận, làm chết xác đâu có được gì?
Khoảng tết và sau tết trứng lên tới 2,5 đ 1 quả. Chắc ra giêng mới hạ.
Ở một hợp tác xã, giao ruộng cấy cho một gia đình, giao hôm trước, hôm sau họ nhổ tất cả lên, cấy lại.
Ở một nơi khác, chưa cấy, chỉ gieo mạ. Bốn mẹ con nhà nọ ngồi chọn, vứt đi cả nửa số mạ đó. Chúng tôi không nhận số mạ này.
Giống hỏng quá, nhiều giống tốt, mà Lê Quý Đôn ghi trong Vân đài loại ngữ, nay không còn nữa.
Cầy bừa do HTX đảm nhiệm. Nông dân đứng ở đầu bờ, bảo ông thợ cầy, ông đi cho tôi vài đường nữa, tôi biếu ông vài phẩy.
Đúng là đang tan băng. Nhưng một là xác chết đầy ra. Hai là tan không đều, nếu thấy có nơi nó tan, nơi mình chưa tan, đừng có thắc mắc.
Anh thử làm một thứ biên niên sử xem. Mọi chuyện ở Trung quốc và Việt Nam xảy ra rất hợp với nhau, chỉ xê xích chút ít. Sở dĩ các ông nhà mình, các ông ấy dám làm một số việc, là vì các ông ấy nghe tin ở Trung quốc, nó cũng đang rữa ra và họ cũng đang làm kiểu ấy. Bao giờ họ cũng đi trước mình.
20/2
Đoàn Công Tính bảo ở nước mình có mấy vụ quan trọng là cải cách ruộng đất, Nhân văn Giai phẩm, chống xét lại... Đánh mất số tốt, cái đó một phần. Nhưng nguy hiểm nhất, là nó tạo ra những phần tử cơ hội. Nó khuyến khích sự láo lếu.
Một ví dụ về cách làm ăn hồi ấy. Cuối một đợt đấu tranh, ở báo XXX, ngưòi ta phổ biến thêm:
- Đây mới chỉ là một số vấn đề chung. Còn như đồng chí nào có thắc mắc, hoặc có gì báo cáo thêm, lên gặp đảng uỷ.
Ai lên? Toàn dân cơ hội. Những người như ông H, cũng biết là bọn kia xấu, nhưng cảm thấy nói ở hội nghị đủ rồi, không cần lên nữa. Sau mới biết thiệt. Tất cả những kẻ lên bô báo, đều được lên cấp rất nhanh. Loại thứ trưởng lên kiểu như vậy, hiện nay không hiếm.
Đọc Nhật ký Diên An - Vladimirov. Tác giả ghi về các nhà lãnh đạo Tầu:
--Họ không ai tin ai. Họ như ổ cướp.
--Họ luôn luôn làm ngược những cái mà họ đề lên rất cao là chủ nghĩa Mác, là phục vụ nhân dân, phép biện chứng.
Họ chẳng có lý tưởng gì. Họ chỉ say mê quyền lực.
“Đồng chí sẽ trở thành người Trung Hoa. Tâm trạng của đồng chí, ngay đối với những người gần gũi, cũng không bộc lộ ra điều gì cả.” -- Mao nói với tác giả vậy.
MTĐ về bản chất là một nghệ sĩ, ông ta biết gác những cảm xúc của mình và khéo đóng vai trò cần đóng ngay cả trước những người rất quen biết.
Chu Ân Lai thì đặc biệt quan tâm để tìm cho được cách xem xét tỉnh táo nhất trong khi giải quyết các vấn đề khác nhau. Nói nhiều nhưng lại rất kín đáo. Dễ chừng thích ứng với bất cứ hoàn cảnh nào. Làm việc 18 giờ một ngày.
Nhận xét của Lâm Bưu:” Đảng ta đang quân sự hoá”
Một tài lẻ của Mao là biết đóng vai người khác, rồi lại hỏi xem mình đóng có giống không (Theo tác giả, về bản chất Mao là một nghệ sĩ).
Mao chỉ say mê tư tưởng cổ đại Trung quốc.( Ehrenburg từng bảo tôi không thể hiểu được những tư tưởng đó).
Đọc cuốn Nhật ký này, tôi chỉ nghĩ không biết tác giả có hiểu rằng Tầu sao thì Nga vậy, cũng cùng một giuộc cả.
6/3
Anh Nghi cưới vợ. Nhà vợ thách 40 cân thịt, ba sỏ lợn, vài chục cân gạo nếp cộng thêm quần áo cô dâu, đến vài chục ngàn.
Xuân Quỳnh kể một diễn viên đoàn kịch, cưới vài trăm ngàn. Nó toàn ăn yến ăn vây.
Cái bi đát của xã hội này là người ta tước đi của những người bình thường khả năng chống lại cái ác. Cái ác như là được o bế, được bao che.
Lâm kể chuyện Sài Gòn: Thanh niên thường mượn cớ múa tập thể để nhảy với nhau. Củi đắt. Ở một khu rừng gỗ tạp gần Sài Gòn, ba thế lực tranh chấp nhau là công an, kiểm lâm, du kích địa phương. Những người lãnh đạo Văn nghệ rất sợ các văn nghệ sĩ hôm qua. Tết ở Sài Gòn, người ta chỉ chơi pháo cho vui, không ném vào người như ở ngoài Hà Nội.
Ông Nhị Ca ốm, trung bình ngày tiêu 20đ. 5 đồng tiền thức ăn, 5 đ tiền thuốc, 10 đ tiền đấm bóp.
10/3
Tất cả các thứ đắt lên một cách khủng khiếp. Cắt tóc 1,5 đ.Trứng 1,7 đ. Phong bì 0,1 -- 0,15 đ một cái. Tạp chí Văn học hứa trả tôi bài Thi pháp 100đ vì tạp chí sắp bán 2,5đ.
Truyện Người đàn ông với vòng hoa tang tôi dịch , báo Văn Nghệ trả được 40đ. Hồng Phi bảo thế là rẻ.
Trong khu vực công nghiệp nhẹ, giấy lên gấp ba. Bán giấy thành phong bì còn lãi hơn in sách (dù bất cứ loại gì). Giấy vụn ngoài thị trường 13đ /1kg. Lo việc in báo, Ngô Thảo, Dõan Trung xoay như chong chóng. Kéo nhau vào Sài Gòn tì tì.
Người ta phân tích:
- Trước sau nhà nước cũng phải trợ cấp cho cán bộ công nhân viên.
- Sản phẩm xã hội tăng. Lương công nhân làm khoán bây giờ 4-500. Có nơi HTX thu vài ngàn. Có nhiều người tự nhiên có rất nhiều tiền.
Ng Minh Châu bảo so với giá vàng, thì chưa bao giờ hàng hoá rẻ như bây giờ.
11/3
Một câu hỏi thường được đặt ra -- chiến tranh để lại dấu vết trong mỗi người thế nào.
Buổi chiều, ở nhà trẻ Thành Công, một đứa bé mãi không thấy ai đến đón. Trông nó gày yếu lắm.
Người mẹ tới. Chị ta còn trẻ, chỉ độ 22. Một tay bế con, tay kia xách xe về (không kịp buộc ghế), trông thất tha thất thểu.
Lúc này mọi người mới biết hoá ra chồng chị là thương binh nặng, ở nhà vẫn nhận đi đón. Nhưng hôm nay anh ta lên cơn thần kinh thế nào đó, quên. Người mẹ về đến nhà thấy xe vẫn để đấy, ghế còn rời không buộc vào xe, biết là chồng quên.
Những người phát động chiến tranh thường nói rất văn hoa và hào hùng. Bọn nhà văn chúng tôi cũng vậy. Nhưng một cảnh sơ sài như hôm nay thôi đã cho thấy chiến tranh là gì. Là có rất nhiều gia đình tổn thương, nhiều người phụ nữ khổ sở. Cộng cả hai ý hào hùng và tan nát lại mới đúng.
Còn như muốn biết dấu vết trong văn học hãy cứ đọc lại ông Tuân ông Diệu thì biết. Ít ra cũng phải nhận là thời đánh Mỹ, bên cạnh hùng khí, trong chúng ta vẫn âm ỉ nỗi sợ trong lòng. Bằng chứng? Trong giọng văn của các bậc thầy văn chương này hồi chiến tranh, nghe thoáng có chút gì đó mà tiếng Pháp gọi là barbare, tức là lải nhải lảm nhảm, giống như cách lên tiếng của con người trong những bộ tộc man rợ xưa.
Trần Độ công nhận nỗi lo lắng của dân lúc này là đời sống, an ninh, việc dạy dỗ con cái.
Ông Dũng ở Lê Văn Hưu chạy cái nhà ở chỗ chợ Hàng Da, phải lên tận các ông to. Nhưng nào có được ngay. Riêng vi thiềng cho Chủ tịch uỷ ban nhân dân quận tàm tạm đã là 3000, mà chưa xong.
Anh T. nghe ở đâu về bảo ở khu Hoàn Kiếm, có khoảng hơn 10 người tỉ phú(?). Phần lớn khoảng tuổi 30 – 40.
Ông V H Sến, một người sưu tầm đồ cổ ở Sài Gòn đang có mấy nguy cơ
1/đói, phải bán đồ đi ăn,
2/ luôn luôn bị làm phiền, nhiều kẻ vào hỏi.
Hải Phòng cháy một kho lớn - kho 5 hay kho 6 gì đó. Rất nhiều hàng quý đồng hồ, máu khô, vải vóc. Nghe tin cháy, ông Phạm Văn Đồng phải đến tận nơi.
Bọn đốt nó phối hợp tài tình đến nỗi tất cả các xe cứu hoả đều hết xăng. Phải điện gọi xe Hải Dương, Thái Bình. Mái tôn đổ xuống, nước dội vào chỉ... lạnh tôn đi, không phá được, không cứu được hàng.
8/4
Tin quốc tế: 500 đảng viên Cộng sản bình thường ở Ba Lan họp mặt không theo sự chỉ huy của ai cả, đòi cải cách tình hình, đòi thay đổi Ban lãnh đạo trước - theo cách bỏ phiếu kín - rồi mới thảo ra cương lĩnh sau.
Công đoàn Đoàn kết bắt đầu có giờ riêng trên TV.
Fidel Castro nói tại Đại hội Đảng cộng sản Liên Xô, phê phán Việt Nam:
chỉ chống chủ nghĩa bành trướng, không chống chủ nghĩa Mao.
đi với Liên Xô không hết lòng.
không chủ ý đến quan điểm cơ bản của Chủ nghĩa xã hội là không ngừng cải thiện đời sống nhân dân.
Tình hình Việt Nam - Cu ba căng đến mức là những ngày này, báo Nhân Dân luôn luôn nói đến Cu ba, vụ Hiron được làm um cả lên. Khi đang ghét ai mà không chửi ra mặt được thì làm bộ hết sức quý hoá - đó là môn võ Tàu rất được thông dụng ở ta.
6/5
Hôm qua họp hội nghị bàn về danh nhân. Ý hay của một số người -- Danh nhân Việt Nam không có tầm vóc quốc tế. Phần lớn là các anh hùng, số phận chỉ liên quan tới một dân tộc. Còn danh nhân văn hoá của mình ( kiểu Hải Thượng Lãn Ông, Phùng Khắc Khoan ) thì tầm chưa đủ để giới thiệu ra nước ngoài.
Tại sao xã hội ta không phát triển được ?
Theo Lê Văn Lan, cái chính là xã hội ta là xã hội nông dân, nó lại được khép kín chặt chẽ quá. Đến mức như là những lớp kén, không gì phá vỡ nổi.
Nông dân thì bao giờ cũng thù ghét trí thức, ta nhớ không phải ngẫu nhiên, khi Xô Viết Nghệ Tĩnh nổi lên, khẩu hiệu của phong trào là trí phú địa hào đào tận gốc, trốc tận rễ.
- Thế Trung Quốc không phải là xã hội nông dân à ?
- Không, nó là một xã hội buôn bán chứ. Ngay cái cách cư xử của nhà vua với các chư hầu, cũng là một thứ buôn: nó yếu ta đánh, nó mạnh thì ta xin hàng, lót tay quỵ luỵ.
(Trí thức Trung Quốc hình thành sớm tại các thành thị có vai trò quan trọng, có đô thị thì trí thức mới có đất để hoạt động. Vì chỉ đô thị mới đáp ứng được nhu cầu tự do cho trí thức. )
Tình hình Ba Lan - theo Doanh, một người đi dịch trong Đại hội Đảng XHCN thống nhất Đức kể --, Jirek là một thứ bài Xô nặng nề, trong thời gian làm bí thư thứ nhất, ông ta đã cho xây dựng khoảng 600 nhà thờ.
Khi tình hình bắt đầu lộn xộn, ông cảm thấy vai trò của mình đã hoàn thành, liền xin từ chức.
Dân Ba Lan bài Xô rất ghê. Họ sẵn sàng vào rừng để chống Liên Xô đến cùng. Liên Xô chưa hiểu sẽ cư xử ra sao, chỉ thấy bảo chớ can thiệp vào nội bộ Ba Lan. Một thí nghiệm về việc mở rộng dân chủ trong lòng Chủ nghĩa xã hội chăng?
Ông Ngô Thảo kể cả quân trường Quang Trung chỉ có 2 cái giếng. Đánh nhau vì lấy nước. Ra cổng, mất ngàn bạc. Gì cũng mất tiền. Ông Doãn Tuế đến kiểm tra bảo chúng nó làm thế này, đến tướng cũng phải đào ngũ. Đợt lấy quân vừa rồi, lấy 7 vạn đào ngũ 4 vạn. Các địa phương bây giờ giao quân tại chỗ, chứ không giao quân ở đơn vị nữa. Quân đoàn 4 sợ không dám lấy lính Sài Gòn. Vì thế thì nó đào ngũ hết.
Một ví dụ về người thành đạt của xã hội này. Ông K. vốn là chỉ huy một đoàn nghệ thuật được theo Đ Th Sơn đi nhiều nơi trên thế giới để biểu diễn. Hái ra tiền. Triệu phú chứ chẳng phải chơi.
Trước đó, ông ta bị chuyển công tác vì tội trong khi làm nhiệm vụ, không quên buôn mì chính từ bên Lào về.
Đọc Nghệ sĩ chèo Hoa Tâm
Lương một diễn viên loại như bà Nhữ (mượn ở Hà Nội về hát, khi gánh hát còn ở Vĩnh Yên) là 10đ 1 tháng. Lương của cô Định (Hoa Tâm) là 8 đ 1 tháng. Giá cả hồi ấy: 1 xu 1 bữa cơm đầu ghế (ăn cơm có canh, có cá, có dưa, ăn no) 10đ hồi ấy bằng khoảng 3.000đ đến 5000đ bây giờ.
Nghị quyết tư tưởng ghi chú số đảng viên bị kỷ luật thời gian qua 20 vạn, 12 vạn đưa ra khỏi đảng(?). Báo sụt số lượng. Báo chỉ còn bằng ¼ hồi chiến tranh. Báo Nhân Dân trước in 50 vạn. Nay còn khoảng 15.
18/5
Ông Trần Tự ở Hải Phòng về kể dân Hải Phòng rất khoái vụ cháy vừa rồi. Vào hôi thoải mái. Không hôi, được mua các thứ cháy dở cũng đã thích lắm. Các loại vải thường đâu có được vào kho đó.
Kho được xây theo hệ thống các kho hiện đại, điện tắt mở tự động, khi cần người ta dâng nước trong các bể chứa sẵn để dập đám cháy.
Hàng trăm người thường cũng không đốt nổi. Chỉ có những người thông thạo bộ máy của nó mới thực hiện được.
Ví dụ về hàng tốt -- 6 tấn đồng hồ quý bị huỷ. Hàng tấn máu khô v.v.
Tôi nói đùa, tóm lại, không một nước nào dám chơi sang như nước mình.
Cô Châu kể: Tôi vào Sài Gòn, xếp hàng đi lấy vé tàu về quê. Tàu hẹn 6 giờ, 7 giờ, rồi 12 giờ, nhưng không lần nào chạy nổi. Bố tôi bảo ngành giao thông của cả nước mà tư cách không bằng một con điếm.
25/5
Đâm chém đến với nhà trường. Một học sinh hư bị cô giáo đuổi ra khỏi lớp. Sau lại còn đứng ngoài chửi cô nữa. Cô tức quá, tát nó một cái. Thằng bé về mách bố. Bố là một thương binh, nay về đạp xích lô. Hắn đến chửi, đánh cô giáo bị thương nặng, nhưng tiểu khu ( tức UB phường ) vẫn bênh người thương binh kia. Giáo viên ở trường bãi khoá. Học sinh đến bôi cứt vào đầy bàn.
(Báo Hà Nội mới nói rõ là tay xích lô đánh cô giáo ngay trước mặt đám học trò. Kinh khủng!!)
Lại một dấu hiệu của thời hậu chiến .mà người ta lảng tránh, không muốn “gọi sự vật bằng cái tên của nó”.
2/6
Hoà kể anh vợ được một ông giáo sư Liên xô mời sang họp chương trình intercosmos. Nhận được thư riêng của ông Liên Xô kia mới biết, đi hỏi thì ra có giấy mời đã 2 tháng rồi, nhưng không ai chuyển cho mình. Chạy đủ việc, từ chỗ Phó thủ tướng xuống đến giấy đổi ngoại tệ... Nhưng khó nhất là chạy xe ra sân bay. Nơi cho đi, UBKHKT- không có xăng. Cơ quan của cậu ta - Tổng cục Bưu điện - phải lo xe. Nhưng hẹn lái xe 12g, 12g15 họ mới đến. “Mai đi có được không?” Lái xe bảo thế. Lại phải van vỉ một hồi.
Cầu Long Biên Hà Nội. Trong những giờ cao điểm trung bình cần một giờ cho 270 xe đi qua. Nay phải chuẩn bị cho 1000 xe, thì làm sao mà chở được.
Một bài viết về rác thành phố bảo rằng chính các cơ quan nhà nước xả rác và phá hoại trật tự công cộng nhiều hơn nhà dân. Nói chung, trong nhà sạch sẽ hơn ngoài đường. Buổi tối ở Hà Nội đèn đường tối như đom đom, trong khi đó, ở các nhà, đèn sáng lấp loáng.
Một vụ tham ô tập thể được phanh phui trên báo. Lúc đầu chính Bộ còn bênh. May mà Ủy ban kiểm tra làm đến cùng. Viết bài trên báo Nhân dân hẳn hoi. Một người bình luận bảo mọi vụ tham ô chỉ trót lọt nếu được cấp trên đồng tình. Tôi thì cho rằng cái lối để cho đơn vị tự kiểm tra mình như thế này, chỉ thúc đẩy thêm nhiều vụ tham ô khác, và số lọt lưới sẽ đông hơn số phát hiện được.
Ông Vĩnh đánh máy cơ quan kể ngày trước ông ta làm thư ký đánh máy ở Sở cẩm, lương hơn 90đ 1 tháng. Gạo hồi ấy giá 1,2 đồng 1 tạ. Như vậy lương ông ta bằng 80 tạ gạo tương đương 80 ngàn đồng bây giờ.
Yến (vợ Tính) đi họp phụ huynh cho con ở trường Thành Công. Cô giáo phân trần không phải cô muốn phụ đạo làm gì. Nhưng vì nhà trường yêu cầu vậy. Tháng mỗi em có 2 đ, nhà trường lại trích làm quỹ một số nữa, nên cô chỉ thu được có hơn chục bạc một tháng.
Vậy mà có phụ huynh còn kèo nhèo, cho là cô kiếm chác. Nói đến đây, tủi thân quá, cô khóc.
Nhân đó, những phụ huynh lên than thở về chuyện nghèo, chuyện con hư, lại khóc một lần nữa. Thế là buổi họp biến thành một đám khóc lu bù.
Thịt lên 70đ 1 kg (thịt thăn). Trứng vịt 2đ/1 quả
XQ kể: Năm ngoái, có một vụ đánh nhau ngoài đê. Dân đổ ra xem, đàn ông người nào cũng cởi trần.
Đồn đại quanh giải bóng đá 1981 vòng 1:
Trọng tài Đ Đ Xuyên thổi cho Sở CN mấy quả phạt đền, phải được vài chục ngàn. Trong khi đó một ông D Mùi bị bọn LT T P tấn cho liểng xiểng. Thổi cho Than Quảng Ninh một quả phạt trực tiếp - đúng luật. Thế mà bọn LTTP vẫn cáu. Lúc giao bóng, mấy tay sút bắn bóng vào người trọng tài, một tay xông vào đạp, đánh, đến bị thương nặng. Nhưng ghê gớm nhất, là người xem lại nhiệt liệt hoan nghênh cuộc hành hung này, hoan hô từ đầu đến cuối.
Tình hình Ba Lan 10 tháng nay, Đảng cộng sản, ông Kania công khai đối đầu với Liên xô.
Công đoàn Đoàn kết bắt đầu tự tin: chúng tôi không can dự vào công việc chính trị, mà chỉ nói chuyện cơm áo gạo tiền.
Chúng tôi thấy vấn đề đổi mới ở Ba Lan và vấn đề bài Liên xô là hai chuyện hoàn toàn riêng biệt.
25/6
Một ví dụ chứng minh rằng ta “rất hiểu về tầm quan trọng của khoa học kỹ thuật”: Người ta khăng khăng đòi thực hiện viện Hàn lâm (cho nó oai?) tuy có những người như ông Trần Đại Nghĩa, thấy không nên làm.
Còn nhớ ngay sau 1975, một ông cốp còn nói xơi xơi “Thôi, hai mươi năm thì quá nhanh, cứ tính độ ba mươi năm ta sẽ đuổi kịp Nhật “ (!)
Tiếu lâm:
Ở Liên xô một lần có một người dân chót buột mồm”ông Brezhnev là ngu xuẩn”. Toà luận tội và mọi người đều biết nặng lắm, thì ông ta cũng chỉ bị một vài năm tù vì “phỉ báng người khác”.
Toà họp kín. Nhiều cuộc tranh luận sau toà đi đến nhất trí và gọi dân vào nghe. Hoá ra, bị cáo bị kết tội chung thân.
- Tại sao?
- Không, đây không phải chỉ là vấn đề phỉ báng người khác, mà là một tội rất nặng. Tội “tiết lộ bí mật quốc gia”.
3/7
Về tình trạng ở tù của đám NQ9
Đặng Kim Giang trần tình: Tôi 50 tuổi, cơm bị trộn vôi không ăn được, xin ăn cháo, thì cháo pha cát.
Tr. Thư, một người đọc Ehrenburg nhiều, và dịch Paris sụp đổ, tả rất chi tiết. Tôi bị giam trong một phòng kín, hàng ngày cơm thả từ trên xuống, chỉ nghe tiếng động mà biết cơm ở phía nào, và chỉ cho vào mồm mới biết được ăn gì.
Ỉa ngay trong phòng kín đó, có một cái hố đào sâu xuống đất, nhưng không bao giờ nhìn thấy nó cả, chỉ đặt chân đúng chỗ hai hòn gạch, thì biết là có thể ỉa cả được rồi.
Phòng giam bê tông cốt sắt nóng quá, những đêm hè, tôi cũng phải về chỗ hố xí đó, ngồi lên mấy hòn gạch cho hơi đất bốc lên, dịu dịu một chút, chừng hai giờ sáng mới chợp được một lúc.
Tính kể về ông Lưu Thiếu Kỳ trước khi chết. Một buổi sáng, tại một sân bay nọ ở bắc TQ, người ta thấy mấy người khiêng ra khỏi máy bay một cái xác, phủ trong chăn. Khi mở chăn ra, đó là một người bị giam hãm hành hạ lâu ngày. Đó là thân hình của nguyên chủ tịch nước Cộng hoà nhân dân Trung Hoa.
Tính lại kể khi bọn phi công Mỹ về nước, hỏi thằng Dung (....)
- Ông thấy bọn nó tố cáo cái gì của mình là tàn ác nhất?
- Một tay đại tá bảo tao chưa thấy ở đâu có lối giam cầm dã man như thế này. Dã man vì bắt người ta ở riêng một mình, không được tiếp xúc với các người cùng bị tù, không được nhận thư của gia đình.
...
17/7
Đại hội đảng cộng sản Ba Lan. Một phó thủ tướng lên tranh chức thủ lĩnh Đảng với thủ lĩnh đương nhiệm.... Ông phó này đọc diễn văn, người vỗ tay nhiệt liệt.
Tổng cộng có tới 7 người ra tranh cử như vậy.
Thư kể công nhân 10 người, 9 người rưỡi ăn cắp (trừ tổ trưởng, chỉ chút ít). Đi làm, hôm nào đến cũng tán phét một lúc, rồi chửi loạn cả lên một mẻ sau mới bắt tay vào công việc.
4/8
Nhị Ca ( đã theo Xuân Thiêm từ quân đội chuyển về Hội liên hiệp)
-- Từ hồi kháng chiến, tôi đã thấy mọi chuyện không ra sao, toàn chủ tịch xã không biết chữ điều khiển thì còn làm được cái gì nữa.
- Năm 1975, vào Sài Gòn, mới thấy hết cái kinh khủng của cốt nhục tương tàn. Mà rút cục, độc đoán thắng dân chủ, phong kiến thắng tư sản, thế mới buồn cười.
- Ông đừng nói lao động lao động. Trong xã hội này, ai tổ chức cho ông lao động, ai thuê ông, ai dùng ông, đó mới là yếu tố quyết định. Như ở nông thôn chẳng hạn, chia ruộng cho nông dân xong, họ chưa cầm ấm tay, lại tước luôn. Hợp tác là gì, là một thứ chế độ nông nô đời Trần, chứ làm gì có máy móc với quan hệ sản xuất. Chả phục vụ ai, chỉ phục vụ các ông ấy, các ông ấy muốn làm Quang Trung cả.
Tôi tự nhận tôi có tài cán gì đâu. Tôi chỉ làm cho vui, ở đâu tôi cũng thấy thoải mái, chả gây sự với ai hết. Ở VNQĐ cũng sướng. Mà ra ngoài này cũng sướng. Đúng là ra để đi ( nước ngoài) chứ còn gì nữa.
5/9
Tàu Liên Xô rất ít vào cảng Hải Phòng mà muốn vào Sài Gòn vì ở đó bốc dỡ nhanh hơn và cung ứng sinh hoạt tốt hơn.
Đỗ Thái Bình bảo vào Sài Gòn bây giờ chả ai coi mình ra gì, đến nhà cửa nó cũng không cho nữa.
Cư đi Liên xô về kể:
- Sở dĩ Đặng Thái Sơn được giải Chopin nhiều năm đó, không có ai đáng được giải nữa.
- Ở Liên Xô những năm này, chỉ có bọn lùn [bọn tầm thường chỉ có chút tài mọn] là sống khỏe. Gì nó cũng làm được. Nhưng những tay thật xuất sắc (loại như Sostakovits, Prokofiev) bây giờ không có.
Khoảng thời gian 1960 cho đến 65, đúng là mùa xuân của xã hội Xô Viết.
Bây giờ khác. Phương Tây nó không thèm sang Moskva nữa. Phim ảnh không sang. Festival không. Nhạc sống không sang.
Ở trường Hội nhà văn, Hoàng Ngọc Hiến và Phạm Vĩnh Cư đã quyết định... không cho các học viên học ngoại ngữ nữa. Bởi thời gian qua kết quả, nếu có thể nói thực chỉ đạt 1 % so với yêu cầu. Ngoài ra, không được việc gì cho cái đám đông đầy tham vọng đó.
Nên nhớ, ông Hiến rất thích cho học viên học ngoại ngữ và các học viên cũng hăm hở không thể tưởng. Có cậu đã tuyên bố nên gọi lớp này là lớp Bổ túc ngoại ngữ. Anh em tự nghĩ văn học thì mình đã viết rồi, chỉ có ngoại ngữ là chưa biết.
Thế mà đến lúc người ta phải cho nghỉ học.
Tôi ngờ rằng chiến tranh, --nhất là chiến tranh ở VN -- làm cho người ta mất đi nhiều thói quen bình thường mà việc học ngoại ngữ đòi hỏi, ví như thói quen cần mẫn làm một việc gì đó mà không có hiệu quả ngay, hoặc thói quen phải chấp nhận học thuộc lòng cái gì đó chứ không có việc lý giải tại sao tại sao làm thế.
Lúc nào cũng thấy người kêu khổ. Lúc nào cũng cảm thấy muốn nói to lên rằng mình khổ lắm rồi. Bùi Hoà bảo cứ ba người ngồi với nhau là thả nào cũng có chuyện nói xấu chế độ.
Ngày 2/9 năm nay buồn bã không thể tưởng. Nhà nước không bắn pháo hoa và nói chung không có gì để cho dân. Trên phố nhiều nhà không treo cờ.
Giá cả leo thang đến với những đồ vật nhỏ nhất. Vỡ cái ấm cái chén là chuỵện lôi thôi, mất vài đồng như chơi.
Ai đó bảo ở SG dân số đã lên tới 7,5 triệu(?). Chắc có nói quá lên, nhưng quả là tăng lên nhiều. Không có hộ khẩu người ta cũng cứ chuồn vào rồi chạy dần. Tạm bợ không phải là cách sống của thời chiến mà cũng là của thời hậu chiến.
Vải valize HN mang vào SG làm thành quần áo lại mang ra HN bán. Đồ chơi của SG cũng tốt, những cái bếp điện bằng nhựa không thiếu chi tiết gì cái nào cái nấy khít khàng chặt chẽ.
Ông Khải kể thằng con dạo này chạy được chân làm khách sạn, ăn ở đấy, cà phê thoải mái, tháng còn mang được 600 về cho gia đình.
16/9
Đi họp chi bộ đường phố.
- Lần đầu tiên, từ Giải Phóng thủ đô 1954 có chuyện biểu ngữ dăng ra bị dỡ cờ, khẩu hiệu bị ăn cắp. Không phải vì thiếu (vải biểu ngữ rất xấu), cơ bản vì phá hoại.
Ở nhiều địa phương, trước bầu cử, cùng có chuyện tương tự. Ở quận Ba Đình tối 3/8 dăng ra, sáng 1/9 đã mất.
Cờ bạc nhiều. Đường Ngọc Hà, tối tối thanh niên tụ tập cờ bạc.Ở Hàng Giấy, công an gác dân, tối cứ quây quần cả đám, vòng trong vòng ngoài, chả biết giời đất gì nữa. Có người dân tuyên bố, cần việc gì thời nay cứ đếm đếm là xong tất. Cánh áo vàng hay thì thụt vào những nhà phe phẩy.(Bà Phú bán nước ở sau thư viện kêu bận sau có thấy bóng chúng nó thì có điếu đầu lọc nào phải cất đi sớm. Toàn chịu với mai giả, mai cái mả bố nhà nó.)
Thanh niên đi bộ đội, người đi tiễn về đến nơi, đã thấy nó về trước mình rồi.
Mùa hè, nhà máy sản xuất nước đá phân phối đi các nơi. Năm ngoái, chỉ 75% đá về tới đích. Năm nay 60%. Đầu tháng 9 rồi, mì tháng 8, chưa bán. Hết mì. Mấy vấn đề thành uỷ HN nát đầu chưa giải được:1/ gạo mì, 2/ phiếu có rồi, không có vải, 3/ lính không đi nghĩa vụ...
29/9
Hai vụ sinh viên “nổi loạn” một của trường Bách Khoa và một của trường Tổng hợp.
Ở Bách Khoa, đại loại người ta chiếu phim. Một số sinh viên đòi vào không được. Ẩu đả. Sinh viên bênh nhau, kéo đến tận nhà người soát vé kia, phá nhà, san đổ mọi thứ.
Ở Tổng hợp, hình như ngược lại. Sinh viên gác cổng một buổi biểu diễn, một số lưu manh phe phẩy kéo vào. Đánh nhau to. CA được gọi điện không đến. Sinh viên kéo đến nhà bọn phe phẩy kia đập phá, sau lại mượn cả ô tô bộ đội đến, chà xát cho tan mấy căn nhà kia.
Gọi lên CA:
-Tại sao các anh làm thế?
- Chúng tôi phải bảo vệ chính quyền vô sản.
Tuấn kể. Mới tính trong một số thành phố lớn, đã có 1,2 triệu thất nghiệp. Hà Nội 32 vạn. Sắp tới bộ đội về 20 vạn. Hàng năm, cả nước, có thêm 1,2 triệu người đến tuổi lao động. Bản tin tham khảo đưa ra con số Trung quốc hiện có khoảng 20% (10 triệu thanh niên) thất nghiệp.
Về giá cả. Sách lên 53đ 1 ngàn chữ. Báo Nhân Dân 5 hào. Báo Văn nghệ 1,5 đ. Lốp xe 250đ, một cái chậu tắm trẻ con 400-500đ. Một cái xoong quấy bột cũng vài chục. Giá vé máy bay định lên 1200 và tàu hoả Hà Nội-Sài Gòn 750 đồng.Xăng từ 1 lên 7,5đ. Một đám tang sau 1-10 chi tiền xe trên 500 (trước chi khoảng 86đ)
Một bài xã luận trên báo Nhân Dân mang tên Kỷ luật giá cả. Ai đó buột miệng: Cả nước bị kỷ luật.
Ngày 1/8 báo Nhân Dân có tin nông trường Mộc Châu thường xuyên đổ đi hàng tấn sữa mỗi tháng. Tháng 5/1981 đổ 14 tấn. Vì không có đủ sắt tây làm hộp.
Trước đó mấy hôm, cũng báo này có tin 1 cán bộ Bộ ngoại thương 1 chuyên gia xuống cảng lấy hàng.
Gặp cả giám đốc cảng cũng không có ai chịu làm. Cẩu nghỉ, công nhân bốc vác nghỉ...
Cuối cùng, tự “khách hàng” phải đảm nhận việc bốc dỡ.
Tuấn kể các chuyên gia ở UB kế hoạch nhà nước đều xin về nước.
Ca dao tục ngữ :
Trần Phương, Trọng Truyến, Trần Quỳnh
Gặp ba thằng ấy, dân mình đói to
Nhà nước tăng lương Trần Phương tăng giá
Nghe đồn nguyên tắc của Trần Phương: Tăng giá đến mức người mua không mua được nữa thì thôi.
26/10
Mấy vụ bê bối:
- Bùi Thanh Liêm, phi công vũ trụ, chết vì đâm xuống biển. Lại là con một. Bà mẹ lên khóc lóc, đi làm, đến cái lốp xe không có (trong khi Phạm Tuân, nhà nước làm cho cả một con đường vào nhà).
- Một ông tướng chết. Đang ngồi ô tô thì xe gặp một con bò chạy lồng trên đường. Tay lái xe lái quật lại, xe bị nhào xuống ruộng, bản thân tay này bị thương.
Đang ở quãng Phà Ghép, điện về, xin trực thăng vào cấp cứu .
Máy bay đâm vào một đám mây tích điện, chết hết. May lão còn được cái xác.
(Lão này, đi đâu phá đấy, gần đây, vào Khu IV, cho dân công đi đốt chợ để trị đầu cơ, do đó, coi như lập công!)
- Một phi công trực thăng trốn ra nước ngoài. Nghe đâu phi công bị kỷ luật xuống làm thợ, anh ta ăn cướp máy bay. Lôi cả gia đình đi. (Dân kể tưởng máy bay hết xăng, nó hạ ngay xuống sân Long Biên - sợ quá, dạt cả ra).
13/11
Rau muống to, lên tới 3đ một mớ. Gạo trong khẩu phần ăn tăng lên, hình như Liên Xô không cho mỳ nữa, chết đói mất.
Năm nay ít mưa, cây cối khẳng khiu chẳng lớn được.
Mùa màng lại bị rầy nâu. Không có thuốc sâu, đến bình cũng để phun thuốc cũng không có nốt. May mà đã khoán, để cho người ta đi làm một chút. ông Hiến nói bô bô ở thư viện không khoán chính phủ này đổ rồi.
Một bài trên báo Nhân Dân tháng 10/1981 viết nhà nước phá rừng là ghê gớm nhất, tốn kém nhất. Sau đó mới đến nhân dân (Nhà nước= cơ quan nhà nước, cơ quan lâm nghiệp...)
Hồ Tây, cá đánh 1 con mất trộm 1 con. Cá đánh được ngày càng bé đi.
Sài Gòn 1981 xuất cảng 15.000 xe đạp. Hà Nội đặt 5000 xe, đến 11/1981 chưa được chiếc nào.
Tuyên bố về nhân quyền quốc tế: Người lao động phải được trả lương công bằng, hợp lý để anh ta và gia đình anh ta sống có nhân phẩm.
1982
10/2
Tết vừa rồi, ông Tố Hữu làm một bài thơ buồn ngao ngán, nói cạnh nói khoé cũng giống như anh em. Nghĩa là cũng không lấy gì làm tự tin lắm.
Kinh tế không xoay chuyển được vì đây không phải chỗ dễ làm. Lần đầu tiên, mậu dịch bị ế lá dong trong dịp tết. Xe các tỉnh đổ về, bán phá giá, lỗ hàng vạn. Bánh chưng, giò... cũng không ai có tiền mua.
Lương thế này, giá sinh hoạt thế này, trước sau mọi người biến thành... kẻ cắp cả.
Họp hội nghị thuế. Ông Đỗ Mười bảo gạo thóc có ở Nam bộ, nước mắm có ở Nhà Trang, nhưng không có gì chuyên chở ra cả.
Ngành đường sắt rút các chuyến tàu xuống tới mức tối thiểu (đâu chính thức chỉ còn 75%). Vì không có than.
Trong khi con buôn chạy đầy đường bằng các loại xe hiện đại nhất, thì phòng thuế có mấy chiếc xe còm, đuổi không nổi.
Gạo, đến hôm nay, nhiều nơi chưa đong được tháng giêng. Mì được thay bằng khoai tây.
Trong khi đó, trên Hàng Buồm, bán đầy các thứ xà phòng của Pháp, dép của Nhật... “tình hình phố xá cứ như là trước 1945 vậy”, Ma Văn Kháng bảo vậy..
Thư tết vừa rồi sống bằng nghề in tiền âm phủ. Ăn cắp giấy ở nhà in về, in thoải mái.
Tính vào Sài Gòn chụp ảnh tết. Đăng đi phụ cũng được 100đ/ngày.
Tình hình biên giới.
Một cán bộ phụ nữ Hoàng Liên Sơn: Đề nghị nhà nước cung cấp mỗi chị em 1/2 mét xô một năm. Để chống tuyên truyền của địch.
Phong trào bài kinh ở miền núi diễn ra âm ỉ. Nhiều chính quyền hoá ra 2 mang, nửa của ta (ngày) nửa của địch( đêm)
Một cậu bộ đội về phép kể với Kháng. Đơn vị đói quá. Cử 2 thằng đi trộm nhà dân. Một thằng trốn được. Một thằng bị dân bản bắt, họ chặt hết các ngón tay và cắt gân chân. Nửa đêm mò được về đơn vị. Cả đơn vị căm phẫn quá: Mình lên đây giữ biên giới, chẳng nhẽ chịu nhục thế sao? Và kéo vào đốt cả bản.
Mấy hôm sau, trung đội trưởng ra xin ô tô đi đâu đấy. Đứng giữa đường bị xe cán chết luôn. Cả đơn vị hoang mang. Trung đoàn phải cho cả B về phép để...giải bớt u ám.
Tình hình Liên Xô
Ngày lễ, phải có tích kê mới mùa được thịt. Mời một bà giáo đến chơi, bà ngạc nhiên thấy bọn Việt Nam có khoai tây. Chương trình TV toàn chuyện giáo dục.
Hệ thống quan liêu nặng nề. Chỉ lĩnh độ 2 rúp thôi, cũng phải rất nhiều chữ ký.
Một loại xe tăng mới, vừa sản xuất thử vài chục chiếc, phải cho quay về vì trục trặc kỹ thuật.
Phim ảnh chán ngán, không ai xem.
Bọn Việt Nam sang làm công nhân ở đây, sau khi vào cửa hàng, lúc ra, người ta phải lục túi.
Tạ Ngọc Liễn còn kể một nhà khoa học nổi tiếng viết một bài khẳng định cảm giác tôn giáo còn mãi với con người chứ không phải là một hiện tượng lịch sử giới có quyền chửi bới ầm ĩ.
Đương sự được đề nghị danh hiệu Viện sĩ thông tấn mấy lần ở Viện hàn lâm lại trượt.
Ông Nguyễn Tài Cẩn cắt nghĩa việc Tố Hữu làm thơ:
-- Các bố nhà mình không muốn đi với Liên xô, nhưng phải đi, phải nói hợp tác toàn diện. Tâm sự không biết xì ra ở đâu, thì ở thơ vậy.
10/5
Ngày 7/5, ông Tôn Thất Tùng chết. 9/5 đưa ma. Từ hồi Cụ Hồ mất đến giờ mới có đám ma to như thế. Có ông bảo đây là người Việt Nam duy nhất, sống với cộng sản mà được nước ngoài công nhận. Ông Võ Nguyên Giáp đến khênh quan tài và khóc lóc kinh khủng.
Bà hàng nước cũng thương ông Tùng, dù ông không làm gì cho bà cả.
Họp ở Ban văn hoá văn nghệ. Năm nay thiếu 30 vạn tấn gạo (hay ba vạn tấn). Không có tiền mua. Tháng 12 tới Trung ương mới có buổi họp bàn về văn nghệ, còn từ nay hãy lo gạo.
Một mẩu chuyện của Kiều Tiến Tuấn trên UB Kế hoạch nhà nước. Trần Việt Phương đọc được cái tin Pháp nó xây lò cao 5 vạn tấn thép trong 2,5 năm, Nhật 1,5 năm. Nói xong bảo là giấu ngay nhé, chớ cho ông Lê Duẩn biết, ông lại giục.
4/6
Thịt lên 7,5 đ. Có người bảo lên tới 10đ một cân. Trứng vịt 3,5đ bơm xe 5 hào, không còn gì phải bàn.
Ở trường Thành Công, tất cả chấn lưu và tơ - rắc - te đều bị mất. Học sinh ăn cắp. Lớp Hồng (phòng 410), toàn chép thơ chia tay, ly biệt.
Nghe Trần Trương ở Bộ văn hoá nói:
1. Đoàn Tre xanh đi thất bại to.
2. Phim đi thi ở Cane không đủ tiêu chuẩn kỹ thuật để dự thi.
3. Pháp đề nghị: a/ trả lương hưu trí cho người Việt Nam cũ, b/ bao thầu toàn bộ giao thông. Ta không dám nhận.
Trẻ con trong khu A5 của tôi nghĩ ra một trò chơi mới, chơi bài ăn đô la. Tiền bằng vỏ thuốc. Bao ba con 5, các bao thuốc tây là 5000, 3000. Bao Du lịch là 1000. Bao Sông Cầu, Sapa là 100, 50.
Đứa con trai ba tuổi của tôi bắt đầu bảo: Bố ơi, đô la.
Hồng kể: CA trong khu ra bắt hàng lậu, dân họ thà vứt đi, chứ không cho đám CA đó ăn.
Một em nhỏ bị thu một tờ báo của ngành CA. Em chửi chúng nó thu về, chúng nó mới có cái đọc. Chứ cả đồn này, cũng chẳng có nổi tờ báo.
Học sinh lớp Thịnh (anh Hồng) sẵn sàng bỏ học đi chơi... tập thể. Hễ cô giáo thày giáo phê bình một ai thì cả lớp đứng ra nhận hộ.
Bà ngoại mang về một ít đồ chơi cho Nam. Sao người xưa giữ những cái này lâu thế, 10 năm, 15 năm, mà nhà mình liệu có giữ được 1,2 năm?
Sức tàn phá của chiến tranh với con người miền Bắc thấy thật kinh khủng.
Cư đi Liên xô về.
- Cả một mùa đông, Moskva như chết lặng đi. Chẳng có môt chương trình sân khấu nào gây được tiếng vang. Không có đoàn nước ngoài nào đến biểu diễn.
Thịt, trứng thiếu. Trứng có khi 2-3 tuần mới về. Thịt phi-lê xuân thu nhị kỳ 1-5, 7-11 ở Moskva, 1 số thứ, phải có phiếu. Ở các tỉnh phiếu đã có từ 2-3 năm nay.
Năng động nhất ở Moskva chỉ thấy bọn phe phẩy trên tất cả mọi khu vực.
(ở ta, có một vụ buôn khá to, hàng cân bột B12, hàng cân đầu bút bi.)
Phương Lựu: Cứ đà này, đến lúc nào đó, chủ nghĩa xã hội hiện ra như một hiện tượng rất quái gở.
Đầu tháng 5, vàng còn 23, đầu tháng 8, vàng đã lên tới 40.
Nghe nói ở Hà Nội, 1 đô la - 80đ Việt Nam
Ở Sài Gòn, có tình trạng cơ quan huy động vốn anh em để... đi buôn. Lãi 10-15%.
Cả nước sản xuất mỗi năm 15-16 triệu tấn than. Nhà nước nắm không nổi 3 triệu tấn (20%) 1,5 triệu tính là thuế, 1,5 triệu để trao đổi.
Tiền đầu tư nông nghiệp 1976 là 40% số vốn lúc đó. Nếu mang tiêu ít nhất cũng đủ mua một số lương thực ăn trong 5 năm. Mà nay thì đầu tư không ra 1 xu nào.
Ngay ở Gia Lâm nông dân bán nông sản cho nhà nước cực nhọc vô cùng. Cán bộ tuỳ ý nâng giá. Không làm đúng hợp đồng, đay về, không ai thu mua, người phải nhường giường cho đay nằm. Bán lợn rồi, năm lần 7 lượt mới lĩnh được tiền.
1981 Sài Gòn nhập 4 tỉ hàng.
6 tháng đầu năm 1982, Sài Gòn có vài chục vụ phạm pháp, trong khi Hà Nội có vài ngàn.
Tư tưởng xã hội lúc này là tư tưởng con buôn.
Năm 1981, mua thóc bằng cách lạm phát, in thêm tiền. Nhưng mua mãi mới được 2 triệu tấn tóc trong đó, 45% hỏng. Các thuyền ghe chở thuê ăn cắp, lại tưới nước vào cho đủ trọng lượng.
Cháy rất nhiều. Ngoài kho 5 còn những kho khác. Thuốc tây, mất 1 tấn têtraxilin
Ở Kim Thi, Hải Hưng, vụ án cô giáo Thành kéo dài hàng năm nay, không giải quyết được. Dư luận gửi thư về đau đớn. Một người dân thường tự hỏi sao ngay miền Bắc mấy chục năm cách mạng mà chính quyền cũng loạn xị và luật pháp cũng bị chà đạp thế ư?
Vàng lên 50.000đ 1 lạng. Thịt ngon 160đ/1kg
Một tờ báo nước ngoài viết lương viên chức trung bình ở Hà Nội có thể hiểu như sau: 2/3 số lương đó, mới mua nổi 1 con gà.
Bắt ở nhà một vụ trưởng ngành CA đường sắt 24kg vàng.
Chuyện hàng nước, nên chọn cả 4 bài quốc ca:
Đèn cù cho các ông to.
Bèo giạt mây trôi cho cán bộ.
Không có bao giờ đẹp như hôm nay cho bọn phe.
Người ơi người ở đừng về cho Việt kiều.
Cả một bài hát rất hay, rất chân thành cũng bị xuyên tạc.
Đêm qua em mơ gặp Bác Hồ --Râu bác dài tóc Bác bạc phơ --Em âu yếm hôn đôi má Bác -- Em xin Bác em đi nước khác -- Bác mỉm cười Bác khen em khôn -- Bác mỉm cười Bác khen em ngoan .
Ma Văn Kháng thì bảo ta mạnh thật, lưu manh hoá được cả trí thức.
Tết Quý Hợi 1983
Ông Nguyễn Khắc Viện có bài trên báo Lao động nhắc nhở rất khéo từ các nhà tổ chức, cái gì cũng xọc vào, đến các Bộ trưởng già 60-70.
Báo Đại đoàn kết có bài ông Thợ Rèn, chửi bọn phe phẩy lại có quyền lực.
Nghe một cậu nói, trên AFP có bài bảo rằng tết này mọi chuyện có vẻ dãn ra, người ta tìm được mọi cách để sống.
Thuế đánh tàn tệ. Một cửa hàng cà phê gần 30.000đ/tháng. tính ra hàng cà phê 1000đ/ngày hàng phở 5.000đ/ngày. Ở chợ Bắc Qua, 3 người bán hàng lại có một người trông thuế. Ai không đi họp thuế, phạt 50đ. Ai không viết khẩu hiệu hoan nghênh chính sách thuế, phạt 50đ.
Cạnh nhà Tuấn, một ông về hưu, mở hàng nước, chuyên môn có bọn công trường đến uống rồi ghi sổ. Đến một hôm, đám công nhân nó dằng sổ, nó đốt mất - ăn quỵt.
Yến cho là chuyện đương nhiên:
-- Đến ăn cướp nó còn dám, thì việc gì người ta không dám làm nữa.
Một người Mỹ sau 40 năm đến Hà Nộị bảo Hà Nội không có gì thay đổi. Vẫn cũ kỹ hoang vắng vậy. Mọi người chỉ biết chờ đợi. Ở đây thời gian đang đứng yên.
Một tờ báo khác viết muốn giải phóng sức sản xuất, phải giải phóng người sản xuất. Vấn đề dân chủ lại chính là chìa khoá giải quyết kinh tế. Trong chủ nghĩa xã hội, mỗi người không là gì cả, so với nhà nước. Và nhà nước thành một thứ keo, hết sức thô sơ, nhưng hết sức bền chắc.
1981
17/1
Ý Nhi kể con ốm nhiều ngày vì thiếu ăn. Ban ngày, cả nhà muốn bán ti vi, ban đêm, lại muốn giữ lại để xem. Ân thì đau bụng đi ngoài. Sau 2 tháng ăn rau, giờ mua được 2 cân cá dầu bé tí để ăn – có thể đó là lý do chăng?
Ông Kiên kể vợ vừa phải mang bán mảnh vải định may quần.
Ông Nhị Ca bảo đời phải có ân oán chứ. Mấy chục năm nay, dân cán bộ khinh dân buôn bán, bây giờ đến lúc bọn buôn bán nó khinh lại.
Báo Hà Nội mới ngày 16/1/1981 đưa tin có hai vụ giả mạo giấy tờ, lấy ra của nhà nước 60 tấn gạo.
29/1
Ng M Châu: Đời mình chỉ thấy hai chuyện ghê gớm, Trung quốc nó đánh mình là một, với hợp tác cho khoán là hai. Gần bằng thế này còn gì nữa (ông úp bàn tay xuống lại ngửa bàn tay lên).
NMC kể chuyện Ng Thanh Bình xuống Bắc Thái phổ biến, dân nó phản ứng, không chịu làm theo, họ cho là cái lối đó là của ngày xưa lạc hậu rồi. Và NMC bình luận thêm, này có khi lãnh đạo tỉnh nó nghe được, mà đám quần chúng lại nhảm không biết chừng. Con người bây giờ không ai cầm nắm được câu trả lời trong tay. Cả thằng tốt lẫn thằng xấu, thằng nào cũng đầy dớt dãi.
27/1
Báo Nhân Dân đăng phổ biến của chính phủ cho phép các xí nghiệp mở rộng kinh doanh. Thay hàng loạt bộ trưởng. Những tên tuổi mới, chưa xuất hiện ở đâu bao giờ.
12/2
Tết. Sôi nổi nhất là chuyện ở khu Vĩnh Hồ. Một giám đốc đuổi một công nhân là bộ đội về. Người này đã có tiền án. Đêm ba mươi, người này đến nhà giám đốc mang theo một cái ba lô.
Gần đến giao thừa, giám đốc ngầm bảo một đứa con đi báo công an. Nhưng con chưa kịp về, thì có một tiếng nổ kinh khủng.
Ba lô kia là ba lô bộc phá. Căn phòng ông giám đốc, và cả căn phòng đó ở tầng trên, tầng dưới (cộng 3 hộ, chạy theo chiều dọc) sụp đổ, chết không sót một người.
Bằng Việt bảo tôi nghe kinh quá, những cuộc đời có thể đi qua không còn lại chút dấu vết gì. Con gái bảo bố ơi, sao con chẳng thấy kinh gì cả.
Chồng Minh Thái vào bệnh viện Cu Ba. Lão bác sĩ công khai bảo anh lo cho tôi ít cà phê tôi uống cho tỉnh táo. Rồi xem cơ quan anh có bán gì, để cho tôi ít, tôi khỏi phải lo, mới yên tâm chạy chữa được. Hỏi ra, những người vào viện đều phải biếu, khi con gà, cân gạo.
Bác sĩ đi tiếp khách bảo một bệnh nhân:“Tôi mượn mấy quả cam nào”. “Mượn” thật. Nghe bệnh nhân kêu khát nước “Sao không bảo người nhà bà mang nước đi? Đây không có nước.”
Gần tết nhân viên đến bệnh viện, nhưng đi mua sắm, rồi về đun nước tắm gội đầu, nói chuyện ầm ĩ.
Yến kể ở bệnh viện St.Paul, khoa cấp cứu còn không có thuốc.
Gặp tác giả Núi Đôi, Mậu Anh Ngọc bảo chúng em định đến nhà anh chơi. Ông Vũ Cao cười :
-- Kể đi chơi bây giờ cũng khó, mà tiếp khách bây giờ cũng khó. Ví dụ không phải bao giờ tôi cũng có thuốc lá mời khách đâu.
Ý Nhi bảo không họp, tôi có thể đứng xếp hàng 2-3 giờ, lấy nửa lít nước mắm. Mà họp thì thấy mất thì giờ. Nhưng không họp, cũng không biết làm gì.
Nghe kháo về tình hình một vài cơ quan Bộ Văn hoá:
- Đoàn xiếc: tất cả cơ quan tẩy chay ông Ngô Ngọc Yêng, đoàn trưởng. Bộ bênh. Anh em gần như bãi công. Phải cho ông này về sớm.
--Tạp chí Sân Khấu tổ chức họp, để làm một số báo về mỹ thuật sân khấu. Ông Trần Vượng. quyền TBT chủ trì. Một biên tập viên là Đ. đứng lên bảo: Tôi phản đối cuộc họp này. Một biên tập viên tuyên bố phải đuổi Đ ra khỏi cơ quan. Ông Vượng gọi mấy cậu đàn em đến nhà cho ăn, thảo đơn, bảo mọi người ký, đề nghị Đ. đi. Trong khi đó, Đ và hai người nữa phát đơn kiện lên tuyên huấn Trung ương, đề nghị đuổi ông Vượng.
Cách kiếm ăn của một phóng viên nổi tiếng trong chiến tranh. Ảnh diễn viên đang được mọi người chú ý ư ? Đi chụp lại gửi các quầy báo, như người ta đưa thuốc lào. Lần đầu lỗ. Nhưng sẽ ăn ở lần sau.
Khoán nông nghiệp. Nông dân nhắc nhau tối thiểu mười ba, tối đa mười tám. Đây là nói số cân gạo mỗi bên được hưởng. So ra độ chênh giữa người chăm và người lười cũng chẳng là bao. Kết luận, làm chết xác đâu có được gì?
Khoảng tết và sau tết trứng lên tới 2,5 đ 1 quả. Chắc ra giêng mới hạ.
Ở một hợp tác xã, giao ruộng cấy cho một gia đình, giao hôm trước, hôm sau họ nhổ tất cả lên, cấy lại.
Ở một nơi khác, chưa cấy, chỉ gieo mạ. Bốn mẹ con nhà nọ ngồi chọn, vứt đi cả nửa số mạ đó. Chúng tôi không nhận số mạ này.
Giống hỏng quá, nhiều giống tốt, mà Lê Quý Đôn ghi trong Vân đài loại ngữ, nay không còn nữa.
Cầy bừa do HTX đảm nhiệm. Nông dân đứng ở đầu bờ, bảo ông thợ cầy, ông đi cho tôi vài đường nữa, tôi biếu ông vài phẩy.
Đúng là đang tan băng. Nhưng một là xác chết đầy ra. Hai là tan không đều, nếu thấy có nơi nó tan, nơi mình chưa tan, đừng có thắc mắc.
Anh thử làm một thứ biên niên sử xem. Mọi chuyện ở Trung quốc và Việt Nam xảy ra rất hợp với nhau, chỉ xê xích chút ít. Sở dĩ các ông nhà mình, các ông ấy dám làm một số việc, là vì các ông ấy nghe tin ở Trung quốc, nó cũng đang rữa ra và họ cũng đang làm kiểu ấy. Bao giờ họ cũng đi trước mình.
20/2
Đoàn Công Tính bảo ở nước mình có mấy vụ quan trọng là cải cách ruộng đất, Nhân văn Giai phẩm, chống xét lại... Đánh mất số tốt, cái đó một phần. Nhưng nguy hiểm nhất, là nó tạo ra những phần tử cơ hội. Nó khuyến khích sự láo lếu.
Một ví dụ về cách làm ăn hồi ấy. Cuối một đợt đấu tranh, ở báo XXX, ngưòi ta phổ biến thêm:
- Đây mới chỉ là một số vấn đề chung. Còn như đồng chí nào có thắc mắc, hoặc có gì báo cáo thêm, lên gặp đảng uỷ.
Ai lên? Toàn dân cơ hội. Những người như ông H, cũng biết là bọn kia xấu, nhưng cảm thấy nói ở hội nghị đủ rồi, không cần lên nữa. Sau mới biết thiệt. Tất cả những kẻ lên bô báo, đều được lên cấp rất nhanh. Loại thứ trưởng lên kiểu như vậy, hiện nay không hiếm.
Đọc Nhật ký Diên An - Vladimirov. Tác giả ghi về các nhà lãnh đạo Tầu:
--Họ không ai tin ai. Họ như ổ cướp.
--Họ luôn luôn làm ngược những cái mà họ đề lên rất cao là chủ nghĩa Mác, là phục vụ nhân dân, phép biện chứng.
Họ chẳng có lý tưởng gì. Họ chỉ say mê quyền lực.
“Đồng chí sẽ trở thành người Trung Hoa. Tâm trạng của đồng chí, ngay đối với những người gần gũi, cũng không bộc lộ ra điều gì cả.” -- Mao nói với tác giả vậy.
MTĐ về bản chất là một nghệ sĩ, ông ta biết gác những cảm xúc của mình và khéo đóng vai trò cần đóng ngay cả trước những người rất quen biết.
Chu Ân Lai thì đặc biệt quan tâm để tìm cho được cách xem xét tỉnh táo nhất trong khi giải quyết các vấn đề khác nhau. Nói nhiều nhưng lại rất kín đáo. Dễ chừng thích ứng với bất cứ hoàn cảnh nào. Làm việc 18 giờ một ngày.
Nhận xét của Lâm Bưu:” Đảng ta đang quân sự hoá”
Một tài lẻ của Mao là biết đóng vai người khác, rồi lại hỏi xem mình đóng có giống không (Theo tác giả, về bản chất Mao là một nghệ sĩ).
Mao chỉ say mê tư tưởng cổ đại Trung quốc.( Ehrenburg từng bảo tôi không thể hiểu được những tư tưởng đó).
Đọc cuốn Nhật ký này, tôi chỉ nghĩ không biết tác giả có hiểu rằng Tầu sao thì Nga vậy, cũng cùng một giuộc cả.
6/3
Anh Nghi cưới vợ. Nhà vợ thách 40 cân thịt, ba sỏ lợn, vài chục cân gạo nếp cộng thêm quần áo cô dâu, đến vài chục ngàn.
Xuân Quỳnh kể một diễn viên đoàn kịch, cưới vài trăm ngàn. Nó toàn ăn yến ăn vây.
Cái bi đát của xã hội này là người ta tước đi của những người bình thường khả năng chống lại cái ác. Cái ác như là được o bế, được bao che.
Lâm kể chuyện Sài Gòn: Thanh niên thường mượn cớ múa tập thể để nhảy với nhau. Củi đắt. Ở một khu rừng gỗ tạp gần Sài Gòn, ba thế lực tranh chấp nhau là công an, kiểm lâm, du kích địa phương. Những người lãnh đạo Văn nghệ rất sợ các văn nghệ sĩ hôm qua. Tết ở Sài Gòn, người ta chỉ chơi pháo cho vui, không ném vào người như ở ngoài Hà Nội.
Ông Nhị Ca ốm, trung bình ngày tiêu 20đ. 5 đồng tiền thức ăn, 5 đ tiền thuốc, 10 đ tiền đấm bóp.
10/3
Tất cả các thứ đắt lên một cách khủng khiếp. Cắt tóc 1,5 đ.Trứng 1,7 đ. Phong bì 0,1 -- 0,15 đ một cái. Tạp chí Văn học hứa trả tôi bài Thi pháp 100đ vì tạp chí sắp bán 2,5đ.
Truyện Người đàn ông với vòng hoa tang tôi dịch , báo Văn Nghệ trả được 40đ. Hồng Phi bảo thế là rẻ.
Trong khu vực công nghiệp nhẹ, giấy lên gấp ba. Bán giấy thành phong bì còn lãi hơn in sách (dù bất cứ loại gì). Giấy vụn ngoài thị trường 13đ /1kg. Lo việc in báo, Ngô Thảo, Dõan Trung xoay như chong chóng. Kéo nhau vào Sài Gòn tì tì.
Người ta phân tích:
- Trước sau nhà nước cũng phải trợ cấp cho cán bộ công nhân viên.
- Sản phẩm xã hội tăng. Lương công nhân làm khoán bây giờ 4-500. Có nơi HTX thu vài ngàn. Có nhiều người tự nhiên có rất nhiều tiền.
Ng Minh Châu bảo so với giá vàng, thì chưa bao giờ hàng hoá rẻ như bây giờ.
11/3
Một câu hỏi thường được đặt ra -- chiến tranh để lại dấu vết trong mỗi người thế nào.
Buổi chiều, ở nhà trẻ Thành Công, một đứa bé mãi không thấy ai đến đón. Trông nó gày yếu lắm.
Người mẹ tới. Chị ta còn trẻ, chỉ độ 22. Một tay bế con, tay kia xách xe về (không kịp buộc ghế), trông thất tha thất thểu.
Lúc này mọi người mới biết hoá ra chồng chị là thương binh nặng, ở nhà vẫn nhận đi đón. Nhưng hôm nay anh ta lên cơn thần kinh thế nào đó, quên. Người mẹ về đến nhà thấy xe vẫn để đấy, ghế còn rời không buộc vào xe, biết là chồng quên.
Những người phát động chiến tranh thường nói rất văn hoa và hào hùng. Bọn nhà văn chúng tôi cũng vậy. Nhưng một cảnh sơ sài như hôm nay thôi đã cho thấy chiến tranh là gì. Là có rất nhiều gia đình tổn thương, nhiều người phụ nữ khổ sở. Cộng cả hai ý hào hùng và tan nát lại mới đúng.
Còn như muốn biết dấu vết trong văn học hãy cứ đọc lại ông Tuân ông Diệu thì biết. Ít ra cũng phải nhận là thời đánh Mỹ, bên cạnh hùng khí, trong chúng ta vẫn âm ỉ nỗi sợ trong lòng. Bằng chứng? Trong giọng văn của các bậc thầy văn chương này hồi chiến tranh, nghe thoáng có chút gì đó mà tiếng Pháp gọi là barbare, tức là lải nhải lảm nhảm, giống như cách lên tiếng của con người trong những bộ tộc man rợ xưa.
Trần Độ công nhận nỗi lo lắng của dân lúc này là đời sống, an ninh, việc dạy dỗ con cái.
Ông Dũng ở Lê Văn Hưu chạy cái nhà ở chỗ chợ Hàng Da, phải lên tận các ông to. Nhưng nào có được ngay. Riêng vi thiềng cho Chủ tịch uỷ ban nhân dân quận tàm tạm đã là 3000, mà chưa xong.
Anh T. nghe ở đâu về bảo ở khu Hoàn Kiếm, có khoảng hơn 10 người tỉ phú(?). Phần lớn khoảng tuổi 30 – 40.
Ông V H Sến, một người sưu tầm đồ cổ ở Sài Gòn đang có mấy nguy cơ
1/đói, phải bán đồ đi ăn,
2/ luôn luôn bị làm phiền, nhiều kẻ vào hỏi.
Hải Phòng cháy một kho lớn - kho 5 hay kho 6 gì đó. Rất nhiều hàng quý đồng hồ, máu khô, vải vóc. Nghe tin cháy, ông Phạm Văn Đồng phải đến tận nơi.
Bọn đốt nó phối hợp tài tình đến nỗi tất cả các xe cứu hoả đều hết xăng. Phải điện gọi xe Hải Dương, Thái Bình. Mái tôn đổ xuống, nước dội vào chỉ... lạnh tôn đi, không phá được, không cứu được hàng.
8/4
Tin quốc tế: 500 đảng viên Cộng sản bình thường ở Ba Lan họp mặt không theo sự chỉ huy của ai cả, đòi cải cách tình hình, đòi thay đổi Ban lãnh đạo trước - theo cách bỏ phiếu kín - rồi mới thảo ra cương lĩnh sau.
Công đoàn Đoàn kết bắt đầu có giờ riêng trên TV.
Fidel Castro nói tại Đại hội Đảng cộng sản Liên Xô, phê phán Việt Nam:
chỉ chống chủ nghĩa bành trướng, không chống chủ nghĩa Mao.
đi với Liên Xô không hết lòng.
không chủ ý đến quan điểm cơ bản của Chủ nghĩa xã hội là không ngừng cải thiện đời sống nhân dân.
Tình hình Việt Nam - Cu ba căng đến mức là những ngày này, báo Nhân Dân luôn luôn nói đến Cu ba, vụ Hiron được làm um cả lên. Khi đang ghét ai mà không chửi ra mặt được thì làm bộ hết sức quý hoá - đó là môn võ Tàu rất được thông dụng ở ta.
6/5
Hôm qua họp hội nghị bàn về danh nhân. Ý hay của một số người -- Danh nhân Việt Nam không có tầm vóc quốc tế. Phần lớn là các anh hùng, số phận chỉ liên quan tới một dân tộc. Còn danh nhân văn hoá của mình ( kiểu Hải Thượng Lãn Ông, Phùng Khắc Khoan ) thì tầm chưa đủ để giới thiệu ra nước ngoài.
Tại sao xã hội ta không phát triển được ?
Theo Lê Văn Lan, cái chính là xã hội ta là xã hội nông dân, nó lại được khép kín chặt chẽ quá. Đến mức như là những lớp kén, không gì phá vỡ nổi.
Nông dân thì bao giờ cũng thù ghét trí thức, ta nhớ không phải ngẫu nhiên, khi Xô Viết Nghệ Tĩnh nổi lên, khẩu hiệu của phong trào là trí phú địa hào đào tận gốc, trốc tận rễ.
- Thế Trung Quốc không phải là xã hội nông dân à ?
- Không, nó là một xã hội buôn bán chứ. Ngay cái cách cư xử của nhà vua với các chư hầu, cũng là một thứ buôn: nó yếu ta đánh, nó mạnh thì ta xin hàng, lót tay quỵ luỵ.
(Trí thức Trung Quốc hình thành sớm tại các thành thị có vai trò quan trọng, có đô thị thì trí thức mới có đất để hoạt động. Vì chỉ đô thị mới đáp ứng được nhu cầu tự do cho trí thức. )
Tình hình Ba Lan - theo Doanh, một người đi dịch trong Đại hội Đảng XHCN thống nhất Đức kể --, Jirek là một thứ bài Xô nặng nề, trong thời gian làm bí thư thứ nhất, ông ta đã cho xây dựng khoảng 600 nhà thờ.
Khi tình hình bắt đầu lộn xộn, ông cảm thấy vai trò của mình đã hoàn thành, liền xin từ chức.
Dân Ba Lan bài Xô rất ghê. Họ sẵn sàng vào rừng để chống Liên Xô đến cùng. Liên Xô chưa hiểu sẽ cư xử ra sao, chỉ thấy bảo chớ can thiệp vào nội bộ Ba Lan. Một thí nghiệm về việc mở rộng dân chủ trong lòng Chủ nghĩa xã hội chăng?
Ông Ngô Thảo kể cả quân trường Quang Trung chỉ có 2 cái giếng. Đánh nhau vì lấy nước. Ra cổng, mất ngàn bạc. Gì cũng mất tiền. Ông Doãn Tuế đến kiểm tra bảo chúng nó làm thế này, đến tướng cũng phải đào ngũ. Đợt lấy quân vừa rồi, lấy 7 vạn đào ngũ 4 vạn. Các địa phương bây giờ giao quân tại chỗ, chứ không giao quân ở đơn vị nữa. Quân đoàn 4 sợ không dám lấy lính Sài Gòn. Vì thế thì nó đào ngũ hết.
Một ví dụ về người thành đạt của xã hội này. Ông K. vốn là chỉ huy một đoàn nghệ thuật được theo Đ Th Sơn đi nhiều nơi trên thế giới để biểu diễn. Hái ra tiền. Triệu phú chứ chẳng phải chơi.
Trước đó, ông ta bị chuyển công tác vì tội trong khi làm nhiệm vụ, không quên buôn mì chính từ bên Lào về.
Đọc Nghệ sĩ chèo Hoa Tâm
Lương một diễn viên loại như bà Nhữ (mượn ở Hà Nội về hát, khi gánh hát còn ở Vĩnh Yên) là 10đ 1 tháng. Lương của cô Định (Hoa Tâm) là 8 đ 1 tháng. Giá cả hồi ấy: 1 xu 1 bữa cơm đầu ghế (ăn cơm có canh, có cá, có dưa, ăn no) 10đ hồi ấy bằng khoảng 3.000đ đến 5000đ bây giờ.
Nghị quyết tư tưởng ghi chú số đảng viên bị kỷ luật thời gian qua 20 vạn, 12 vạn đưa ra khỏi đảng(?). Báo sụt số lượng. Báo chỉ còn bằng ¼ hồi chiến tranh. Báo Nhân Dân trước in 50 vạn. Nay còn khoảng 15.
18/5
Ông Trần Tự ở Hải Phòng về kể dân Hải Phòng rất khoái vụ cháy vừa rồi. Vào hôi thoải mái. Không hôi, được mua các thứ cháy dở cũng đã thích lắm. Các loại vải thường đâu có được vào kho đó.
Kho được xây theo hệ thống các kho hiện đại, điện tắt mở tự động, khi cần người ta dâng nước trong các bể chứa sẵn để dập đám cháy.
Hàng trăm người thường cũng không đốt nổi. Chỉ có những người thông thạo bộ máy của nó mới thực hiện được.
Ví dụ về hàng tốt -- 6 tấn đồng hồ quý bị huỷ. Hàng tấn máu khô v.v.
Tôi nói đùa, tóm lại, không một nước nào dám chơi sang như nước mình.
Cô Châu kể: Tôi vào Sài Gòn, xếp hàng đi lấy vé tàu về quê. Tàu hẹn 6 giờ, 7 giờ, rồi 12 giờ, nhưng không lần nào chạy nổi. Bố tôi bảo ngành giao thông của cả nước mà tư cách không bằng một con điếm.
25/5
Đâm chém đến với nhà trường. Một học sinh hư bị cô giáo đuổi ra khỏi lớp. Sau lại còn đứng ngoài chửi cô nữa. Cô tức quá, tát nó một cái. Thằng bé về mách bố. Bố là một thương binh, nay về đạp xích lô. Hắn đến chửi, đánh cô giáo bị thương nặng, nhưng tiểu khu ( tức UB phường ) vẫn bênh người thương binh kia. Giáo viên ở trường bãi khoá. Học sinh đến bôi cứt vào đầy bàn.
(Báo Hà Nội mới nói rõ là tay xích lô đánh cô giáo ngay trước mặt đám học trò. Kinh khủng!!)
Lại một dấu hiệu của thời hậu chiến .mà người ta lảng tránh, không muốn “gọi sự vật bằng cái tên của nó”.
2/6
Hoà kể anh vợ được một ông giáo sư Liên xô mời sang họp chương trình intercosmos. Nhận được thư riêng của ông Liên Xô kia mới biết, đi hỏi thì ra có giấy mời đã 2 tháng rồi, nhưng không ai chuyển cho mình. Chạy đủ việc, từ chỗ Phó thủ tướng xuống đến giấy đổi ngoại tệ... Nhưng khó nhất là chạy xe ra sân bay. Nơi cho đi, UBKHKT- không có xăng. Cơ quan của cậu ta - Tổng cục Bưu điện - phải lo xe. Nhưng hẹn lái xe 12g, 12g15 họ mới đến. “Mai đi có được không?” Lái xe bảo thế. Lại phải van vỉ một hồi.
Cầu Long Biên Hà Nội. Trong những giờ cao điểm trung bình cần một giờ cho 270 xe đi qua. Nay phải chuẩn bị cho 1000 xe, thì làm sao mà chở được.
Một bài viết về rác thành phố bảo rằng chính các cơ quan nhà nước xả rác và phá hoại trật tự công cộng nhiều hơn nhà dân. Nói chung, trong nhà sạch sẽ hơn ngoài đường. Buổi tối ở Hà Nội đèn đường tối như đom đom, trong khi đó, ở các nhà, đèn sáng lấp loáng.
Một vụ tham ô tập thể được phanh phui trên báo. Lúc đầu chính Bộ còn bênh. May mà Ủy ban kiểm tra làm đến cùng. Viết bài trên báo Nhân dân hẳn hoi. Một người bình luận bảo mọi vụ tham ô chỉ trót lọt nếu được cấp trên đồng tình. Tôi thì cho rằng cái lối để cho đơn vị tự kiểm tra mình như thế này, chỉ thúc đẩy thêm nhiều vụ tham ô khác, và số lọt lưới sẽ đông hơn số phát hiện được.
Ông Vĩnh đánh máy cơ quan kể ngày trước ông ta làm thư ký đánh máy ở Sở cẩm, lương hơn 90đ 1 tháng. Gạo hồi ấy giá 1,2 đồng 1 tạ. Như vậy lương ông ta bằng 80 tạ gạo tương đương 80 ngàn đồng bây giờ.
Yến (vợ Tính) đi họp phụ huynh cho con ở trường Thành Công. Cô giáo phân trần không phải cô muốn phụ đạo làm gì. Nhưng vì nhà trường yêu cầu vậy. Tháng mỗi em có 2 đ, nhà trường lại trích làm quỹ một số nữa, nên cô chỉ thu được có hơn chục bạc một tháng.
Vậy mà có phụ huynh còn kèo nhèo, cho là cô kiếm chác. Nói đến đây, tủi thân quá, cô khóc.
Nhân đó, những phụ huynh lên than thở về chuyện nghèo, chuyện con hư, lại khóc một lần nữa. Thế là buổi họp biến thành một đám khóc lu bù.
Thịt lên 70đ 1 kg (thịt thăn). Trứng vịt 2đ/1 quả
XQ kể: Năm ngoái, có một vụ đánh nhau ngoài đê. Dân đổ ra xem, đàn ông người nào cũng cởi trần.
Đồn đại quanh giải bóng đá 1981 vòng 1:
Trọng tài Đ Đ Xuyên thổi cho Sở CN mấy quả phạt đền, phải được vài chục ngàn. Trong khi đó một ông D Mùi bị bọn LT T P tấn cho liểng xiểng. Thổi cho Than Quảng Ninh một quả phạt trực tiếp - đúng luật. Thế mà bọn LTTP vẫn cáu. Lúc giao bóng, mấy tay sút bắn bóng vào người trọng tài, một tay xông vào đạp, đánh, đến bị thương nặng. Nhưng ghê gớm nhất, là người xem lại nhiệt liệt hoan nghênh cuộc hành hung này, hoan hô từ đầu đến cuối.
Tình hình Ba Lan 10 tháng nay, Đảng cộng sản, ông Kania công khai đối đầu với Liên xô.
Công đoàn Đoàn kết bắt đầu tự tin: chúng tôi không can dự vào công việc chính trị, mà chỉ nói chuyện cơm áo gạo tiền.
Chúng tôi thấy vấn đề đổi mới ở Ba Lan và vấn đề bài Liên xô là hai chuyện hoàn toàn riêng biệt.
25/6
Một ví dụ chứng minh rằng ta “rất hiểu về tầm quan trọng của khoa học kỹ thuật”: Người ta khăng khăng đòi thực hiện viện Hàn lâm (cho nó oai?) tuy có những người như ông Trần Đại Nghĩa, thấy không nên làm.
Còn nhớ ngay sau 1975, một ông cốp còn nói xơi xơi “Thôi, hai mươi năm thì quá nhanh, cứ tính độ ba mươi năm ta sẽ đuổi kịp Nhật “ (!)
Tiếu lâm:
Ở Liên xô một lần có một người dân chót buột mồm”ông Brezhnev là ngu xuẩn”. Toà luận tội và mọi người đều biết nặng lắm, thì ông ta cũng chỉ bị một vài năm tù vì “phỉ báng người khác”.
Toà họp kín. Nhiều cuộc tranh luận sau toà đi đến nhất trí và gọi dân vào nghe. Hoá ra, bị cáo bị kết tội chung thân.
- Tại sao?
- Không, đây không phải chỉ là vấn đề phỉ báng người khác, mà là một tội rất nặng. Tội “tiết lộ bí mật quốc gia”.
3/7
Về tình trạng ở tù của đám NQ9
Đặng Kim Giang trần tình: Tôi 50 tuổi, cơm bị trộn vôi không ăn được, xin ăn cháo, thì cháo pha cát.
Tr. Thư, một người đọc Ehrenburg nhiều, và dịch Paris sụp đổ, tả rất chi tiết. Tôi bị giam trong một phòng kín, hàng ngày cơm thả từ trên xuống, chỉ nghe tiếng động mà biết cơm ở phía nào, và chỉ cho vào mồm mới biết được ăn gì.
Ỉa ngay trong phòng kín đó, có một cái hố đào sâu xuống đất, nhưng không bao giờ nhìn thấy nó cả, chỉ đặt chân đúng chỗ hai hòn gạch, thì biết là có thể ỉa cả được rồi.
Phòng giam bê tông cốt sắt nóng quá, những đêm hè, tôi cũng phải về chỗ hố xí đó, ngồi lên mấy hòn gạch cho hơi đất bốc lên, dịu dịu một chút, chừng hai giờ sáng mới chợp được một lúc.
Tính kể về ông Lưu Thiếu Kỳ trước khi chết. Một buổi sáng, tại một sân bay nọ ở bắc TQ, người ta thấy mấy người khiêng ra khỏi máy bay một cái xác, phủ trong chăn. Khi mở chăn ra, đó là một người bị giam hãm hành hạ lâu ngày. Đó là thân hình của nguyên chủ tịch nước Cộng hoà nhân dân Trung Hoa.
Tính lại kể khi bọn phi công Mỹ về nước, hỏi thằng Dung (....)
- Ông thấy bọn nó tố cáo cái gì của mình là tàn ác nhất?
- Một tay đại tá bảo tao chưa thấy ở đâu có lối giam cầm dã man như thế này. Dã man vì bắt người ta ở riêng một mình, không được tiếp xúc với các người cùng bị tù, không được nhận thư của gia đình.
...
17/7
Đại hội đảng cộng sản Ba Lan. Một phó thủ tướng lên tranh chức thủ lĩnh Đảng với thủ lĩnh đương nhiệm.... Ông phó này đọc diễn văn, người vỗ tay nhiệt liệt.
Tổng cộng có tới 7 người ra tranh cử như vậy.
Thư kể công nhân 10 người, 9 người rưỡi ăn cắp (trừ tổ trưởng, chỉ chút ít). Đi làm, hôm nào đến cũng tán phét một lúc, rồi chửi loạn cả lên một mẻ sau mới bắt tay vào công việc.
4/8
Nhị Ca ( đã theo Xuân Thiêm từ quân đội chuyển về Hội liên hiệp)
-- Từ hồi kháng chiến, tôi đã thấy mọi chuyện không ra sao, toàn chủ tịch xã không biết chữ điều khiển thì còn làm được cái gì nữa.
- Năm 1975, vào Sài Gòn, mới thấy hết cái kinh khủng của cốt nhục tương tàn. Mà rút cục, độc đoán thắng dân chủ, phong kiến thắng tư sản, thế mới buồn cười.
- Ông đừng nói lao động lao động. Trong xã hội này, ai tổ chức cho ông lao động, ai thuê ông, ai dùng ông, đó mới là yếu tố quyết định. Như ở nông thôn chẳng hạn, chia ruộng cho nông dân xong, họ chưa cầm ấm tay, lại tước luôn. Hợp tác là gì, là một thứ chế độ nông nô đời Trần, chứ làm gì có máy móc với quan hệ sản xuất. Chả phục vụ ai, chỉ phục vụ các ông ấy, các ông ấy muốn làm Quang Trung cả.
Tôi tự nhận tôi có tài cán gì đâu. Tôi chỉ làm cho vui, ở đâu tôi cũng thấy thoải mái, chả gây sự với ai hết. Ở VNQĐ cũng sướng. Mà ra ngoài này cũng sướng. Đúng là ra để đi ( nước ngoài) chứ còn gì nữa.
5/9
Tàu Liên Xô rất ít vào cảng Hải Phòng mà muốn vào Sài Gòn vì ở đó bốc dỡ nhanh hơn và cung ứng sinh hoạt tốt hơn.
Đỗ Thái Bình bảo vào Sài Gòn bây giờ chả ai coi mình ra gì, đến nhà cửa nó cũng không cho nữa.
Cư đi Liên xô về kể:
- Sở dĩ Đặng Thái Sơn được giải Chopin nhiều năm đó, không có ai đáng được giải nữa.
- Ở Liên Xô những năm này, chỉ có bọn lùn [bọn tầm thường chỉ có chút tài mọn] là sống khỏe. Gì nó cũng làm được. Nhưng những tay thật xuất sắc (loại như Sostakovits, Prokofiev) bây giờ không có.
Khoảng thời gian 1960 cho đến 65, đúng là mùa xuân của xã hội Xô Viết.
Bây giờ khác. Phương Tây nó không thèm sang Moskva nữa. Phim ảnh không sang. Festival không. Nhạc sống không sang.
Ở trường Hội nhà văn, Hoàng Ngọc Hiến và Phạm Vĩnh Cư đã quyết định... không cho các học viên học ngoại ngữ nữa. Bởi thời gian qua kết quả, nếu có thể nói thực chỉ đạt 1 % so với yêu cầu. Ngoài ra, không được việc gì cho cái đám đông đầy tham vọng đó.
Nên nhớ, ông Hiến rất thích cho học viên học ngoại ngữ và các học viên cũng hăm hở không thể tưởng. Có cậu đã tuyên bố nên gọi lớp này là lớp Bổ túc ngoại ngữ. Anh em tự nghĩ văn học thì mình đã viết rồi, chỉ có ngoại ngữ là chưa biết.
Thế mà đến lúc người ta phải cho nghỉ học.
Tôi ngờ rằng chiến tranh, --nhất là chiến tranh ở VN -- làm cho người ta mất đi nhiều thói quen bình thường mà việc học ngoại ngữ đòi hỏi, ví như thói quen cần mẫn làm một việc gì đó mà không có hiệu quả ngay, hoặc thói quen phải chấp nhận học thuộc lòng cái gì đó chứ không có việc lý giải tại sao tại sao làm thế.
Lúc nào cũng thấy người kêu khổ. Lúc nào cũng cảm thấy muốn nói to lên rằng mình khổ lắm rồi. Bùi Hoà bảo cứ ba người ngồi với nhau là thả nào cũng có chuyện nói xấu chế độ.
Ngày 2/9 năm nay buồn bã không thể tưởng. Nhà nước không bắn pháo hoa và nói chung không có gì để cho dân. Trên phố nhiều nhà không treo cờ.
Giá cả leo thang đến với những đồ vật nhỏ nhất. Vỡ cái ấm cái chén là chuỵện lôi thôi, mất vài đồng như chơi.
Ai đó bảo ở SG dân số đã lên tới 7,5 triệu(?). Chắc có nói quá lên, nhưng quả là tăng lên nhiều. Không có hộ khẩu người ta cũng cứ chuồn vào rồi chạy dần. Tạm bợ không phải là cách sống của thời chiến mà cũng là của thời hậu chiến.
Vải valize HN mang vào SG làm thành quần áo lại mang ra HN bán. Đồ chơi của SG cũng tốt, những cái bếp điện bằng nhựa không thiếu chi tiết gì cái nào cái nấy khít khàng chặt chẽ.
Ông Khải kể thằng con dạo này chạy được chân làm khách sạn, ăn ở đấy, cà phê thoải mái, tháng còn mang được 600 về cho gia đình.
16/9
Đi họp chi bộ đường phố.
- Lần đầu tiên, từ Giải Phóng thủ đô 1954 có chuyện biểu ngữ dăng ra bị dỡ cờ, khẩu hiệu bị ăn cắp. Không phải vì thiếu (vải biểu ngữ rất xấu), cơ bản vì phá hoại.
Ở nhiều địa phương, trước bầu cử, cùng có chuyện tương tự. Ở quận Ba Đình tối 3/8 dăng ra, sáng 1/9 đã mất.
Cờ bạc nhiều. Đường Ngọc Hà, tối tối thanh niên tụ tập cờ bạc.Ở Hàng Giấy, công an gác dân, tối cứ quây quần cả đám, vòng trong vòng ngoài, chả biết giời đất gì nữa. Có người dân tuyên bố, cần việc gì thời nay cứ đếm đếm là xong tất. Cánh áo vàng hay thì thụt vào những nhà phe phẩy.(Bà Phú bán nước ở sau thư viện kêu bận sau có thấy bóng chúng nó thì có điếu đầu lọc nào phải cất đi sớm. Toàn chịu với mai giả, mai cái mả bố nhà nó.)
Thanh niên đi bộ đội, người đi tiễn về đến nơi, đã thấy nó về trước mình rồi.
Mùa hè, nhà máy sản xuất nước đá phân phối đi các nơi. Năm ngoái, chỉ 75% đá về tới đích. Năm nay 60%. Đầu tháng 9 rồi, mì tháng 8, chưa bán. Hết mì. Mấy vấn đề thành uỷ HN nát đầu chưa giải được:1/ gạo mì, 2/ phiếu có rồi, không có vải, 3/ lính không đi nghĩa vụ...
29/9
Hai vụ sinh viên “nổi loạn” một của trường Bách Khoa và một của trường Tổng hợp.
Ở Bách Khoa, đại loại người ta chiếu phim. Một số sinh viên đòi vào không được. Ẩu đả. Sinh viên bênh nhau, kéo đến tận nhà người soát vé kia, phá nhà, san đổ mọi thứ.
Ở Tổng hợp, hình như ngược lại. Sinh viên gác cổng một buổi biểu diễn, một số lưu manh phe phẩy kéo vào. Đánh nhau to. CA được gọi điện không đến. Sinh viên kéo đến nhà bọn phe phẩy kia đập phá, sau lại mượn cả ô tô bộ đội đến, chà xát cho tan mấy căn nhà kia.
Gọi lên CA:
-Tại sao các anh làm thế?
- Chúng tôi phải bảo vệ chính quyền vô sản.
Tuấn kể. Mới tính trong một số thành phố lớn, đã có 1,2 triệu thất nghiệp. Hà Nội 32 vạn. Sắp tới bộ đội về 20 vạn. Hàng năm, cả nước, có thêm 1,2 triệu người đến tuổi lao động. Bản tin tham khảo đưa ra con số Trung quốc hiện có khoảng 20% (10 triệu thanh niên) thất nghiệp.
Về giá cả. Sách lên 53đ 1 ngàn chữ. Báo Nhân Dân 5 hào. Báo Văn nghệ 1,5 đ. Lốp xe 250đ, một cái chậu tắm trẻ con 400-500đ. Một cái xoong quấy bột cũng vài chục. Giá vé máy bay định lên 1200 và tàu hoả Hà Nội-Sài Gòn 750 đồng.Xăng từ 1 lên 7,5đ. Một đám tang sau 1-10 chi tiền xe trên 500 (trước chi khoảng 86đ)
Một bài xã luận trên báo Nhân Dân mang tên Kỷ luật giá cả. Ai đó buột miệng: Cả nước bị kỷ luật.
Ngày 1/8 báo Nhân Dân có tin nông trường Mộc Châu thường xuyên đổ đi hàng tấn sữa mỗi tháng. Tháng 5/1981 đổ 14 tấn. Vì không có đủ sắt tây làm hộp.
Trước đó mấy hôm, cũng báo này có tin 1 cán bộ Bộ ngoại thương 1 chuyên gia xuống cảng lấy hàng.
Gặp cả giám đốc cảng cũng không có ai chịu làm. Cẩu nghỉ, công nhân bốc vác nghỉ...
Cuối cùng, tự “khách hàng” phải đảm nhận việc bốc dỡ.
Tuấn kể các chuyên gia ở UB kế hoạch nhà nước đều xin về nước.
Ca dao tục ngữ :
Trần Phương, Trọng Truyến, Trần Quỳnh
Gặp ba thằng ấy, dân mình đói to
Nhà nước tăng lương Trần Phương tăng giá
Nghe đồn nguyên tắc của Trần Phương: Tăng giá đến mức người mua không mua được nữa thì thôi.
26/10
Mấy vụ bê bối:
- Bùi Thanh Liêm, phi công vũ trụ, chết vì đâm xuống biển. Lại là con một. Bà mẹ lên khóc lóc, đi làm, đến cái lốp xe không có (trong khi Phạm Tuân, nhà nước làm cho cả một con đường vào nhà).
- Một ông tướng chết. Đang ngồi ô tô thì xe gặp một con bò chạy lồng trên đường. Tay lái xe lái quật lại, xe bị nhào xuống ruộng, bản thân tay này bị thương.
Đang ở quãng Phà Ghép, điện về, xin trực thăng vào cấp cứu .
Máy bay đâm vào một đám mây tích điện, chết hết. May lão còn được cái xác.
(Lão này, đi đâu phá đấy, gần đây, vào Khu IV, cho dân công đi đốt chợ để trị đầu cơ, do đó, coi như lập công!)
- Một phi công trực thăng trốn ra nước ngoài. Nghe đâu phi công bị kỷ luật xuống làm thợ, anh ta ăn cướp máy bay. Lôi cả gia đình đi. (Dân kể tưởng máy bay hết xăng, nó hạ ngay xuống sân Long Biên - sợ quá, dạt cả ra).
13/11
Rau muống to, lên tới 3đ một mớ. Gạo trong khẩu phần ăn tăng lên, hình như Liên Xô không cho mỳ nữa, chết đói mất.
Năm nay ít mưa, cây cối khẳng khiu chẳng lớn được.
Mùa màng lại bị rầy nâu. Không có thuốc sâu, đến bình cũng để phun thuốc cũng không có nốt. May mà đã khoán, để cho người ta đi làm một chút. ông Hiến nói bô bô ở thư viện không khoán chính phủ này đổ rồi.
Một bài trên báo Nhân Dân tháng 10/1981 viết nhà nước phá rừng là ghê gớm nhất, tốn kém nhất. Sau đó mới đến nhân dân (Nhà nước= cơ quan nhà nước, cơ quan lâm nghiệp...)
Hồ Tây, cá đánh 1 con mất trộm 1 con. Cá đánh được ngày càng bé đi.
Sài Gòn 1981 xuất cảng 15.000 xe đạp. Hà Nội đặt 5000 xe, đến 11/1981 chưa được chiếc nào.
Tuyên bố về nhân quyền quốc tế: Người lao động phải được trả lương công bằng, hợp lý để anh ta và gia đình anh ta sống có nhân phẩm.
1982
10/2
Tết vừa rồi, ông Tố Hữu làm một bài thơ buồn ngao ngán, nói cạnh nói khoé cũng giống như anh em. Nghĩa là cũng không lấy gì làm tự tin lắm.
Kinh tế không xoay chuyển được vì đây không phải chỗ dễ làm. Lần đầu tiên, mậu dịch bị ế lá dong trong dịp tết. Xe các tỉnh đổ về, bán phá giá, lỗ hàng vạn. Bánh chưng, giò... cũng không ai có tiền mua.
Lương thế này, giá sinh hoạt thế này, trước sau mọi người biến thành... kẻ cắp cả.
Họp hội nghị thuế. Ông Đỗ Mười bảo gạo thóc có ở Nam bộ, nước mắm có ở Nhà Trang, nhưng không có gì chuyên chở ra cả.
Ngành đường sắt rút các chuyến tàu xuống tới mức tối thiểu (đâu chính thức chỉ còn 75%). Vì không có than.
Trong khi con buôn chạy đầy đường bằng các loại xe hiện đại nhất, thì phòng thuế có mấy chiếc xe còm, đuổi không nổi.
Gạo, đến hôm nay, nhiều nơi chưa đong được tháng giêng. Mì được thay bằng khoai tây.
Trong khi đó, trên Hàng Buồm, bán đầy các thứ xà phòng của Pháp, dép của Nhật... “tình hình phố xá cứ như là trước 1945 vậy”, Ma Văn Kháng bảo vậy..
Thư tết vừa rồi sống bằng nghề in tiền âm phủ. Ăn cắp giấy ở nhà in về, in thoải mái.
Tính vào Sài Gòn chụp ảnh tết. Đăng đi phụ cũng được 100đ/ngày.
Tình hình biên giới.
Một cán bộ phụ nữ Hoàng Liên Sơn: Đề nghị nhà nước cung cấp mỗi chị em 1/2 mét xô một năm. Để chống tuyên truyền của địch.
Phong trào bài kinh ở miền núi diễn ra âm ỉ. Nhiều chính quyền hoá ra 2 mang, nửa của ta (ngày) nửa của địch( đêm)
Một cậu bộ đội về phép kể với Kháng. Đơn vị đói quá. Cử 2 thằng đi trộm nhà dân. Một thằng trốn được. Một thằng bị dân bản bắt, họ chặt hết các ngón tay và cắt gân chân. Nửa đêm mò được về đơn vị. Cả đơn vị căm phẫn quá: Mình lên đây giữ biên giới, chẳng nhẽ chịu nhục thế sao? Và kéo vào đốt cả bản.
Mấy hôm sau, trung đội trưởng ra xin ô tô đi đâu đấy. Đứng giữa đường bị xe cán chết luôn. Cả đơn vị hoang mang. Trung đoàn phải cho cả B về phép để...giải bớt u ám.
Tình hình Liên Xô
Ngày lễ, phải có tích kê mới mùa được thịt. Mời một bà giáo đến chơi, bà ngạc nhiên thấy bọn Việt Nam có khoai tây. Chương trình TV toàn chuyện giáo dục.
Hệ thống quan liêu nặng nề. Chỉ lĩnh độ 2 rúp thôi, cũng phải rất nhiều chữ ký.
Một loại xe tăng mới, vừa sản xuất thử vài chục chiếc, phải cho quay về vì trục trặc kỹ thuật.
Phim ảnh chán ngán, không ai xem.
Bọn Việt Nam sang làm công nhân ở đây, sau khi vào cửa hàng, lúc ra, người ta phải lục túi.
Tạ Ngọc Liễn còn kể một nhà khoa học nổi tiếng viết một bài khẳng định cảm giác tôn giáo còn mãi với con người chứ không phải là một hiện tượng lịch sử giới có quyền chửi bới ầm ĩ.
Đương sự được đề nghị danh hiệu Viện sĩ thông tấn mấy lần ở Viện hàn lâm lại trượt.
Ông Nguyễn Tài Cẩn cắt nghĩa việc Tố Hữu làm thơ:
-- Các bố nhà mình không muốn đi với Liên xô, nhưng phải đi, phải nói hợp tác toàn diện. Tâm sự không biết xì ra ở đâu, thì ở thơ vậy.
10/5
Ngày 7/5, ông Tôn Thất Tùng chết. 9/5 đưa ma. Từ hồi Cụ Hồ mất đến giờ mới có đám ma to như thế. Có ông bảo đây là người Việt Nam duy nhất, sống với cộng sản mà được nước ngoài công nhận. Ông Võ Nguyên Giáp đến khênh quan tài và khóc lóc kinh khủng.
Bà hàng nước cũng thương ông Tùng, dù ông không làm gì cho bà cả.
Họp ở Ban văn hoá văn nghệ. Năm nay thiếu 30 vạn tấn gạo (hay ba vạn tấn). Không có tiền mua. Tháng 12 tới Trung ương mới có buổi họp bàn về văn nghệ, còn từ nay hãy lo gạo.
Một mẩu chuyện của Kiều Tiến Tuấn trên UB Kế hoạch nhà nước. Trần Việt Phương đọc được cái tin Pháp nó xây lò cao 5 vạn tấn thép trong 2,5 năm, Nhật 1,5 năm. Nói xong bảo là giấu ngay nhé, chớ cho ông Lê Duẩn biết, ông lại giục.
4/6
Thịt lên 7,5 đ. Có người bảo lên tới 10đ một cân. Trứng vịt 3,5đ bơm xe 5 hào, không còn gì phải bàn.
Ở trường Thành Công, tất cả chấn lưu và tơ - rắc - te đều bị mất. Học sinh ăn cắp. Lớp Hồng (phòng 410), toàn chép thơ chia tay, ly biệt.
Nghe Trần Trương ở Bộ văn hoá nói:
1. Đoàn Tre xanh đi thất bại to.
2. Phim đi thi ở Cane không đủ tiêu chuẩn kỹ thuật để dự thi.
3. Pháp đề nghị: a/ trả lương hưu trí cho người Việt Nam cũ, b/ bao thầu toàn bộ giao thông. Ta không dám nhận.
Trẻ con trong khu A5 của tôi nghĩ ra một trò chơi mới, chơi bài ăn đô la. Tiền bằng vỏ thuốc. Bao ba con 5, các bao thuốc tây là 5000, 3000. Bao Du lịch là 1000. Bao Sông Cầu, Sapa là 100, 50.
Đứa con trai ba tuổi của tôi bắt đầu bảo: Bố ơi, đô la.
Hồng kể: CA trong khu ra bắt hàng lậu, dân họ thà vứt đi, chứ không cho đám CA đó ăn.
Một em nhỏ bị thu một tờ báo của ngành CA. Em chửi chúng nó thu về, chúng nó mới có cái đọc. Chứ cả đồn này, cũng chẳng có nổi tờ báo.
Học sinh lớp Thịnh (anh Hồng) sẵn sàng bỏ học đi chơi... tập thể. Hễ cô giáo thày giáo phê bình một ai thì cả lớp đứng ra nhận hộ.
Bà ngoại mang về một ít đồ chơi cho Nam. Sao người xưa giữ những cái này lâu thế, 10 năm, 15 năm, mà nhà mình liệu có giữ được 1,2 năm?
Sức tàn phá của chiến tranh với con người miền Bắc thấy thật kinh khủng.
Cư đi Liên xô về.
- Cả một mùa đông, Moskva như chết lặng đi. Chẳng có môt chương trình sân khấu nào gây được tiếng vang. Không có đoàn nước ngoài nào đến biểu diễn.
Thịt, trứng thiếu. Trứng có khi 2-3 tuần mới về. Thịt phi-lê xuân thu nhị kỳ 1-5, 7-11 ở Moskva, 1 số thứ, phải có phiếu. Ở các tỉnh phiếu đã có từ 2-3 năm nay.
Năng động nhất ở Moskva chỉ thấy bọn phe phẩy trên tất cả mọi khu vực.
(ở ta, có một vụ buôn khá to, hàng cân bột B12, hàng cân đầu bút bi.)
Phương Lựu: Cứ đà này, đến lúc nào đó, chủ nghĩa xã hội hiện ra như một hiện tượng rất quái gở.
Đầu tháng 5, vàng còn 23, đầu tháng 8, vàng đã lên tới 40.
Nghe nói ở Hà Nội, 1 đô la - 80đ Việt Nam
Ở Sài Gòn, có tình trạng cơ quan huy động vốn anh em để... đi buôn. Lãi 10-15%.
Cả nước sản xuất mỗi năm 15-16 triệu tấn than. Nhà nước nắm không nổi 3 triệu tấn (20%) 1,5 triệu tính là thuế, 1,5 triệu để trao đổi.
Tiền đầu tư nông nghiệp 1976 là 40% số vốn lúc đó. Nếu mang tiêu ít nhất cũng đủ mua một số lương thực ăn trong 5 năm. Mà nay thì đầu tư không ra 1 xu nào.
Ngay ở Gia Lâm nông dân bán nông sản cho nhà nước cực nhọc vô cùng. Cán bộ tuỳ ý nâng giá. Không làm đúng hợp đồng, đay về, không ai thu mua, người phải nhường giường cho đay nằm. Bán lợn rồi, năm lần 7 lượt mới lĩnh được tiền.
1981 Sài Gòn nhập 4 tỉ hàng.
6 tháng đầu năm 1982, Sài Gòn có vài chục vụ phạm pháp, trong khi Hà Nội có vài ngàn.
Tư tưởng xã hội lúc này là tư tưởng con buôn.
Năm 1981, mua thóc bằng cách lạm phát, in thêm tiền. Nhưng mua mãi mới được 2 triệu tấn tóc trong đó, 45% hỏng. Các thuyền ghe chở thuê ăn cắp, lại tưới nước vào cho đủ trọng lượng.
Cháy rất nhiều. Ngoài kho 5 còn những kho khác. Thuốc tây, mất 1 tấn têtraxilin
Ở Kim Thi, Hải Hưng, vụ án cô giáo Thành kéo dài hàng năm nay, không giải quyết được. Dư luận gửi thư về đau đớn. Một người dân thường tự hỏi sao ngay miền Bắc mấy chục năm cách mạng mà chính quyền cũng loạn xị và luật pháp cũng bị chà đạp thế ư?
Vàng lên 50.000đ 1 lạng. Thịt ngon 160đ/1kg
Một tờ báo nước ngoài viết lương viên chức trung bình ở Hà Nội có thể hiểu như sau: 2/3 số lương đó, mới mua nổi 1 con gà.
Bắt ở nhà một vụ trưởng ngành CA đường sắt 24kg vàng.
Chuyện hàng nước, nên chọn cả 4 bài quốc ca:
Đèn cù cho các ông to.
Bèo giạt mây trôi cho cán bộ.
Không có bao giờ đẹp như hôm nay cho bọn phe.
Người ơi người ở đừng về cho Việt kiều.
Cả một bài hát rất hay, rất chân thành cũng bị xuyên tạc.
Đêm qua em mơ gặp Bác Hồ --Râu bác dài tóc Bác bạc phơ --Em âu yếm hôn đôi má Bác -- Em xin Bác em đi nước khác -- Bác mỉm cười Bác khen em khôn -- Bác mỉm cười Bác khen em ngoan .
Ma Văn Kháng thì bảo ta mạnh thật, lưu manh hoá được cả trí thức.
Tết Quý Hợi 1983
Ông Nguyễn Khắc Viện có bài trên báo Lao động nhắc nhở rất khéo từ các nhà tổ chức, cái gì cũng xọc vào, đến các Bộ trưởng già 60-70.
Báo Đại đoàn kết có bài ông Thợ Rèn, chửi bọn phe phẩy lại có quyền lực.
Nghe một cậu nói, trên AFP có bài bảo rằng tết này mọi chuyện có vẻ dãn ra, người ta tìm được mọi cách để sống.
Thuế đánh tàn tệ. Một cửa hàng cà phê gần 30.000đ/tháng. tính ra hàng cà phê 1000đ/ngày hàng phở 5.000đ/ngày. Ở chợ Bắc Qua, 3 người bán hàng lại có một người trông thuế. Ai không đi họp thuế, phạt 50đ. Ai không viết khẩu hiệu hoan nghênh chính sách thuế, phạt 50đ.
Cạnh nhà Tuấn, một ông về hưu, mở hàng nước, chuyên môn có bọn công trường đến uống rồi ghi sổ. Đến một hôm, đám công nhân nó dằng sổ, nó đốt mất - ăn quỵt.
Yến cho là chuyện đương nhiên:
-- Đến ăn cướp nó còn dám, thì việc gì người ta không dám làm nữa.
Một người Mỹ sau 40 năm đến Hà Nộị bảo Hà Nội không có gì thay đổi. Vẫn cũ kỹ hoang vắng vậy. Mọi người chỉ biết chờ đợi. Ở đây thời gian đang đứng yên.
Một tờ báo khác viết muốn giải phóng sức sản xuất, phải giải phóng người sản xuất. Vấn đề dân chủ lại chính là chìa khoá giải quyết kinh tế. Trong chủ nghĩa xã hội, mỗi người không là gì cả, so với nhà nước. Và nhà nước thành một thứ keo, hết sức thô sơ, nhưng hết sức bền chắc.
February 8, 2016
Chuyện đời sống Hà Nội, 1979
4/5
Ngày
Phật đản. Những người tu hành vẫn có nét mặt hệt như mặt người ngoài
đời mà tôi vẫn gặp. Sao ở giữa cảnh đèn nhang nghi ngút của chùa Quán
Sứ, giữa bao nhiêu cụ bà thành tâm cúng vái, lại thấy một vị sư tuổi còn
thanh niên, có nét mặt trông như một trung đoàn trưởng, tiểu đoàn
trưởng nào đó, mà tôi từng thấy ở các mặt trận.
Ghi sao cho hết những kinh hãi về xã hội
chung quanh. " Sự cuồng nhiệt muốn làm người Việt Nam" - hình như có
lúc, một người nước ngoài thấy cung cách sống của những người dân đất
này đã thốt lên như vậy. Tôi hiểu lúc thấy chúng ta, một cái gì cuồng
dại trong người họ bị đánh thức. Tôi cũng đang có cảm giác đó. Ngoài
đường, lúc nào cũng ngàn ngạt những người… Những đám đông xếp hàng không
nhúc nhích... Cướp giật, phe phẩy... Xa hơn nữa, lính đánh nhau ở
Cămpuchia, đánh thắng ghê gớm. Nơi tưởng như đã rệu rã cả, sao người ta
vẫn làm được một việc gì đó.
Mỹ bảo có 2 vạn người xin di tản
trong khi ta nhận có 29 người(?). Ông Lê Đức Thọ than vãn chưa bao giờ
ta thấy mất chủ quyền như lúc này. Ông Tố Hữu tuyên bố sẽ cho người đi
học về Khoa học xã hội.
Khối Sep tố
cáo ta là cô lập về chính trị, cơ hội. Ông Tố Hữu sang làm việc không
được những người xứng đáng đón tiếp. Có tin ông này sẽ đi làm bí thư
thành uỷ Sài Gòn.
5/8
Tàu trên 5 tuyến đường bị tắc. Trừ có tàu Thống Nhất.
Ngành đường sắt giải thích hết than. Tin vỉa hè: 1 F của HN chuyển sang Bắc Lào làm đường băng máy bay.
V. Anh: Học trò bây giờ lưu manh
không thể tưởng. Nhiều giáo viên đang bàn không biết vài năm nữa, có tập
họp chúng nó thành lớp được không nữa cơ.
Vấn đề không phải là 1-2 học sinh. Mà là một nếp nghĩ của cả một đám đông ở lớp ở trường.
Tôi hỏi Đăng có phải bọn em cho rằng tất cả người lớn đều xấu phải không?
Đăng bảo nhưng mà người xấu đến 70-80%.
6/8
Báo Nhân Dân
đăng tin chính phủ quyết nghị cho tự do kinh doanh mặt hàng nhà nước
không quản lý. Giá cả do người bán và người mua tự thu xếp.
Lần đầu tiên có một chính sách kiểu này.
Thời gian gần đây, một tù chính trị
nhảy vào ĐSQ Anh. Những người phiên dịch ngăn lại, nhưng những người
trong ĐSQ bảo đây là đất Anh. Người kia không xin cư trú chính trị, mà
chỉ nhờ nước Anh nói với thế giới về tình hình tù chính trị ở ta ra sao.
Ở
Sài Gòn, có một số vụ biểu tình đòi nhân quyền. Đài báo thường có tin
Toà án nhân dân các tỉnh thành phố xử án bọn tổ chức di tản.
Từ
tháng 6/78, đã có những người miền Bắc trốn ra nước ngoài (nhân vụ Hoa
Kiều, làm giấy tờ giả) gửi thư về. Trong số đó, có cả những diễn viên
như Giáng Hương ở Đoàn Kịch nói TW.
Khoảng cuối tháng 7 báo Nhân Dân có đăng một mẩu thời sự đại ý nếu cụ Khổng mà sống lại thì cũng phải than rằng các hảo hán đã giết hết các nhân tài rồi.
Trong tháng 7, có đăng bài của Phạm Hồng (?): Trung Hoa hai mặt, trong đó, tố cáo nhiều thói xấu của cái gọi là Chủ nghĩa Cộng sản phương Đông ( Có ai dám bảo đảm là không có ở Việt Nam?)
Một
bài báo Tây Đức nói sở dĩ có tình trạng người Việt Nam di tản như hiện
nay là do phương Tây quá yếu đuối; chúng ta xuống đường trong những năm
chiến tranh Việt Nam cũng vì ta quá yếu đuối; giờ ta phải trả giá cho
yếu đuối đó. Người cộng sản bao giờ cũng có tính mục đích rõ rệt.
Nhận xét của một chuyên gia Liên xô về Việt Nam:
-
Ở đây, người ta có thể làm việc nào đấy, mà không hiểu tí gì về công
việc ấy, không thích thú gì với công việc ấy, không được huấn luyện bao
giờ.
- Không ai kiểm tra ai cái gì hết.
- Tất cả mọi người đều biết tình trạng tồi tệ hiện nay, nhưng tất cả đều mặc kệ.
Nhận xét của các chuyên gia cao cấp ở lớp học của các bộ trưởng:
- Giải phóng xong, ta biến cả miền Nam thành kẻ thù.
- Trong những ngày qua, ta gần như coi cả thế giới là kẻ thù.
- Hẳn đến ngày nào đó, cả Liên Xô cũng trở thành kẻ thù của ta luôn thể.
10/8
Ông
Phan Hiền thứ trưởng ngoại giao nói trước VTTH: Mỹ đòi ta hạn chế
người di tản vào một thời gian nào đó. Ta trả lời làm ngay thế nào được.
Cũng như một vòi nước hỏng, thì còn cũng phải đợi tính, mới biết bao
giờ thì xong chứ.
14/8
Đang
có tin đồn: Liên Xô họ bảo những vai trò chủ chốt ở ta còn nhiều phần
tử mao-ít. Bài ông Tố Hữu nói ở hội nghị công tác tư tưởng, cũng chỉ nói
là chống bọn bành trướng Bắc Kinh mà không nói chống tư tưởng Mao Trạch
Đông.
Trong Báo cáo chính trị ở đại hội 4,
không hề nói tới nguyên nhân thắng lợi là sự giúp đỡ của các nước anh
em. Đó là vì lúc đó, ta cho ta sang rồi, lên cỡ cường quốc, có thể ngồi
cùng chiếu với Liên Xô rồi. Khiếp!
Luôn luôn thấy có những câu dặn dò đại loại:
- Anh Đồng bảo đừng có nghĩ thế này là mình biến thành một thứ vườn sau của Liên Xô.
-
Anh Tố Hữu bảo ta vào khối Comecom rồi, đã vào thì phải vào cả thể xác
lẫn linh hồn. Đừng nên nghĩ rằng như thế là Liên Xô thít thòng lọng vào
cổ ta.
Các nước tư bản đang tìm cách đánh
vào Đảng ta về mặt văn hoá. Bao nhiêu đảng viên khá Đảng dành cho đi các
tư bản, nay nó cắt hết học bổng , viện cớ là ta không bảo đảm nhân
quyền.
Ông Tố Hữu bảo tôi không thích mấy bài nói về học sinh đi thi toán gần đây. Có vẻ sô - vanh nước lớn lắm.
Ông
Nguyễn Kiên thủng thẳng đế thêm là nước này nhận ra cái đó cũng đã lâu,
nhưng từ chỗ nhận ra đến chỗ sửa còn lâu hơn. Từ mấy năm nay, tôi đi
họp tuyên huấn, đã nghe phê phán. Rằng ta tuyên truyền rất vụ lợi. Chỉ
có những gì thế giới làm có lợi cho ta thì ta tuyên truyền. Phải bỏ lối
ấy đi. Thế mà có bỏ được đâu.
Chính Yên tâm sự:
--
Viết bài tuyên truyền gì bây giờ cũng cảm thấy phạm tội. Đúng là mặc
cảm của một thời viết báo ca ngợi. Tôi thấy nói Mỹ đưa ta về thời đồ đá
cũng đúng. Về vật chất nó đưa ta về thời đồ đá. Về tinh thần, nó đưa ta
về thời đồ đểu.
Một người hơn 40 tuổi bị chèn xe máy gãy tay, không kêu gì.
-
Tôi đã sống qua ba chế độ. Đấy là tôi muốn giữ nguyên bản chất chế độ
cũ của tôi, thì tôi để nguyên. Vì tôi vốn mê tín, ở hiền gặp lành. Còn
nếu tôi phát huy con người XHCN của tôi, thì tôi đã rạch mặt ăn vạ rồi.
Người Trung quốc về nước. Vùng Trà Cổ
giờ gồm nhiều xã dân ở đồng bằng ven biển đi ra thế chỗ. Bước chân con
người chệnh choạng trên mảnh đất mới, mảnh đất của nước mình mà nay mình
mới biết .
Nhưng đó mới là đám tiền
trạm. Đám sau đến Hải Phòng bỗng có lệnh còn phải chờ không được đi vội.
Sống tạm bợ, biến thành trộm cướp, ỉa đái ngay ngoài đường.
Hà
Nội nghèo, các cửa hàng nhuộm đông nghịt người. Tích kê được nhuộm mua
lại mỗi cái 5-6 đồng. Mà toàn hàng cũ mang nhuộm. Có người lấy cả đăng
ten rèm cửa ra để làm vải may quần áo.
(
Lại nhớ Nguyễn Minh Châu có lần nhận xét ở Quảng Bình, cái nịt vú của
đàn bà con gái cũng làm từ vải Tô Châu, hàng quân nhu Trung quốc)
Các bệnh viện quá đông người. Bệnh
viện St.Paul khoa nhi ba trẻ con một giường, đêm có đứa ngã xuống đất
chết luôn. Không có điện, nhiều trẻ bị chết, các bà mẹ trông cả về Lăng
Bác mà khóc.
Trong khi đó, một bộ phim vừa được đạo diễn Bạch Diệp làm mang tên Người chưa biết nói.
Phim kể về sự săn sóc con trẻ ở chế độ ta. Hàng chục bác sĩ trông nom
một người. Trẻ ăn ngon như con nhà phe phẩy. Ngày thay mấy bộ quần áo.
Cuộc sống luôn luôn quá đáng.
Cô Châm kể chuyện sinh viên trên cơ
sở II ĐHSP ở Xuân Hoà:
- Đi tàu, ngồi trên nóc toa. Có lần
kéo cái phanh hơi của họ, cả tàu dừng lại.
- Lên lớp, thầy không có phấn. Sinh viên kêu đói, lớp xin nghỉ luôn.
- Cơm còn thừa, mang đổi cho dân lấy củi sưởi. Từ trên
gác, ròng dây xuống cho bọn trẻ con, nó nhét củi cho mình. Hoặc đổi lấy bưởi.
- Nam sinh viên không có tiền, mua bán trả bằng bút máy. Được mấy cái đầu, sau toàn nắp giả.
- Buổi chiều, sinh viên ngồi hai bên đường rải chiếu ra, uống nước với nhau, như ăn mày.
- Ra chợ, ăn cắp rất thạo. Mấy thằng mặc cả nói loạn lên, một thằng đứng cạnh đấy nhót vào bị.
Chuyện đời sống Hà Nội 1980 (3)
Xem hai phần trước ở blog này ngày 24-1 và 27-1-2016 Chuyện đời sống Hà Nội 1980(1) và Chuyện đờì sống Hà Nội 1980(2)
27/11
Gạo lên 13 đồng một cân ( giải thích – do lương cán bộ vừa được thêm phần phụ trợ). Guốc mỗi đôi lên một đồng.
Bác Hòa hàng xóm Thụy Khuê giữ trẻ 70 đồng một tháng.
Ông ngoại cháu Tú kể mỗi sáng mở mắt dậy lại sợ. Đường đường là một ông chủ nhiệm Hậu cần quân khu muốn gì có nấy. Nay về hưu phải trông hai cháu, trong đó có một cháu nhỏ 4 tháng. Lo cho nó từ chai sữa, múi cam.
Hai cán bộ công đoàn Đức sang VN, vào TP HCM quay ra tới sân bay Nội Bài. Xe đi đón hỏng, nằm ở Gia Lâm chữa, bắt họ phải ngồi sân bay chờ mấy tiếng. Về HN họ chỉ kêu: Cho chúng tôi uống nước. Uống xong họ bỏ về khách sạn, không dự chiêu đãi.
Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ tư. Đến ngày cuối cùng vẫn chưa biết ai sẽ làm chính khóa tới. Bọn tổ chức phải làm danh sách, nếu ông Đặng Quốc Bảo tiếp tục, cánh này sẽ làm; nếu người mới cánh kia sẽ làm.
Đại hội chính thức 3 ngày, nếu cả trù bị đâu 1 tuần. Trở về mỗi đại biểu được: 1 bộ quần áo comple, 1 va li rất nhiều sổ sách.Trung ương Hội phụ nữ cho mấy ngục ngàn.Tổng công đoàn cho 30 ngàn. Quân đội cho 1 triệu. Thả nào có tiết mục ông VTD đến trao cờ cho ông Bảo.
4/12
Từ khoảng tháng 10 (hay 11), vụ Đặng Thái Sơn nổi lên mạnh mẽ. Dân ai người ta cũng thích, thích hơn cả vụ Phạm Tuân có lẽ vì Phạm Tuân, là chuyện Tây nó cho, mà đây là tài thật. Một kiểu nói dân gian :”Chó nó cũng lên vũ trụ được, nữa là người.”
Nhiều người coi hiện tượng ĐTS là tài năng âm nhạc của dân tộc. Bằng Việt bảo hình như âm nhạc, ta còn có Trần Văn Khê, Nguyên Thiện Đạo, chứ mọi thứ khác có gì.
Khi nói về các khu vực văn học hay điện ảnh, mình cứ bốc nhau lên, chứ có đâu vào đâu. Còn khu vực âm nhạc mình bị bắt buộc phải theo Tây, cho nên dễ nên người hơn.
Theo Bằng Việt, nghe tiếng nhạc của Đặng Thái Sơn, thấy rõ một người rất tự tin. Và có cái chất riêng của tuổi trẻ. Nó cũng được tới trình độ của những Gilzburg, Oborin, Kogan đấy.
Tôi nhớ hồi mình 20, 22. Hình như vào tuổi ấy, con người cảm thấy mình có thể làm được đủ mọi chuyện, chỉ hích một cái, là cả thế giới đổi thay theo(!). Bây giờ thì mất mất cái đó rồi, chỉ còn lo kiếm sống. Sự khiếp nhực đến quá sớm.
Từ lâu, đã nghe những chuyện xì xào chung quanh Đặng Thái Sơn. Ra có những chuyện xưa nay giấu. Sơn là con ông Đặng Đình Hưng, cho nên lúc được trường nhạc bên Liên xô nhận, vẫn không được đi. Sau bà Liên, mẹ Sơn phải lên nói với ông Đồng mới xong. Đến kỳ thi bên Ba Lan, Sơn cũng chưa được chú ý gì. Ở Liên Xô điện về nhà cho đi, Bộ ngoại giao+Bộ Văn hoá bảo không có tiền. Sau ông Natason, thày giáo của Sơn bảo rằng nếu không ông ta bỏ tiền riêng cho Sơn đi. Bên nhà phải đồng ý vậy.Ở Ba Lan, Sơn cũng sống rất khổ. Người khác đi thi, còn có cả gia đình đi theo. Sơn chỉ có một mình. Đến lúc vào kỳ ba, Sơn thiếu cả quần áo đàng hoàng “”Nước mày sao khinh rẻ tài năng vậy” - bà giữ cửa khách sạn bảo vậy.(Vả chăng vấn để bảo vệ người cũng rất quan trọng. Ở một kỳ thi như thế này, trên thế giới, nó hại nhau là chuyện thường. Bà ta phải dặn Sơn là nhớ gõ cửa như thế nào mới mở cửa... Để tránh kẻ lạ v.v....)
Trần Vũ Mai bảo căn bản là trong Chopin với tay này có những khía cạnh rất gần nhau. Gần là ở chỗ nào? Nước mình thường bảo mình anh hùng. Nhưng căn bản là đau khổ ghê gớm chứ gì? Đây là chỗ làm cho Sơn gần Chopin đấy. Một thằng thanh niên ở Mỹ, sống sung sướng giàu có, làm sao hiểu được Chopin.
Mỡ lên 40đ một cân. Ở Hàng Lược có đám cưới lo cho con gái 20.000đ (Riêng cho con 10.000đ để mua nhà). Mỗi bánh pháo 2,5m.
Cậu Cường gửi cho ông 100 khăn mặt mỗi cái bán được hơn mười đồng (bán buôn, bán lẻ có thể 12đ).
Ông Kiên, một cán bộ Đoàn cũ, cho rằng hiện nay ai cũng nhất trí ở chỗ là thanh niên có vấn đề. Thanh niên nó đang lảng ra, không gắn bó với Đảng- Nhà nước gì cả. Nó mê tín rất ghê. Tưởng là nó đùa chơi, nên mặc kệ. Hoá ra nó tin thật. Đang có sự khủng hoảng trên phạm vi toàn xã hội.
Khai tem phiếu 1981: 20 cột mục.
Báo cáo ông Trường Chinh tại kỳ họp Quốc hội 12 đại ý nói đất nước tuy thống nhất nhưng hai miền vẫn khác nhau. Dân ta không có thói quen tôn trọng pháp luật.
Những đứa trẻ trên đường Hà Nội lấy một cái chổi cùn, đốt lên để sưởi, nhưng reo ầm lên ô – lanh- pích, ngọn lửa ô- lanh - pích.
Một chiếc xe đạp phóng bạt tử qua ngã tư. Lúc tôi nhìn theo, thấy một cô gái, đầu để đôi bím kiểu 1960, nhưng mặc quần loe, xách cái túi lưới thưa, trong có tờ tạp chí Xây dựng Đảng.
Tạp chí Kinh tế Viễn Đông 7/12/80 viết: Kinh nghiệm của các nước cộng sản cho thấy nạn tham nhũng khó mà thanh toán nếu không phải là không thể thanh toán được; và theo ý kiến của một số nhà khoa học thì tệ đó thực sự là cần thiết để cho toàn bộ xã hội khỏi bị chế độ quan liêu của bản thân nó bóp nghẹt.
February 6, 2016
Sự trôi nổi của cái đẹp trong một thời hỗn độn
Mấy câu hỏi nhỏ
Các điệu hát văn, các bài quan họ... xưa nay vẫn
thường được xem như những tinh hoa của nền âm nhạc truyền thống ở Việt
Nam. Và vào những ngày Tết thế nào cũng chiếm trọn vài ba chương trình
truyền hình.
Theo dõi các chương trình này trong một số năm, tôi nhận
thấy có một nơi thích được người ta dùng làm nền cho các buổi diễn dân
ca ấy là khu văn Văn Miếu Hà Nội, ở đấy, ngay trước đền thờ Đức Khổng
Tử, có một cái sân khá rộng, có thể trải chiếu rồi bày biện đủ thứ.
Kể
ra làm thế cũng nhất cử lưỡng tiện, vừa giới thiệu thêm được Văn Miếu,
vừa tạo không khí cho nơi biểu diễn ca nhạc cổ - tôi hiểu ý của những
người bố trí chương trình là vậy. Quá lên một chút, có thể coi đây là
một sáng tạo trong dàn dựng.
Song
cũng đã đôi lúc, trong tôi nảy ra một vài câu hỏi nhỏ: Liệu có thể coi
sân Văn Miếu tương tự như bất cứ sân đình nào để rồi lấy làm nền cho các
chương trình biểu diễn dân ca, bất chấp nội dung âm nhạc ở đó ra sao?
Nếu đây là những bài dân ca ngả sang giọng tình tứ lơi lả, và người biểu
diễn phải vận khăn xanh váy tím để tạo không khí, thì có hợp cách? Mang
hai cái đẹp khác dòng khác mạch nhau (một bên tôn nghiêm kính cẩn, bên
kia khoáng đạt buông thả) để cạnh nhau như vậy, liệu đã ổn về mặt mỹ
cảm, nhất là lại làm cái đó trong những ngày tết truyền thống của dân
tộc.
Một trường hợp trôi nổi
Nếu với tình trạng vừa nêu ở trên
trong bụng còn đang phấp phỏng, chưa biết thế nào là phải, thì với câu
chuyện sau đây, không còn nghi ngờ gì nữa, sự "phạm quy" theo tôi là rõ
rệt: ý tôi muốn nói tới mấy cây đào mang bán khắp phố phường Hà Nội
trong dịp Tết.
Những ai Tết đến vẫn đi mua đào hẳn nhận ra hai vẻ đẹp
được coi là phổ biến đôi mươi năm nay.
Một là những cành đào tròn,
nhiều nụ và hoa, lúc nở hết phải nói cứ trạt những hoa là hoa.
Hai là
những cành và cây tự nhận là đào thế, cành không thẳng mà từ gốc lên
uốn cong một hai vòng, người bán khéo tán bảo đó là thế rồng.
Thời
gian gần đây, hai vẻ đẹp này dường như được số đông người mua hàng công
nhận, nó là một nhân tố phải tính tới để người ta định giá và mặc cả với
nhau.
Trong khi ấy, theo chỗ tôi nhớ mấy chục năm trước (tạm tính từ
1960 trở về trước) cách chọn đào của người Hà Nội có khác.
Loại cành
đào nở đều tròn xoe, có người nói nôm na là hình cái nơm, hồi ấy đã bán
khá nhiều nhưng chính do cái sự quá hoàn mỹ của nó, người kỹ tính không
chuộng lắm, cho là chỉ thích hợp với hạng giàu xổi.
Còn đào thế lúc
ấy được hiểu là những cành có dáng lạ, bất ngờ, gợi cảm tưởng vững chãi
trong giá rét, và chắc chắn là một sự tự nhiên bột phát chứ không do một
bàn tay khéo léo nào uốn mãi mà thành. Trong khi có vẻ phớt lờ vẻ cân
xứng hòa hợp theo con mắt thường, thực tế là những cành đào thế ấy lại
có vẻ cân xứng riêng, độc đáo. Và hoa cũng không cần nhiều, chỉ lưa thưa
ít bông thôi, nhưng bông nào ra bông ấy, tươi, bền.
Loại đào có thế đẹp
như vậy khá hiếm, có khi đi cả chợ mới gặp một cành.
Nhưng thà không
mua thì thôi, chứ người thạo đờì không ai chấp nhận cành đào uốn theo kiểu con giun là
đào thế, và người trồng đào có nghề cũng không uốn đào theo kiểu ấy để
bán.
Nhân khi cùng bàn bạc về đào bây giờ, một người bạn tôi vốn dân
bạo mồm nói rằng có vẻ như người thời nay dễ dãi xô bồ trong việc chơi
cây cảnh. Vẻ đẹp cổ điển, vẻ đẹp chân chính mất đi, thay vào đấy là
những vẻ đẹp giả tạo cố ý uốn éo chiều nịnh con người.
Nếu cho rằng
nói thế là quá cực đoan thì qua đây, ít ra cũng phải công nhận rằng, đối
với nhiều phong tục xưa, chúng ta mới hiểu một cách đại khái. Nghĩa là
chỉ mang máng biết là hình như ông cha làm vậy, rồi mỗi người trong mỗi
gia đình tùy theo trí nhớ mà làm. Từ mấy bài khấn trong đêm giao thừa,
những đôi câu đối bày bên bàn thờ gia tiên, cho tới chúc tụng mừng tuổi,
treo một vài bức tranh có giá trị trên tường, chọn nơi biểu diễn ca
nhạc... hầu như rất nhiều việc đang trong tình trạng tự phát, giống như
chuyện mấy cành đào uốn theo hình con giun được gọi là đào thế. Tình
trạng này rồi sẽ trôi nổi đến đâu thật khó đoán trước.
Sự cần thiết
của chuẩn mực.
Là những thói quen chi phối cách cư xử của cả cộng
đồng, các tập tục (bao gồm cả các nghi thức trang trọng) bao giờ cũng
được xếp vào lĩnh vực văn hóa và mỗi khi có dịp thực hiện một tập tục
nào đó, mỗi chúng ta thường tự cảm thấy mình đã làm được một việc tử tế
là trở lại với cội nguồn của dân tộc.
Thật ra, mỗi tập tục chỉ có ý
nghĩa văn hóa, khi nó làm toát ra cái xu thế riêng mà nền văn hóa theo
đuổi.
Nói như O. Spengler "Văn hóa là khuynh hướng tinh thần của một dân
tộc đã hoàn tất một ý tưởng riêng nào đó về thế giới, và cái khuynh
hướng tinh thần xét như một ý niệm nhất trí ấy đã xâm nhập vào tất cả
hoạt động của họ, như nghệ thuật, tôn giáo, chính trị".
Vậy nên, điều
quan trọng là chúng ta phải cố để hiểu đúng ý nghĩa tập tục, và trong
chừng mực có thể, tái hiện các tập tục ấy với cái tâm thế cũng như độ
thuần thục mà người xưa yêu cầu. Ngược lại, một tấn bi hài kịch sẽ xảy
ra khi người ta quá tin vào thiện chí và quyết tâm, rồi ồn ào đi vào văn
hóa cổ theo cách tùy nghi của con người hiện đại.
Lâu nay, dư luận
đã nói nhiều tới những bất cập trong việc tổ chức một số hội hè và người
tham dự hội hè.
Song ngay cả với Tết Nguyên đán, cũng có trình trạng
tương tự.
Để bắt kịp tâm lý thích trở về nguồn, mấy năm gần đây đã
có nhiều sách vở nghiên cứu và kể chuyện Tết được in ra.
Chỉ đáng
tiếc là những tài liệu kỹ lưỡng và chính xác, nhất là những tài liệu gọi
đúng được cái tinh thần chính của Tết Việt Nam thì vẫn chưa thấy.
Lại
có một điều ai cũng biết là bước sang thời hiện đại, không phải tất cả
những nghi thức cũ đều thích hợp. Có những cái mê tín lạc hậu, cần lược
bỏ. Có những cái rườm rà, ngày nay không thể thực hiện. Ở đây có thể
quan sát thấy cả hai hướng phát triển quá đà: có một hồi, ở một số người
nảy sinh những ý tưởng cải cách Tết, làm cho Tết trở nên thật giản
tiện, và họ đã đi đến chỗ tước bỏ cả một số tập tục tốt đẹp vốn được coi
là thiêng liêng. Nhưng rồi sang thời kinh tế thị trường giống như một
sự "ăn trả bữa", các tập tục cũ lại trở về một cách ồ ạt, kể cả những
tập tục không hợp thời (kiêng kỵ, bói toán, đốt vàng mã). Rút cục, tình
trạng tùy tiện đã có, lại thêm trầm trọng.
Cái đẹp khó nắm bắt
Nhưng
hãy trở lại với mấy cành đào ngày Tết.
Trong một nền văn hóa dân
tộc, ý niệm về vẻ đẹp bao giờ cũng là một bộ phận hữu cơ, lại là một cái
gì tinh tế, không rõ mày mặt mà toát ra ở bất cứ chỗ nào có thể. Trong
trường kỳ lịch sử, ông cha ta đã hình thành cho mình một mỹ cảm riêng.
Cái mỹ cảm ấy có mặt qua những tác phẩm nghệ thuật, khi người ta xây một
ngôi chùa, soạn một tập thơ, nhấn nhá một nốt nhạc. Nhưng cái mỹ cảm ấy
cũng bộc lộ ngay trong đời sống bình thường từ cách ăn mặc, chọn chỗ ở
chọn kiểu nhà, cho tới bày một mâm thức ăn và cắm một bình hoa, và nói
chung là trong mọi công việc hàng ngày chúng ta vẫn làm. Do vậy, ngày
nay trong khi trở lại với những tập tục của cha ông, một sự nhắc nhở
nhau rằng phải cẩn trọng là không bao giờ thừa. Nếu như theo mỹ cảm của
phương Đông, cái đẹp bao giờ cũng gần với tự nhiên, con người muốn làm
toát ra cái hài hòa thầm kín của sự vật, và lo bộc lộ cho được cái vô
hình đang khoe mình trong cái hữu hình v.v... thì cách làm của chúng ta
trong những dịp Tết không thể thô thiển, nhất là không thể tô vẽ giả tạo
và để mọi thứ phô bày quá lộ liễu như đang thấy.
Vốn có tên là Thế nào là một cành đào đẹp?
đã
in trong tập phiếm luận Nhân nào quả ấy, 2004
Nhã Nam đang tái bản
February 2, 2016
Nên nghiên cứu bốn mươi năm qua như một giai đoạn hậu chiến
“30 năm đổi mới - nhìn lại và đi tới”
là chủ đề cuộc trao đổi của một số nhà nghiên cứu , toàn văn được đăng tải trên Giai phẩm Người Đô Thị xuân 2016
. Mấy ý kiến phát biểu của tôi trong cuộc
trao đổi này đã được ghi lại dưới dạng tường thuật của phóng viên, các bạn có
thể theo dõi qua đường link
http://www.nguoidothi.vn/vn/news/chuy....
Dưới đây
tôi lấy lại nguyên văn đoạn văn này, chỉ bỏ bớt lời dẫn để xem nó như phát biểu trực tiếp của mình và bổ sung mấy ý
nhỏ ở cuối.
Nỗi
buồn chiến tranh là tựa cuốn tiểu thuyết của nhà văn Bảo Ninh được trao giải A
năm 1991 sau khi Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh tuyên bố “cởi trói” cho giới văn
nghệ. “Thế nhưng chính những người bỏ phiếu cho Bảo Ninh sau đó lại tự phê phán
mình, tự cho rằng mình sai lầm” . Được tiếng là đi đầu “đổi mới” nhưng cũng
chính giới văn nghệ sớm quay đầu. Đổi mới nhưng không được phủ định quá khứ
cũng giống như vừa uống vừa để dành ly sữa, làm sao có nổi? Vừa rồi một chuyên gia xã hội học đã nói tới hội
chứng mất hứng của con người hiện nay. Tôi thừa nhận nhiều đồng nghiệp của mình
sau khi trở về chiến trường đánh mất lý tưởng cũng như không còn khao khát sáng
tác mà họ từng nung nấu. Nhiều người viết theo đơn đặt hàng của Nhà nước, vừa
an toàn, vừa dễ có giải thưởng, mang lại danh tiếng và tiền bạc. Hoặc viết để
chiều chuộng thị hiếu thấp của công chúng. Lớp trẻ bơ vơ không có thực lực cũng
đành đi theo lối mòn của các bậc đàn anh. Khi chỉ lo kiếm sống, --
khách quan mà nhìn --, hóa ra giới văn nghệ hiện nay quan liêu, xa lạ với hiện
thực cuộc sống. Và trong khi vẫn tuyên bố rằng tích cực đổi mới, nhưng họ không
đi vào tìm hiểu đổi mới ở tận bề sâu của nó, không dùng ngòi bút tham gia vào
quá trình đổi mới đang vận động đầy khó khăn và bất trắc.
Từ góc độ lịch sử, tôi muốn đặt quá trình đổi mới như một
giai đoạn hậu chiến, lặp lại tình trạng hậu chiến đã từng diễn ra trong lịch sử
dân tộc sau khi chống quân Nguyên, quân Minh, quân Thanh. Và hãy xem giai đoạn
lịch sử hiện nay như những bước đi bập bõm trên con đường hiện đại hóa. Có thể
bảo đây chính là giai đoạn hiện đại hóa thứ hai, nó tiếp bước giai đoạn dân tộc
hiện đại hóa lần thứ nhất vào đầu thế kỷ XX, dưới sự hướng dẫn của người
Pháp. Ý kiến chính của tôi là chúng ta không có sự tự nhận thức đầy đủ vấn đề
này , nên đến giờ xã hội nhiều người không biết dân tộc ta đang ở trong giai
đoạn nào trong lịch sử. Ghé thăm Bảo tàng Nam Định, tôi chỉ thấy tỉnh chỉ cho trưng bày những hiện vật Nam Định thời kỳ
phong kiến và giai đoạn sau 1945, trắng trơn giai đoạn người Pháp đô hộ, tức là
quản lý đất nước này theo những quy luật của thế giới hiện đại. Đây không
phải là kiểu tư duy riêng của Nam Định, đây là kiểu tư duy của cả nước. Chủ
quan và kiêu căng như vậy thì làm sao hiểu được hướng đi cho xã hội hiện
nay”.
Trải
qua mấy thập niên chiến tranh , đến nay ta vẫn chưa làm được một cuộc tổng kết
sòng phẳng. Không biết chiến tranh để lại cho chúng ta những gì. Sau chiến
tranh, người ta không nghĩ rằng mình phải làm khác chiến tranh. Nhờ Đổi mới mà
xã hội được cởi trói. Nhưng sau một thời gian dài bị giam hãm trong thể chế
quân sự hóa, người ta không biết mình đang trong tình trạng như thế nào, không
biết đi đâu, chỉ hành động theo thói quen và chỉ có những hình dung rất chung
chung và rất cổ lỗ về tương lai.
Về
chữ “đổi mới”, khi tra các từ điển tiếng Việt cũ, tôi không thấy có từ ghép
này, nó mới xuất hiện trong tự điển gần đây (chẳng hạn từ điển do
Hoàng Phê chủ biên). Nghĩa của nó quá rộng. Nó không phải là thuật ngữ xã hội
chính trị. Nó chỉ diễn tả có cái ý mơ hồ là muốn thay đổi, nhưng thay đổi thế
nào thì không biết. Tuổi trẻ cuối tuần
số ra 27.12 dẫn lời một ông thứ trưởng đại ý nói rằng “nếu chúng ta đi mà không
biết đi đâu, bằng cách nào, bao giờ đến ...thì không bao giờ đi nhanh và
bền vững được” là với ý đó. Chúng ta không chịu chấp nhận rằng mình khủng
hoảng về quan niệm.
Chiến
tranh bào mòn sức lực, trí tuệ của con người ở cả hậu phương lẫn tiền tuyến. Trong một lần du lịch bên Nhật, tôi được giới thiệu cho biết dẹp xong Shogun, những người lính nhận một ít tiền rồi về “vui thú điền
viên”, các viên tướng thì được thưởng công bằng những khoản lớn hơn rồi cho ra
kinh doanh riêng. Bộ máy quản lý xã hội hậu chiến của vua Minh Trị là do các nhà trí
thức, các quan lại có kinh nghiệm, những nhà kỹ trị... đảm nhiệm. Xứ mình
không thế. Ở miền Bắc, khu vực nông thôn trong thời bình bị tàn phá nhiều hơn
thời chiến và nay nếu không phải là tan nát thì cũng có nhiều nét phồn vinh giả
tạo. Vì sao? Vì đặt vào tay của những người rất nhiệt tình nhưng lại thiếu hiểu
biết cần thiết về quản lý kinh tế, nói cách khác là làm kinh tế theo kiểu chiến
tranh. Làm thế không những không thể thực hiện được công cuộc phát triển theo những chuẩn mực chung của thế giới, mà trên
một số phương diện còn làm hỏng con người bao gồm cả quan chức lẫn dân chúng.
Từ đó, một việc rất chính đáng là đền ơn đáp nghĩa cho những người có công lớn trong quá khứ cũng rất khó có cơ sở để thực hiện.
January 30, 2016
"Những chấn thương tâm lý hiện đại" dưới mắt họa sĩ Nguyễn Quân
Họa sĩ Nguyễn Quân và tôi quen nhau
từ 1976. Cuốn sách đầu tiên của tôi là tập SỔ TAY TRUYỆN NGẮN in ra 1980 được
anh Quân có bài giới thiệu rất kỹ càng trên Văn Nghệ Quân đội. Nay cuốn sách
cuối cùng của tôi tính đến thời điểm này ra mắt bạn đọc, tôi mang sách tới nhờ
Quân đọc hộ và anh lại có bài giới thiệu dưới đây trên Lao động cuối tuần, tôi đọc thấy bạn rất hiểu
mình, nên cũng đưa lại theo bản mà anh Quân gửi cho bằng email.
Trong bản thảo dưới đây có một chi tiết không đúng, tôi xin đính chính lại. Anh
Quân viết rằng "sách bán chạy và sẽ tái bản ngay." Lúc trò chuyện tôi
chỉ nói với anh Quân rằng NCTTLHĐ được in ra lần đầu 2009, nay được tái bản.
Nhưng Quân nghe nhầm, nên viết như trên. Vậy chúng tôi xin cáo lỗi và mong bạn
đọc hiểu cho vì chúng tôi nay đều thuộc loại sức nghe đã kém, khi nói chuyện
với nhau phải rất chăm chú, vừa nghe vừa đoán và không ngại hỏi lại, ấy thế mà
vẫn cứ có những sai lạc!.
Laoxao 472 Quà cuối năm “… tâm lý
hiện đại”*
Nguyễn Bỉnh Quân
Năm ngoái quà cuối năm cho dân Thành Phố chúng tôi là quảng trường đi bộ đúng
là ‘thênh thang lộng gió’ từ sông Sài Gòn tới tòa thị chính .Năm nay quà cuối
năm là đường sách cạnh Vương cung thánh đường và tòa nhà bưu điện cổ kính.
Đường sách lập tức trở thành một địa chỉ văn hóa, hơn nữa một không gian kiểu
tương tác ‘văn hóa đọc’, đô thị mới mẻ. Một loạt các cuộc giao lưu, tọa đàm,
giới thiệu, ký tặng sách, triển lãm sách, báo cổ, đấu giá và sưu tầm…được đón
nhận.
Từ món quà chung to ấy phần riêng quý cho tôi là tập phiếm luận của nhà nghiên
cứu văn hóa/ phê bình văn học Vương Trí Nhàn. Với cái bìa rất hoạt kê và cái
tên rất nghiêm trọng "Những chấn thương tâm lý hiện đại". Những ngày
cuối năm có mấy cái thú trong đó có cái thú mua sắm trang hoàng nhà ở và trước
đó là dọn dẹp, xăm soi, tỷ mẫn từng cạnh ngách mọi đồ nội dụng, gầm giường, khe
tủ, chăn gối, bình lọ, đồ thờ, xoong chảo, gía sách tới mọi thứ ‘chổi cùn rế
rách’ …Sau đó cái thú nằm khàn đọc sách (lãng mạn thì thưởng hoa, thâm thúy thì
thưởng trà, năng động thì tiệc tùng, cúng vái…). Bật máy lạnh, kê gối cao, đèn
sáng vừa đủ đô, tôi nhâm nhi "Những chấn thương…" mà thấy thoải mái
tâm trí. Nhớ khi xưa có mục Dọn vườn, tiếp nối những mục nhổ cỏ vườn văn xưa
hơn nữa, chẳng phải vạch lá tìm sâu đôi khi cũng là cái thú như phân loại rác
hiện đại sao. Dọn vườn văn chương là bắt bệnh và làm đẹp văn chương, dọn vườn
phân loại rác tâm lý đám đông cũng là chuẩn bệnh và làm đẹp xã hội. Có lẽ Vương
Trí Nhàn tâm huyết với những điều Trần Đại Nghĩa nói từ năm 1976 rằng phải hiện
đại hóa giao thông và thông tin (minh bạch) và phải nghiên cứu ‘tâm lý xã hội’.
Không nắm được (một cách khoa học) tâm lý nhân dân , quần chúng, đám đông thì
không thể quản lý, thúc đẩy tiến bộ xã hội.(trg200).
Từ những năm 1990 Vương Trí Nhàn chuyển từ văn học sang văn hóa với loạt bài
nổi tiếng gây tranh cãi về ‘Thói hư tật xấu của người Việt’-theo kiểu như ‘Tự
chỉ trích’ cái ‘Người Việt xấu xí’ mà các chí sĩ tiền chiến từng làm trên ngôn
luận. Mặt khác đoản văn,tạp văn, tạp luận nhàn đàm, phiếm đàm, văn báo chí nói
chung và các thể loại ‘nhỏ’như du kí, sách hường dẫn các loại, sách học làm
người, làm giầu, dậy kỹ năng, tự truyện , hồi ký,ký sự , bút ký, viễn tưởng,
kinh dị trinh thám, truyền thông khoa học và thể thao, nghệ thuật và ẩm thực…đã
làm cho thị trường sách, văn văn hóa đọc nước ta phong phú lên rất nhiều và
riêng với văn chương hình như các thể loại ‘nhỏ’ lên ngôi , bùng nổ lấn át các
thể loại ‘truyền thống’. Với tôi là người hình thức chủ nghĩa / duy mỹ thì sư
riêng biệt của giọng điệu câu văn, tính khí người viết, màu sắc cảm xúc, góc
nhìn , cách xoay sở các hệ quy chiếu khi tư biện thảo luận…quan trọng hơn ‘chủ
đề ,nội dung, vấn đề, đúc kết/ luận’ vốn là những thứ ‘biết rồi khổ lắm nói
mãi’. Tôi đánh gíá cao tác giả và cuốn sách vì cái riêng biệt này. Nếu như khi
bàn về thói hư tật xấu cuả người Việt ông tầm chương trích cú, róng riết,
nghiêm khắc, trì chiết và nhiều khi nói ‘như đinh đóng cột’, chằng buộc người
đọc bằng cách viện dẫn các sách, các cụ xưa thì lần này ông vẫn tẩn mẩn, kĩ/
khó tính mà hiền hậu, khoan dung hơn khiến người đọc thành người đối thoại
thảnh thơi, và thư giãn mà tiếp chuyện. Một thứ nhàn đàm ‘mua vui’, ‘cho vui’
của những người thích sự thâm thúy.(có lẽ vì thế mà thành sách bán chạy và sắp
tái bản ngay.) Mắt kính nhà tâm lý học đám đông là hai tròng: Luôn nhìn sự vật
cụ thể tản mạn khi tỏ khi mờ bằng con mắt người cao tuổi nhiều kinh nghiệm và
thói quen thị gíac mà người trẻ không có. Và đồng thời nhìn nó đã được khúc xạ
qua lăng kính cuả các nhà văn mà tác giả tâm giao, như thuộc nằm lòng. Trong
cuộc phiếm đàm gọn nhẹ không bông lơn mà nghiêm trang về văn hóa ông dùng ba
‘thủ pháp kinh điển’ của trò chuyện là lấy xưa nói nay, lấy ngoài nói trong,
lấy người nói ta. Từ cô ô sin tới anh đại gia giầu sổi cùng có tâm lý tạm bợ vô
trách nhiệm như nhau. Anh rải đinh khiến người ta té ngã chết con chỉ vì cần tiền
nuôi mẹ ốm giống anh bẻ đinh vít đường tầu, xúc cát đá công cộng vì mình không
‘vặt’ thì bọn chúng cũng vặt. Anh cán bộ tham nhũng lý sự kiểu danh tướng công
thần Trần Khánh Dư rằng: tướng như chim ưng dân như vịt, lấy vịt nuôi ưng thì
có gì lạ .Rồi tác giả cay đắng trích dẫn B. Russel ‘Đọc sử để biết sử ngu xuẩn
cuả quá khứ,nhờ thế người ta có thể chịu đựng tốt hơn những ngu xuẩn của hiện
tại.” (trg 150). Cái tâm lý hiện đại ‘Việc gì làm ra tiền là có quyền làm.
Không có pháp luật,không có lương tâm tự trọng gì hết !’ có liên hệ gốc rễ với
triết lý thời chiến : ‘Chiến tranh cho phép làm tất cả miễn là chiến thắng’. Để
rồi tác giả cảm thán bao trùm về cả thế hệ vinh quang của mình rằng “nghĩ mình
công ít tội nhiều!”(tg 164…). Về vô số nét tâm lý khác từ ưa nói dối, gian
manh, trơ tráo, háo danh, ganh ghét, nghiệp dư, học đòi, mê tín, lười biếng,
sùng ngoại, sĩ diện hão, thù vặt, thù dai,tàn ác một cách ngu mội, a dua vô
thức…tác giả đều mời cùng ta cầm lấy một vụ việc, hành vi cụ thể rồi xoay nó
dưới mấy thứ lăng kính trên như xoay khối rubich mà rất khó có được một mặt
đồng mầu. Thảo luận trí tuệ thú vị cũng có thể chỉ là một thú tiêu khiển cho đỡ
buồn tay. Cũng chả làm sao.
Cái lạ là dọn vườn quét rác tâm lý tùm lum như vậy mà đọc xong chả thấy bi
quan, bị chấn thương gì, không thấy cuộc đời hiện đại của mình là nhầy nhụa đen
tối hơn xưa, hơn nơi khác, hơn người ta…mà cũng bình thường thôi. Bởi rác ấy,
chấn thương ấy xưa đã có, đâu cũng có, người ta cũng có…nó chỉ là câu chuyện
nhân văn. Đọc rồi cứ muốn cảm ơn tác giả cho mình lý cớ để vui đón xuân khi lý
sự (cùn) rằng nhà nghèo kiết xác thì lấy đâu ra rác, ngu đần thì sao không chất
phác, không muốn sạch hơn thì sao thấy bẩn, không mong đẹp hơn thì sao biết
xấu…. vv và vv. Thế gọi là thể phiếm đàm có ích.
*Vương Trí Nhàn Những chấn thương tâm lý hiện đại, Nhã Nam nxb Hội Nhà Văn 2016
từ 1976. Cuốn sách đầu tiên của tôi là tập SỔ TAY TRUYỆN NGẮN in ra 1980 được
anh Quân có bài giới thiệu rất kỹ càng trên Văn Nghệ Quân đội. Nay cuốn sách
cuối cùng của tôi tính đến thời điểm này ra mắt bạn đọc, tôi mang sách tới nhờ
Quân đọc hộ và anh lại có bài giới thiệu dưới đây trên Lao động cuối tuần, tôi đọc thấy bạn rất hiểu
mình, nên cũng đưa lại theo bản mà anh Quân gửi cho bằng email.
Trong bản thảo dưới đây có một chi tiết không đúng, tôi xin đính chính lại. Anh
Quân viết rằng "sách bán chạy và sẽ tái bản ngay." Lúc trò chuyện tôi
chỉ nói với anh Quân rằng NCTTLHĐ được in ra lần đầu 2009, nay được tái bản.
Nhưng Quân nghe nhầm, nên viết như trên. Vậy chúng tôi xin cáo lỗi và mong bạn
đọc hiểu cho vì chúng tôi nay đều thuộc loại sức nghe đã kém, khi nói chuyện
với nhau phải rất chăm chú, vừa nghe vừa đoán và không ngại hỏi lại, ấy thế mà
vẫn cứ có những sai lạc!.
Laoxao 472 Quà cuối năm “… tâm lý
hiện đại”*
Nguyễn Bỉnh Quân
Năm ngoái quà cuối năm cho dân Thành Phố chúng tôi là quảng trường đi bộ đúng
là ‘thênh thang lộng gió’ từ sông Sài Gòn tới tòa thị chính .Năm nay quà cuối
năm là đường sách cạnh Vương cung thánh đường và tòa nhà bưu điện cổ kính.
Đường sách lập tức trở thành một địa chỉ văn hóa, hơn nữa một không gian kiểu
tương tác ‘văn hóa đọc’, đô thị mới mẻ. Một loạt các cuộc giao lưu, tọa đàm,
giới thiệu, ký tặng sách, triển lãm sách, báo cổ, đấu giá và sưu tầm…được đón
nhận.
Từ món quà chung to ấy phần riêng quý cho tôi là tập phiếm luận của nhà nghiên
cứu văn hóa/ phê bình văn học Vương Trí Nhàn. Với cái bìa rất hoạt kê và cái
tên rất nghiêm trọng "Những chấn thương tâm lý hiện đại". Những ngày
cuối năm có mấy cái thú trong đó có cái thú mua sắm trang hoàng nhà ở và trước
đó là dọn dẹp, xăm soi, tỷ mẫn từng cạnh ngách mọi đồ nội dụng, gầm giường, khe
tủ, chăn gối, bình lọ, đồ thờ, xoong chảo, gía sách tới mọi thứ ‘chổi cùn rế
rách’ …Sau đó cái thú nằm khàn đọc sách (lãng mạn thì thưởng hoa, thâm thúy thì
thưởng trà, năng động thì tiệc tùng, cúng vái…). Bật máy lạnh, kê gối cao, đèn
sáng vừa đủ đô, tôi nhâm nhi "Những chấn thương…" mà thấy thoải mái
tâm trí. Nhớ khi xưa có mục Dọn vườn, tiếp nối những mục nhổ cỏ vườn văn xưa
hơn nữa, chẳng phải vạch lá tìm sâu đôi khi cũng là cái thú như phân loại rác
hiện đại sao. Dọn vườn văn chương là bắt bệnh và làm đẹp văn chương, dọn vườn
phân loại rác tâm lý đám đông cũng là chuẩn bệnh và làm đẹp xã hội. Có lẽ Vương
Trí Nhàn tâm huyết với những điều Trần Đại Nghĩa nói từ năm 1976 rằng phải hiện
đại hóa giao thông và thông tin (minh bạch) và phải nghiên cứu ‘tâm lý xã hội’.
Không nắm được (một cách khoa học) tâm lý nhân dân , quần chúng, đám đông thì
không thể quản lý, thúc đẩy tiến bộ xã hội.(trg200).
Từ những năm 1990 Vương Trí Nhàn chuyển từ văn học sang văn hóa với loạt bài
nổi tiếng gây tranh cãi về ‘Thói hư tật xấu của người Việt’-theo kiểu như ‘Tự
chỉ trích’ cái ‘Người Việt xấu xí’ mà các chí sĩ tiền chiến từng làm trên ngôn
luận. Mặt khác đoản văn,tạp văn, tạp luận nhàn đàm, phiếm đàm, văn báo chí nói
chung và các thể loại ‘nhỏ’như du kí, sách hường dẫn các loại, sách học làm
người, làm giầu, dậy kỹ năng, tự truyện , hồi ký,ký sự , bút ký, viễn tưởng,
kinh dị trinh thám, truyền thông khoa học và thể thao, nghệ thuật và ẩm thực…đã
làm cho thị trường sách, văn văn hóa đọc nước ta phong phú lên rất nhiều và
riêng với văn chương hình như các thể loại ‘nhỏ’ lên ngôi , bùng nổ lấn át các
thể loại ‘truyền thống’. Với tôi là người hình thức chủ nghĩa / duy mỹ thì sư
riêng biệt của giọng điệu câu văn, tính khí người viết, màu sắc cảm xúc, góc
nhìn , cách xoay sở các hệ quy chiếu khi tư biện thảo luận…quan trọng hơn ‘chủ
đề ,nội dung, vấn đề, đúc kết/ luận’ vốn là những thứ ‘biết rồi khổ lắm nói
mãi’. Tôi đánh gíá cao tác giả và cuốn sách vì cái riêng biệt này. Nếu như khi
bàn về thói hư tật xấu cuả người Việt ông tầm chương trích cú, róng riết,
nghiêm khắc, trì chiết và nhiều khi nói ‘như đinh đóng cột’, chằng buộc người
đọc bằng cách viện dẫn các sách, các cụ xưa thì lần này ông vẫn tẩn mẩn, kĩ/
khó tính mà hiền hậu, khoan dung hơn khiến người đọc thành người đối thoại
thảnh thơi, và thư giãn mà tiếp chuyện. Một thứ nhàn đàm ‘mua vui’, ‘cho vui’
của những người thích sự thâm thúy.(có lẽ vì thế mà thành sách bán chạy và sắp
tái bản ngay.) Mắt kính nhà tâm lý học đám đông là hai tròng: Luôn nhìn sự vật
cụ thể tản mạn khi tỏ khi mờ bằng con mắt người cao tuổi nhiều kinh nghiệm và
thói quen thị gíac mà người trẻ không có. Và đồng thời nhìn nó đã được khúc xạ
qua lăng kính cuả các nhà văn mà tác giả tâm giao, như thuộc nằm lòng. Trong
cuộc phiếm đàm gọn nhẹ không bông lơn mà nghiêm trang về văn hóa ông dùng ba
‘thủ pháp kinh điển’ của trò chuyện là lấy xưa nói nay, lấy ngoài nói trong,
lấy người nói ta. Từ cô ô sin tới anh đại gia giầu sổi cùng có tâm lý tạm bợ vô
trách nhiệm như nhau. Anh rải đinh khiến người ta té ngã chết con chỉ vì cần tiền
nuôi mẹ ốm giống anh bẻ đinh vít đường tầu, xúc cát đá công cộng vì mình không
‘vặt’ thì bọn chúng cũng vặt. Anh cán bộ tham nhũng lý sự kiểu danh tướng công
thần Trần Khánh Dư rằng: tướng như chim ưng dân như vịt, lấy vịt nuôi ưng thì
có gì lạ .Rồi tác giả cay đắng trích dẫn B. Russel ‘Đọc sử để biết sử ngu xuẩn
cuả quá khứ,nhờ thế người ta có thể chịu đựng tốt hơn những ngu xuẩn của hiện
tại.” (trg 150). Cái tâm lý hiện đại ‘Việc gì làm ra tiền là có quyền làm.
Không có pháp luật,không có lương tâm tự trọng gì hết !’ có liên hệ gốc rễ với
triết lý thời chiến : ‘Chiến tranh cho phép làm tất cả miễn là chiến thắng’. Để
rồi tác giả cảm thán bao trùm về cả thế hệ vinh quang của mình rằng “nghĩ mình
công ít tội nhiều!”(tg 164…). Về vô số nét tâm lý khác từ ưa nói dối, gian
manh, trơ tráo, háo danh, ganh ghét, nghiệp dư, học đòi, mê tín, lười biếng,
sùng ngoại, sĩ diện hão, thù vặt, thù dai,tàn ác một cách ngu mội, a dua vô
thức…tác giả đều mời cùng ta cầm lấy một vụ việc, hành vi cụ thể rồi xoay nó
dưới mấy thứ lăng kính trên như xoay khối rubich mà rất khó có được một mặt
đồng mầu. Thảo luận trí tuệ thú vị cũng có thể chỉ là một thú tiêu khiển cho đỡ
buồn tay. Cũng chả làm sao.
Cái lạ là dọn vườn quét rác tâm lý tùm lum như vậy mà đọc xong chả thấy bi
quan, bị chấn thương gì, không thấy cuộc đời hiện đại của mình là nhầy nhụa đen
tối hơn xưa, hơn nơi khác, hơn người ta…mà cũng bình thường thôi. Bởi rác ấy,
chấn thương ấy xưa đã có, đâu cũng có, người ta cũng có…nó chỉ là câu chuyện
nhân văn. Đọc rồi cứ muốn cảm ơn tác giả cho mình lý cớ để vui đón xuân khi lý
sự (cùn) rằng nhà nghèo kiết xác thì lấy đâu ra rác, ngu đần thì sao không chất
phác, không muốn sạch hơn thì sao thấy bẩn, không mong đẹp hơn thì sao biết
xấu…. vv và vv. Thế gọi là thể phiếm đàm có ích.
*Vương Trí Nhàn Những chấn thương tâm lý hiện đại, Nhã Nam nxb Hội Nhà Văn 2016
January 27, 2016
Chuyện đờì sống Hà Nội 1980(2)
Đã in trên blog này một lần, vào ngày 14-6-2011
16/6
Phổ biến một nghị quyết mới, có các nhận định:
- Người ăn lương đã đến mức không thể chịu được nữa.
- Chống tiêu cực, không chống nổi.
- Ta đầu tư vào xây dựng cơ bản quá nhiều. Nhiều công trình đắp chiếu nằm đấy, khi xong cũng đã lạc hậu.
-
Sẽ gần như không chiêu sinh đại học thời gian tới. Học sinh hết lớp 10
chuyển về nông thôn, vào vùng B2 cũ, đi xuất khẩu lao động.
“Phải
làm sao để cho tất cả những cái được in ra, từ vần vỡ lòng cho trẻ em
tập đọc đến tờ báo hàng ngày, làm sao để cho tất cả sân khấu, điện ảnh
cho đến một cột áp phích -- đều phải phục vụ cho cái sứ mệnh duy nhất và
cao cả là lay chuyển những bộ óc sống động của dân tộc chúng ta, cho
đến khi lời cầu nguyện nhát sợ mà các Hội những người yêu nước của chúng
ta hướng lên trời “Lạy chúa, xin cho chúng con được tự do” trong đầu óc mỗi đứa trò nhỏ nhất , sẽ biến thành lời cầu nguyện chân thành này:” Lạy chúa hãy ban phuớc lành cho cuộc chiến đấu của chúng con.”
Trích từ Cuộc chiến đấu của tôi ( Mein Kampf ) của Hitler
Ông Nguyễn Kiên:
-- Nhà tôi ăn cơm chỉ có tương và cà. Tương có thêm thìa đường.
.........
Một ông chú của Quân ở quê ra:
-
Chỉ làm một số nghĩa vụ thôi. Còn sẵn sàng chơi lại chính phủ
- Văn nghệ các anh bây giờ toàn trừu tượng.
Báo Nhân dân ngày 17-6 trong mục bạn đọc viết, nêu 3 việc:
1. Nhiều người khai man về lương thực
2.
Một xe lửa ra khỏi Vinh 2km thì... đỗ lại để cho con buôn vứt hàng lên
tàu. (Hôm nọ, đã có chuyện: nhân viên nhà ga, mang xăng lên tàu, để xăng
cạnh bếp, xăng bốc cháy, cả một toa tàu đi đời)
3.
Công ty san nền chở thuê cho xí nghiệp Chùa Bộc một số than. Không có
tiền lót tay cho lai xe họ không chịu chở. Bàn đưa tiền này cho công ty
san nền biến thành tiền thưởng. Công ty này làm một thời gian, lại không
chịu, xui lái xe đòi tiền tiếp.
Chị
M. hàng xóm kể : Một bà ở cơ quan có một đứa con gái chủ nhật nào cháu
cũng dậy sớm, khăn áo chỉnh tề, vào thăm Lăng. Dậy sớm, mệt, bụng đói.
Nhưng cố đi để tha bằng được một cái bánh mỳ về nhà gặm ăn, và sung
sướng vì đã kiếm ra tiền.
Nhiều nhà, trẻ con rất hay xếp hàng thăm Lăng (phải ăn mặc rất đẹp) cũng là cốt để mua bánh mì rẻ. Ba hào một cái.
Oanh kể: Nhiều người bán máu ở các bệnh viện. Nay máu kém quá, bệnh viện không mua nữa, họ cứ ngồi đấy, bắt mua. Vì họ quen tiêu rộng rồi.
Các
nghề ở mỏ đều sớm hủy hoại con người. 30 tuổi không lái xe nổi nữa.
Người yếu, mắt kém. Năng suất không lên được. Bữa cơm công nghiệp của
công nhân nhà nước cho 5 hào. Mua được 5 của khoai tây luộc.
Trên
bảo: có 1,5 triệu đảng viên. Nói hơi quá lên, thì có đến 0,5 triệu
hỏng, đuổi ra khỏi Đảng cũng không tiếc, miễn là đảng trong sạch.
Tôi nghĩ, thế còn trình độ? Trong sạch làm sao có thể tách rời trình độ.? Vì sự dốt nát đẻ ra không trong sạch.
Hiền
con NgôThảo kể lớp cháu phá hết bàn ghế rồi. Mang dao bầu đến phá. Phi
dao găm cho nứt bảng ra. Khênh bục đi. Bây giờ tất cả lấy dép ra ngồi
đất học, thày phải kiễng lên mới viết nổi lên bảng. Mà có lần học trò
vẫn dùng gạch ném lên cửa kính, choang lên một tiếng, mảnh vụn bắn cả
vào người thầy.
Tôi kể Hiền nghe chuyện ông Kháng đã kể cho tôi. Thầy gọi nó đọc bảo, nó đứng đực ra. Thôi ông cho điểm 1 đi, tôi về.
- Lớp cháu cũng thế.
- Rồi lúc thầy quay ra viết bảng thì ném phấn lên đầu thầy.
- Lớp cháu cũng thế.
- Rồi, sau khi thày xỉ vả cho một hồi, lại viết tiếp thì một tiếng huýt sáo vang lên. Ngoảnh lại hỏi, không ai biết.
- Lớp cháu cũng thế.
Yến kể: có những bọn học sinh bỏ sang Lào. Hoặc bỏ lên biên giới (y như hồi trước), sau lại về. Nhà trường không dám đuổi.
Tôi hỏi Hiền:
- Lớp có kính trọng một thầy nào không?
-
Có. Có một thày thông thường mới dạy hộ một vài giờ, nhưng chúng nó rất
quý, vì khi dạy, thầy bảo tôi sẽ dạy các em những điều người ta viết
trong sách. Tôi phải làm thế. Còn thực tế ngoài đời như thế nào, các em
đã biết.
Nguyễn
Minh Châu: Người đời bây giờ, có cái đặc tính là gian manh. Có người
càng giàu càng gian manh, có người càng nghèo càng gian manh. Càng lên
to càng gian manh, càng bị chèn ép cũng gian manh. Càng trẻ càng gian
manh, càng già càng gian manh.
8/7
Ông
Nguyên Ngọc ( Bí thư Đảng Đoàn Hội) phổ biến một số ý của ông Thọ. Ta
không ngờ khả năng quản lý của ta lại kém đến vậy. Kế hoạch lung tung.
Có 7000 công nhân máy kéo. Mà đi nhập một lúc 70.000 máy (ở các nước, 3
công nhân một máy kéo). Nhà máy đường Văn Điển năng suất 20 vạn tấn/năm.
thực chất chỉ làm được có vài vạn tấn. Vì không có mía.
Giá
thu mua mía 6 xu 2 1kg, người ta không làm. Nhà máy đường trình quy
hoạch lên trên 10 năm nay chưa được thông qua. Thuế nông nghiệp thất thu
50%. Giáo trình của trường tài chính 20 năm nay không đổi. Cán bộ (cả
trung cao cấp) mệt mỏi, hưởng lạc. Thông thường, hiện nay, cán bộ dưới
giỏi hơn cán bộ trên.
Ông Châu ghé tai tôi : Làng tôi, buôn cả đô la. Bọn con gái chỉ huy được cả lái tàu, bắt đỗ đâu, phải đỗ đấy.
Về
chiến tranh ở Cămpuchia hiện nay (vẫn lời ông Thọ) ta không thể chủ
động như trong chiến tranh giải phóng. Thương vong trên mặt trận
Cămpuchia một ngày tính bằng con số hàng ngàn (?)
Sao con người mà tôi biết được trong sách vở phương Tây ghê gớm thế, mà con người trong cuộc sống của tôi bây giờ vớ vẩn thế.
18-7
- Cơ quan Hội Liên hiệp VHNT không có thuốc phát cho anh em.
- Xà phòng mậu dịch từ 0,7 đến 3,5đ
Bà Hoàng Thị Đậu theo thuyền vượt biên không thoát, bị bắt về Hà Nội. Người ta báo
cho cơ quan cũ đến thăm, không ai dám đến. Ông Phong Lê, bà Vân Thanh,
bà Chu Nga xin thế vào xuất ấy. Ông Phạm Huy Thông (Tiếng địch sông Ô) và ông Hoàng Trung Thông ( Mà vẫn mênh mông bát ngát tình) đều lớn tiếng phê bình: sao lại nhân đạo chung chung thế. Nhỡ bà Đậu là gián điệp thì sao?
26/7
Mưa bão. Nhiều cây đổ trên các ngả đường. Dân ra cắt ngay, Cty công viên khỏi phải dọn.
Mất điện 3 ngày liền. Mất luôn cả nước, trong khi đó mưa vẫn to. Có nhà đục ống máng ra, lấy nước. Có lẽ nhà ấy nuôi lợn.
Sau
bão, có thông báo: các khu phố cử một ngày có điện, lại một ngày mất
điện (không kể hàng ngày cả thành phố cắt từ 5h sáng đến 6 giờ
chiều).Thư viện Quốc gia vắng teo, vì không có điện. 5h30 chiều thư viện
đóng cửa.
6/8
Những ngày cả nước “rồ” vì Phạm Tuân:
- Cho Phạm Tuân huân chương Hồ Chí Minh hạng nhất (tướng G. chỉ được hạng ba)
- Sẽ làm cho cả nhà cửa.
-
Một cô phóng viên bảo Phạm Tuân, anh có thấy không, trong 35 năm từ sau
cách mạng tới nay, tám ngày vừa qua là tám ngày vẻ vang nhất của dân
tộc.
Tính
kể. Đi tàu từ Sài gòn đến Vĩnh Linh, lúc nào cũng có người mời gọi mua
hàng tiền trong túi cứ chực nhảy ra thôi. Còn từ Vĩnh Linh ra đây,
không có gì để mua, không có ai mời mua, có tiền đi tìm mua cũng không
nổi.
Tính bảo muốn biết nước mình ra sao, hãy đi tàu Thống Nhất một chuyến.
Ông Hạnh đi Liên xô về:
-
Chưa bao giờ tình hữu nghị Việt xô gắn bó như hiện nay. Nhưng cũng chưa
bao giờ giá trị người Việt Nam ở Liên xô hạ như hiện nay.
Ông Phương Lựu: Ta đi với Liên xô phải thôi. Nhưng vì đi đã muộn rồi, giá biết mà đi sớm hơn, cái tư thế sẽ đỡ hèn hơn.
Quốc
(Viện Sử) : Chúng ta bây giờ già nhanh vì 3 lý do.1/ ăn uống kém 2/
không có thông tin (sự hỗn loạn) ; trong xã hội ta, kẻ có kiến thức không
phải là kẻ mở đường cho cuộc sống 3/ không biết đối thoại (không thể
giao tiếp với thế hệ trẻ)
Quân: cứ đà này, 5 năm nữa sẽ ra sao?
Đi
hội thảo quốc tế về thanh niên. Trong khi ta còn nói nhiều về lẽ sống
thì các nước khác nói nhiều về lối sống, ăn uống xe cộ quần bò áo phông…
Đại
biểu Mỹ bảo: Những người quần loe, tóc dài bên tôi phần lớn tham gia
chống chiến tranh ở Việt Nam. Đám đi lính lại cắt tóc ngắn.
Khủng hoảng của xã hội Thuỵ Điển là không có mơ ước.
Đăng:
Lính ăn 5,2 lạng một ngày. Chỉ được hơn 2 lưng, có thằng kêu 2 lưng
không làm gì được nữa. Không đủ sức đẩy pháo ra khỏi nhà. Cán bộ cũng
cáo ốm. Có mấy chục con lợn, lính giết cả. Để , lấy gì mà nuôi. Nó lại
ăn tranh của người mất.
Ngô Thảo đi tàu chợ từ Vinh ra Hà Nội 3 ngày 3 đêm. Vì không có dầu máy. Không ai chịu trách nhiệm hết.
Trên tàu, 70% dân Quỳnh Lưu đi buôn; có một cụ già cũng đi.
- Cụ ở nhà, còn đi làm gì nữa.
- Chủ nhiệm cũ đây. Giờ con làm chủ nhiệm, mẹ đi buôn.
Ở Vĩnh Linh, có phong trào rời làng ra bãi cát, để lấy đất trồng trọt.
Gia đình thương binh liệt sĩ ở thấp nhất; gia đình trung bình ở giữa; cán bộ đảng viên ở trên cùng.
Một ông xây hẳn nhà gạch lên.
Bây
giờ, đói, dân bỏ về. Chỉ còn trơ cái xác nhà ông đảng viên kia. Vợ con
cũng bỏ về nốt (chung quanh không có cây cối nước non gì hết). Ba ngày
vợ bới cơm cho ăn một lần.
Cơm ở Vĩnh Linh, tức là khoai.
Chi đoàn không giới thiệu con một đảng viên lên Đảng, vì 1/ nó là thằng tham ô, 2/ là phản động (đề ra nhiều chủ trương sai lầm)
Cả xã Vĩnh Thái (?) bảo nhau vào Minh Hải, Thanh Hải gì đấy làm ăn.
Công
trường cầu Thăng Long cứ bỏ đấy, không làm nốt được. Vì không có cán bộ
để làm. Cả công trường không có lấy một chỗ uống nước cho công nhân.
Chỉ có một vài quán phe phẩy. Công nhân không có gì ăn. Chỉ có ăn cắp.
Ăn cắp 10kg xi măng trở lên mới bị bắt. Mà ăn cắp 5kg mới đủ sống.
Vừa rồi Ty công an đã cho bắt mười mấy người. Đại loại, một tay chuyên môn mua quang sọt cho công trường, ăn cắp khoảng 20 vạn.
Tất
cả các điều được ghi trong hiệp ước Việt xô nay không được thực hiện. Tại
Liên xô chăng? Không, tại ta. Không chuyển gì về tổ chức cả.
Ông
Hoàng Thế Dũng ở báo Quân đội hồi 63 bị bắt ra sao? Đang làm phó tổng
biên tập thì bị xe chắn ngang đường. Bắt đi tù, sau đó 4 năm cho về cạo
rỉ ở nhà máy xe đạp, 4 năm nữa cho về nông thôn.
Gần
đây, có người đến bảo ông không làm sao cả. Tự do. Sáu tháng mới được
phục hồi. Người vợ đã bỏ đi lấy người khác, con đã ly tán cả. Bây giờ
về Thư viện quân đội.
Chuẩn bị lấy mấy chục nghìn lương trung tá từ đó đến nay.
Ca vè dân gian
- Ăn rau muống, uống nước ao, nói chuyện tào lao, bay vào vũ trụ
- Bay vào vũ trụ làm chi
Sao không lo gạo lo mì cho dân
Bạn
Yến, cậu D. lấy một nguời vợ hơn tuổi. Gia đình không bằng lòng. cứ
lấy, tưởng sống độc lập được. Bây giờ vợ đẻ, cửa mình có mủ, dạ con có
mủ, phải tiêm kháng sinh liều cao, người cứ cứng lại, hết sữa, con gửi
về cho bà ngoại trông 17 đ một hộp sữa. Bình nhớ con mắt sưng húp. D.
phờ phạc vì hầu vợ ngày nào cũng phải vào thay rửa cho vợ. Hạnh phúc và
điêu tàn.
Báo cáo trong nội bộ:
- Từ đầu năm Hà Nội khoảng 80 vụ các cửa hàng lương thực ăn cắp.
- Phân bón tuồn ra ngoài
-
Nhân dân cán bộ hoang mang, 80% đảng viên không làm công tác đảng, là
công tác quần chúng. Hà Nội định giảm biên chế 20% không làm nổi.
Một chuyên gia về ngoại thương Liên Xô sang Việt Nam
- Ở đâu buôn lậu ghê nhất
- Madagasca ?
- Việt Nam buôn lậu khác các nước ra sao?
- Nước nào buôn lậu cũng sợ cảnh sát cả. Riêng Việt Nam buôn lậu không sợ cảnh sát.
Tính
kể tôi đã thử buôn thuốc. Nghe nói thuốc cảm đắt lắm, trong kia đồng
bạc một viên, ngoài này có một hào. Thế là mua một lọ, hơn trăm bạc. Vào
kia, không ai mua cả. Hoá ra lỗ.
Ông Hồ Đắc Di bảo chúng ta đã thực sự tổ chức được một tình trạng vô tổ chức thật toàn vẹn.
Bà Ý Nhi:
- Con tôi 5 tuổi đã biết bảo: Hồi trước sướng, má nhỉ.
Sự
kiện Ba Lan cuối tháng 7 đầu tháng 8. Bãi công, đòi những người cầm đầu
Đảng & nhà nước phải dần dần từ chức hết, kể cả Bí thư thứ nhất.
Không manh động, nên quân đội Liên xô không dám làm gì. Đưa ra 21 yêu
sách thì 20 yêu sách rưỡi phải chấp nhận ngay từ đầu.
Bài của ông Kania, dịch in trên báo Nhân Dân
ngày 17-9, mở đầu bằng những câu rất hay: Trong suốt cuộc đời theo Đảng
của mình chưa bao giờ tôi thấy tình hình đất nước bi đát và phức tạp
như thế này.
Kania
có một nhận thức rõ ràng, chính xác -- dẫu sao, Đảng cũng chỉ là một bộ
phận của dân tộc, Đảng không thể thông minh hơn dân tộc được.
Thựa
ra, toàn bộ tình hình Ba Lan cũng buộc người ta phải đặt vấn đề như
vậy. Bản thân hành động tháng 7 vừa rồi, chứng tỏ giai cấp công nhân
không chịu nhận Đảng làm giới hạn. Giai cấp công nhân còn thông minh hơn
Đảng nhiều.
Giai thoại
Việt Nam bị Liên hợp quốc đuổi. Nằn nì mãi, nó bắt phải khai lại lý lịch.
Họ và tên: An Nam, tức Việt Nam
- Nghề chuyên môn: đi ăn xin...
- Anh em: Cămpuchia và Lào nhưng đều vô nghề nghiệp
- Sở trường: đánh nhau
- Mức sống : thấp nhất thế giới.
... Nếu ở lại, xin tích cực đóng góp vào việc thảo nghị quyết.
Một tờ báo Pháp
Nước Việt Nam luôn luôn nói theo CNXH nhưng họ lại hành động như chủ nghĩa đế quốc và sống như chủ nghĩa phong kiến.
Sinh ra trong nghèo đói, hiện nay đất nước đó lại đang hấp hối trong nghèo đói.
Ông tổng thư ký Liên hợp quốc họp báo ở Paris sau chuyến đi Việt Nam
Ở
đây, khi lương người nhân viên bình thường, không mua nổi 2kg thịt 1
tháng thì không thể bàn về nhân quyền được. Miền nam đó là một thuộc địa
của Mỹ nhưng Hà Nội là một thành phố chuồng chim.
Nghề
của tôi là đọc diễn văn và nhiều lúc tôi chán ngấy việc này. Nhưng ở
Việt Nam, nhà cầm quyền được tiếng là kiên cường, không hề có việc gì
khác, ngoài việc đọc diễn văn. Họ, trong lúc này, không biết lo cho dân
họ việc gì cả. Trước đây ít ngày tôi từng phải tham gia một hội nghị
chống di tản. Tôi không thích gì việc di tản. Nhưng đến Việt Nam lần
này, tôi hiểu tại sao người ta di tản. Đó là cái cách duy nhất giúp cho
người ta tồn tại.
Tôi
hiểu 25 vạn người Việt Nam đi được nước Mỹ trợ giúp. Tôi muốn người Mỹ
làm việc đón tiếp tốt hơn để những người khác có thể tiếp tục di tản.
2
tàu thuỷ chạy đường Quảng Ninh Hải Phòng trốn sang Hồng Kông. Thuỷ Thủ +
công an thông đồng với nhau. Nhiều hành khách bất ngờ được di tản với
giá vé 1,2đ
Trận bão số 6 - 1980 ở Thanh Hoá, 6 huyện bị lụt, nhà của mất 80%
Một
cái cầu nhỏ, cầu Tào Xuyên bị nước đe doạ. Người ta phải cho cả một toa
tàu chở đá đến để giữ cầu, rồi lại phải đục nhiều chỗ đường tàu thì
nước mới thông nổi.
Đột xuất kiểm tra xe ôtô Hà Nội - Hải Dương, khoảng 50 vé, thì 17 vé do nhà xe tuồn ra ngoài, bán lãi 15đ 1 vé
Trần Ninh Hồ được chia nhà. Do quen một người cùng làng, làm ở Sở nhà đất. Tết cả nhà mình đến bỏ bom nhà nó, Trần Ninh Hồ cắt nghĩa.
Ông Ma Văn Kháng đi nhà máy dệt Nam Định về kể :
1 vạn 3 công nhân, 1000 người ăn cắp. Ra cửa, khám nhau như thời Pháp.
Mỗi người chỉ lấy ngày 1 hay 2 con sợi cũng đủ chết.
Cái đau nhất là một chiến sĩ thi đua 7 năm liền, giờ ăn cắp.
Phải bù cho công nhân bằng cách bán vải bù cho họ, 5 đ độ 20 mét vải, ra họ bán ngoài.
Mới đầu chủ trương ai ăn cắp và nghỉ bừa, không được mua kiểu đó.
Sau họ chỉ đề nghị: tha cho người nghỉ bừa
Lý do vỡ trận như vậy
- Trả lương quá thấp. Vải làm ra, tiền lãi nhiều, lương chỉ đáng vài phần trăm y như thời Pháp.
Tỉnh
đánh nhau. Bí thư Tỉnh ủy đi vào Lâm Đồng thăm khu kinh tế, mang theo 3
vạn đồng tiền mặt, vài tấn đường, rất nhiều giò, thịt. Phó bí thư đi
viện, ở nhà, ban thường vụ tỉnh uỷ ăn cánh với nhau, cách chức một lúc
11 trưởng ti, gọi đến đàng hoàng bảo anh bàn giao (phe Ninh Bình đánh đổ
phe Nam Hà); cả chủ tịch tỉnh, tay Soạn, mới lên 13 ngày, cũng phải đi
Cămpuchia.
Thủ
tướng Triệu Tử Dương: có thể phối hợp sự phát triển kinh tế với sự
nghiêm khắc về chính trị, theo kiểu Đài Loan, Nam Triều Tiên.
10/10
Đâu cũng thấy tin đồn nhóm diễn viên Vân Khánh trốn đi nước ngoài. Họ lấy cớ đi biểu diễn, xuống Quảng Ninh rồi đi.
Trước đó, hai vợ chồng Vân Khánh giả vờ ly dị. Đến khoản chia gia tài, họ bảo: thôi, để bán đi, lấy tiền chia cho tiện.
Rút cục, họ giải quyết được việc đi khá dễ.
Nghe nói một sinh viên ta từ Liên xô đi tham dự cuộc thi toán quốc tế ở Anh trốn vào đại sứ quán Anh.
Có người thông cảm: Thôi ai được, may người ấy.
Một bài báo của Tây Đức về Việt Nam có cái tít nhỏ: Một dân tộc lêu lổng
Một bộ phim của Thuỵ Điển chiếu cho quốc hội hồi trước, đã có nhan đề Một dân tộc không thể cộng tác. Nay lại có một phim khác mang tên Một dân tộc không thể khôi phục.
Ông Lê Văn Lương, đến hội nghị mừng công của nhà máy sản xuất quạt.
- Các đồng chí có nói thiếu điện và thiếu nguyên vật liệu
Về điện, tôi không biết nói thế nào. Tất cả cười. Ông nghỉ một lúc. Còn về nguyên liệu, các đồng chí chịu khó chạy lấy.
Ma Văn Kháng bảo y như một ông nông dân
Những việc kỷ niệm Nguyễn Trãi
Ông
VNG nói về Nguyễn Trãi, y như nói về Cụ Hồ. Đoạn nói Nguyễn Trãi là nhà
văn hoá, chỉ gợi ra được một chuyện Nguyễn Trãi làm văn.
Chọn nhầm ảnh. Nhân viên đưa ra một ảnh hơi mờ. Ông Hoàng Tùng bảo bên Hà Nội mới nó có cái ảnh rõ lắm. Sang lấy về in. Hoá ra ảnh Phan Thanh Giản. Báo phải xin lỗi và gọi chệch là ảnh Dương Khuê.
Một
tay tâm thần ở chợ Hôm, cầm dao chém đứt đầu đâu 5, 6 người, bị thương
nhiều người khác. Hắn cầm dao đi qua nhiều phố. Cho nên người ta tưởng
là có nhiều kẻ đi chém bậy, lại đổ đi lùng một hồi.
Béc- linh- gơ (ĐCS Ý -- TLTKĐB)
(đại ý) Trường hợp Tiệp Khắc -- Liên xô bảo qua cơ hội thí nghiệm mở rộng dân chủ trong nội bộ các nước XHCN.
Trong chính trị, không có bản chất với hiện tượng gì.
Những điều gì chưa xảy ra thì sẽ xảy ra, đang xảy ra.
Từ
nay ĐCS Ý rút bỏ danh từ chủ nghĩa Mác Lê. Đảng chỉ thừa nhận lý tưởng
và truyền thống văn hoá bắt nguồn từ tư tưởng Mác -- Ăng ghen và được
đổi mới nhờ các tư tưởng của Lê-nin
Cái có thể học ở Mỹ là cách làm ăn có hiệu quả, óc mạo hiểm, một khả năng học tập cực lớn.
Nước Mỹ tiến một bước dài trong việc không còn đơn thuần coi triết học như một khoa học nhân văn nữa.
Các
nước cộng sản không chỉ là cộng sản. Đó là những quốc gia với những sự
xung đột nhau về quyền lợi, những sự kình địch nhau, thù oán nhau, những
cách đào tạo về ý thức hệ và những sự cuồng tín riêng
Giáo hoàng: “Hãy coi chừng nếu tiếp tục sản xuất vũ khí thì rồi cuối cùng, người ta sẽ đem dùng nó đấy”
Chuyện thất thu
- Thất thu ở khâu vận tải hành khách trong thành phố khoảng 30%
- Thất thu ở khâu nhà đất. Nhiều người không nộp tiền nhà. Từ khâu cho ở, đến khâu có hợp đồng, có khi hàng năm.
Đối đáp trên đường
- Chị làm em mải nhìn, đâm cả vào xe người ta đây này.
- Mày có mê mớ rau muống của tao thì có!
Một người vào nhà Hồng. Bố mẹ Hồng đi vắng. Anh ta chỉ đứng ngoài cửa.
- Thôi, cứ đứng đây cũng được. Vào cháu nó lại phải trông nhà, phiền ra.
Sự khốn khó của kiếp người
Cách đây mấy tháng, ở chợ Hôm có một vụ đốt nhà giết người. Hai người hàng xóm ở cùng nhau, cùng là dân phe. A đổ xăng ra nhà, đốt, cho B chết với cả chồng, con, 1 đứa con trong bụng = 4 người
Người ta ồn lên vì nỗi giết người.
Toà xử tử hình.
Nhưng tất cả người đi dự phiên toà xin phạt nhẹ hơn. Ai cũng thương khóc.
A. là một người con gái khoảng 20 tuổi. Người nông thôn, nhưng vì gia đình mẹ chết, bố đi lấy vợ, nên bỏ lên Hà Nội.
Lấy
người chồng bây giờ là lấy lẽ. Chồng hiện thời đi cải tạo lao động ở
đâu rất xa. Chị ta phải tần tảo nuôi mẹ chồng, nuôi con. Người rất tử tế
Trong khi đó, vẫn là tạm trú ở Hà Nội, vẫn không có hộ tịch.
Đối thủ của chị ta cũng trẻ như chị cũng dân phe phẩy. Nhưng mụ rất ác.
Mụ từng bắt chồng ngồi yên để đánh.
Gửi con ở nhà mẹ đẻ, có chút gì đó phải lôi về, mụ riếc móc: Phen này thì ngồi đấy mà há mồm.
Hai
nhà đã chửi nhau đánh nhau nhiều phen. Trong phiển toà, A kể có những
lần đánh nhau, mụ B cắn đứt đầu vú chị ta.Trông thấy, ai cũng rùng mình.
Bởi vậy, A nghĩ nếu không giết nó nó cũng giết mình chết.
Lúc A đi lùng mua xăng, một ý nghĩ loé ra. Đốt cho nó chết, rồi mình cũng đâm đầu vào đấy chết luôn thể.
Nhưng hỏi mãi, chẳng thấy đâu có bán xăng. May có một người đến phố Huế, đâu 2, 5 đ một lít.
A
giục mẹ ẵm con đi, mọt mình ở nhà hành sự. Để thùng xăng cạnh cửa, giả
vờ làm cháy cái gì đó, B chạy ra, ẩy cửa, xăng đổ tung toé. Lửa thiêu
chết cả mấy người.
A thấy cái chết sợ quá bỏ trốn.
Sáng
sớm, ra bến ô tô về quê, có mấy gã con trai tưởng ả là gái làm tiền
trêu, ả bảo đừng có trêu tao, tao vừa đốt nhà thiêu chết người đây. Công
an nghe tiếng bắt lại.
Ra toà, A chỉ bảo:
- Tôi xin nhận tội chết. Chỉ xin cho con tôi bú một lần cuối cùng.
Sao
mà có hơi hướng Dostoievski quá. Xã hội xấu, đẩy người ta vào vòng tội
ác. Trần Vũ Mai bảo chính người tốt người ta mới hay phẫn trước mọi việc
bất công và sinh ra làm liều.
Thư kể:
--
Em ngày làm cho nhà nước tối thiểu 200, được lĩnh có 1,5 đ .Một ông
khác tính làm ra vài vạn, được lĩnh có 2.000 (1năm).
Tham ô ăn cắp kinh
khủng. Có thằng thông đồng với bảo vệ, ngày mang ra hàng cân báo (nếu
in báo). Hiện nay, thằng nào lấy đến 4 tờ cũng bị bắt. (Giá ngoài, như
chị Yên mua, để nhuộm là 4 hào 1 tờ)
Đọc ở đâu đó "Tôn giáo là một nhân tố góp phần ổn định hoàn cảnh. Sự ổn định này tức là văn hoá".
16/6
Phổ biến một nghị quyết mới, có các nhận định:
- Người ăn lương đã đến mức không thể chịu được nữa.
- Chống tiêu cực, không chống nổi.
- Ta đầu tư vào xây dựng cơ bản quá nhiều. Nhiều công trình đắp chiếu nằm đấy, khi xong cũng đã lạc hậu.
-
Sẽ gần như không chiêu sinh đại học thời gian tới. Học sinh hết lớp 10
chuyển về nông thôn, vào vùng B2 cũ, đi xuất khẩu lao động.
“Phải
làm sao để cho tất cả những cái được in ra, từ vần vỡ lòng cho trẻ em
tập đọc đến tờ báo hàng ngày, làm sao để cho tất cả sân khấu, điện ảnh
cho đến một cột áp phích -- đều phải phục vụ cho cái sứ mệnh duy nhất và
cao cả là lay chuyển những bộ óc sống động của dân tộc chúng ta, cho
đến khi lời cầu nguyện nhát sợ mà các Hội những người yêu nước của chúng
ta hướng lên trời “Lạy chúa, xin cho chúng con được tự do” trong đầu óc mỗi đứa trò nhỏ nhất , sẽ biến thành lời cầu nguyện chân thành này:” Lạy chúa hãy ban phuớc lành cho cuộc chiến đấu của chúng con.”
Trích từ Cuộc chiến đấu của tôi ( Mein Kampf ) của Hitler
Ông Nguyễn Kiên:
-- Nhà tôi ăn cơm chỉ có tương và cà. Tương có thêm thìa đường.
.........
Một ông chú của Quân ở quê ra:
-
Chỉ làm một số nghĩa vụ thôi. Còn sẵn sàng chơi lại chính phủ
- Văn nghệ các anh bây giờ toàn trừu tượng.
Báo Nhân dân ngày 17-6 trong mục bạn đọc viết, nêu 3 việc:
1. Nhiều người khai man về lương thực
2.
Một xe lửa ra khỏi Vinh 2km thì... đỗ lại để cho con buôn vứt hàng lên
tàu. (Hôm nọ, đã có chuyện: nhân viên nhà ga, mang xăng lên tàu, để xăng
cạnh bếp, xăng bốc cháy, cả một toa tàu đi đời)
3.
Công ty san nền chở thuê cho xí nghiệp Chùa Bộc một số than. Không có
tiền lót tay cho lai xe họ không chịu chở. Bàn đưa tiền này cho công ty
san nền biến thành tiền thưởng. Công ty này làm một thời gian, lại không
chịu, xui lái xe đòi tiền tiếp.
Chị
M. hàng xóm kể : Một bà ở cơ quan có một đứa con gái chủ nhật nào cháu
cũng dậy sớm, khăn áo chỉnh tề, vào thăm Lăng. Dậy sớm, mệt, bụng đói.
Nhưng cố đi để tha bằng được một cái bánh mỳ về nhà gặm ăn, và sung
sướng vì đã kiếm ra tiền.
Nhiều nhà, trẻ con rất hay xếp hàng thăm Lăng (phải ăn mặc rất đẹp) cũng là cốt để mua bánh mì rẻ. Ba hào một cái.
Oanh kể: Nhiều người bán máu ở các bệnh viện. Nay máu kém quá, bệnh viện không mua nữa, họ cứ ngồi đấy, bắt mua. Vì họ quen tiêu rộng rồi.
Các
nghề ở mỏ đều sớm hủy hoại con người. 30 tuổi không lái xe nổi nữa.
Người yếu, mắt kém. Năng suất không lên được. Bữa cơm công nghiệp của
công nhân nhà nước cho 5 hào. Mua được 5 của khoai tây luộc.
Trên
bảo: có 1,5 triệu đảng viên. Nói hơi quá lên, thì có đến 0,5 triệu
hỏng, đuổi ra khỏi Đảng cũng không tiếc, miễn là đảng trong sạch.
Tôi nghĩ, thế còn trình độ? Trong sạch làm sao có thể tách rời trình độ.? Vì sự dốt nát đẻ ra không trong sạch.
Hiền
con NgôThảo kể lớp cháu phá hết bàn ghế rồi. Mang dao bầu đến phá. Phi
dao găm cho nứt bảng ra. Khênh bục đi. Bây giờ tất cả lấy dép ra ngồi
đất học, thày phải kiễng lên mới viết nổi lên bảng. Mà có lần học trò
vẫn dùng gạch ném lên cửa kính, choang lên một tiếng, mảnh vụn bắn cả
vào người thầy.
Tôi kể Hiền nghe chuyện ông Kháng đã kể cho tôi. Thầy gọi nó đọc bảo, nó đứng đực ra. Thôi ông cho điểm 1 đi, tôi về.
- Lớp cháu cũng thế.
- Rồi lúc thầy quay ra viết bảng thì ném phấn lên đầu thầy.
- Lớp cháu cũng thế.
- Rồi, sau khi thày xỉ vả cho một hồi, lại viết tiếp thì một tiếng huýt sáo vang lên. Ngoảnh lại hỏi, không ai biết.
- Lớp cháu cũng thế.
Yến kể: có những bọn học sinh bỏ sang Lào. Hoặc bỏ lên biên giới (y như hồi trước), sau lại về. Nhà trường không dám đuổi.
Tôi hỏi Hiền:
- Lớp có kính trọng một thầy nào không?
-
Có. Có một thày thông thường mới dạy hộ một vài giờ, nhưng chúng nó rất
quý, vì khi dạy, thầy bảo tôi sẽ dạy các em những điều người ta viết
trong sách. Tôi phải làm thế. Còn thực tế ngoài đời như thế nào, các em
đã biết.
Nguyễn
Minh Châu: Người đời bây giờ, có cái đặc tính là gian manh. Có người
càng giàu càng gian manh, có người càng nghèo càng gian manh. Càng lên
to càng gian manh, càng bị chèn ép cũng gian manh. Càng trẻ càng gian
manh, càng già càng gian manh.
8/7
Ông
Nguyên Ngọc ( Bí thư Đảng Đoàn Hội) phổ biến một số ý của ông Thọ. Ta
không ngờ khả năng quản lý của ta lại kém đến vậy. Kế hoạch lung tung.
Có 7000 công nhân máy kéo. Mà đi nhập một lúc 70.000 máy (ở các nước, 3
công nhân một máy kéo). Nhà máy đường Văn Điển năng suất 20 vạn tấn/năm.
thực chất chỉ làm được có vài vạn tấn. Vì không có mía.
Giá
thu mua mía 6 xu 2 1kg, người ta không làm. Nhà máy đường trình quy
hoạch lên trên 10 năm nay chưa được thông qua. Thuế nông nghiệp thất thu
50%. Giáo trình của trường tài chính 20 năm nay không đổi. Cán bộ (cả
trung cao cấp) mệt mỏi, hưởng lạc. Thông thường, hiện nay, cán bộ dưới
giỏi hơn cán bộ trên.
Ông Châu ghé tai tôi : Làng tôi, buôn cả đô la. Bọn con gái chỉ huy được cả lái tàu, bắt đỗ đâu, phải đỗ đấy.
Về
chiến tranh ở Cămpuchia hiện nay (vẫn lời ông Thọ) ta không thể chủ
động như trong chiến tranh giải phóng. Thương vong trên mặt trận
Cămpuchia một ngày tính bằng con số hàng ngàn (?)
Sao con người mà tôi biết được trong sách vở phương Tây ghê gớm thế, mà con người trong cuộc sống của tôi bây giờ vớ vẩn thế.
18-7
- Cơ quan Hội Liên hiệp VHNT không có thuốc phát cho anh em.
- Xà phòng mậu dịch từ 0,7 đến 3,5đ
Bà Hoàng Thị Đậu theo thuyền vượt biên không thoát, bị bắt về Hà Nội. Người ta báo
cho cơ quan cũ đến thăm, không ai dám đến. Ông Phong Lê, bà Vân Thanh,
bà Chu Nga xin thế vào xuất ấy. Ông Phạm Huy Thông (Tiếng địch sông Ô) và ông Hoàng Trung Thông ( Mà vẫn mênh mông bát ngát tình) đều lớn tiếng phê bình: sao lại nhân đạo chung chung thế. Nhỡ bà Đậu là gián điệp thì sao?
26/7
Mưa bão. Nhiều cây đổ trên các ngả đường. Dân ra cắt ngay, Cty công viên khỏi phải dọn.
Mất điện 3 ngày liền. Mất luôn cả nước, trong khi đó mưa vẫn to. Có nhà đục ống máng ra, lấy nước. Có lẽ nhà ấy nuôi lợn.
Sau
bão, có thông báo: các khu phố cử một ngày có điện, lại một ngày mất
điện (không kể hàng ngày cả thành phố cắt từ 5h sáng đến 6 giờ
chiều).Thư viện Quốc gia vắng teo, vì không có điện. 5h30 chiều thư viện
đóng cửa.
6/8
Những ngày cả nước “rồ” vì Phạm Tuân:
- Cho Phạm Tuân huân chương Hồ Chí Minh hạng nhất (tướng G. chỉ được hạng ba)
- Sẽ làm cho cả nhà cửa.
-
Một cô phóng viên bảo Phạm Tuân, anh có thấy không, trong 35 năm từ sau
cách mạng tới nay, tám ngày vừa qua là tám ngày vẻ vang nhất của dân
tộc.
Tính
kể. Đi tàu từ Sài gòn đến Vĩnh Linh, lúc nào cũng có người mời gọi mua
hàng tiền trong túi cứ chực nhảy ra thôi. Còn từ Vĩnh Linh ra đây,
không có gì để mua, không có ai mời mua, có tiền đi tìm mua cũng không
nổi.
Tính bảo muốn biết nước mình ra sao, hãy đi tàu Thống Nhất một chuyến.
Ông Hạnh đi Liên xô về:
-
Chưa bao giờ tình hữu nghị Việt xô gắn bó như hiện nay. Nhưng cũng chưa
bao giờ giá trị người Việt Nam ở Liên xô hạ như hiện nay.
Ông Phương Lựu: Ta đi với Liên xô phải thôi. Nhưng vì đi đã muộn rồi, giá biết mà đi sớm hơn, cái tư thế sẽ đỡ hèn hơn.
Quốc
(Viện Sử) : Chúng ta bây giờ già nhanh vì 3 lý do.1/ ăn uống kém 2/
không có thông tin (sự hỗn loạn) ; trong xã hội ta, kẻ có kiến thức không
phải là kẻ mở đường cho cuộc sống 3/ không biết đối thoại (không thể
giao tiếp với thế hệ trẻ)
Quân: cứ đà này, 5 năm nữa sẽ ra sao?
Đi
hội thảo quốc tế về thanh niên. Trong khi ta còn nói nhiều về lẽ sống
thì các nước khác nói nhiều về lối sống, ăn uống xe cộ quần bò áo phông…
Đại
biểu Mỹ bảo: Những người quần loe, tóc dài bên tôi phần lớn tham gia
chống chiến tranh ở Việt Nam. Đám đi lính lại cắt tóc ngắn.
Khủng hoảng của xã hội Thuỵ Điển là không có mơ ước.
Đăng:
Lính ăn 5,2 lạng một ngày. Chỉ được hơn 2 lưng, có thằng kêu 2 lưng
không làm gì được nữa. Không đủ sức đẩy pháo ra khỏi nhà. Cán bộ cũng
cáo ốm. Có mấy chục con lợn, lính giết cả. Để , lấy gì mà nuôi. Nó lại
ăn tranh của người mất.
Ngô Thảo đi tàu chợ từ Vinh ra Hà Nội 3 ngày 3 đêm. Vì không có dầu máy. Không ai chịu trách nhiệm hết.
Trên tàu, 70% dân Quỳnh Lưu đi buôn; có một cụ già cũng đi.
- Cụ ở nhà, còn đi làm gì nữa.
- Chủ nhiệm cũ đây. Giờ con làm chủ nhiệm, mẹ đi buôn.
Ở Vĩnh Linh, có phong trào rời làng ra bãi cát, để lấy đất trồng trọt.
Gia đình thương binh liệt sĩ ở thấp nhất; gia đình trung bình ở giữa; cán bộ đảng viên ở trên cùng.
Một ông xây hẳn nhà gạch lên.
Bây
giờ, đói, dân bỏ về. Chỉ còn trơ cái xác nhà ông đảng viên kia. Vợ con
cũng bỏ về nốt (chung quanh không có cây cối nước non gì hết). Ba ngày
vợ bới cơm cho ăn một lần.
Cơm ở Vĩnh Linh, tức là khoai.
Chi đoàn không giới thiệu con một đảng viên lên Đảng, vì 1/ nó là thằng tham ô, 2/ là phản động (đề ra nhiều chủ trương sai lầm)
Cả xã Vĩnh Thái (?) bảo nhau vào Minh Hải, Thanh Hải gì đấy làm ăn.
Công
trường cầu Thăng Long cứ bỏ đấy, không làm nốt được. Vì không có cán bộ
để làm. Cả công trường không có lấy một chỗ uống nước cho công nhân.
Chỉ có một vài quán phe phẩy. Công nhân không có gì ăn. Chỉ có ăn cắp.
Ăn cắp 10kg xi măng trở lên mới bị bắt. Mà ăn cắp 5kg mới đủ sống.
Vừa rồi Ty công an đã cho bắt mười mấy người. Đại loại, một tay chuyên môn mua quang sọt cho công trường, ăn cắp khoảng 20 vạn.
Tất
cả các điều được ghi trong hiệp ước Việt xô nay không được thực hiện. Tại
Liên xô chăng? Không, tại ta. Không chuyển gì về tổ chức cả.
Ông
Hoàng Thế Dũng ở báo Quân đội hồi 63 bị bắt ra sao? Đang làm phó tổng
biên tập thì bị xe chắn ngang đường. Bắt đi tù, sau đó 4 năm cho về cạo
rỉ ở nhà máy xe đạp, 4 năm nữa cho về nông thôn.
Gần
đây, có người đến bảo ông không làm sao cả. Tự do. Sáu tháng mới được
phục hồi. Người vợ đã bỏ đi lấy người khác, con đã ly tán cả. Bây giờ
về Thư viện quân đội.
Chuẩn bị lấy mấy chục nghìn lương trung tá từ đó đến nay.
Ca vè dân gian
- Ăn rau muống, uống nước ao, nói chuyện tào lao, bay vào vũ trụ
- Bay vào vũ trụ làm chi
Sao không lo gạo lo mì cho dân
Bạn
Yến, cậu D. lấy một nguời vợ hơn tuổi. Gia đình không bằng lòng. cứ
lấy, tưởng sống độc lập được. Bây giờ vợ đẻ, cửa mình có mủ, dạ con có
mủ, phải tiêm kháng sinh liều cao, người cứ cứng lại, hết sữa, con gửi
về cho bà ngoại trông 17 đ một hộp sữa. Bình nhớ con mắt sưng húp. D.
phờ phạc vì hầu vợ ngày nào cũng phải vào thay rửa cho vợ. Hạnh phúc và
điêu tàn.
Báo cáo trong nội bộ:
- Từ đầu năm Hà Nội khoảng 80 vụ các cửa hàng lương thực ăn cắp.
- Phân bón tuồn ra ngoài
-
Nhân dân cán bộ hoang mang, 80% đảng viên không làm công tác đảng, là
công tác quần chúng. Hà Nội định giảm biên chế 20% không làm nổi.
Một chuyên gia về ngoại thương Liên Xô sang Việt Nam
- Ở đâu buôn lậu ghê nhất
- Madagasca ?
- Việt Nam buôn lậu khác các nước ra sao?
- Nước nào buôn lậu cũng sợ cảnh sát cả. Riêng Việt Nam buôn lậu không sợ cảnh sát.
Tính
kể tôi đã thử buôn thuốc. Nghe nói thuốc cảm đắt lắm, trong kia đồng
bạc một viên, ngoài này có một hào. Thế là mua một lọ, hơn trăm bạc. Vào
kia, không ai mua cả. Hoá ra lỗ.
Ông Hồ Đắc Di bảo chúng ta đã thực sự tổ chức được một tình trạng vô tổ chức thật toàn vẹn.
Bà Ý Nhi:
- Con tôi 5 tuổi đã biết bảo: Hồi trước sướng, má nhỉ.
Sự
kiện Ba Lan cuối tháng 7 đầu tháng 8. Bãi công, đòi những người cầm đầu
Đảng & nhà nước phải dần dần từ chức hết, kể cả Bí thư thứ nhất.
Không manh động, nên quân đội Liên xô không dám làm gì. Đưa ra 21 yêu
sách thì 20 yêu sách rưỡi phải chấp nhận ngay từ đầu.
Bài của ông Kania, dịch in trên báo Nhân Dân
ngày 17-9, mở đầu bằng những câu rất hay: Trong suốt cuộc đời theo Đảng
của mình chưa bao giờ tôi thấy tình hình đất nước bi đát và phức tạp
như thế này.
Kania
có một nhận thức rõ ràng, chính xác -- dẫu sao, Đảng cũng chỉ là một bộ
phận của dân tộc, Đảng không thể thông minh hơn dân tộc được.
Thựa
ra, toàn bộ tình hình Ba Lan cũng buộc người ta phải đặt vấn đề như
vậy. Bản thân hành động tháng 7 vừa rồi, chứng tỏ giai cấp công nhân
không chịu nhận Đảng làm giới hạn. Giai cấp công nhân còn thông minh hơn
Đảng nhiều.
Giai thoại
Việt Nam bị Liên hợp quốc đuổi. Nằn nì mãi, nó bắt phải khai lại lý lịch.
Họ và tên: An Nam, tức Việt Nam
- Nghề chuyên môn: đi ăn xin...
- Anh em: Cămpuchia và Lào nhưng đều vô nghề nghiệp
- Sở trường: đánh nhau
- Mức sống : thấp nhất thế giới.
... Nếu ở lại, xin tích cực đóng góp vào việc thảo nghị quyết.
Một tờ báo Pháp
Nước Việt Nam luôn luôn nói theo CNXH nhưng họ lại hành động như chủ nghĩa đế quốc và sống như chủ nghĩa phong kiến.
Sinh ra trong nghèo đói, hiện nay đất nước đó lại đang hấp hối trong nghèo đói.
Ông tổng thư ký Liên hợp quốc họp báo ở Paris sau chuyến đi Việt Nam
Ở
đây, khi lương người nhân viên bình thường, không mua nổi 2kg thịt 1
tháng thì không thể bàn về nhân quyền được. Miền nam đó là một thuộc địa
của Mỹ nhưng Hà Nội là một thành phố chuồng chim.
Nghề
của tôi là đọc diễn văn và nhiều lúc tôi chán ngấy việc này. Nhưng ở
Việt Nam, nhà cầm quyền được tiếng là kiên cường, không hề có việc gì
khác, ngoài việc đọc diễn văn. Họ, trong lúc này, không biết lo cho dân
họ việc gì cả. Trước đây ít ngày tôi từng phải tham gia một hội nghị
chống di tản. Tôi không thích gì việc di tản. Nhưng đến Việt Nam lần
này, tôi hiểu tại sao người ta di tản. Đó là cái cách duy nhất giúp cho
người ta tồn tại.
Tôi
hiểu 25 vạn người Việt Nam đi được nước Mỹ trợ giúp. Tôi muốn người Mỹ
làm việc đón tiếp tốt hơn để những người khác có thể tiếp tục di tản.
2
tàu thuỷ chạy đường Quảng Ninh Hải Phòng trốn sang Hồng Kông. Thuỷ Thủ +
công an thông đồng với nhau. Nhiều hành khách bất ngờ được di tản với
giá vé 1,2đ
Trận bão số 6 - 1980 ở Thanh Hoá, 6 huyện bị lụt, nhà của mất 80%
Một
cái cầu nhỏ, cầu Tào Xuyên bị nước đe doạ. Người ta phải cho cả một toa
tàu chở đá đến để giữ cầu, rồi lại phải đục nhiều chỗ đường tàu thì
nước mới thông nổi.
Đột xuất kiểm tra xe ôtô Hà Nội - Hải Dương, khoảng 50 vé, thì 17 vé do nhà xe tuồn ra ngoài, bán lãi 15đ 1 vé
Trần Ninh Hồ được chia nhà. Do quen một người cùng làng, làm ở Sở nhà đất. Tết cả nhà mình đến bỏ bom nhà nó, Trần Ninh Hồ cắt nghĩa.
Ông Ma Văn Kháng đi nhà máy dệt Nam Định về kể :
1 vạn 3 công nhân, 1000 người ăn cắp. Ra cửa, khám nhau như thời Pháp.
Mỗi người chỉ lấy ngày 1 hay 2 con sợi cũng đủ chết.
Cái đau nhất là một chiến sĩ thi đua 7 năm liền, giờ ăn cắp.
Phải bù cho công nhân bằng cách bán vải bù cho họ, 5 đ độ 20 mét vải, ra họ bán ngoài.
Mới đầu chủ trương ai ăn cắp và nghỉ bừa, không được mua kiểu đó.
Sau họ chỉ đề nghị: tha cho người nghỉ bừa
Lý do vỡ trận như vậy
- Trả lương quá thấp. Vải làm ra, tiền lãi nhiều, lương chỉ đáng vài phần trăm y như thời Pháp.
Tỉnh
đánh nhau. Bí thư Tỉnh ủy đi vào Lâm Đồng thăm khu kinh tế, mang theo 3
vạn đồng tiền mặt, vài tấn đường, rất nhiều giò, thịt. Phó bí thư đi
viện, ở nhà, ban thường vụ tỉnh uỷ ăn cánh với nhau, cách chức một lúc
11 trưởng ti, gọi đến đàng hoàng bảo anh bàn giao (phe Ninh Bình đánh đổ
phe Nam Hà); cả chủ tịch tỉnh, tay Soạn, mới lên 13 ngày, cũng phải đi
Cămpuchia.
Thủ
tướng Triệu Tử Dương: có thể phối hợp sự phát triển kinh tế với sự
nghiêm khắc về chính trị, theo kiểu Đài Loan, Nam Triều Tiên.
10/10
Đâu cũng thấy tin đồn nhóm diễn viên Vân Khánh trốn đi nước ngoài. Họ lấy cớ đi biểu diễn, xuống Quảng Ninh rồi đi.
Trước đó, hai vợ chồng Vân Khánh giả vờ ly dị. Đến khoản chia gia tài, họ bảo: thôi, để bán đi, lấy tiền chia cho tiện.
Rút cục, họ giải quyết được việc đi khá dễ.
Nghe nói một sinh viên ta từ Liên xô đi tham dự cuộc thi toán quốc tế ở Anh trốn vào đại sứ quán Anh.
Có người thông cảm: Thôi ai được, may người ấy.
Một bài báo của Tây Đức về Việt Nam có cái tít nhỏ: Một dân tộc lêu lổng
Một bộ phim của Thuỵ Điển chiếu cho quốc hội hồi trước, đã có nhan đề Một dân tộc không thể cộng tác. Nay lại có một phim khác mang tên Một dân tộc không thể khôi phục.
Ông Lê Văn Lương, đến hội nghị mừng công của nhà máy sản xuất quạt.
- Các đồng chí có nói thiếu điện và thiếu nguyên vật liệu
Về điện, tôi không biết nói thế nào. Tất cả cười. Ông nghỉ một lúc. Còn về nguyên liệu, các đồng chí chịu khó chạy lấy.
Ma Văn Kháng bảo y như một ông nông dân
Những việc kỷ niệm Nguyễn Trãi
Ông
VNG nói về Nguyễn Trãi, y như nói về Cụ Hồ. Đoạn nói Nguyễn Trãi là nhà
văn hoá, chỉ gợi ra được một chuyện Nguyễn Trãi làm văn.
Chọn nhầm ảnh. Nhân viên đưa ra một ảnh hơi mờ. Ông Hoàng Tùng bảo bên Hà Nội mới nó có cái ảnh rõ lắm. Sang lấy về in. Hoá ra ảnh Phan Thanh Giản. Báo phải xin lỗi và gọi chệch là ảnh Dương Khuê.
Một
tay tâm thần ở chợ Hôm, cầm dao chém đứt đầu đâu 5, 6 người, bị thương
nhiều người khác. Hắn cầm dao đi qua nhiều phố. Cho nên người ta tưởng
là có nhiều kẻ đi chém bậy, lại đổ đi lùng một hồi.
Béc- linh- gơ (ĐCS Ý -- TLTKĐB)
(đại ý) Trường hợp Tiệp Khắc -- Liên xô bảo qua cơ hội thí nghiệm mở rộng dân chủ trong nội bộ các nước XHCN.
Trong chính trị, không có bản chất với hiện tượng gì.
Những điều gì chưa xảy ra thì sẽ xảy ra, đang xảy ra.
Từ
nay ĐCS Ý rút bỏ danh từ chủ nghĩa Mác Lê. Đảng chỉ thừa nhận lý tưởng
và truyền thống văn hoá bắt nguồn từ tư tưởng Mác -- Ăng ghen và được
đổi mới nhờ các tư tưởng của Lê-nin
Cái có thể học ở Mỹ là cách làm ăn có hiệu quả, óc mạo hiểm, một khả năng học tập cực lớn.
Nước Mỹ tiến một bước dài trong việc không còn đơn thuần coi triết học như một khoa học nhân văn nữa.
Các
nước cộng sản không chỉ là cộng sản. Đó là những quốc gia với những sự
xung đột nhau về quyền lợi, những sự kình địch nhau, thù oán nhau, những
cách đào tạo về ý thức hệ và những sự cuồng tín riêng
Giáo hoàng: “Hãy coi chừng nếu tiếp tục sản xuất vũ khí thì rồi cuối cùng, người ta sẽ đem dùng nó đấy”
Chuyện thất thu
- Thất thu ở khâu vận tải hành khách trong thành phố khoảng 30%
- Thất thu ở khâu nhà đất. Nhiều người không nộp tiền nhà. Từ khâu cho ở, đến khâu có hợp đồng, có khi hàng năm.
Đối đáp trên đường
- Chị làm em mải nhìn, đâm cả vào xe người ta đây này.
- Mày có mê mớ rau muống của tao thì có!
Một người vào nhà Hồng. Bố mẹ Hồng đi vắng. Anh ta chỉ đứng ngoài cửa.
- Thôi, cứ đứng đây cũng được. Vào cháu nó lại phải trông nhà, phiền ra.
Sự khốn khó của kiếp người
Cách đây mấy tháng, ở chợ Hôm có một vụ đốt nhà giết người. Hai người hàng xóm ở cùng nhau, cùng là dân phe. A đổ xăng ra nhà, đốt, cho B chết với cả chồng, con, 1 đứa con trong bụng = 4 người
Người ta ồn lên vì nỗi giết người.
Toà xử tử hình.
Nhưng tất cả người đi dự phiên toà xin phạt nhẹ hơn. Ai cũng thương khóc.
A. là một người con gái khoảng 20 tuổi. Người nông thôn, nhưng vì gia đình mẹ chết, bố đi lấy vợ, nên bỏ lên Hà Nội.
Lấy
người chồng bây giờ là lấy lẽ. Chồng hiện thời đi cải tạo lao động ở
đâu rất xa. Chị ta phải tần tảo nuôi mẹ chồng, nuôi con. Người rất tử tế
Trong khi đó, vẫn là tạm trú ở Hà Nội, vẫn không có hộ tịch.
Đối thủ của chị ta cũng trẻ như chị cũng dân phe phẩy. Nhưng mụ rất ác.
Mụ từng bắt chồng ngồi yên để đánh.
Gửi con ở nhà mẹ đẻ, có chút gì đó phải lôi về, mụ riếc móc: Phen này thì ngồi đấy mà há mồm.
Hai
nhà đã chửi nhau đánh nhau nhiều phen. Trong phiển toà, A kể có những
lần đánh nhau, mụ B cắn đứt đầu vú chị ta.Trông thấy, ai cũng rùng mình.
Bởi vậy, A nghĩ nếu không giết nó nó cũng giết mình chết.
Lúc A đi lùng mua xăng, một ý nghĩ loé ra. Đốt cho nó chết, rồi mình cũng đâm đầu vào đấy chết luôn thể.
Nhưng hỏi mãi, chẳng thấy đâu có bán xăng. May có một người đến phố Huế, đâu 2, 5 đ một lít.
A
giục mẹ ẵm con đi, mọt mình ở nhà hành sự. Để thùng xăng cạnh cửa, giả
vờ làm cháy cái gì đó, B chạy ra, ẩy cửa, xăng đổ tung toé. Lửa thiêu
chết cả mấy người.
A thấy cái chết sợ quá bỏ trốn.
Sáng
sớm, ra bến ô tô về quê, có mấy gã con trai tưởng ả là gái làm tiền
trêu, ả bảo đừng có trêu tao, tao vừa đốt nhà thiêu chết người đây. Công
an nghe tiếng bắt lại.
Ra toà, A chỉ bảo:
- Tôi xin nhận tội chết. Chỉ xin cho con tôi bú một lần cuối cùng.
Sao
mà có hơi hướng Dostoievski quá. Xã hội xấu, đẩy người ta vào vòng tội
ác. Trần Vũ Mai bảo chính người tốt người ta mới hay phẫn trước mọi việc
bất công và sinh ra làm liều.
Thư kể:
--
Em ngày làm cho nhà nước tối thiểu 200, được lĩnh có 1,5 đ .Một ông
khác tính làm ra vài vạn, được lĩnh có 2.000 (1năm).
Tham ô ăn cắp kinh
khủng. Có thằng thông đồng với bảo vệ, ngày mang ra hàng cân báo (nếu
in báo). Hiện nay, thằng nào lấy đến 4 tờ cũng bị bắt. (Giá ngoài, như
chị Yên mua, để nhuộm là 4 hào 1 tờ)
Đọc ở đâu đó "Tôn giáo là một nhân tố góp phần ổn định hoàn cảnh. Sự ổn định này tức là văn hoá".
January 23, 2016
Chuyện đời sống Hà Nội 1980(I)
Đã đưa trên blog này ngày 12-6-2011
1980
quả là một năm đặc biệt trong đời sống xã hội, nên mặc dù chỉ quen ghi
chép về các sinh hoạt trong giới văn học, trong năm ấy, tôi cũng thường
rải rác “vào sổ” các sự kiện hàng ngày được nghe được biết trong sổ
tay, ghi một cách thật gọn và không kèm theo bình luận.
Lọc lại một số đoạn ghi năm ấy như bạn đọc sẽ đọc dưới đây, tôi hiểu mình thực ra vẫn chỉ làm việc theo hướng suy nghĩ lâu nay, -- mong từ cái nhỏ hiểu ra cái lớn và lấy quá khứ để giải thích hiện tại.
8/1
Trứng 1 đ một quả. Thịt 2,6đ. Tất cả các thứ đều lên giá. Giá vàng tăng từ 23,5 lên 30. Xe pơgiô
khoảng 5,6 ngàn. Từ 1/1 nhà nước chỉ bán cho mỗi người trong gia đình
1kg gạo 1 tháng. Đầu năm chưa có phiếu. Vợ Bằng Việt đẻ, con chưa được
cấp phát gì hết.
Ở một khu phố ngoài bãi, điện đột ngột lên cao, hàng loạt nhà bị hỏng đồ điện. Không ai đặt vấn đề bồi thường.
Đăng
kể: cả B trưởng, A trưởng của đơn vị cũng trốn.
Càng tiếp xúc với những
người lớn tuổi càng nghe họ kể một cách khách quan công việc hôm qua
của họ, tôi càng thấy ngày hôm nay hỏng thế này là tất nhiên, làm sao
khác được.
Một
ông thợ nề kể đi làm thuê, 10 người có 3 người được tốt, còn toàn là
không ra sao. Đầu tiên, có gì chủ cũng mang hết cho thợ. Sau thì xoay
thợ. Cũng một phần vì nghèo quá, có gì đã xả láng hết từ đầu.
Báo chí có một vài bài (ở những góc nhỏ) nói chuyện không đổi tiền. Giá gạo sụt 1 đ.
14/1
Giá mọi thứ lại như cũ. Gạo 5đ. Có tích trữ cũng không được.
Ngô Thảo nghe ở đâu về kể
ở Thanh Hoá- Nghệ An, khi cán bộ mang phiếu đi đong gạo, thì nhà nước
phát cho mỗi người 36 đ, bảo đi mua gạo ngoài mà ăn.
Các trường đại học,
trung cấp ở hai tỉnh đó, cho sinh viên nghỉ vô thời hạn.
Thanh Hoá, Bỉm Sơn, có một vụ giết người như sau:
Hai người bạn cũ. Một đi học kỹ sư ở nước ngoài về, một ở nhà đi bộ đội, rồi về làm bảo vệ ở một công trường (?)
Anh
kỹ sư đến lĩnh hoặc xin gì đó. Người bảo vệ không cho, còn giết luôn cả
người kỹ sư kia. Công nhân kéo đến bao vây. Bọn bảo vệ ở trong nhà doạ
nếu ai vào sẽ bắn chết.
Bọn
công nhân liền lấy đá lấp đầy chung quanh ngôi nhà bọn bảo vệ, chôn
sống gần chục người trong đó. Họ làm từ 1 giờ đến 4 giờ thì xong. Công
an không dám can thiệp.
Cô Oanh em tôi kể về một bà làm y tá ở Viện Việt Nam- Cu ba. Bảo bà sang bệnh viện Bạch Mai lấy máu về tiếp cho một bệnh nhân, bà đi.
Đến giữa đường, thấy có một ô tô sang Đông Anh bà nhảy lên luôn, sang
mua một ít khoai tây. Trở về nhà người ta hỏi, bà bảo Bạch Mai không có
máu.
Thực ra, chờ bà không thấy về, người ta đã cử một người khác, đi lấy về rồi.
Bà nghe vậy thản nhiên, quay ra, bảo mọi người.
- Có ai chia khoai, lại đây!
Thế là tất cả lại quây cả lại, lấy khoai.
Bà ta khuyên bọn Oanh:
- Các em nên vào đây, người có chết còn không sao. Xin vào làm ở Việt Xô, các ông to chết, mệt lắm.
Giá báo Nhân Dân lên 1 hào (từ 15/1). Cà phê đen mậu dịch 1 đ (năm 1976, hai hào) mỡ hơn 30 đ 1 kg
Ở Hải Phòng ăn cắp ghê gớm. Người ta đổ cả hàng bao đường để lấy mấy miếng vải.
Giá
xe đạp ở Hà Nội tăng. Lý do: ở các nước Đông Âu, giá hàng tăng nhiều
thứ gấp đôi. Nam Hà, Thái Bình, đời sống khó. Không có dầu để chạy máy.
Không có đạm bón cho lúa.
Bên
Trung quốc, nay người ta không dùng tới khái niệm xét lại nữa. Lý do
1/ Việc Liên xô làm, Trung quốc này vẫn làm và còn làm ghê hơn 2/ Trung
quốc không đặt ra vấn đề lý tưởng nữa. Vấn đề đặt ra ở Trung quốc bây
giờ là làm gì có ích cho quốc gia ( ai đó hình như W. Durant từng nói,
các dân tộc sống thản nhiên bên cạnh hệ tư tưởng).
Ngày chủ nhật 27/1 (10 tháng chạp năm Mùi) = 240 đám cười (sợ sang năm, năm Thân).
Sau khi đẩy lùi chế độ cũ , Lào có nhiều cái làm khác Việt Nam :
- Mở cửa cho hàng Thái Lan qua
- Vẫn dùng cán bộ của chính quyền trước
Một ngưòi hay xem ti vi về đối ngoại: Mình nói về Comecom luôn đấy. Nhưng có lẽ không nhả cho nó cái gì, nên chả được cái gì.
Tháng giêng, ngày cuối cùng, 31, mới được nhận lương. Tiền mới toanh. Lạm phát.
Ở Trung quốc, sinh viên Bắc đại biểu tình chống quân đội, bởi cho là họ được hưởng quá nhiều quyền lợi
Cách nói đương thời:
Lý tưởng =cái tưởng như có lý. Lương y là dì ghẻ.
Các cơ quan lập ra một uỷ ban chống tiêu cực. Xuân Tùng: Đó là những người tiêu sướng.
Theo nhà sử học Marc Blog,(1866-1944), câu hỏi của một sĩ quan Pháp khi Đức chiếm đóng Paris: Phải chăng lịch sử lừa dối chúng ta?
Một thượng tá an ninh lên đại tá bỏ 4000đ để chiêu đãi. Mở
2 két rượu quý, loại rượu Sài gòn, mua ngoài 250đ 1 chai. Trong số
khách đến, có một cô gái Sài Gòn cũ, xinh xắn, nhiều quan khách cứ đòi
hôn cô ta. Cô tâm sự với người bạn cùng đi:
- Em cũng không biết các anh là Việt cộng thật hay Việt cộng giả nữa.
Tất cả cười ồ lên, coi là một câu đùa ý vị.
Đạo diễn Ý Fellini
Người
ta bảo với chúng tôi rằng tôi là một dân tộc vĩ đại nhất và hạnh phúc
nhất. Chúng tôi tin ở điều đó, kết cục không còn biết gì về các dân tộc
khác, cũng như về bản thân mình.
Hiện ở Hà Nội có khoảng 50 gia đình, đặc biệt mỗi gia đình có 400.000 tiền mặt.
Nhân
viên đường sắt đi buôn, công an đường sắt lo khám chủ yếu đám nhân viên
đó. Cứ một quãng lại phải thay người tăng bo, không cho họ áp tải suốt
đường.
Bộ đội như D, trốn về từ 23 tết, dọn nhà, xong chạy lung tung xin việc làm làm lấy tiền tiêu tết. Nó bảo kiếm lấy vài hào (giờ hào để chỉ đồng)
Năm 1980, chỉ nhập đủ dầu để thắp đèn ở nông thôn.
Ở
Ngh. A., ông Trương Kiện đào một cái đập gì đấy, chết mấy chục người, vẫn vào
trung ương. Đại hội Đảng bộ tỉnh, số phiếu đứng thứ 37, lại vẫn làm bí
thư. Nhưng lúc bầu thường vụ không ai chịu cùng làm thường vụ với ông
ta. Trung ương phải thay.
Một sinh viên đói quá, không dám ra đến đường, sợ thấy hàng quà thì thèm.
Chuẩn bị tết, các cơ quan thi nhau lấy xăng nhà nước mang bán lấy tiền, đi mua lợn.
Giải bóng đá hạng A toàn quốc, lần đầu tổ chức, thì xảy ra chuyện xcăng đan --
đội Thể Công tẩy chay. Bắt cầu thủ cắt tóc ngắn, họ không cắt, lại còn
tuyên bố: Đào tạo 11 cầu thủ chúng tôi còn khó hơn 11 bí thư tỉnh uỷ.
Người ta tức quá, định tống cả bọn đi biên giới.
Tên một tác phẩm của Ortega y Gasset : sự nổi loạn của đám đông.
Giá
hàng tết tăng, một cái bánh chưng khoảng 15-20đ. Tiền về muộn, mãi mới
thấy cán bộ nhà nước xếp hàng đi mua hàng tết, trong khi mấy ngày trước
ê hề không ai mua.
Ai đó bảo câu thơ Chào 61 đỉnh cao muôn trượng là để chỉ đời sống không bao giờ lại còn sung sướng vậy!
Nhà Ân, 11g đêm mới có điện, 5 giờ sáng thì tắt.
Rét quá, không làm được việc gì.Lâm Quang Ngọc đi làm phim với Thụy Điển, kể họ hỏi Sao dân Hà Nội không biết sưởi ấm?
Bích (bạn Oanh ) học trung cấp kể:
-Vốn
cả lớp đều tích cực. Lao động đạt 300%. Vào Lâm Đồng (đường chim bay cách
Đà Lạt 50km). Nước độc hơn nước cống Hà Nội(?), chỉ có 1 giếng dùng
được, cách 5km. Học sinh hư, chỉ mong đuổi học về đi kiếm ăn. Tặng hoa
cô giáo 20-11 xong lại đòi lại. Không có đài báo, chỉ có thư. Ra thị
trấn nghe đài đã thấy thích.
Xuể:
Tôi vào Bảo tàng Nam Đàn... Trong khi tôi co ro trong bộ quần áo rét
rất dầy, áo bông khăn len, thì trẻ con cởi chuồng, mặc một áo mỏng, đứng
trong xe. Giám đốc Nguyễn Sĩ Thoán gầy như một bóng ma ngồi đó, trong
tiếng đều đều của đài, đưa lại bài phát biểu của ông Ba. Đầu
giường ông giám đốc là cuốn Không được đụng đến Việt Nam của nhà xuất bản Quân đội
Ở Nam Đàn, một vụ mỗi khẩu được chia 7kg thóc. Để ngậm cũng không đủ.
Tôi
lên biên giới công tác, ốm. Lính bảo, hàng tháng nay chúng em không có
đường, biết chạy đâu ra đường cho anh ăn cháo bây giờ.
Một tay cần vụ ở báo QĐND còn hưởng tiêu chuẩn cao hơn một ông đại tá ở biên giới.
Ông
Phan Điền bí thư Nam Hà, 60 tuổi lấy vợ 2, đám cưới tổ chức 10 ngàn (?)
xong, tổ chức cho vợ lên Đà Lạt chơi, lấy cớ là đi thăm vùng kinh tế
mới. Định sang Cămpuchia, nhưng bị công an giữ lại.
Ông ta làm một ngôi nhà rất đẹp. Dân có ca dao:
Ai về thăm đất Nam Hà
Mà xem con khỉ có nhà bê tông
Khỉ ơi khỉ có biết không
Ta đây là chủ, mà không có nhà.
Nhuận bút bài Một nhành xuân của Tố Hữu (Nhân Dân
tết 1980) là 500. Mới đầu bọn Ban văn nghệ định đưa 120 ( bằng cách
mua lên một đôi gà thiến), nhưng ông Hoàng Tùng bảo cứ 500 và đưa tiền.
Rồi lại lên ti vi, lên đài, chỗ nào dùng đều có tiền.
Ông Trần Lâm lên gặp phải mang theo băng ghi âm. Sợ trong khi báo cáo cấp trên, có gì thất thố chăng?
Sau bài viết Một nhành xuân
ấy, Đài tiếng nói VN cử một tay biên tập cứng là Trần Mạnh Thường
viết bài bình luận. Thường viết xong được khen và người ta định đưa hắn
lên TV. Thường xấu hổ, không muốn. Lãnh đạo bảo, các cậu khiêm tốn thật.
Nhưng mình làm được, không việc gì phải khiêm tốn. Vậy cứ lên TV đi.
Người ta không thể hiểu là Thường xấu hổ vì những cái đã viết của mình.
Vũ Quần Phương bảo đúng là thế hệ trước không thể hiểu nổi thế hệ sau.
18/3
Giá vàng lên 40. Một ngàn đồng được hơn hai đồng cân vàng. Giá báo Văn nghệ từ 2 hào lên 3 hào rưỡi. Giá vé máy bay từ 120 lên 220.
Một
anh bạn trong cơn mê... nhà, kể rằng để dành được 10.000 thì giá nhà đã
lên 15.000. Ma Văn Kháng bảo giờ có tay nhà ở Hà Nội đã đủ, lại đang
tính nhà ở Nha Trang để nghỉ.
Đoàn Công Tính bảo, nay là lúc không ở đâu giá ô tô nhà lầu rẻ như nước mình.
Quân kể hai nhận xét của các chuyên gia Đức:
- Ở chúng mày hình như không có luật đi đường. Hình như thằng nào bóp còi to, thằng đó được.
- Nhưng mà tại sao con mắt mọi người vẫn ánh lên một cái gì đấy?
Tôi bảo : Còn gì nữa, đó là lòng ham sống.
Sống
ở Hà Nội bụi mù trời, xe đạp kẽo kẹt trên đường vẫn cố đẩy lên, tranh
nhau cãi nhau, giành chỗ, xếp hàng, kiếm lấy một cái áo đẹp...
Bên cạnh những lúc chán ngán, nhiều lúc nhiều người vẫn muốn kêu lên:
- Thật may là còn sống còn được làm người.
Muôn năm, muôn năm cuộc sống! Chiến tranh đã lùi xa. Ngày mai ra sao ư - kệ nó!
Một người vào miền Nam kể:
- Một gia đình bình thường, làm cho mậu dịch một sản phẩm nhỏ - ngòi bút viết. Sau ba tháng thu 50 ngàn.
- Một khu công nghệ nhà nước, vốn 700 triệu, nhiều năm lỗ vốn, mãi 1979 mới lãi 3 triệu. Trích ra 25 vạn làm tiền thưởng.
Lại
Nguyên Ân nói tại hội nghị phê bình: Xin những người hôm qua đã rao giảng tư
tưởng Mao, hôm nay đừng đứng ra đóng vai chống Mao nữa.
Phương
Lựu: 3 tầng Mao cá nhân, tư tưởng, quan niệm phong kiến Á châu.
Đề
dẫn trong một hội nghị Tư tưởng
- lấy
chính sách làm chính. Đường lối cũng chỉ là minh hoạ theo
- không
được coi nặng chuyên môn
-
không phải cái gì cũng nói với dân để gây hoang mang
Thảo:
Các ông này cũng chả theo Liên xô đâu, ông ấy chỉ làm thế để lật nhau.
Tết ở Sài Gòn. Người ta buộc vài chục bánh pháo sau xe hon - đa, phóng xe, đốt pháo rầm trời.
Sao ở cái nhà xuất bản Tác phẩm mới này, tôi phải nghĩ về VNQĐ lâu thế, như xưa phải nghĩ về các bạn gái CK, PL vậy.
- Chỉ vì ở cơ quan dân sự này miếng ăn kiếm trầy trật quá.
Thuốc lá sợi trộn lẫn nhiều lá sắn giá thuốc sợi 10, giá lá sắn 4.
Lâm Quang Ngọc kể cả nhà quấn thuốc, một tháng được khoảng 300.
Ông
Kiên kể: Đang đi đường, đến một quãng lội thấy người xúm lại rất đông.
Những thanh niên quần bò áo bay cũng đứng lại, mò mẫm. Xe ô tô qua cũng
kệ. Tại sao? Vừa có một xe chở đá lửa đi qua, đánh rơi rất nhiều. Đã có
người nhặt được.
Một người cháu ông Vũ Tú Nam gãy tay từ Nam Định phải chở lên Hà Nội để vào nhà thương. Vì Nam Định không có bột.
- Tại sao các cửa hàng thiếu mì sợi. Vì xe ô tô không chịu chở loại hàng này. Họ không ăn cắp được.
- Các chuyến xe buýt trong thành phố phục vụ khách rất tận tuỵ. Vì nghề này, người ta bỏ tiền túi rất dễ.
Rau
muống 1-1,2 đồng một bó. Nhà nước không bảo đảm cung cấp hàng cho dân
không phải cán bộ. Dân chỉ được phát bìa mua hàng có 3 tháng.
Cách
dùng tiền: có gia đình bán hết các phiếu lấy 4000. Để làm gì? để cho 1
tổ hợp sản xuất vay, lấy lãi 10%. Một tháng gia đình thêm 400 cộng với
1000 tiền lương tạm đủ ăn.
Giá gạo đã lên 9đ 1kg, ở Vĩnh Phú lên 10đ.
Ở Cửa Nam có một thanh niên giết người vì mấy chục bạc.
Lúc
xử tử hắn, bố mẹ anh chị em sụt sùi. Hắn giậm chân hét lên “Các ông các
bà có im đi không. Sống với chết cũng thế, việc gì mà khóc”
Ở khu Kim Liên Trung Tự, trước kia những vạt đất giữa các nhà đều cấm tăng gia mà dành làm nơi cho trẻ em chơi.
Nay người ta cuốc bật cả nền gạch lên để trồng rau.
15/4
Tôi đến cơ quan. Ông
Vũ Tú Nam ốm. Ông Phó giám đốc Mãi đi lên Vĩnh Phú tính chuyện xin giấy
(từ đầu năm tới nay chưa ra một quyển sách nào). Ông Nguyễn Kiên đi
Campuchia. Lương tháng 4 chưa có. Nhuận bút, tạm ứng chưa có. Lại Nguyên
Ân con ốm mấy ngày, vẫn phải đi Vĩnh Phú.
Xuân
Quỳnh kể Vũ có một truyện ngắn được giải, trị giá 100đ. Quỳnh đi vay
trước, giả bà Khánh 50đ. Còn 50 đ, về 20 đ mua cây tre để với tấm giấy
sơn cũ, chữa lại mái cái lều; để riêng 30đ làm cơm mời thợ.
Đi mua 1, 5 đ cà phê về, con làm đổ, đánh con một trận, sau lại hối hận.
Y.
kể Hảo (nhà cô Ch.) vào Sài Gòn lái xe chở hàng sang Campuchia (lính
vận tải) không có tiền, vay một người 300 để buôn, trả xong nợ còn 300
lãi gấp đôi. Từ đó cứ đi về đều.
Một thiếu uý mang về cho ông bố ở nhà 200 ngàn đồng. Chắc nhiều nhà văn lại tiếc, sao lại đi viết văn!
Cô Hà con ông HT Thông kể một phiểu Tôn Đản mỗi tháng được mua theo giá rẻ 3 cân thịt, 3 cân
cá, 2 cân đường, 20 quả trứng, 1 tút thuốc. Ngoài ra còn bánh kẹo, rau,
xà phòng, dép, vải vóc (cả nhà có thể bấu xấu vào đấy.)
Phiếu đề ông Thông loại Văn nghệ sĩ tiêu biểu, cỡ ngang thứ trưởng. Những người được phiếu cùng đợt là Xuân Diệu, Tế Hanh, Nguyễn Văn Bổng.
25/4
Xã luận báo Nhân Dân
nói đến chuyện ở Hà Đông, một hội trường 800 người đúng lúc đưa vào sử
dụng thì bị sụp. May mà do cụ Tôn Đức Thắng chết, người ta tạm không sử
dụng mấy hôm, nên không ai việc gì.
Ở Hải Phòng 1/3 hàng bị ăn cắp.
Công
nhân coi kho dùng dao chặt bánh xe đạp của khách gửi về qua cảng, chỉ
cốt lấy mấy cái may ô quấn quanh xe. Hiện trên phải đưa lính về thay
công nhân.
Tổng kết về các vụ ăn cắp, đẩy hàng trên tàu Thống Nhất.
40% trong nội bộ ngành (nhân viên đường sắt, có cả công an)
30% cán bộ
Gần 30% bộ đội
Chỉ 3% lưu manh chuyên nghiệp.
Ở Hà Nội nghề quấn thuốc lá ế ẩm. vì... thuốc ngoại rẻ hơn thuốc nội. Bảy hào một điếu More
Hàng mang từ nước ngoài về. Để rút vàng ra.
Ở
Thái Lan, Mỹ bán hàng theo lối bán thật rẻ. Nhưng phải trả bằng vàng.
Thế giới người ta đang tích luỹ vàng, sợ chiến tranh lạnh trở lại.
Một ngày ở khoa ngoại bệnh viện St. Paul, đón chừng 40 vụ bị thương vì đâm nhau.
Báo Nhân Dân
10-4 có bài kể: Ban tổ chức hội chùa Hương thường lấy tiền của khách
gấp 5 -10 lần giá quy định. Cả một hệ thống tổ chức ở đấy trở thành một
thứ cai thầu hung hãn. Có một thuyền học sinh xuống, theo giá vé, không
có tiền hối lộ cho họ, họ không chịu chở, lại đuổi các em lên. Các em
không lên, hai bên xô đẩy thuyền chìm, họ dùng mãi chèo đánh một em vào
gáy chết ngay. Họ giam một cán bộ và một bộ đội trong 8 giờ liền.Man rợ.
14/5
Hình
ảnh của một người trên báo chí, sách vở ( và cả trong cái gọi là lịch
sử nữa) với thực chất của con người đó, chẳng nhẽ lại có thể xa cách
nhau đến thế hay sao?
Nixon có loạt bài trên Paris match đăng lại trên Bản tin tham khảo cuối tháng 4.
Chiến
tranh thế giới thứ ba đã được chuẩn bị ngay từ đại chiến thế giới thứ
hai. Stalin chiếm đất. Tây Âu phụ thuộc Trung Đông. Liên Xô tiến vào đó
Afganistan Nam Yemen. Ở châu Phi, tất cả chính phủ mà Liên xô ủng hộ đều
là bọn tham tàn, không đếm xỉa gì đến đời sống trong nước, miễn là họ
nghe theo Liên xô, là Liên xô ủng hộ họ. Nếu để cho các dân tộc tự
nguyện lựa chọn, họ sẽ không lựa chọn chủ nghĩa cộng sản. Các đại sứ
luôn luôn than phiền với tôi: người Nga rất hay nói dối. Nói chung là họ
hành động không chịu một ràng buộc nào hết. Một châm ngôn quan trọng
của Níxon: Không bao giờ nên nghĩ rằng có một việc gì mà mình không bao
giờ làm.
Những chuyện hình sự:
Một ông già thấy trộm vào vung dao đuổi trộm, nhặt được mấy ngón tay.
Mấy hôm sau có hai người xưng là công an vào, hỏi han sự việc, mời cụ lên dồn, kể cho rõ. Cụ đi 2 ngày không về.
Cụ
bà ở nhà, tự nhiên có một người đến chơi, tự xưng là người quen cũ, lâu
lắm mới lại thăm cụ ông. Chờ mãi không thấy, khách cáo xin phép ra phố
một chút, gửi tạm chiếc ba lô. Khách không quay trở lại. Cụ bà bồn chồn,
lên báo công an. Công an đến giở ra, trong ba lô: xác ông cụ.
Có khác gì chuyện Thuỷ Hử?
Một người đàn bà, thấy người khác bị móc túi, có nói to lên, giữ hộ.
Tên ăn cắp lủi mất. Lát sau, có 2 thanh niên lên xe. Hắn chen vào sát chị đàn bà:
- Chị tốt bụng nhỉ!
- Chị thương người quá!
- Nhân hậu ghê cơ!
Hắn đưa tay lên vuốt má người đàn bà. Máu chảy ròng ròng.
Trong những ngón tay hắn, có kẹp manh xơ lam.
Thịt lợn lên 40đ 1kg
Gạo hôm 1/5, do chuyện có tin cắt gạo, lên 10đ5-11đ. Nhưng rồi lại tụt 7,5-8đ
Chung quanh chuyện gạo nước, cả xã hội ồn lên vì thèm muốn và bất lực.
Nguyên
từ mấy tháng trước, đã thấy nói sẽ phân phối lại lương thực. Chỉ cán bộ
nhà nước được ăn 13kg. Ngoài ra người làm ngoài, có gì cung cấp nấy. Vì
nhà nước cũng phải đi mua bằng giá ngoài.
Đồn
rằng đã có đủ loại Nghị quyết chỉ thị Thủ tướng. Tất cả cảm thông.
Nhưng chỉ sau khi có quyết định thi hành ở Hà Nội một ngày, phải hoãn
ngay. Người ta phản ứng quá.
Trong một cuộc trò chuyện bên vỉa hè:
- Thế nào là phe? Bán mấy bao
thuốc lá ở đường chăng? Người đó là ai, là mẹ, ta , chị ta. Bọn phe lớn
bây giờ nó buôn bằng ô tô cơ. Lấy xe Von-ga đi chở hàng, mới hiệu nghiệm
chứ. Cánh phe phẩy vớ vẩn ngoài phố, vợ con cán bộ đó, có việc và bảo
đảm đời sống cho họ xem, họ bỏ ngay.
Anh
tưởng truy đuổi phe phẩy thế là công bằng à ? Còn có một chuyện bất
công lớn hơn . Bộ máy xí nghiệp nhà nước nhiều chỗ bất lực, không làm ra
sản phẩm cho xã hội. Lương thấp thật, nhưng lại là cao quá, so với kết
quả lao động.
Rộng hơn chuyện một chính sách, người ta thấy hoang mang. Từ nay, đâu là phải trái, sai đúng bây giờ? Chính trên cũng thấy là nhiều chính
sách đã sai quá nhưng không sửa được gì. Và từ nay, đừng hòng làm được việc gì!
Nghị quyết Bộ Chính trị đề ra, nay do chính BCT đề nghị....bỏ
Một
người nói: Dân mình tốt quá. ở nước ngoài thiếu cà phê nó đã biểu tình
Ông
Phương Lựu đặt câu hói.Một loại dân thích cà phê biểu tình, nhưng về vẫn làm ăn hết sức.
Và một loại dân không nói gì, nhưng về không làm, lười biếng, đục khoét, anh
chọn đằng nào? Dân
Việt Nam có chỗ dữ của nó chứ. Ông
Lê Trí Viễn thì bảo tôi trông không biết cái ngày hôm nay nó đổ sụp lúc nào.
Từ 6/80 có công văn cung cấp giấy 1980 giảm 28%
Chuyện gạo:
Cụ Hồ gạo một đồng ba
Cụ Tôn chậm chạp gạo ba bốn đồng
Bây giờ ông Duẩn ông Đồng
Gạo bẩy tám đồng, giá vẫn còn hơn.
Con
Bùi Văn Hoà đố bố một câu nhặt ở ngoài đường: Ba
đồng chinh bằng tôn là gì?
Bùi
Văn Hoà: Phải có một chiến dịch bảo vệ Trung ương không biết chừng.
Ngô
Thảo: Mỹ nó đang cho Ngô Vĩnh Long tay ở Đại học Havard nghiên cứu. Tại sao
nước nó lãnh đạo thối nát, nhân dân cực khổ, bỏ đi, mà vẫn đứng được.
Có thể trong năm 1980:
- Lặng lẽ cho bộ đội về, vì quân quá đông.
- Không tuyển sinh vào đại học, tuy vẫn tổ chức thi và báo điểm như thường.
Phương Lựu nói tiếp:
-- Cũng phải nghĩ tới chuyện đó đi thì vừa, chứ cứ đào tạo thế này để làm gì?
Một chuyên gia Liên xô hỏi Bộ Văn hoá:
- Hà Nội không có chỗ nào vui chơi công cộng. Vậy thanh niên các anh tìm hiểu nhau ở đâu?
- Tìm hiểu trong lao động.
- Thảo nào mà năng suất lao động của các anh tồi vậy
(còn tiếp)
1980
quả là một năm đặc biệt trong đời sống xã hội, nên mặc dù chỉ quen ghi
chép về các sinh hoạt trong giới văn học, trong năm ấy, tôi cũng thường
rải rác “vào sổ” các sự kiện hàng ngày được nghe được biết trong sổ
tay, ghi một cách thật gọn và không kèm theo bình luận.
Lọc lại một số đoạn ghi năm ấy như bạn đọc sẽ đọc dưới đây, tôi hiểu mình thực ra vẫn chỉ làm việc theo hướng suy nghĩ lâu nay, -- mong từ cái nhỏ hiểu ra cái lớn và lấy quá khứ để giải thích hiện tại.
8/1
Trứng 1 đ một quả. Thịt 2,6đ. Tất cả các thứ đều lên giá. Giá vàng tăng từ 23,5 lên 30. Xe pơgiô
khoảng 5,6 ngàn. Từ 1/1 nhà nước chỉ bán cho mỗi người trong gia đình
1kg gạo 1 tháng. Đầu năm chưa có phiếu. Vợ Bằng Việt đẻ, con chưa được
cấp phát gì hết.
Ở một khu phố ngoài bãi, điện đột ngột lên cao, hàng loạt nhà bị hỏng đồ điện. Không ai đặt vấn đề bồi thường.
Đăng
kể: cả B trưởng, A trưởng của đơn vị cũng trốn.
Càng tiếp xúc với những
người lớn tuổi càng nghe họ kể một cách khách quan công việc hôm qua
của họ, tôi càng thấy ngày hôm nay hỏng thế này là tất nhiên, làm sao
khác được.
Một
ông thợ nề kể đi làm thuê, 10 người có 3 người được tốt, còn toàn là
không ra sao. Đầu tiên, có gì chủ cũng mang hết cho thợ. Sau thì xoay
thợ. Cũng một phần vì nghèo quá, có gì đã xả láng hết từ đầu.
Báo chí có một vài bài (ở những góc nhỏ) nói chuyện không đổi tiền. Giá gạo sụt 1 đ.
14/1
Giá mọi thứ lại như cũ. Gạo 5đ. Có tích trữ cũng không được.
Ngô Thảo nghe ở đâu về kể
ở Thanh Hoá- Nghệ An, khi cán bộ mang phiếu đi đong gạo, thì nhà nước
phát cho mỗi người 36 đ, bảo đi mua gạo ngoài mà ăn.
Các trường đại học,
trung cấp ở hai tỉnh đó, cho sinh viên nghỉ vô thời hạn.
Thanh Hoá, Bỉm Sơn, có một vụ giết người như sau:
Hai người bạn cũ. Một đi học kỹ sư ở nước ngoài về, một ở nhà đi bộ đội, rồi về làm bảo vệ ở một công trường (?)
Anh
kỹ sư đến lĩnh hoặc xin gì đó. Người bảo vệ không cho, còn giết luôn cả
người kỹ sư kia. Công nhân kéo đến bao vây. Bọn bảo vệ ở trong nhà doạ
nếu ai vào sẽ bắn chết.
Bọn
công nhân liền lấy đá lấp đầy chung quanh ngôi nhà bọn bảo vệ, chôn
sống gần chục người trong đó. Họ làm từ 1 giờ đến 4 giờ thì xong. Công
an không dám can thiệp.
Cô Oanh em tôi kể về một bà làm y tá ở Viện Việt Nam- Cu ba. Bảo bà sang bệnh viện Bạch Mai lấy máu về tiếp cho một bệnh nhân, bà đi.
Đến giữa đường, thấy có một ô tô sang Đông Anh bà nhảy lên luôn, sang
mua một ít khoai tây. Trở về nhà người ta hỏi, bà bảo Bạch Mai không có
máu.
Thực ra, chờ bà không thấy về, người ta đã cử một người khác, đi lấy về rồi.
Bà nghe vậy thản nhiên, quay ra, bảo mọi người.
- Có ai chia khoai, lại đây!
Thế là tất cả lại quây cả lại, lấy khoai.
Bà ta khuyên bọn Oanh:
- Các em nên vào đây, người có chết còn không sao. Xin vào làm ở Việt Xô, các ông to chết, mệt lắm.
Giá báo Nhân Dân lên 1 hào (từ 15/1). Cà phê đen mậu dịch 1 đ (năm 1976, hai hào) mỡ hơn 30 đ 1 kg
Ở Hải Phòng ăn cắp ghê gớm. Người ta đổ cả hàng bao đường để lấy mấy miếng vải.
Giá
xe đạp ở Hà Nội tăng. Lý do: ở các nước Đông Âu, giá hàng tăng nhiều
thứ gấp đôi. Nam Hà, Thái Bình, đời sống khó. Không có dầu để chạy máy.
Không có đạm bón cho lúa.
Bên
Trung quốc, nay người ta không dùng tới khái niệm xét lại nữa. Lý do
1/ Việc Liên xô làm, Trung quốc này vẫn làm và còn làm ghê hơn 2/ Trung
quốc không đặt ra vấn đề lý tưởng nữa. Vấn đề đặt ra ở Trung quốc bây
giờ là làm gì có ích cho quốc gia ( ai đó hình như W. Durant từng nói,
các dân tộc sống thản nhiên bên cạnh hệ tư tưởng).
Ngày chủ nhật 27/1 (10 tháng chạp năm Mùi) = 240 đám cười (sợ sang năm, năm Thân).
Sau khi đẩy lùi chế độ cũ , Lào có nhiều cái làm khác Việt Nam :
- Mở cửa cho hàng Thái Lan qua
- Vẫn dùng cán bộ của chính quyền trước
Một ngưòi hay xem ti vi về đối ngoại: Mình nói về Comecom luôn đấy. Nhưng có lẽ không nhả cho nó cái gì, nên chả được cái gì.
Tháng giêng, ngày cuối cùng, 31, mới được nhận lương. Tiền mới toanh. Lạm phát.
Ở Trung quốc, sinh viên Bắc đại biểu tình chống quân đội, bởi cho là họ được hưởng quá nhiều quyền lợi
Cách nói đương thời:
Lý tưởng =cái tưởng như có lý. Lương y là dì ghẻ.
Các cơ quan lập ra một uỷ ban chống tiêu cực. Xuân Tùng: Đó là những người tiêu sướng.
Theo nhà sử học Marc Blog,(1866-1944), câu hỏi của một sĩ quan Pháp khi Đức chiếm đóng Paris: Phải chăng lịch sử lừa dối chúng ta?
Một thượng tá an ninh lên đại tá bỏ 4000đ để chiêu đãi. Mở
2 két rượu quý, loại rượu Sài gòn, mua ngoài 250đ 1 chai. Trong số
khách đến, có một cô gái Sài Gòn cũ, xinh xắn, nhiều quan khách cứ đòi
hôn cô ta. Cô tâm sự với người bạn cùng đi:
- Em cũng không biết các anh là Việt cộng thật hay Việt cộng giả nữa.
Tất cả cười ồ lên, coi là một câu đùa ý vị.
Đạo diễn Ý Fellini
Người
ta bảo với chúng tôi rằng tôi là một dân tộc vĩ đại nhất và hạnh phúc
nhất. Chúng tôi tin ở điều đó, kết cục không còn biết gì về các dân tộc
khác, cũng như về bản thân mình.
Hiện ở Hà Nội có khoảng 50 gia đình, đặc biệt mỗi gia đình có 400.000 tiền mặt.
Nhân
viên đường sắt đi buôn, công an đường sắt lo khám chủ yếu đám nhân viên
đó. Cứ một quãng lại phải thay người tăng bo, không cho họ áp tải suốt
đường.
Bộ đội như D, trốn về từ 23 tết, dọn nhà, xong chạy lung tung xin việc làm làm lấy tiền tiêu tết. Nó bảo kiếm lấy vài hào (giờ hào để chỉ đồng)
Năm 1980, chỉ nhập đủ dầu để thắp đèn ở nông thôn.
Ở
Ngh. A., ông Trương Kiện đào một cái đập gì đấy, chết mấy chục người, vẫn vào
trung ương. Đại hội Đảng bộ tỉnh, số phiếu đứng thứ 37, lại vẫn làm bí
thư. Nhưng lúc bầu thường vụ không ai chịu cùng làm thường vụ với ông
ta. Trung ương phải thay.
Một sinh viên đói quá, không dám ra đến đường, sợ thấy hàng quà thì thèm.
Chuẩn bị tết, các cơ quan thi nhau lấy xăng nhà nước mang bán lấy tiền, đi mua lợn.
Giải bóng đá hạng A toàn quốc, lần đầu tổ chức, thì xảy ra chuyện xcăng đan --
đội Thể Công tẩy chay. Bắt cầu thủ cắt tóc ngắn, họ không cắt, lại còn
tuyên bố: Đào tạo 11 cầu thủ chúng tôi còn khó hơn 11 bí thư tỉnh uỷ.
Người ta tức quá, định tống cả bọn đi biên giới.
Tên một tác phẩm của Ortega y Gasset : sự nổi loạn của đám đông.
Giá
hàng tết tăng, một cái bánh chưng khoảng 15-20đ. Tiền về muộn, mãi mới
thấy cán bộ nhà nước xếp hàng đi mua hàng tết, trong khi mấy ngày trước
ê hề không ai mua.
Ai đó bảo câu thơ Chào 61 đỉnh cao muôn trượng là để chỉ đời sống không bao giờ lại còn sung sướng vậy!
Nhà Ân, 11g đêm mới có điện, 5 giờ sáng thì tắt.
Rét quá, không làm được việc gì.Lâm Quang Ngọc đi làm phim với Thụy Điển, kể họ hỏi Sao dân Hà Nội không biết sưởi ấm?
Bích (bạn Oanh ) học trung cấp kể:
-Vốn
cả lớp đều tích cực. Lao động đạt 300%. Vào Lâm Đồng (đường chim bay cách
Đà Lạt 50km). Nước độc hơn nước cống Hà Nội(?), chỉ có 1 giếng dùng
được, cách 5km. Học sinh hư, chỉ mong đuổi học về đi kiếm ăn. Tặng hoa
cô giáo 20-11 xong lại đòi lại. Không có đài báo, chỉ có thư. Ra thị
trấn nghe đài đã thấy thích.
Xuể:
Tôi vào Bảo tàng Nam Đàn... Trong khi tôi co ro trong bộ quần áo rét
rất dầy, áo bông khăn len, thì trẻ con cởi chuồng, mặc một áo mỏng, đứng
trong xe. Giám đốc Nguyễn Sĩ Thoán gầy như một bóng ma ngồi đó, trong
tiếng đều đều của đài, đưa lại bài phát biểu của ông Ba. Đầu
giường ông giám đốc là cuốn Không được đụng đến Việt Nam của nhà xuất bản Quân đội
Ở Nam Đàn, một vụ mỗi khẩu được chia 7kg thóc. Để ngậm cũng không đủ.
Tôi
lên biên giới công tác, ốm. Lính bảo, hàng tháng nay chúng em không có
đường, biết chạy đâu ra đường cho anh ăn cháo bây giờ.
Một tay cần vụ ở báo QĐND còn hưởng tiêu chuẩn cao hơn một ông đại tá ở biên giới.
Ông
Phan Điền bí thư Nam Hà, 60 tuổi lấy vợ 2, đám cưới tổ chức 10 ngàn (?)
xong, tổ chức cho vợ lên Đà Lạt chơi, lấy cớ là đi thăm vùng kinh tế
mới. Định sang Cămpuchia, nhưng bị công an giữ lại.
Ông ta làm một ngôi nhà rất đẹp. Dân có ca dao:
Ai về thăm đất Nam Hà
Mà xem con khỉ có nhà bê tông
Khỉ ơi khỉ có biết không
Ta đây là chủ, mà không có nhà.
Nhuận bút bài Một nhành xuân của Tố Hữu (Nhân Dân
tết 1980) là 500. Mới đầu bọn Ban văn nghệ định đưa 120 ( bằng cách
mua lên một đôi gà thiến), nhưng ông Hoàng Tùng bảo cứ 500 và đưa tiền.
Rồi lại lên ti vi, lên đài, chỗ nào dùng đều có tiền.
Ông Trần Lâm lên gặp phải mang theo băng ghi âm. Sợ trong khi báo cáo cấp trên, có gì thất thố chăng?
Sau bài viết Một nhành xuân
ấy, Đài tiếng nói VN cử một tay biên tập cứng là Trần Mạnh Thường
viết bài bình luận. Thường viết xong được khen và người ta định đưa hắn
lên TV. Thường xấu hổ, không muốn. Lãnh đạo bảo, các cậu khiêm tốn thật.
Nhưng mình làm được, không việc gì phải khiêm tốn. Vậy cứ lên TV đi.
Người ta không thể hiểu là Thường xấu hổ vì những cái đã viết của mình.
Vũ Quần Phương bảo đúng là thế hệ trước không thể hiểu nổi thế hệ sau.
18/3
Giá vàng lên 40. Một ngàn đồng được hơn hai đồng cân vàng. Giá báo Văn nghệ từ 2 hào lên 3 hào rưỡi. Giá vé máy bay từ 120 lên 220.
Một
anh bạn trong cơn mê... nhà, kể rằng để dành được 10.000 thì giá nhà đã
lên 15.000. Ma Văn Kháng bảo giờ có tay nhà ở Hà Nội đã đủ, lại đang
tính nhà ở Nha Trang để nghỉ.
Đoàn Công Tính bảo, nay là lúc không ở đâu giá ô tô nhà lầu rẻ như nước mình.
Quân kể hai nhận xét của các chuyên gia Đức:
- Ở chúng mày hình như không có luật đi đường. Hình như thằng nào bóp còi to, thằng đó được.
- Nhưng mà tại sao con mắt mọi người vẫn ánh lên một cái gì đấy?
Tôi bảo : Còn gì nữa, đó là lòng ham sống.
Sống
ở Hà Nội bụi mù trời, xe đạp kẽo kẹt trên đường vẫn cố đẩy lên, tranh
nhau cãi nhau, giành chỗ, xếp hàng, kiếm lấy một cái áo đẹp...
Bên cạnh những lúc chán ngán, nhiều lúc nhiều người vẫn muốn kêu lên:
- Thật may là còn sống còn được làm người.
Muôn năm, muôn năm cuộc sống! Chiến tranh đã lùi xa. Ngày mai ra sao ư - kệ nó!
Một người vào miền Nam kể:
- Một gia đình bình thường, làm cho mậu dịch một sản phẩm nhỏ - ngòi bút viết. Sau ba tháng thu 50 ngàn.
- Một khu công nghệ nhà nước, vốn 700 triệu, nhiều năm lỗ vốn, mãi 1979 mới lãi 3 triệu. Trích ra 25 vạn làm tiền thưởng.
Lại
Nguyên Ân nói tại hội nghị phê bình: Xin những người hôm qua đã rao giảng tư
tưởng Mao, hôm nay đừng đứng ra đóng vai chống Mao nữa.
Phương
Lựu: 3 tầng Mao cá nhân, tư tưởng, quan niệm phong kiến Á châu.
Đề
dẫn trong một hội nghị Tư tưởng
- lấy
chính sách làm chính. Đường lối cũng chỉ là minh hoạ theo
- không
được coi nặng chuyên môn
-
không phải cái gì cũng nói với dân để gây hoang mang
Thảo:
Các ông này cũng chả theo Liên xô đâu, ông ấy chỉ làm thế để lật nhau.
Tết ở Sài Gòn. Người ta buộc vài chục bánh pháo sau xe hon - đa, phóng xe, đốt pháo rầm trời.
Sao ở cái nhà xuất bản Tác phẩm mới này, tôi phải nghĩ về VNQĐ lâu thế, như xưa phải nghĩ về các bạn gái CK, PL vậy.
- Chỉ vì ở cơ quan dân sự này miếng ăn kiếm trầy trật quá.
Thuốc lá sợi trộn lẫn nhiều lá sắn giá thuốc sợi 10, giá lá sắn 4.
Lâm Quang Ngọc kể cả nhà quấn thuốc, một tháng được khoảng 300.
Ông
Kiên kể: Đang đi đường, đến một quãng lội thấy người xúm lại rất đông.
Những thanh niên quần bò áo bay cũng đứng lại, mò mẫm. Xe ô tô qua cũng
kệ. Tại sao? Vừa có một xe chở đá lửa đi qua, đánh rơi rất nhiều. Đã có
người nhặt được.
Một người cháu ông Vũ Tú Nam gãy tay từ Nam Định phải chở lên Hà Nội để vào nhà thương. Vì Nam Định không có bột.
- Tại sao các cửa hàng thiếu mì sợi. Vì xe ô tô không chịu chở loại hàng này. Họ không ăn cắp được.
- Các chuyến xe buýt trong thành phố phục vụ khách rất tận tuỵ. Vì nghề này, người ta bỏ tiền túi rất dễ.
Rau
muống 1-1,2 đồng một bó. Nhà nước không bảo đảm cung cấp hàng cho dân
không phải cán bộ. Dân chỉ được phát bìa mua hàng có 3 tháng.
Cách
dùng tiền: có gia đình bán hết các phiếu lấy 4000. Để làm gì? để cho 1
tổ hợp sản xuất vay, lấy lãi 10%. Một tháng gia đình thêm 400 cộng với
1000 tiền lương tạm đủ ăn.
Giá gạo đã lên 9đ 1kg, ở Vĩnh Phú lên 10đ.
Ở Cửa Nam có một thanh niên giết người vì mấy chục bạc.
Lúc
xử tử hắn, bố mẹ anh chị em sụt sùi. Hắn giậm chân hét lên “Các ông các
bà có im đi không. Sống với chết cũng thế, việc gì mà khóc”
Ở khu Kim Liên Trung Tự, trước kia những vạt đất giữa các nhà đều cấm tăng gia mà dành làm nơi cho trẻ em chơi.
Nay người ta cuốc bật cả nền gạch lên để trồng rau.
15/4
Tôi đến cơ quan. Ông
Vũ Tú Nam ốm. Ông Phó giám đốc Mãi đi lên Vĩnh Phú tính chuyện xin giấy
(từ đầu năm tới nay chưa ra một quyển sách nào). Ông Nguyễn Kiên đi
Campuchia. Lương tháng 4 chưa có. Nhuận bút, tạm ứng chưa có. Lại Nguyên
Ân con ốm mấy ngày, vẫn phải đi Vĩnh Phú.
Xuân
Quỳnh kể Vũ có một truyện ngắn được giải, trị giá 100đ. Quỳnh đi vay
trước, giả bà Khánh 50đ. Còn 50 đ, về 20 đ mua cây tre để với tấm giấy
sơn cũ, chữa lại mái cái lều; để riêng 30đ làm cơm mời thợ.
Đi mua 1, 5 đ cà phê về, con làm đổ, đánh con một trận, sau lại hối hận.
Y.
kể Hảo (nhà cô Ch.) vào Sài Gòn lái xe chở hàng sang Campuchia (lính
vận tải) không có tiền, vay một người 300 để buôn, trả xong nợ còn 300
lãi gấp đôi. Từ đó cứ đi về đều.
Một thiếu uý mang về cho ông bố ở nhà 200 ngàn đồng. Chắc nhiều nhà văn lại tiếc, sao lại đi viết văn!
Cô Hà con ông HT Thông kể một phiểu Tôn Đản mỗi tháng được mua theo giá rẻ 3 cân thịt, 3 cân
cá, 2 cân đường, 20 quả trứng, 1 tút thuốc. Ngoài ra còn bánh kẹo, rau,
xà phòng, dép, vải vóc (cả nhà có thể bấu xấu vào đấy.)
Phiếu đề ông Thông loại Văn nghệ sĩ tiêu biểu, cỡ ngang thứ trưởng. Những người được phiếu cùng đợt là Xuân Diệu, Tế Hanh, Nguyễn Văn Bổng.
25/4
Xã luận báo Nhân Dân
nói đến chuyện ở Hà Đông, một hội trường 800 người đúng lúc đưa vào sử
dụng thì bị sụp. May mà do cụ Tôn Đức Thắng chết, người ta tạm không sử
dụng mấy hôm, nên không ai việc gì.
Ở Hải Phòng 1/3 hàng bị ăn cắp.
Công
nhân coi kho dùng dao chặt bánh xe đạp của khách gửi về qua cảng, chỉ
cốt lấy mấy cái may ô quấn quanh xe. Hiện trên phải đưa lính về thay
công nhân.
Tổng kết về các vụ ăn cắp, đẩy hàng trên tàu Thống Nhất.
40% trong nội bộ ngành (nhân viên đường sắt, có cả công an)
30% cán bộ
Gần 30% bộ đội
Chỉ 3% lưu manh chuyên nghiệp.
Ở Hà Nội nghề quấn thuốc lá ế ẩm. vì... thuốc ngoại rẻ hơn thuốc nội. Bảy hào một điếu More
Hàng mang từ nước ngoài về. Để rút vàng ra.
Ở
Thái Lan, Mỹ bán hàng theo lối bán thật rẻ. Nhưng phải trả bằng vàng.
Thế giới người ta đang tích luỹ vàng, sợ chiến tranh lạnh trở lại.
Một ngày ở khoa ngoại bệnh viện St. Paul, đón chừng 40 vụ bị thương vì đâm nhau.
Báo Nhân Dân
10-4 có bài kể: Ban tổ chức hội chùa Hương thường lấy tiền của khách
gấp 5 -10 lần giá quy định. Cả một hệ thống tổ chức ở đấy trở thành một
thứ cai thầu hung hãn. Có một thuyền học sinh xuống, theo giá vé, không
có tiền hối lộ cho họ, họ không chịu chở, lại đuổi các em lên. Các em
không lên, hai bên xô đẩy thuyền chìm, họ dùng mãi chèo đánh một em vào
gáy chết ngay. Họ giam một cán bộ và một bộ đội trong 8 giờ liền.Man rợ.
14/5
Hình
ảnh của một người trên báo chí, sách vở ( và cả trong cái gọi là lịch
sử nữa) với thực chất của con người đó, chẳng nhẽ lại có thể xa cách
nhau đến thế hay sao?
Nixon có loạt bài trên Paris match đăng lại trên Bản tin tham khảo cuối tháng 4.
Chiến
tranh thế giới thứ ba đã được chuẩn bị ngay từ đại chiến thế giới thứ
hai. Stalin chiếm đất. Tây Âu phụ thuộc Trung Đông. Liên Xô tiến vào đó
Afganistan Nam Yemen. Ở châu Phi, tất cả chính phủ mà Liên xô ủng hộ đều
là bọn tham tàn, không đếm xỉa gì đến đời sống trong nước, miễn là họ
nghe theo Liên xô, là Liên xô ủng hộ họ. Nếu để cho các dân tộc tự
nguyện lựa chọn, họ sẽ không lựa chọn chủ nghĩa cộng sản. Các đại sứ
luôn luôn than phiền với tôi: người Nga rất hay nói dối. Nói chung là họ
hành động không chịu một ràng buộc nào hết. Một châm ngôn quan trọng
của Níxon: Không bao giờ nên nghĩ rằng có một việc gì mà mình không bao
giờ làm.
Những chuyện hình sự:
Một ông già thấy trộm vào vung dao đuổi trộm, nhặt được mấy ngón tay.
Mấy hôm sau có hai người xưng là công an vào, hỏi han sự việc, mời cụ lên dồn, kể cho rõ. Cụ đi 2 ngày không về.
Cụ
bà ở nhà, tự nhiên có một người đến chơi, tự xưng là người quen cũ, lâu
lắm mới lại thăm cụ ông. Chờ mãi không thấy, khách cáo xin phép ra phố
một chút, gửi tạm chiếc ba lô. Khách không quay trở lại. Cụ bà bồn chồn,
lên báo công an. Công an đến giở ra, trong ba lô: xác ông cụ.
Có khác gì chuyện Thuỷ Hử?
Một người đàn bà, thấy người khác bị móc túi, có nói to lên, giữ hộ.
Tên ăn cắp lủi mất. Lát sau, có 2 thanh niên lên xe. Hắn chen vào sát chị đàn bà:
- Chị tốt bụng nhỉ!
- Chị thương người quá!
- Nhân hậu ghê cơ!
Hắn đưa tay lên vuốt má người đàn bà. Máu chảy ròng ròng.
Trong những ngón tay hắn, có kẹp manh xơ lam.
Thịt lợn lên 40đ 1kg
Gạo hôm 1/5, do chuyện có tin cắt gạo, lên 10đ5-11đ. Nhưng rồi lại tụt 7,5-8đ
Chung quanh chuyện gạo nước, cả xã hội ồn lên vì thèm muốn và bất lực.
Nguyên
từ mấy tháng trước, đã thấy nói sẽ phân phối lại lương thực. Chỉ cán bộ
nhà nước được ăn 13kg. Ngoài ra người làm ngoài, có gì cung cấp nấy. Vì
nhà nước cũng phải đi mua bằng giá ngoài.
Đồn
rằng đã có đủ loại Nghị quyết chỉ thị Thủ tướng. Tất cả cảm thông.
Nhưng chỉ sau khi có quyết định thi hành ở Hà Nội một ngày, phải hoãn
ngay. Người ta phản ứng quá.
Trong một cuộc trò chuyện bên vỉa hè:
- Thế nào là phe? Bán mấy bao
thuốc lá ở đường chăng? Người đó là ai, là mẹ, ta , chị ta. Bọn phe lớn
bây giờ nó buôn bằng ô tô cơ. Lấy xe Von-ga đi chở hàng, mới hiệu nghiệm
chứ. Cánh phe phẩy vớ vẩn ngoài phố, vợ con cán bộ đó, có việc và bảo
đảm đời sống cho họ xem, họ bỏ ngay.
Anh
tưởng truy đuổi phe phẩy thế là công bằng à ? Còn có một chuyện bất
công lớn hơn . Bộ máy xí nghiệp nhà nước nhiều chỗ bất lực, không làm ra
sản phẩm cho xã hội. Lương thấp thật, nhưng lại là cao quá, so với kết
quả lao động.
Rộng hơn chuyện một chính sách, người ta thấy hoang mang. Từ nay, đâu là phải trái, sai đúng bây giờ? Chính trên cũng thấy là nhiều chính
sách đã sai quá nhưng không sửa được gì. Và từ nay, đừng hòng làm được việc gì!
Nghị quyết Bộ Chính trị đề ra, nay do chính BCT đề nghị....bỏ
Một
người nói: Dân mình tốt quá. ở nước ngoài thiếu cà phê nó đã biểu tình
Ông
Phương Lựu đặt câu hói.Một loại dân thích cà phê biểu tình, nhưng về vẫn làm ăn hết sức.
Và một loại dân không nói gì, nhưng về không làm, lười biếng, đục khoét, anh
chọn đằng nào? Dân
Việt Nam có chỗ dữ của nó chứ. Ông
Lê Trí Viễn thì bảo tôi trông không biết cái ngày hôm nay nó đổ sụp lúc nào.
Từ 6/80 có công văn cung cấp giấy 1980 giảm 28%
Chuyện gạo:
Cụ Hồ gạo một đồng ba
Cụ Tôn chậm chạp gạo ba bốn đồng
Bây giờ ông Duẩn ông Đồng
Gạo bẩy tám đồng, giá vẫn còn hơn.
Con
Bùi Văn Hoà đố bố một câu nhặt ở ngoài đường: Ba
đồng chinh bằng tôn là gì?
Bùi
Văn Hoà: Phải có một chiến dịch bảo vệ Trung ương không biết chừng.
Ngô
Thảo: Mỹ nó đang cho Ngô Vĩnh Long tay ở Đại học Havard nghiên cứu. Tại sao
nước nó lãnh đạo thối nát, nhân dân cực khổ, bỏ đi, mà vẫn đứng được.
Có thể trong năm 1980:
- Lặng lẽ cho bộ đội về, vì quân quá đông.
- Không tuyển sinh vào đại học, tuy vẫn tổ chức thi và báo điểm như thường.
Phương Lựu nói tiếp:
-- Cũng phải nghĩ tới chuyện đó đi thì vừa, chứ cứ đào tạo thế này để làm gì?
Một chuyên gia Liên xô hỏi Bộ Văn hoá:
- Hà Nội không có chỗ nào vui chơi công cộng. Vậy thanh niên các anh tìm hiểu nhau ở đâu?
- Tìm hiểu trong lao động.
- Thảo nào mà năng suất lao động của các anh tồi vậy
(còn tiếp)
January 17, 2016
Ghi chép về Dương Thu Hương,1990
Những ghi chép dưới đây ghi sau mười năm hậu chiến , nhưng là những tài liệu giúp hiểu thêm về Dương Thu Hương những năm đó, nên tôi xin phép công bố ngay cho liền mạch
Quan hệ với các đồng nghiệp
Có lần ông Tuân đưa
cho tôi cái các-vi-dít và bảo thêm 12 giờ trưa bao giờ cũng độc ẩm.
Hương có thể đến chơi bất cứ ngày nào.
Tôi nhận, cám ơn,
nhưng không đến.
Lúc bé, gia đình tôi
với gia đình Đỗ Chu gần nhau, nó chuyên môn đến choẹ ông bố tôi. Bao nhiêu
khách khứa của nó, ông bố tôi phải tiếp cả. Trong Các vĩ nhân tỉnh lẻ,
viết về Đỗ Chu thế là còn hiền đấy chứ!
Nhàn: Tôi là người hay
bị lừa lắm.
Hương: Tôi cũng thế.
Thằng Bách nó vẫn bảo nó cho tôi ăn quả lừa luôn đấy chứ.
Nguyễn Đăng Mạnh: Quả
lừa lớn mà Dương Thu Hương bị mắc là bị với vợ H.N.H. Bà này bán cho Hương
một loại thuốc. Tưởng là thuốc bổ, hoá ra thuốc tăng trọng lợn. Hương uống vào
mặt mũi bị đầy mụn. (Ai đó kể bà bán thuốc này từng đi mỹ viện, nó căng mặt ra, bây giờ
hoá ra mắt hiếng).
Dương Thu Hương nói
hồi gặp ở Moskva:
-- Tôi là phụ nữ, cho
nên tôi mê hai cái. Một là ở nhà, tôi phải lo làm món ăn. Hai là, đi một đại hội
festival như thế này, thế nào tôi cũng tìm được một vài kiểu quần áo
đẹp, và trở về, tôi sẽ may giống vậy.
Trần Ninh Hồ: Con bé
chê gì thì chê, nhưng gia chánh thì lại rất chuẩn.
Dương Thu Hương: Tôi
không ghét gì Xuân Quỳnh. Tôi thích thơ nó nữa. Tôi chỉ không thích nó cái tính
này -- sự khiếp nhược. Làm gì mà nó phải quỵ luỵ thằng Vũ thế? Tự nó không sống
được à? Đàn bà phải tự trọng thì đàn ông nó mới quý mình được.
Tôi cũng không chơi
với cái Thái. Tôi tả nó trong BKBAV do tưởng tượng. Ví dụ, tôi tin gần như chắc
chắn rằng cứ về nhà là nó tụt ngay quần ra.
Tôi thường nhận được
nhiều thứ của các cụ già đã về hưu, thứ nào cũng dặn là con phải giữ gìn.
Lại còn cái đám trí
thức khoa học của mình (người của những năm 60- Ân xác định), thư nhiều lắm.
Ngày 9-2-90, Hương sẽ nói chuyện với CLB trí thức ở Hà Nội.
Có lần trước đại hội
nhà văn, báo Lao động đã phỏng vấn Hương, và Hương đã nói là trong những
năm gần đây người viết văn nổi nhất là Nguyễn Huy Thiệp.
- Thiệp nó có đến tìm
tôi. Trong thâm tâm vẫn chịu là nó viết được hơn mình. Thiệp được chuẩn bị hơn
chị, nó nói lại. Mày xông ra như một con mãnh hổ vậy, tôi công nhận.
Nó nói với tôi là bên
Bộ Ngoại giao có cho nó biết, bên Pháp mời 2 nhà văn Dương Thu Hương và Nguyễn
Huy Thiệp sang. Nó có cho tao đi thì tao đi. Còn nếu bắt tao làm con tin, nói
những chuyện gì của bọn nó thì tao không chịu. Thiệp bảo chị phải bình tĩnh mới
được. Theo như Thiệp biết, thì bên Bộ Ngoại giao họ rất thiện ý.
Tuổi trẻ vỡ mộng
Năm 20 tuổi, tôi
tự nguyện vào Trường Sơn. Cùng với đoàn văn nghệ đi các địa phương Quảng Bình
(nơi mà tiếng khóc như ri cất lên sau những trận bom.)
Đi với niềm tin trong
sáng để rồi vỡ mộng. Nhớ một kỷ niệm. Bí thư Tỉnh uỷ gặp trưởng đoàn văn công,
phẩy tay bảo mang cho nó ít bột trứng, táo tầu. Giống như một cú sốc đầu tiên.
Nghe Tư Thoan
nói, cảm thấy gã như một cường hào. Hai chữ đồng chí vang lên như một sự lừa
bịp. Tôi còn ngu dại, chưa biết gì thêm.
Cuộc sống như thời đồ
đá. Nguồn cung cấp thức ăn là kho gạo bên kia sông nơi thỉnh thoảng cũng cho chúng
tôi những hộp thịt. Kho hết phải đi lên xanh, rồi vòng xuống đồng
bằng lấy gạo. Nhớ một vụ kỷ luật mấy cô y tá. Tỉnh đội trưởng tỉnh đội Quảng
Bình đẹp trai, quyến rũ. Bê bối về nam nữ tràn lan. Những cô gái đó sau bị
thuyên chuyển công tác để cấp trên trốn tội.
Tôi sinh ra với tâm lý
phong kiến rất nặng. Nghĩ bọn có quyền đó, dùng quyền lực để chiếm đoạt phụ nữ.
Hỏi tại sao không phản ứng. Mọi người bảo không thể. Tôi nghĩ chúng ta hèn nhát
chúng ta đẫm đầu óc nô lệ.
... Thời kỳ đó qua đi.
Sau 1975, tôi vào miền Nam. Tôi không mê lụa là son phấn. Chỉ để tâm một điều
-- ở đó có hệ thống thông tin hoàn chỉnh. Người dân người ta biết nhiều. Các
vỉa hè đầy sách... Soljenitsin, Pasternak đủ cả.
Tôi choáng váng. Văn
hoá ta bị khuôn dính. Tại sao chỉ biết Nga? Dân nghe đài nước ngoài thời ấy bị
quy là phản động. Mà cũng mấy ai có đài Mẫu đơn, Xiangmao để nghe? Ở
miền Nam, người ta biết nhiều hơn hẳn.. Làm sao mà dân trí ta nâng lên được?
Ngay cánh gọi là trí thức trình độ cũng thấp thảm hại. Dễ đi theo giáo điều.
Được chỉ đạo bằng tư tưởng duy nhất. Tôi nhớ sách lược bọn thống trị Trung quốc
chôn nhà nho, đốt sách.
Phản ánh khát vọng kẻ
cầm quyền muốn đặt nhân dân trong vòng ngu dốt. Trở thành bày cừu. Ngu dân là
thế. Người đúng là người không bao giờ cam tâm kiếp con cừu.
Tại sao ta chiến đấu,
để làm gì. Ta phải đánh giá lại cuộc sống của chính mình. Tôi nghĩ vậy. Tôi
không hối tiếc những việc đã làm. Nhưng đặt ra câu hỏi sống để làm gì.
Bạn bè tôi chết nhiều
khủng khiếp ở chiến trường B5.
Xã hội phải có lý tưởng.
Lý tưởng đó phải chân thực. Đó không thể là một xã hội phong kiến được đánh
bóng mạ kền bằng những danh từ xa lạ.
Tôi không biết làm gì,
đành viết văn. Động cơ viết là muốn chỉ ra những ngộ nhận của con người trong
đời sống.
Chiến tranh xong nhiều kẻ giàu lên. Nhiều người lính khổ
sở. Trở về với một khung xe đạp, một con búp bê. Người lính đó là tôi. Còn
những kể khác, thu hoạch không giới hạn.
Chúng ta chấp nhận hy sinh. Nhưng thực tế, có sự khập
khiễng giữa lý tưởng và bộ máy thực thi. Hình như đồng hồ quay ngang.
Về mấy tác phẩm đầu tay
Lúc đầu tôi thích viết truyện tình cốt hấp dẫn, thanh
niên đọc.Thầm mong trong truyện tình có thể phát hiện ra chất xã hội. Tôi không
buộc bản thân phải nhớ mình là đàn bà. Tôi không coi mình khác đàn ông trong
văn học.
Với con người ở các nước khác, bi kịch nổi lên là trong
tình yêu. Nhưng ở ta khác, ở xã hội ta, có những gia đình tự tử vì thiếu ăn.
Quan niệm về tình yêu chi phối phương thức biểu hiện tình
yêu trong văn học.
Trong viết văn, tôi ẩu tả. Không nghĩ về nghề nhiều. Chỉ
viết văn như một nhiệm vụ công dân. Tôi có tư tưởng phong kiến. Tôi hiểu điều
đó. Tôi lùi lại. Nay là thời đại đổ vỡ niềm tin. Ở nhiều người là đổ vỡ mà
không sao kiềm chế. Lớp trẻ hiện sinh một cách vô ý thức. Họ cho không còn tình
yêu nữa. Chỉ có va chạm. Tình yêu như ly nước, cần thì uống. Vì quá khứ đè
nặng, tôi dị ứng với những cái đó. Ngay những người đàn ông, đàn bà truỵ lạc
nhất cũng không bớt đau khổ.
Người ta phải tìm những cái gì hợp với cá nhân.
Về cuốn Bên kia bờ ảo vọng. Tiểu thuyết đầu tay
nhiều nhược điểm. Hăng say. Tự nhủ không nên bán mình vì khi bán mình thì chính
anh cũng sụp đổ.
Còn cuốn Những thiên đường mù Khi cải cách
ruộng đất tôi 9 tuổi. Đang ở Bắc Ninh. Một lần qua đường tàu, thấy một đảng
viên tự sát, bộ quần áo nâu trên người còn mới. Một phú nông .
Một lần khác, lại nghe chuyện có một người bị quy là địa
chủ tự tử. Người ta kể lai lịch trong kháng chiến ông ta là đảng viên. Ta cài
làm lý trưởng. Nay bị quy oan.
Tôi không sinh ra ở nông thôn, nhưng thường đi công tác ở
nông thôn. Tôi hình dung ra biến cố đó. Một nhà văn phải nghĩ đến nỗi đau.
Không có quyền chỉ nghĩ đến những gì tốt đẹp.
Lương tâm nhà văn chỉ thanh thản khi anh không bỏ
qua những nỗi đau từng sống và chứng kiến.
Tôi biết so với thực tế, mình viết chưa thấm thía gì. Tôi
nghe có chuyện cả ngàn người chà lên một xác chết. Có những hoàn cảnh người
ta buộc phải làm việc đó. Không ai dám từ chối.
Không thể tiến lên một xã hội mới, khi dày đạp như thế. Tôi không
có kinh nghiệm trực tiếp. Nhưng lòng tôi lúc nào cũng bị ám ảnh. Một nhà văn
lớp trước, anh Mai Văn Tạo góp ý kiến cho tôi. Ông Tạo bảo Cải cách ruộng đất
là cả một sự ngạo mạn... Khinh sinh mạng con người... Tôi không quên được.
Không cần bôi đen. Bôi đen là không lương thiện.
Chưa bằng lòng với Những thiên đường mù.
Chỉ được 1%. Nhưng thế cũng được rồi. Thành công sẽ đến khi nhà văn viết như
một sự nghiệm sinh, viết về những gì mình từng phải trả giá.
Tìm lại sự thật
Xã
hội ta luôn luôn tự ngắm mình, ve vuốt mình. Cho nên mới có sự tha hoá như hôm
nay. Nhân loại chỉ một lần như thế, thời cộng sản nguyên thuỷ. Xã hội ấy xa
rồi. Đến xã hội nô lệ, đã có những thằng hề. Phong kiến còn có gián quan có ngự
sử. Họ là hồi quang soi dọi cho nhà cầm quyền. Chúng ta nổ pháo hoàn thành cách
mạng. Nhưng đây là thời kỳ khác. Việc bắt chước thời nguyên thuỷ là một sự chế
giễu lịch sử.
Tôi không ngắm mình.
Nghề văn luôn luôn bất trắc. Có thể mai đây, tôi phải bỏ bút. Luôn luôn người
ta phải lựa chọn một cách lương thiện nhất.
Mỗi con người có thể
và cần tìm cho mình một lối sống. Mỗi nhà văn đến với văn học theo con đường
của mình. Tôi đặt chức trách công dân lên trên vai trò nhà văn. Cá nhân tôi,
tôi nghĩ: những bi kịch của dân tộc lớn hơn mọi chuyện gia đình... Hãy tha thứ
cho sự nóng vội của tôi. Bây giờ tôi cần nói ngay. Chờ đến khi tôi hiểu được
hết... có khi người ta không cần tôi nữa.
Nhiệm vụ tối thượng
nhà văn - giải ảo tưởng. Cái đó cao hơn hết.
Biết ơn dân là chuyện
cũ mà không cũ. Quên dân quá lâu. Việc đó gây ra tai vạ cho cả hai. Tôi nói
điều đó, với ý nghĩ: phải hiểu đám đông. Sau cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc,
cần cuộc đấu tranh nâng cao dân trí. XHCN kiểu ta trước đây, là kiểu trại lính.
Trêu ghẹo nó, chịu tai vạ.
Nhưng khi luồng
thông tin hồi đáp bị chặt đứt - xã hội không thể lành mạnh.
Tôi thua kém mọi người
ở đây về rất nhiều điều. Mọi người cho tôi là liều lĩnh. Tôi không liều lĩnh.
Ta đi theo cách mạng, vì một xã hội tự do. Tôi biết tôi là hậu sinh. Tôi thấy
các bậc đàn anh sống trong một thời đầy đau khổ. Kiểu xã hội trại lính
chỉ đẻ ra những gia nô. Tôi biết nhiều người những nghệ sĩ, đã trở thành gia
nô.
Lịch sử đang được nói
tới rất hàm hồ. Nhiệm vụ trí thức tìm lại chân lý bị đánh rơi. Tôi rất thương
những người bị thất sủng về vườn đốt than. Nhưng không còn con đường nào khác.
Người trí thức phải chiến đấu cho công bằng xã hội. Các trí thức đi theo CNXH
không còn rung động với cuộc sống đau khổ của nhân dân. Trong những năm qua,
nhiều trí thức bó giáo lai hàng, bởi chế độ không chỉ nắm dạ dày, mà còn
nắm vận mệnh. Tôi hiểu tình trạng trí thức tan nát mong manh. Cơ chế thiếu dân
chủ đẩy họ vào bóng tối.
Người ta không thể hy
sinh thế hệ này thế hệ khác vì một lý tưởng ảo. Tôi thấy đau lòng khi thấy các
anh có tài phải sống trong đau khổ. Chế độ chuyên chế bao giờ cũng tiêu diệt
trí thức. Trước bóp mồm bóp mũi người ta không cho người ta nói. Nay khủng bố
họ bằng con đường êm dịu hơn. Cắt đứt tất cả quan hệ, làm cho họ ung thối
đi không còn khát vọng.
Một xã hội không thể
tiến lên, nếu không có trí thức. Xã hội tiêu diệt trí thức là man rợ, là có tội
với lịch sử. Nhân dân đau khổ cũng là nhân dân thần thánh. Nhưng trong mòn mỏi
có lúc họ bao che cho tội ác. Chúng ta cần đấu tranh cho thể chế cụ thể. Quốc
hội thông qua luật báo chí. Tôi nghĩ rất lạ. Trong đó có cái ý không được in
những bài ở nước ngoài. Chân lý được quy nạp trên những quyết định trái chiều.
Nếu không ai được nói khác đi, xã hội sẽ chìm vào bóng tối chuyên
chế.
Tại sao tự do quan
trọng?
Mấy thời kỳ vừa qua,
đẻ ra một lớp quý tộc mới. Đó không phải những người có tài. Mà là những rập
khuôn, là những công chức ngoan ngoãn. Quyền lực đem theo những món lời khác.
Xã hội chỉ có bọn lập trường giả tạo, bọn cơ hội.
Không có điều luật nào
quyết định được sự suy nghĩ. Trí nhớ không thể bị chi phối bởi quyền lực.
Không có lưỡi dao nào chặt được trí nhớ người ta, chỉ để phần có lợi còn lại.
Tự hoàn thiện của nhà nước là điều kiện sống còn của xã hội.
Đại hội nhà văn: Có
người tâm huyết, có người cơ hội, có người lừng chừng.
Cuộc phỏng vấn 40 phút
Bắt đầu kể:
- Lúc đầu tôi chỉ mơ
làm cầu thủ bóng bàn, làm vận động viên... Ở trong đội tuyển của tỉnh Bắc Ninh
( lúc ấy chưa sát nhập tỉnh). Lớn lên thích âm nhạc, kéo đàn ắc coóc. Học ắc
coóc 1965-1968. Học ở địa điểm sơ tán Yên Dũng gần trường nhạc. Chu + Bằng [
chồng Hương ] đều là bộ đội pháo ở Thắng.
13 tuổi có thơ đăng
báo. Vào Quảng Bình, chơi với Mây, Dạ (tôi ở Ty Văn hoá, bọn kia ở Hội).
Sau giải phóng về Huế,
làm công tác văn hoá cho sinh viên. Từ 1977 - càng mở rộng quan hệ với giới
nghệ thuật
Bà không nghĩ văn
chương như một nghề?
- Đúng.
Tức cho rằng không thể
sống bằng viết văn.
- Không. Không bao
giờ.
Nhưng vẫn xem mình như
một nhà văn. Điều đó bắt đầu từ năm nào?
- Ngay bây giờ tôi vẫn
không tin là tôi đi mãi với nghề. Ngày mai có thể chán viết. Ngày mai có thể bỏ
đi đâu đó. Trước tôi toàn viết truyện ngắn và trước nữa làm thơ. Bây giờ đây
nghĩ viết mãi những thứ đó là vô nghĩa.
Tôi trọng văn chương
mà cũng khinh văn chương. Ảnh hưởng Nguyễn Huy Thiệp. Thái độ coi văn chuơng là
ghê gớm --với tôi -- là xa lạ. Một thánh đường ư, tôi có thể vứt bỏ thánh đường
đó.
Bà không coi cái gì là
thiêng liêng?
- Sự thiêng liêng là
những giá trị mà mình xác lập. Lúc này đây là tự do, là công bằng xã hội. Lý
tưởng này khiến tôi bắt tay với những người khác. Kể cả người tôi không thích.
Ai yêu tôi, nhưng khác lý tưởng, tôi không chơi.
Mục tiêu của người
viết văn?
- Với trí thức, là đấu
tranh cho công bằng xã hội. Dám bỏ cả viết văn, nếu cần. Mục tiêu viết văn của
tôi không phải là văn chương.
Tôi được biết là nghề
này dính lắm, ai vào không ra được.
- Nó còn có danh vọng,
có tiếng tăm. Xã hội cổ lỗ, người ta không dễ làm người với nghĩa có quan niệm
riêng. Tôi thì khác. Trong sự thách đố xã hội, tìm thấy niềm vui. Tôi chấp nhận
cô đơn, kể cả tự tử. Nhưng không thể đánh mất mình. Phải làm mọi việc vì niềm
vui.
Bà nhìn giới viết văn
ra sao?
- Thương hại. Xin lỗi
nhưng tôi không bỏ được từ này. Người ta chạy vạy lặt vặt.. Tôi thấy ái ngại
cho họ. Có những người tôi kính trọng như nhà thơ Hữu Loan. Ông sẵn sàng từ bỏ
nghề văn nếu không được dùng ngòi bút làm việc của mình. Tôi thương và kính
trọng. Ông ấy nghèo khó bần cùng đi. Lựa chọn con đưòng coi như cuộc đời đã
hết, còn hơn làm điếm.
Vai trò kiến thức văn
hoá với nhà văn?
- Quan trọng. Phải có
cái vốn nào đó.
Có cố viết?
- Cũng có với nghĩa
được gì hay đấy. Tôi đi chơi, rồi về viết. Mọi sự dùi mài cũng thảm hại, nhưng
thà thế còn hơn lười biếng buông trôi.
Ai là người có ảnh
hưởng?
- Gần đây, là Nguyễn
Huy Thiệp. Đối với ông Châu tốt, quý nhưng không nói chuyện được. Chưa có
Nguyễn Huy Thiệp, chả có ai. Chơi nhiều. Bỏ nhiều.
Thiệp ảnh hưởng gì?
- Tôi chú trọng công
dân. Tôi thiếu cái phần nhân bản. Chưa đủ thì đúng hơn. Ở Thiệp, nghề văn là
nghiêm túc, đương thời là đáng khinh. Nếu nó không biết khinh bỉ tôi không chơi
với nó.
Làm sao giữ được cân
bằng?
- Cheo leo thế, kệ nó.
Nghiêm túc với Thiệp
nghĩa là gì?
- Chú ý đến nghệ
thuật. Có ý thức về nội lực. Tôi làm khơi khơi. Đáng lẽ phải tu luyện nhiều về
nghề nghiệp.
Bà có tin mình làm
được như Thiệp.
- Được.
Bà làm việc như thế
nào?
- Đọc sách hàng ngày
Có đọc đi đọc lại
quyển nào?
- Quyền lực của
B. Roussel, Thần đêm u ám của Koestler. Rồi đọc linh tinh sách Sài
Gòn trước 1975. Nhà văn Nga thích nhất là Tchékhov( phần kịch ) rồi Đốt. Vấn đề
mà ông ấy quan tâm. Đọc Paustovski thấy nhạt nhẽo.
Bà tự nhận kiến thức
chắp vá?
- Đúng. Tôi không cần hoàn chỉnh.
Văn học Pháp.
- Đọc hết...
Văn học cổ ?
- Hồ Xuân Hương. Thích
máu nổi loạn. Cả Kiều cũng không thích bằng.
Tự lực văn đoàn?
-- Ghét. Văn chương
trước 30-45 chỉ có Vũ Trọng Phụng.
Nghĩ gì khi thấy
một bạn trẻ viết văn ?
- Thấy buồn cười như
thấy người ta cưới nhau, rồi nghĩ lại có lúc kính thưa quý toà, bỏ nhau.
Trong đó có chút gì
ngớ ngẩn?
- Đúng. Nhưng đó là
kiếp người, kể cả tôi.
Thuở bé?
- Tôi là người phụ nữ
trưởng thành muộn. Khi các bạn đã yêu nhau tôi trong cặp vẫn có cặp na -
củ đậu để đi chơi.
Người đàn bà viết văn
vất vả. Vất
vả hơn đàn ông?
- Trong xã hội bạo lực, người đàn ông khó khăn hơn.
Ấn tượng về những phụ nữ viết văn?
- Tôi ít nghĩ tới. Vì mải nghĩ chuyện khác. Với họ,
không chơi. Tôi coi họ như không có.
Có bị họ ghét?
- Tôi không để ý
Bà không sợ dư luận?
- Đến bạo lực tôi cũng không sợ. Tôi chỉ sợ mình chán
mình, mình không kính trọng mình nữa. Ngoài ra, cần gì.
Có tình bạn trong văn chương?
- Không có. Chơi với ông Châu, với ông Khải là chuyện cơm
nước, trò chuyện, châm chọc.
Viết xong, có hay mang cho ai đọc
- Không!
Đọc thư bạn đọc, cảm tưởng ra sao?
- Cảm thấy lúc ấy, mình có ích cho người ta. Cộng với
lòng tha thiết với lẽ công bằng mình đã được đền đáp.
Bà tin ở tác dụng với mọi người?
- Cái đó có. Tôi thiếu thành kính với văn chương. Nhưng
tôi thành kính với con người. Tôi thấy có thể giúp cho đau khổ con người được
thuyên giảm. Mặc dù tôi biết có khi là mình đau khổ trước tiên.
Dạo này bà hay nói “nhà văn của nhân dân”?
- Mới vài năm nay. Trước kia viết bản năng. Không muốn
vào nhóm nào. Kiến thức là nghe người ta nói, cả nghe cải cách ruộng đất...
Nhưng không muốn ràng buộc với bất cứ ai.
Bà không định thành con người hoàn chỉnh.
- Kể cả khuynh hưóng văn chương. Có nhiều người
muốn dạy tôi. Rất tốt bụng. Nhưng tôi từ chối.
Một người học trò ngỗ ngược?
- Đúng, tôi thấy mình thế. Mặc dù anh Phạm Mạnh Hùng mắng
tôi xa xả nhưng anh ấy quý tôi. Ai quý, tôi tha thứ. Các ông Nhân văn Giai phẩm mời tôi đến tôi
không đến.
Đấy, tôi là thế.
Tôi bảo thủ. Tôi không uyển chuyển. Tôi ít thay đổi, chấp nê, dễ chết. Người
đàn ông tử tế đã khổ; đàn bà khổ cách khác.
Bà ít đọc sách tôn
giáo và không muốn nhẫn nhục?
- Tôi không chấp nhận
sự nhẫn nhục. Một là tôi chết. Hai là tôi sống, tôi chống lại cái ác.
Có cho là mình gặp
may?
- Nếu sống thời trước,
chết rồi. Vậy gặp may. May mắn nhất là có một quan niệm văn chương thoải mái.
Có lúc nào cảm thấy
mình bất hạnh?
- Không và có. Có lúc
nghĩ không ai khổ bằng mình Rồi lại nghĩ người khác bất hạnh hơn.
Tại sao viết văn ?
Thấy nhờ đó đấu tranh
chống cái ác tốt hơn.
Có bao giờ định bỏ?
- Sau Bên kia bờ ảo
vọng, tôi muốn tự tử. Tôi chả hiểu vì tại sao? Cộng với những đau khổ cá
nhân, lúc ấy tôi cảm thấy mọi chuyện vô nghĩa.
Thấy trong cuộc sống,
bất hạnh và hạnh phúc có từ lâu, mà vẫn như không có.
Nói chung tôi chả yêu
ai bao giờ. Nhưng thấy truyện tình người ta viết nhiều thì viết. Không có
ý thức gì. Như là Chuyện tình kể trước lúc rạng đông. Không có chuyện
của mình. Chỉ nghe kể rồi viết lại.
Bà nghĩ sao về giới phê
bình?
- Nhiều người trong họ có học nên thông minh hơn
cánh viết văn. Nhưng họ bị nô lệ.
Quan hệ với các đồng nghiệp
Có lần ông Tuân đưa
cho tôi cái các-vi-dít và bảo thêm 12 giờ trưa bao giờ cũng độc ẩm.
Hương có thể đến chơi bất cứ ngày nào.
Tôi nhận, cám ơn,
nhưng không đến.
Lúc bé, gia đình tôi
với gia đình Đỗ Chu gần nhau, nó chuyên môn đến choẹ ông bố tôi. Bao nhiêu
khách khứa của nó, ông bố tôi phải tiếp cả. Trong Các vĩ nhân tỉnh lẻ,
viết về Đỗ Chu thế là còn hiền đấy chứ!
Nhàn: Tôi là người hay
bị lừa lắm.
Hương: Tôi cũng thế.
Thằng Bách nó vẫn bảo nó cho tôi ăn quả lừa luôn đấy chứ.
Nguyễn Đăng Mạnh: Quả
lừa lớn mà Dương Thu Hương bị mắc là bị với vợ H.N.H. Bà này bán cho Hương
một loại thuốc. Tưởng là thuốc bổ, hoá ra thuốc tăng trọng lợn. Hương uống vào
mặt mũi bị đầy mụn. (Ai đó kể bà bán thuốc này từng đi mỹ viện, nó căng mặt ra, bây giờ
hoá ra mắt hiếng).
Dương Thu Hương nói
hồi gặp ở Moskva:
-- Tôi là phụ nữ, cho
nên tôi mê hai cái. Một là ở nhà, tôi phải lo làm món ăn. Hai là, đi một đại hội
festival như thế này, thế nào tôi cũng tìm được một vài kiểu quần áo
đẹp, và trở về, tôi sẽ may giống vậy.
Trần Ninh Hồ: Con bé
chê gì thì chê, nhưng gia chánh thì lại rất chuẩn.
Dương Thu Hương: Tôi
không ghét gì Xuân Quỳnh. Tôi thích thơ nó nữa. Tôi chỉ không thích nó cái tính
này -- sự khiếp nhược. Làm gì mà nó phải quỵ luỵ thằng Vũ thế? Tự nó không sống
được à? Đàn bà phải tự trọng thì đàn ông nó mới quý mình được.
Tôi cũng không chơi
với cái Thái. Tôi tả nó trong BKBAV do tưởng tượng. Ví dụ, tôi tin gần như chắc
chắn rằng cứ về nhà là nó tụt ngay quần ra.
Tôi thường nhận được
nhiều thứ của các cụ già đã về hưu, thứ nào cũng dặn là con phải giữ gìn.
Lại còn cái đám trí
thức khoa học của mình (người của những năm 60- Ân xác định), thư nhiều lắm.
Ngày 9-2-90, Hương sẽ nói chuyện với CLB trí thức ở Hà Nội.
Có lần trước đại hội
nhà văn, báo Lao động đã phỏng vấn Hương, và Hương đã nói là trong những
năm gần đây người viết văn nổi nhất là Nguyễn Huy Thiệp.
- Thiệp nó có đến tìm
tôi. Trong thâm tâm vẫn chịu là nó viết được hơn mình. Thiệp được chuẩn bị hơn
chị, nó nói lại. Mày xông ra như một con mãnh hổ vậy, tôi công nhận.
Nó nói với tôi là bên
Bộ Ngoại giao có cho nó biết, bên Pháp mời 2 nhà văn Dương Thu Hương và Nguyễn
Huy Thiệp sang. Nó có cho tao đi thì tao đi. Còn nếu bắt tao làm con tin, nói
những chuyện gì của bọn nó thì tao không chịu. Thiệp bảo chị phải bình tĩnh mới
được. Theo như Thiệp biết, thì bên Bộ Ngoại giao họ rất thiện ý.
Tuổi trẻ vỡ mộng
Năm 20 tuổi, tôi
tự nguyện vào Trường Sơn. Cùng với đoàn văn nghệ đi các địa phương Quảng Bình
(nơi mà tiếng khóc như ri cất lên sau những trận bom.)
Đi với niềm tin trong
sáng để rồi vỡ mộng. Nhớ một kỷ niệm. Bí thư Tỉnh uỷ gặp trưởng đoàn văn công,
phẩy tay bảo mang cho nó ít bột trứng, táo tầu. Giống như một cú sốc đầu tiên.
Nghe Tư Thoan
nói, cảm thấy gã như một cường hào. Hai chữ đồng chí vang lên như một sự lừa
bịp. Tôi còn ngu dại, chưa biết gì thêm.
Cuộc sống như thời đồ
đá. Nguồn cung cấp thức ăn là kho gạo bên kia sông nơi thỉnh thoảng cũng cho chúng
tôi những hộp thịt. Kho hết phải đi lên xanh, rồi vòng xuống đồng
bằng lấy gạo. Nhớ một vụ kỷ luật mấy cô y tá. Tỉnh đội trưởng tỉnh đội Quảng
Bình đẹp trai, quyến rũ. Bê bối về nam nữ tràn lan. Những cô gái đó sau bị
thuyên chuyển công tác để cấp trên trốn tội.
Tôi sinh ra với tâm lý
phong kiến rất nặng. Nghĩ bọn có quyền đó, dùng quyền lực để chiếm đoạt phụ nữ.
Hỏi tại sao không phản ứng. Mọi người bảo không thể. Tôi nghĩ chúng ta hèn nhát
chúng ta đẫm đầu óc nô lệ.
... Thời kỳ đó qua đi.
Sau 1975, tôi vào miền Nam. Tôi không mê lụa là son phấn. Chỉ để tâm một điều
-- ở đó có hệ thống thông tin hoàn chỉnh. Người dân người ta biết nhiều. Các
vỉa hè đầy sách... Soljenitsin, Pasternak đủ cả.
Tôi choáng váng. Văn
hoá ta bị khuôn dính. Tại sao chỉ biết Nga? Dân nghe đài nước ngoài thời ấy bị
quy là phản động. Mà cũng mấy ai có đài Mẫu đơn, Xiangmao để nghe? Ở
miền Nam, người ta biết nhiều hơn hẳn.. Làm sao mà dân trí ta nâng lên được?
Ngay cánh gọi là trí thức trình độ cũng thấp thảm hại. Dễ đi theo giáo điều.
Được chỉ đạo bằng tư tưởng duy nhất. Tôi nhớ sách lược bọn thống trị Trung quốc
chôn nhà nho, đốt sách.
Phản ánh khát vọng kẻ
cầm quyền muốn đặt nhân dân trong vòng ngu dốt. Trở thành bày cừu. Ngu dân là
thế. Người đúng là người không bao giờ cam tâm kiếp con cừu.
Tại sao ta chiến đấu,
để làm gì. Ta phải đánh giá lại cuộc sống của chính mình. Tôi nghĩ vậy. Tôi
không hối tiếc những việc đã làm. Nhưng đặt ra câu hỏi sống để làm gì.
Bạn bè tôi chết nhiều
khủng khiếp ở chiến trường B5.
Xã hội phải có lý tưởng.
Lý tưởng đó phải chân thực. Đó không thể là một xã hội phong kiến được đánh
bóng mạ kền bằng những danh từ xa lạ.
Tôi không biết làm gì,
đành viết văn. Động cơ viết là muốn chỉ ra những ngộ nhận của con người trong
đời sống.
Chiến tranh xong nhiều kẻ giàu lên. Nhiều người lính khổ
sở. Trở về với một khung xe đạp, một con búp bê. Người lính đó là tôi. Còn
những kể khác, thu hoạch không giới hạn.
Chúng ta chấp nhận hy sinh. Nhưng thực tế, có sự khập
khiễng giữa lý tưởng và bộ máy thực thi. Hình như đồng hồ quay ngang.
Về mấy tác phẩm đầu tay
Lúc đầu tôi thích viết truyện tình cốt hấp dẫn, thanh
niên đọc.Thầm mong trong truyện tình có thể phát hiện ra chất xã hội. Tôi không
buộc bản thân phải nhớ mình là đàn bà. Tôi không coi mình khác đàn ông trong
văn học.
Với con người ở các nước khác, bi kịch nổi lên là trong
tình yêu. Nhưng ở ta khác, ở xã hội ta, có những gia đình tự tử vì thiếu ăn.
Quan niệm về tình yêu chi phối phương thức biểu hiện tình
yêu trong văn học.
Trong viết văn, tôi ẩu tả. Không nghĩ về nghề nhiều. Chỉ
viết văn như một nhiệm vụ công dân. Tôi có tư tưởng phong kiến. Tôi hiểu điều
đó. Tôi lùi lại. Nay là thời đại đổ vỡ niềm tin. Ở nhiều người là đổ vỡ mà
không sao kiềm chế. Lớp trẻ hiện sinh một cách vô ý thức. Họ cho không còn tình
yêu nữa. Chỉ có va chạm. Tình yêu như ly nước, cần thì uống. Vì quá khứ đè
nặng, tôi dị ứng với những cái đó. Ngay những người đàn ông, đàn bà truỵ lạc
nhất cũng không bớt đau khổ.
Người ta phải tìm những cái gì hợp với cá nhân.
Về cuốn Bên kia bờ ảo vọng. Tiểu thuyết đầu tay
nhiều nhược điểm. Hăng say. Tự nhủ không nên bán mình vì khi bán mình thì chính
anh cũng sụp đổ.
Còn cuốn Những thiên đường mù Khi cải cách
ruộng đất tôi 9 tuổi. Đang ở Bắc Ninh. Một lần qua đường tàu, thấy một đảng
viên tự sát, bộ quần áo nâu trên người còn mới. Một phú nông .
Một lần khác, lại nghe chuyện có một người bị quy là địa
chủ tự tử. Người ta kể lai lịch trong kháng chiến ông ta là đảng viên. Ta cài
làm lý trưởng. Nay bị quy oan.
Tôi không sinh ra ở nông thôn, nhưng thường đi công tác ở
nông thôn. Tôi hình dung ra biến cố đó. Một nhà văn phải nghĩ đến nỗi đau.
Không có quyền chỉ nghĩ đến những gì tốt đẹp.
Lương tâm nhà văn chỉ thanh thản khi anh không bỏ
qua những nỗi đau từng sống và chứng kiến.
Tôi biết so với thực tế, mình viết chưa thấm thía gì. Tôi
nghe có chuyện cả ngàn người chà lên một xác chết. Có những hoàn cảnh người
ta buộc phải làm việc đó. Không ai dám từ chối.
Không thể tiến lên một xã hội mới, khi dày đạp như thế. Tôi không
có kinh nghiệm trực tiếp. Nhưng lòng tôi lúc nào cũng bị ám ảnh. Một nhà văn
lớp trước, anh Mai Văn Tạo góp ý kiến cho tôi. Ông Tạo bảo Cải cách ruộng đất
là cả một sự ngạo mạn... Khinh sinh mạng con người... Tôi không quên được.
Không cần bôi đen. Bôi đen là không lương thiện.
Chưa bằng lòng với Những thiên đường mù.
Chỉ được 1%. Nhưng thế cũng được rồi. Thành công sẽ đến khi nhà văn viết như
một sự nghiệm sinh, viết về những gì mình từng phải trả giá.
Tìm lại sự thật
Xã
hội ta luôn luôn tự ngắm mình, ve vuốt mình. Cho nên mới có sự tha hoá như hôm
nay. Nhân loại chỉ một lần như thế, thời cộng sản nguyên thuỷ. Xã hội ấy xa
rồi. Đến xã hội nô lệ, đã có những thằng hề. Phong kiến còn có gián quan có ngự
sử. Họ là hồi quang soi dọi cho nhà cầm quyền. Chúng ta nổ pháo hoàn thành cách
mạng. Nhưng đây là thời kỳ khác. Việc bắt chước thời nguyên thuỷ là một sự chế
giễu lịch sử.
Tôi không ngắm mình.
Nghề văn luôn luôn bất trắc. Có thể mai đây, tôi phải bỏ bút. Luôn luôn người
ta phải lựa chọn một cách lương thiện nhất.
Mỗi con người có thể
và cần tìm cho mình một lối sống. Mỗi nhà văn đến với văn học theo con đường
của mình. Tôi đặt chức trách công dân lên trên vai trò nhà văn. Cá nhân tôi,
tôi nghĩ: những bi kịch của dân tộc lớn hơn mọi chuyện gia đình... Hãy tha thứ
cho sự nóng vội của tôi. Bây giờ tôi cần nói ngay. Chờ đến khi tôi hiểu được
hết... có khi người ta không cần tôi nữa.
Nhiệm vụ tối thượng
nhà văn - giải ảo tưởng. Cái đó cao hơn hết.
Biết ơn dân là chuyện
cũ mà không cũ. Quên dân quá lâu. Việc đó gây ra tai vạ cho cả hai. Tôi nói
điều đó, với ý nghĩ: phải hiểu đám đông. Sau cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc,
cần cuộc đấu tranh nâng cao dân trí. XHCN kiểu ta trước đây, là kiểu trại lính.
Trêu ghẹo nó, chịu tai vạ.
Nhưng khi luồng
thông tin hồi đáp bị chặt đứt - xã hội không thể lành mạnh.
Tôi thua kém mọi người
ở đây về rất nhiều điều. Mọi người cho tôi là liều lĩnh. Tôi không liều lĩnh.
Ta đi theo cách mạng, vì một xã hội tự do. Tôi biết tôi là hậu sinh. Tôi thấy
các bậc đàn anh sống trong một thời đầy đau khổ. Kiểu xã hội trại lính
chỉ đẻ ra những gia nô. Tôi biết nhiều người những nghệ sĩ, đã trở thành gia
nô.
Lịch sử đang được nói
tới rất hàm hồ. Nhiệm vụ trí thức tìm lại chân lý bị đánh rơi. Tôi rất thương
những người bị thất sủng về vườn đốt than. Nhưng không còn con đường nào khác.
Người trí thức phải chiến đấu cho công bằng xã hội. Các trí thức đi theo CNXH
không còn rung động với cuộc sống đau khổ của nhân dân. Trong những năm qua,
nhiều trí thức bó giáo lai hàng, bởi chế độ không chỉ nắm dạ dày, mà còn
nắm vận mệnh. Tôi hiểu tình trạng trí thức tan nát mong manh. Cơ chế thiếu dân
chủ đẩy họ vào bóng tối.
Người ta không thể hy
sinh thế hệ này thế hệ khác vì một lý tưởng ảo. Tôi thấy đau lòng khi thấy các
anh có tài phải sống trong đau khổ. Chế độ chuyên chế bao giờ cũng tiêu diệt
trí thức. Trước bóp mồm bóp mũi người ta không cho người ta nói. Nay khủng bố
họ bằng con đường êm dịu hơn. Cắt đứt tất cả quan hệ, làm cho họ ung thối
đi không còn khát vọng.
Một xã hội không thể
tiến lên, nếu không có trí thức. Xã hội tiêu diệt trí thức là man rợ, là có tội
với lịch sử. Nhân dân đau khổ cũng là nhân dân thần thánh. Nhưng trong mòn mỏi
có lúc họ bao che cho tội ác. Chúng ta cần đấu tranh cho thể chế cụ thể. Quốc
hội thông qua luật báo chí. Tôi nghĩ rất lạ. Trong đó có cái ý không được in
những bài ở nước ngoài. Chân lý được quy nạp trên những quyết định trái chiều.
Nếu không ai được nói khác đi, xã hội sẽ chìm vào bóng tối chuyên
chế.
Tại sao tự do quan
trọng?
Mấy thời kỳ vừa qua,
đẻ ra một lớp quý tộc mới. Đó không phải những người có tài. Mà là những rập
khuôn, là những công chức ngoan ngoãn. Quyền lực đem theo những món lời khác.
Xã hội chỉ có bọn lập trường giả tạo, bọn cơ hội.
Không có điều luật nào
quyết định được sự suy nghĩ. Trí nhớ không thể bị chi phối bởi quyền lực.
Không có lưỡi dao nào chặt được trí nhớ người ta, chỉ để phần có lợi còn lại.
Tự hoàn thiện của nhà nước là điều kiện sống còn của xã hội.
Đại hội nhà văn: Có
người tâm huyết, có người cơ hội, có người lừng chừng.
Cuộc phỏng vấn 40 phút
Bắt đầu kể:
- Lúc đầu tôi chỉ mơ
làm cầu thủ bóng bàn, làm vận động viên... Ở trong đội tuyển của tỉnh Bắc Ninh
( lúc ấy chưa sát nhập tỉnh). Lớn lên thích âm nhạc, kéo đàn ắc coóc. Học ắc
coóc 1965-1968. Học ở địa điểm sơ tán Yên Dũng gần trường nhạc. Chu + Bằng [
chồng Hương ] đều là bộ đội pháo ở Thắng.
13 tuổi có thơ đăng
báo. Vào Quảng Bình, chơi với Mây, Dạ (tôi ở Ty Văn hoá, bọn kia ở Hội).
Sau giải phóng về Huế,
làm công tác văn hoá cho sinh viên. Từ 1977 - càng mở rộng quan hệ với giới
nghệ thuật
Bà không nghĩ văn
chương như một nghề?
- Đúng.
Tức cho rằng không thể
sống bằng viết văn.
- Không. Không bao
giờ.
Nhưng vẫn xem mình như
một nhà văn. Điều đó bắt đầu từ năm nào?
- Ngay bây giờ tôi vẫn
không tin là tôi đi mãi với nghề. Ngày mai có thể chán viết. Ngày mai có thể bỏ
đi đâu đó. Trước tôi toàn viết truyện ngắn và trước nữa làm thơ. Bây giờ đây
nghĩ viết mãi những thứ đó là vô nghĩa.
Tôi trọng văn chương
mà cũng khinh văn chương. Ảnh hưởng Nguyễn Huy Thiệp. Thái độ coi văn chuơng là
ghê gớm --với tôi -- là xa lạ. Một thánh đường ư, tôi có thể vứt bỏ thánh đường
đó.
Bà không coi cái gì là
thiêng liêng?
- Sự thiêng liêng là
những giá trị mà mình xác lập. Lúc này đây là tự do, là công bằng xã hội. Lý
tưởng này khiến tôi bắt tay với những người khác. Kể cả người tôi không thích.
Ai yêu tôi, nhưng khác lý tưởng, tôi không chơi.
Mục tiêu của người
viết văn?
- Với trí thức, là đấu
tranh cho công bằng xã hội. Dám bỏ cả viết văn, nếu cần. Mục tiêu viết văn của
tôi không phải là văn chương.
Tôi được biết là nghề
này dính lắm, ai vào không ra được.
- Nó còn có danh vọng,
có tiếng tăm. Xã hội cổ lỗ, người ta không dễ làm người với nghĩa có quan niệm
riêng. Tôi thì khác. Trong sự thách đố xã hội, tìm thấy niềm vui. Tôi chấp nhận
cô đơn, kể cả tự tử. Nhưng không thể đánh mất mình. Phải làm mọi việc vì niềm
vui.
Bà nhìn giới viết văn
ra sao?
- Thương hại. Xin lỗi
nhưng tôi không bỏ được từ này. Người ta chạy vạy lặt vặt.. Tôi thấy ái ngại
cho họ. Có những người tôi kính trọng như nhà thơ Hữu Loan. Ông sẵn sàng từ bỏ
nghề văn nếu không được dùng ngòi bút làm việc của mình. Tôi thương và kính
trọng. Ông ấy nghèo khó bần cùng đi. Lựa chọn con đưòng coi như cuộc đời đã
hết, còn hơn làm điếm.
Vai trò kiến thức văn
hoá với nhà văn?
- Quan trọng. Phải có
cái vốn nào đó.
Có cố viết?
- Cũng có với nghĩa
được gì hay đấy. Tôi đi chơi, rồi về viết. Mọi sự dùi mài cũng thảm hại, nhưng
thà thế còn hơn lười biếng buông trôi.
Ai là người có ảnh
hưởng?
- Gần đây, là Nguyễn
Huy Thiệp. Đối với ông Châu tốt, quý nhưng không nói chuyện được. Chưa có
Nguyễn Huy Thiệp, chả có ai. Chơi nhiều. Bỏ nhiều.
Thiệp ảnh hưởng gì?
- Tôi chú trọng công
dân. Tôi thiếu cái phần nhân bản. Chưa đủ thì đúng hơn. Ở Thiệp, nghề văn là
nghiêm túc, đương thời là đáng khinh. Nếu nó không biết khinh bỉ tôi không chơi
với nó.
Làm sao giữ được cân
bằng?
- Cheo leo thế, kệ nó.
Nghiêm túc với Thiệp
nghĩa là gì?
- Chú ý đến nghệ
thuật. Có ý thức về nội lực. Tôi làm khơi khơi. Đáng lẽ phải tu luyện nhiều về
nghề nghiệp.
Bà có tin mình làm
được như Thiệp.
- Được.
Bà làm việc như thế
nào?
- Đọc sách hàng ngày
Có đọc đi đọc lại
quyển nào?
- Quyền lực của
B. Roussel, Thần đêm u ám của Koestler. Rồi đọc linh tinh sách Sài
Gòn trước 1975. Nhà văn Nga thích nhất là Tchékhov( phần kịch ) rồi Đốt. Vấn đề
mà ông ấy quan tâm. Đọc Paustovski thấy nhạt nhẽo.
Bà tự nhận kiến thức
chắp vá?
- Đúng. Tôi không cần hoàn chỉnh.
Văn học Pháp.
- Đọc hết...
Văn học cổ ?
- Hồ Xuân Hương. Thích
máu nổi loạn. Cả Kiều cũng không thích bằng.
Tự lực văn đoàn?
-- Ghét. Văn chương
trước 30-45 chỉ có Vũ Trọng Phụng.
Nghĩ gì khi thấy
một bạn trẻ viết văn ?
- Thấy buồn cười như
thấy người ta cưới nhau, rồi nghĩ lại có lúc kính thưa quý toà, bỏ nhau.
Trong đó có chút gì
ngớ ngẩn?
- Đúng. Nhưng đó là
kiếp người, kể cả tôi.
Thuở bé?
- Tôi là người phụ nữ
trưởng thành muộn. Khi các bạn đã yêu nhau tôi trong cặp vẫn có cặp na -
củ đậu để đi chơi.
Người đàn bà viết văn
vất vả. Vất
vả hơn đàn ông?
- Trong xã hội bạo lực, người đàn ông khó khăn hơn.
Ấn tượng về những phụ nữ viết văn?
- Tôi ít nghĩ tới. Vì mải nghĩ chuyện khác. Với họ,
không chơi. Tôi coi họ như không có.
Có bị họ ghét?
- Tôi không để ý
Bà không sợ dư luận?
- Đến bạo lực tôi cũng không sợ. Tôi chỉ sợ mình chán
mình, mình không kính trọng mình nữa. Ngoài ra, cần gì.
Có tình bạn trong văn chương?
- Không có. Chơi với ông Châu, với ông Khải là chuyện cơm
nước, trò chuyện, châm chọc.
Viết xong, có hay mang cho ai đọc
- Không!
Đọc thư bạn đọc, cảm tưởng ra sao?
- Cảm thấy lúc ấy, mình có ích cho người ta. Cộng với
lòng tha thiết với lẽ công bằng mình đã được đền đáp.
Bà tin ở tác dụng với mọi người?
- Cái đó có. Tôi thiếu thành kính với văn chương. Nhưng
tôi thành kính với con người. Tôi thấy có thể giúp cho đau khổ con người được
thuyên giảm. Mặc dù tôi biết có khi là mình đau khổ trước tiên.
Dạo này bà hay nói “nhà văn của nhân dân”?
- Mới vài năm nay. Trước kia viết bản năng. Không muốn
vào nhóm nào. Kiến thức là nghe người ta nói, cả nghe cải cách ruộng đất...
Nhưng không muốn ràng buộc với bất cứ ai.
Bà không định thành con người hoàn chỉnh.
- Kể cả khuynh hưóng văn chương. Có nhiều người
muốn dạy tôi. Rất tốt bụng. Nhưng tôi từ chối.
Một người học trò ngỗ ngược?
- Đúng, tôi thấy mình thế. Mặc dù anh Phạm Mạnh Hùng mắng
tôi xa xả nhưng anh ấy quý tôi. Ai quý, tôi tha thứ. Các ông Nhân văn Giai phẩm mời tôi đến tôi
không đến.
Đấy, tôi là thế.
Tôi bảo thủ. Tôi không uyển chuyển. Tôi ít thay đổi, chấp nê, dễ chết. Người
đàn ông tử tế đã khổ; đàn bà khổ cách khác.
Bà ít đọc sách tôn
giáo và không muốn nhẫn nhục?
- Tôi không chấp nhận
sự nhẫn nhục. Một là tôi chết. Hai là tôi sống, tôi chống lại cái ác.
Có cho là mình gặp
may?
- Nếu sống thời trước,
chết rồi. Vậy gặp may. May mắn nhất là có một quan niệm văn chương thoải mái.
Có lúc nào cảm thấy
mình bất hạnh?
- Không và có. Có lúc
nghĩ không ai khổ bằng mình Rồi lại nghĩ người khác bất hạnh hơn.
Tại sao viết văn ?
Thấy nhờ đó đấu tranh
chống cái ác tốt hơn.
Có bao giờ định bỏ?
- Sau Bên kia bờ ảo
vọng, tôi muốn tự tử. Tôi chả hiểu vì tại sao? Cộng với những đau khổ cá
nhân, lúc ấy tôi cảm thấy mọi chuyện vô nghĩa.
Thấy trong cuộc sống,
bất hạnh và hạnh phúc có từ lâu, mà vẫn như không có.
Nói chung tôi chả yêu
ai bao giờ. Nhưng thấy truyện tình người ta viết nhiều thì viết. Không có
ý thức gì. Như là Chuyện tình kể trước lúc rạng đông. Không có chuyện
của mình. Chỉ nghe kể rồi viết lại.
Bà nghĩ sao về giới phê
bình?
- Nhiều người trong họ có học nên thông minh hơn
cánh viết văn. Nhưng họ bị nô lệ.
January 16, 2016
Ghi chép về Dương Thu Hương 1985-86
Các đoạn ghi chép này đã được đưa lên blog này ngày 13-3 -2012.
Nay xin đưa lại để bổ sung cho việc tìm hiểu tác phẩm Dương Thu Hương
như một hiện tượng của văn học hậu chiến.
20/2
Họp ở nhà xuất
bản Giáo dục, bàn về biên tập cuốn 20 truyện ngắn chọn lọc 1945-85.
Cái điều làm mọi người buồn bã nhất, ấy là hiếm có truyện hay. Ông Đỗ Quang Lưu
chê truyện còn thiếu action (hành động), truyện nói nhiều quá, truyện
không hoàn chỉnh.
- Thời kỳ ta có nhiều
truyện hay, vẫn là thời 55-64.
- Có nhiều tác giả đã
thành danh như Tô Hoài, Bùi Hiển không có cái hay; cả Nguyễn Quang Sáng, cả Anh
Đức (Tô Hoài chỉ ăn ở chi tiết)
- Có những người như
Vũ Thị Thường lạc chất của mình( đáng lẽ là chất đời thường lại sang xã hội
chính trị)
- Cấu trúc các truyện
thường yếu, không mấy khi có sự gặp gỡ giữa nhân vật+ cốt truyện v.v...
Riêng tôi đọc
lại, còn thấy loại như Đỗ Chu, Dương Thu Hương có nhiều cảm quan lạc hậu. Đỗ
Chu trì trệ trong cảm giác bằng lòng, hoà hợp, biết ơn. DươngThu Hương mới
trong đại cương, nhưng trong chi tiết, vẫn là hôm nay. Ghét những người
chỉ biết đến mình. Đề cao hy sinh, vì người khác. Sợ tiện nghi. Có những nét
tạm gọi là ác.
Đúng là có một thời,
cả một dân tộc kinh sợ hạnh phúc, vì cho rằng hạnh phúc khiến mình không còn
chiến đấu được nữa. Những tiêu chuẩn thông thường ở con người dường như mất
quyền tồn tại.
Trên cái nền chung
này, Hương căm giận mấy cũng là vô ích.
21/2
Một chuyện nghe được
về ông Thi do Hương kể cho Huy Phương, Huy Phương kể lại cho Nguyễn Thành Long.
Ông Nguyễn Đình Thi
lên Quảng Bá sáng tác.
Quen như với một số
người khác, mang cái mình mới viết sang đọc cho Hương nghe, giọng lên
bổng, xuống trầm, ra điều cảm động lắm. Vừa đọc được vài câu, bị Hương dội gáo
nước lạnh.
- Thôi đủ rồi, chán
cái giọng lên bổng xuống trầm tán gái của anh lắm rồi.
- Ồ, nhà văn gì côn đồ
thế này.
- Ừ, côn đồ đấy, nhưng
cầm đồ ra khỏi phòng này ngay đi.
Khi kể lại, Hương nói
thêm: Tôi ăn lương ở Điện ảnh chứ đâu phải bên Hội nhà văn, tôi cần gì.
14/4
Những lần đối diện với
Dương Thu Hương. Thoáng cảm thấy một nét gì sớm cũ càng, ở cái con người có vẻ
đang chống phá lung tung đó. Cái miệng gồm hai hàm răng thật đều xít vào nhau
toát lên một thoáng khiêu khích. Còn làm duyên làm dáng gì với nhau nữa. Không
có thần tượng, không ai cứu được ai trong cuộc đời này. Tuy vậy, khi tôi
nói thẳng những nhận xét tàn nhẫn ấy, thì Hương gật đầu.
- Đúng, tôi nhận là
tôi phong kiến, cay nghiệt.... Viết xong là biết nó thuộc về ngày hôm qua rồi,
hôm nay mình phải khác.
Tôi hay bảo Hương như
kẻ dẫu sao cũng muốn hét lên một tiếng giữa mọi người; muốn ra sao thì ra,
nhưng phải hét, thì mới chịu được.
Nguyễn Kiên:
--Dương Thu Hương là gì? Nó là sự phản ứng lại một thời.
Một thời mọi thứ xuôi theo một kiểu. Bây giờ người ta không chịu thế. Người ta
tập nói ngược lại. Loại trừ bọn phá hoại, bọn bành trướng, thì nó còn là tâm lý
mọi người bình thường. Vì thế, mới có nó. Nó cứ nói tuốt luốt ra cả.
Đỗ Chu thì lông bông quá, nên không được.
12/6
Hương hay bảo tôi là dân mặt trắng nhợt ra,
vì chả đi đâu, chỉ đọc sách, giữa cuộc đời chỉ là dân típ hôi.
Nhàn:
-- Bây giờ bà Hương này, có tài rồi, nổi tiếng rồi, có
nhà riêng rồi, bây giờ chỉ cần một gia đình yên ấm.
Nguyễn Kiên cũng ngồi đấy, cười khẽ:
- Ông này âm lịch quá. Thời này còn nghĩ chuyện gia đình
yên ấm. Cứ nổi tiếng là được rồi chứ cần gì.
Nói chuyện với Hương. Có cả Hách, Ân.
Hương ngồi kể về hoàn cảnh của mình. Lấy chồng trong sự thúc ép, đang cô độc vì
một kỷ luật vớ vẩn của lớp học. Lão Bằng này hay mò đến. Lão ta còn doạ không
lấy lão sẽ băm chết. Cảm thấy bị lão ám quá, làm ào đi: “Anh về anh bảo mẹ anh
tới đây”. Nhưng về với nhau được vài hôm là đánh vợ, mặc dù bây giờ vẫn yêu
Hương, yêu ghê gớm.
Hương:
-- Tôi ly thân với chồng 6 năm, ở riêng đã 2 năm. Nhiều
đứa đến nhòm ngó chứ. Nhưng tôi không như Xuân Quỳnh. Tôi không việc gì phải
toáy cả lên, sống thiếu đàn ông một hai tháng là không chịu nổi. Việc gì cũng
phải trả giá của nó cả.
... Con gái chúng nó dở hơi lắm. Nhớ có lần đi hội, đêm
ngủ với mấy con nhà thơ. Một đứa đọc thơ về anh hói, một đứa về anh rậm râu,
đến tận 3 giờ mới thôi. Tôi bảo chúng nó, tao thì tao yêu lão bán phở còn hơn
là hai lão già ấy. Thôi im đi cho tao ngủ. Thế mà hôm sau, về, còn thấy kể
chuyện con Nhàn nó thẽ thọt nịnh chồng, thổi cơm nếp cho chồng ăn nữa.
Ở Hương thường là một thái độ lạnh lùng ghê rợn, khi nhìn
vào đời tư của mọi người.
- Tôi có mấy đứa đàn em ở Sân khấu nó kể chuyện, khổ lắm,
như ông Vũ, khao khát tình yêu, vẫn bị bọn con gái các nhà hát nó lừa cho đấy,
những con loại đĩ giòi ra rồi, nhưng nó ỏn thót, nó xin vai. Mấy đứa đàn em tôi
bảo khổ ông Vũ, có biết gì đâu? Còn như con mẹ Quỳnh, từng này tuổi còn cắt tóc
ngắn, diện quần bò áo phông - chỉ loại con gái chưa có lớp mỡ ở bụng mới dám
diện như vậy -- rồi đến ngồi cạnh chồng, lắc lắc cái đầu, như mười tám đôi
mươi, chung quanh nó thấy chướng lắm. Nên bọn trẻ nó lại càng muốn trêu ngươi,
để chứng tỏ cái quyền lực của nó. Là quyền trẻ, quyền đẹp chứ còn gì nữa. Tôi
như con Quỳnh, tôi cứ sống đúng là tôi. Nhưng nó thì không dám, không chịu
được. Mà già rồi còn gì.
Hách nói thêm, lắm lúc nhìn vào mắt Quỳnh, lòng đen nó cứ
bạc xám ra, thấy già đi rõ quá. Chồng đi vắng là bần thần. Rồi kêu chán đời.
Chồng về, lại kể những chuyện xót xa, tuy vẫn là đùa vui nhưng xót xa. Chẳng
hạn như kể là hôm nọ, có con bé nào nó lại đến rủ Vũ đi xem. Quỳnh phải gầm
lên: “Hôm qua, anh xuống ăn cơm nguội chỗ mẹ, anh thắt lưng bằng cái dây chuối
[thực
tế bằng dây thừng]
thì có ai đến thăm anh không?”
Rồi bọn em chồng ở nhà, nó phải nói thêm vào nữa, mới
thôi.
- Được cái Quỳnh nó còn trẻ, đi với nhau còn hợp.
- Trẻ gì mà! Vũ nó phải khó chịu chứ.
Hương kể về T. Ngày nào T. + Hương rất thân nhau. Hương
hay cùng T. đến Thu Bồn. Gớm, một tình yêu tha thiết. Thấy Thu Bồn nó ra mà cả
người nàng cứ run lên. Lần ấy, T. cho rằng Hương phải bám T. để đăng bài. Tôi
mới đến tôi bảo lão Bổng. Tôi ỉa vào đăng bài ở chỗ này, chừng nào mà con T. nó
còn làm biên tập ở đây. Không đăng thì đã chết ai?
Nhưng những lời Hương kể ghê gớm nhất là về Nguyễn Đình
Thi, Tô Hoài.
Đúng là có chuyện mắng mỏ Thi, cái lần ở Quảng Bá
(tôi đã ghi ở phần trên). Sau đó, Thi vẫn phải làm lành. Tô Hoài cũng vậy. Năm
ngoái họ đi trại Đại Lải với nhau, Hương đã công kích Tô Hoài vuốt mặt không
kịp. Nhân nói về một cô biên tập viên nào đó bên Kim Đồng, Tô Hoài chê trông
như con voi già. Dương Thu Hương mới đả luôn, nhưng nó còn đỡ hơn cái con
mẹ mà anh đã húp cả cặn. Thế là Tô Hoài lại cười hí hí. Lão toàn ngồi kể chuyện
đi chơi cô đầu quỵt, rồi sợ tắc ống khói ra sao v.v. Trong đám ngồi đấy, chỉ có
Nguyễn Minh Châu là nghếch sừng lên nghe. Thấy Hương nói đồng nghiệp nhiều khi
tàn tệ, Nguyễn Kiên ngồi ngoài cũng phát cáu cơ mà. Nhưng hôm vừa rồi, nhân TV
nó quay về các nhà văn, Tô Hoài lại đến làm lành với Thu Hương. Thế là Thu
Hương lại đốp luôn: “ Từ giờ trở đi, bọn trẻ nó làm lãnh đạo chắc nó cũng không
quá đáng đến nước húp hết cả phần anh em”. Nói thế là Tô Hoài chạnh lòng, lão
đánh bài chuồn.
Nhìn
vào tác phẩm, dễ thấy ở H. là cả một sự hỗn tạp, một cái gì rất cũ có mặt bên một cái gì rất mới.
Những ngày ở Quảng Bình, sao không mang vào đây? Hình như, thấm những ngày đó
quá, nên mới có phản ứng như bây giờ.
Đọc văn thấy có một sự công phẫn, kêu giời lên vì những
cái xấu xa chung quanh. Nói tướng lên, chửi, vì đau quá (gợi nhớ tới trường hợp
Vũ Trọng Phụng). Không tìm thấy một sự bình thản (vì kém văn hoá nền chăng?)
Thấy tởm đời sống nhưng nhìn chưa ra lối thóat.
Có một mối hoài vọng ghê gớm về một quá khứ đã bị
đánh mất (hình như có liên quan đến hoàn cảnh riêng).
Trong truyện, quá khứ của nhân vật thường thơ mộng.
Những con người nghị lực, quyết tâm, nhưng vướng víu đủ thứ. Tại cái thời kỳ lạ
này chăng?
Ban mai yên ả kết luận bỏ lửng, chả giải quyết gì.
Truyện có cái phía công thức của nó “anh là người lính”, nhưng thực ra
vấn đề rộng hơn thế. Vấn đề của một xã hội đang rữa ra. Và con người hoàn toàn
đơn độc. Chính tác giả cũng buồn vì không chỉ ra một lối thoát tốt đẹp.
Trong tập Ban mai yên ả
- Những cánh buồm trong thành phố - bỏ lửng
- Chuyện một diễn viên - bỏ lửng
- Ban mai yên ả - bỏ lửng
Cuộc đời chưa cung cấp phương án giải quyết cho các tình
huống trong các tác phẩm này??
Một số mô típ thường thấy ở Dương Thu Hương.
- Chúng ta đã bỏ mất những gì tốt đẹp.
- Chúng ta chạy theo những cái vớ vẩn
- Chúng ta biến chất và thành ra một đống hoang tàn.
Truyện rất nhiều những chữ như “cứt nát” “tởm”...
Mối quan hệ với các nhà văn khác
Với Đỗ Chu không chỉ có chuyện đồng hương. Sự căm ghét
dành cho Đỗ Chu (?) ở Dương Thu Hương có cái gì đó hơn là tức vặt.
Hương cảm thấy như là Chu lừa mình. Trong sự thất bại của
Chu, Hương cảm thấy có sự thất bại của riêng mình. Nghề cũng đơn giản vậy, thế
mà hồi ấy, mình đâu có biết!
-- Bà đau Đỗ Chu vì có lần có lúc, đã coi Đỗ Chu là thần
tượng ?
-- Không, chính tôi đâu có thích Đỗ Chu.
-- Bà đừng lảng, phải thích thì bây giờ mới viết được như
vậy. Cũng như bà hay nói là con nhà gia giáo, chỉ mới đổ đốn khi vào đời.
- Đúng, con nhà gia giáo, bây giờ đứt dây, nên hóa lung
tung.
Dương Thu Hương thường có lối viết hơi rề rà.
Truyện của Hương không gọn nhưng vẫn có duyên.
Nhàn (nói với Nguyễn Minh Châu)
-- Các ông trước đây nói toàn loại truyện sạch sẽ thơm
tho. Còn cái Hương bây giờ, nó như đứng giữa đống bùn mà nói, đứng trên bùn,
day, nghịch đủ thứ, văng cả lên mặt các ông mới sướng.
Nó cảm thấy, nó phải vạch vôi các ông ra để viết cho hả
giận. Sự tồn tại của con người, đôi khi chỉ còn có nghĩa là một sự căm tức. Tao
biết tất cả chúng mày rồi. Đồ khốn nạn!
Ân:
- Chân dung người hàng xóm, tuy dở, có vẻ minh họa
quá, nhưng vẫn có chỗ này được. Nó lật tẩy. Nó cho ta thấy cái thô bỉ, đằng sau
cái bề ngoài.
Nhàn: Có phải chuyện Ban mai êm ả viết về ông Xuân
Hoàng?
Hương: Hồi ấy in ra, ở Huế khối người ta kêu như thế đấy.
Cái điều tôi sẽ phải viết cho được khi nói về Xuân Quỳnh
và Dương Thu Hương -- sự hạn chế của các tài năng hàng đầu. Họ chỉ đến thế.
Nhàn: Nên làm những tập truyện ngắn thật đều tay.
Dương Thu Hương: Tôi
dạo này không thể viết ngắn được nữa. Hoá ra mọi chuyện cũng theo thói quen.
Lúc đầu thì thơ, rồi truyện ngắn, sau nữa là truyện vừa.
Không ai nhớ tới sự
đột ngột xuất hiện. Người ta chỉ còn nói tới một nhu cầu.
1986
Phác thảo chân dung .
Tuổi Tuất 1946.
Sự xuất hiện của một
nhà văn thường khi có gì đó rất ngẫu nhiên. Trước khi anh ta viết, không ai
mong chờ. Nhưng khi đã đọc nhà văn đó rồi, người ta cảm thấy không thể thiếu
người đó được nữa. Sự ngẫu nhiên rút cục đã biến thành một nhu cầu tất yếu.
Việc tổng kết văn học
ở ta thường chỉ mới được làm một cách dè dặt. Như đối với đời sống văn học 10
năm gần đây, chưa ai có sự đánh giá cho được đầy đủ, xem có những quy luật gì
mới hình thành, những tác giả nào được đọc nhiều.
Nhưng trong nhiều lần
thăm dò ngẫu nhiên, từ Tô Hoài, Vũ Cao, … tới Nguyễn Khải, Nguyễn
Thành Long, -- khi nghe tôi hỏi có nhà văn nào được lưu ý hơn cả, nhiều
người như cùng thống nhất trả lời Dương Thu Hương.
Không chỉ làm việc với
sức trẻ, Dương Thu Hương còn mang vào đấy cả cái nhìn trẻ trung, cái phần nồng
nhiệt trong yêu cầu, đánh giá, hồi tưởng lại ngày hôm qua, khao khát về những
ngày mới.
Khác Đỗ Chu - một cách
nhìn nhận mới về đời sống không dịu ngọt một chiều, mà khai thác chất ác của
văn xuôi. Khác
Lưu Quang Vũ - không màu mè, chiều đời.
19/2
Bàn chuyện với Nguyễn Minh Châu
- Dương Thu Hương vừa lại đây chơi, ngồi nói xa xả
mấy tiếng đồng hồ, chửi rủa đủ loại người. Mình mới bảo loại như mày thì bố đứa
nào dám lấy. Kể ra tả cái tởm của đời sống, thì không đứa nào viết bằng nó.
-- Không hiểu sao con mẹ này nó lại viết muộn thế? Hay là
tại đây là loại của độc, càng để càng độc?
-- Nhưng nó cũng khôn lắm. Đến nhà nó, thấy nó rất đàng
hoàng. Mà đối xử với loại Thụ, Hải Ninh cũng giỏi lắm.
Cô Thư (ở cơ quan Tác phẩm mới)
--Thanh niên bây giờ nhiều đứa đọc chị Hương lắm. Người
ta thấy rõ Dương Thu Hương cải lương nhưng cứ thích. Vả lại, cái chính là đọc
Dương Thu Hương thấy cuộc đời này chẳng ra làm sao cả, giáo sư, nhà văn... chả
còn ai ra gì. Chỉ thỉnh thoảng mới thấy một người đàn bà tốt. Nhưng trong Những
chiếc lá chết, có một con mụ xấu còn hơn Thị Nở..
Những bất hạnh trong cuộc sống riêng tư đã xui khiến ngòi
bút tác giả đi theo hướng đó chăng. Bây giờ cứ cho chị Hương có một gia
đình hạnh phúc là hết viết.
Cái tên tiêu biểu của Dương Thu Hương Nắng ấm cuối
trời xuân . Một cái tên rất cải lương.
Nhàn: Truyện ấy rất giả.
Dương Thu Hương: Trong những cái in mấy năm nay, tôi chỉ
thích có 2 cái Thợ làm móng tay và Sói con. Chính tôi cũng chán Chân
dung người hàng xóm.
Xuân Quỳnh: Dương Thu Hương đang có vụ bê bối nào đó. Con
nó đi khắp nơi kiện.
Nhàn: Hương cũng hay bị chồng đánh lắm. Bà ấy kể thế.
Quỳnh: Với bà Hương, không đánh cũng không được.
Quân kể bà Hương theo một hoạ sĩ đến chơi. Lúc về lại
chào vợ mình chào chị ạ, cám ơn chị. Sốt cả ruột, Quân bình luận.
Thường tôi hơi ngại, khi theo Hương đến các quán hàng ăn.
Cứ gọi người ta xơi xơi như dân Hà Nội trước 1954 gọi con ở.
Đọc văn sợ nhất lúc Hương nói đến các danh hoạ, các
nhạc sĩ, các bản nhạc. Không đâu vào đâu cả. Thiếu cơ bản lại nói liều. Sao lại
có một con người tự tin như thế, vả lại hiếu thắng như thế.
Cái vẻ hấp dẫn vốn có bị cái chối, cái giả tạo
làm mất đi.
Một sự căm ghét với lớp người đi trước.
Rất hay nói tới các nghệ sĩ:
Tháng ba chua chát (diễn viên)
Buổi sáng yên tĩnh (hoạ sĩ)
Ngôi nhà trên cát (nhà thơ, nhà báo)
Nhân vật nhạy cảm với cái đẹp, nhưng vẫn là dốt nát.
Trong Những bông bần ly, Ngân hát khi đứng
trước mộ Nghiêm:
Rồi mai đây khi xa vắng em hát khúc ca xưa
Anh sẽ trở về cùng hát bên em như hồi năm nào
Văn Dương Thu Hương gần như là lời than thở rền rĩ - dù
không yếu đuối chút nào - nhưng cay đắng, tê tái, về một cái gì đã mất. Lớp
người dưới đáy xã hội thì méo mó, ngu ngốc, y như trong Tchekhov. Những người
khác có tâm hồn một chút, thì bất lực. Vả chăng, ở đây không có sự phân biệt
giả tạo tốt và xấu đâu. Chỉ có hôm trước tốt và hôm sau xấu, lúc này tốt và lúc
khác xấu, trong một con người.
Văn chương của cái thời người ta đã tận lực làm hết mọi
việc -- chiến tranh -- và sau đó nhìn lại mình, thấy ngán ngẩm (Hãy nhớ
bài viết về Dichkens của St Zweig)
Qua văn chương, tôi cũng có thể đoán những ngày đầu hoà
bình sau (1975) để lại trong Dương Thu Hương một cảm giác choáng ngợp.
Đoạn mở đầu Loài hoa biến sắc: Lời tự thú công
khai của cả một xã hội về sự hèn kém của mình. Thu Hương cũng nhiều mặc cảm,
nhiều những complex. Hương ghét những người đàn bà ở phía bên kia --Sài
Gòn trước 1975 -- hai ba lần như vậy rồi (Ngôi nhà trên cát, Lâu đài,
Cô gái bên kia hàng rào). Bị ám ảnh bởi nỗi thèm muốn một cái gì đó mà
không bao giờ đạt tới.
Hương hay trở lại những chủ đề lật tẩy. Sự khác nhau giữa
bên trong và bên ngoài. Sự đánh mất những cái tốt đẹp, phát hiện cái xấu ở một
người quen. Sự ghê tởm, phát hiện ở mình và người quanh mình những điều
đáng ghét.
Về cuộc chiến tranh Việt Nam, đến nay người ta chỉ biết
những người lính. Nhưng nó còn là cuộc chiến tranh của phụ nữ. Những người vợ ở
hậu phương, người con gái thanh niên xung phong. Dương Thu Hương thường nói về
chiến tranh như một nạn nhân.
Trong nhà văn này bản tính con người mơ mộng vẫn
còn, nhưng những giấc mộng đẹp không còn, nếu không muốn nói là nhiều ác mộng.
Nhiều lang chạ, nhảm nhí. Có điều chưa đến nỗi chán tất cả. Biết chuyển nỗi
chán vào công việc.
Dễ không mấy người tả những trò chơi thuở trẻ giỏi
giang và say mê như Dương Thu Hương. Nhưng không trò chơi nào cứu được con
người. Sự thất vọng có đủ các mùi vị của nó, cay đắng, buồn phiền.
Rất giỏi tả những sinh hoạt trưởng giả, nó làm hại nhiều
người. Nhưng có phải trong đó, vẫn có một thoáng như là ghen tị. Khi xấu, thì
những người đàn bà ở đây, mới thật thảm hại (trừ nhân vật chính). Sự phản bội
của các nhân vật trong truyện Thu Hương thật tự nhiên, không sao giải thích
nổi, và người ta chỉ có thể chết lặng đi.
Từ sự phản bội của Quý với nhân vật Thía đến của Khang
với Ngân, sự phản bội của Lý Xuân. Nhân vật Lý Xuân gợi ý về những kẻ thân thể
quá phát triển, mà đời sống tinh thần nghèo nàn.
Câu hỏi đặt ra:
- Tại sao lại có một Dương Thu Hương như vậy?
Trước 1975 Dương Thu Hương chưa viết nhiều; nhưng có
theo dõi có yêu ghét văn chương. Đã là có quá khứ, có kinh nghiệm.
Sống với chữ nghĩa một cách gan ruột cho nên không chịu
theo cái đọc được mà muốn mang lại một cái khác nó.
Đọc Hành trình ngày thơ ấu.
Phần 1. Có cái gì chắp vá lập bập nhưng cũng lạ. Trẻ con
là một bọn hư đốn - Không thích ngoan, sẵn sàng phản ứng. Lũ trẻ con đáo để
v.v..
Còn phần 2: rõ là một thứ chuyện lạ núi rừng, ở đó, nhà
văn trổ tài quan sát. Đúng là ở phần 1, đã có nhiều chuyện người lớn.
Tác giả cho thấy trẻ con bị nhiều nỗi oan uổng ra sao.
Điều quan trọng là Hương có một cuộc sống trong chiến
tranh, ngược lại không có quá khứ viết trong chiến tranh, khi sáng tác
của các nhà văn bị khuôn theo một ít mơ ước ảo tưởng và những người sắc sảo
nhất cũng thành lành hiền.
Cái tính cách mà Gorki hay nói: chất men bất phục tùng.
Nhìn ra đời sống gian dối của những người lớn quanh mình.
Ngay trong phần 2, cũng có những nhân vật ác độc (người
mợ của Dũng còm, lão già đến nhờ mua cao, chị Múi v..v.
Lối làm việc băm bổ viết nhiều loại cộng với một lối hành
văn dềnh dàng, hay tả, kể v.v..
Có thể bảo chủ đề chính của truyện Dương Thu Hương là con
người sau chiến tranh và những ao ước của họ về hạnh phúc. Những con người ấy
vết thương đầy trên mình. Cái đó cắt nghĩa nỗi thèm muốn của họ.
Xoay về phía nào cũng thấy họ rất bất hạnh. Tìm mãi hạnh
phúc không thấy, rút cục, vấn đề không phải như Nam Cao ngày nào “hạnh phúc là
cái chăn hẹp” mà là nhiều câu hỏi lớn hơn.
- khả năng làm người.
- ý thức về đời sống.
- những quan niệm về bất hạnh cũng như hạnh phúc.
Bộ mặt của hạnh phúc mới đa dạng làm sao! Có những bất
hạnh có ở mọi thời, lại có những bất hạnh mà chỉ thời này mới có! Những bất
hạnh có thể nói là chói lên bảy sắc cầu vồng và tự nhiên, như người ta tự nghĩ
ra vậy
Một câu của Nguyễn Thi Thuỵ Vũ SG : Hạnh phúc có
nhiều bộ mặt và tôi tự hỏi với tôi, hạnh phúc có bộ mặt gì?
Trong những thứ sặc sỡ, thì sặc sỡ nhất là mối quan hệ
người người.Con người thường khó khăn trong việc tìm kiếm hạnh phúc. Mà
đây lại là những cái người ta không thể vay mượn hay xin xỏ. Ao ước cháy
bỏng về hạnh phúc. Mơ ước theo đuổi từ tuổi thơ.
Dương Thu Hương hay nhớ lại những ngày hoà bình trước
1964, như Đỗ Chu,-- hay nhớ về kháng chiến. Nhưng không đúng, không có gì đúng.
Sai chi tiết, sai ngôn ngữ trước 1964.
Trong Ban mai êm ả có nói tới táo Thiện Phiến. Thứ
táo này không thể có trước 1970.
Nhớ lại quá khứ. Một thứ hạnh phúc bị đánh mất.
Có một thế giới của Dương Thu Hương. Thế giới đó có cả
màu sắc rực rỡ lẫn những mùi vị khai lợm, tanh tưởi, những hình ảnh
mồ hôi lưu cữu, nhơ nhớp, mặt xanh như đít nhái...Cần dùng
phân tâm để lý giải.
Một loại nhân vật của Dương Thu Hương -- những con người
có quá khứ đẹp, nay khốn khố. Bởi tất cả quá khứ đó đã mất đi nên nó mới đẹp
đến thế. Cái vẻ đẹp ấy may lắm còn lại trong thiên nhiên, cây cỏ (Một bờ cây
đỏ thắm)
Hình như Dương Thu Hương đã nói khá rõ nỗi hoài niệm khôn
nguôi về một cái gì đã mất đó. Băt nguồn từ dòng văn nông thôn, nhưng lại nhanh
chóng tìm thấy mình ở dòng văn đô thị. Niềm say mê đô thị tràn ngập Những
cánh buồm trong thành phố.
Con người của thơ, nay từ bỏ chuyển sang cái nhìn kiểu
văn xuôi.Từ cả tin sang hoài nghi. Một sự dang dở, quá độ, người của thời
chiến, thời bình, người của đất nước những năm này và trên thế giới.
Chưa thể đạt tới sự bình tĩnh, như Tchekhov như Trifonov.
Một tiếng kêu về nỗi bất hạnh. Sống chung với chung quanh
thật khó. Đôi lúc con người thật lạc lõng. Ai cũng có một gia đình nhưng đâu
chúng ta đã biết sống trong gia đình!
Một câu hỏi -- nữ tính là gì?
- Tuy không nói ra,
nhưng có phải với người đàn bà quan trọng nhất là gia đình. Từng người đàn bà
chỉ là phản chiếu của những người đàn ông. Đau đớn, vì bị phản bội. Không tìm
thấy mục đích sống.
Nhận xét sắc sảo,
nhưng vẫn đau nhức một cảm giác người thua cuộc là mình. Không đưa cái
bất hạnh lên thành siêu hình, chỉ thấy nó cấu véo mình hành hạ mình.
Nhà văn không được
mang ý nghĩ mình cao hơn mọi người. Không tách ra mà phải cùng chuyến xe với mọi
người mọi đau khổ.
Nay xin đưa lại để bổ sung cho việc tìm hiểu tác phẩm Dương Thu Hương
như một hiện tượng của văn học hậu chiến.
20/2
Họp ở nhà xuất
bản Giáo dục, bàn về biên tập cuốn 20 truyện ngắn chọn lọc 1945-85.
Cái điều làm mọi người buồn bã nhất, ấy là hiếm có truyện hay. Ông Đỗ Quang Lưu
chê truyện còn thiếu action (hành động), truyện nói nhiều quá, truyện
không hoàn chỉnh.
- Thời kỳ ta có nhiều
truyện hay, vẫn là thời 55-64.
- Có nhiều tác giả đã
thành danh như Tô Hoài, Bùi Hiển không có cái hay; cả Nguyễn Quang Sáng, cả Anh
Đức (Tô Hoài chỉ ăn ở chi tiết)
- Có những người như
Vũ Thị Thường lạc chất của mình( đáng lẽ là chất đời thường lại sang xã hội
chính trị)
- Cấu trúc các truyện
thường yếu, không mấy khi có sự gặp gỡ giữa nhân vật+ cốt truyện v.v...
Riêng tôi đọc
lại, còn thấy loại như Đỗ Chu, Dương Thu Hương có nhiều cảm quan lạc hậu. Đỗ
Chu trì trệ trong cảm giác bằng lòng, hoà hợp, biết ơn. DươngThu Hương mới
trong đại cương, nhưng trong chi tiết, vẫn là hôm nay. Ghét những người
chỉ biết đến mình. Đề cao hy sinh, vì người khác. Sợ tiện nghi. Có những nét
tạm gọi là ác.
Đúng là có một thời,
cả một dân tộc kinh sợ hạnh phúc, vì cho rằng hạnh phúc khiến mình không còn
chiến đấu được nữa. Những tiêu chuẩn thông thường ở con người dường như mất
quyền tồn tại.
Trên cái nền chung
này, Hương căm giận mấy cũng là vô ích.
21/2
Một chuyện nghe được
về ông Thi do Hương kể cho Huy Phương, Huy Phương kể lại cho Nguyễn Thành Long.
Ông Nguyễn Đình Thi
lên Quảng Bá sáng tác.
Quen như với một số
người khác, mang cái mình mới viết sang đọc cho Hương nghe, giọng lên
bổng, xuống trầm, ra điều cảm động lắm. Vừa đọc được vài câu, bị Hương dội gáo
nước lạnh.
- Thôi đủ rồi, chán
cái giọng lên bổng xuống trầm tán gái của anh lắm rồi.
- Ồ, nhà văn gì côn đồ
thế này.
- Ừ, côn đồ đấy, nhưng
cầm đồ ra khỏi phòng này ngay đi.
Khi kể lại, Hương nói
thêm: Tôi ăn lương ở Điện ảnh chứ đâu phải bên Hội nhà văn, tôi cần gì.
14/4
Những lần đối diện với
Dương Thu Hương. Thoáng cảm thấy một nét gì sớm cũ càng, ở cái con người có vẻ
đang chống phá lung tung đó. Cái miệng gồm hai hàm răng thật đều xít vào nhau
toát lên một thoáng khiêu khích. Còn làm duyên làm dáng gì với nhau nữa. Không
có thần tượng, không ai cứu được ai trong cuộc đời này. Tuy vậy, khi tôi
nói thẳng những nhận xét tàn nhẫn ấy, thì Hương gật đầu.
- Đúng, tôi nhận là
tôi phong kiến, cay nghiệt.... Viết xong là biết nó thuộc về ngày hôm qua rồi,
hôm nay mình phải khác.
Tôi hay bảo Hương như
kẻ dẫu sao cũng muốn hét lên một tiếng giữa mọi người; muốn ra sao thì ra,
nhưng phải hét, thì mới chịu được.
Nguyễn Kiên:
--Dương Thu Hương là gì? Nó là sự phản ứng lại một thời.
Một thời mọi thứ xuôi theo một kiểu. Bây giờ người ta không chịu thế. Người ta
tập nói ngược lại. Loại trừ bọn phá hoại, bọn bành trướng, thì nó còn là tâm lý
mọi người bình thường. Vì thế, mới có nó. Nó cứ nói tuốt luốt ra cả.
Đỗ Chu thì lông bông quá, nên không được.
12/6
Hương hay bảo tôi là dân mặt trắng nhợt ra,
vì chả đi đâu, chỉ đọc sách, giữa cuộc đời chỉ là dân típ hôi.
Nhàn:
-- Bây giờ bà Hương này, có tài rồi, nổi tiếng rồi, có
nhà riêng rồi, bây giờ chỉ cần một gia đình yên ấm.
Nguyễn Kiên cũng ngồi đấy, cười khẽ:
- Ông này âm lịch quá. Thời này còn nghĩ chuyện gia đình
yên ấm. Cứ nổi tiếng là được rồi chứ cần gì.
Nói chuyện với Hương. Có cả Hách, Ân.
Hương ngồi kể về hoàn cảnh của mình. Lấy chồng trong sự thúc ép, đang cô độc vì
một kỷ luật vớ vẩn của lớp học. Lão Bằng này hay mò đến. Lão ta còn doạ không
lấy lão sẽ băm chết. Cảm thấy bị lão ám quá, làm ào đi: “Anh về anh bảo mẹ anh
tới đây”. Nhưng về với nhau được vài hôm là đánh vợ, mặc dù bây giờ vẫn yêu
Hương, yêu ghê gớm.
Hương:
-- Tôi ly thân với chồng 6 năm, ở riêng đã 2 năm. Nhiều
đứa đến nhòm ngó chứ. Nhưng tôi không như Xuân Quỳnh. Tôi không việc gì phải
toáy cả lên, sống thiếu đàn ông một hai tháng là không chịu nổi. Việc gì cũng
phải trả giá của nó cả.
... Con gái chúng nó dở hơi lắm. Nhớ có lần đi hội, đêm
ngủ với mấy con nhà thơ. Một đứa đọc thơ về anh hói, một đứa về anh rậm râu,
đến tận 3 giờ mới thôi. Tôi bảo chúng nó, tao thì tao yêu lão bán phở còn hơn
là hai lão già ấy. Thôi im đi cho tao ngủ. Thế mà hôm sau, về, còn thấy kể
chuyện con Nhàn nó thẽ thọt nịnh chồng, thổi cơm nếp cho chồng ăn nữa.
Ở Hương thường là một thái độ lạnh lùng ghê rợn, khi nhìn
vào đời tư của mọi người.
- Tôi có mấy đứa đàn em ở Sân khấu nó kể chuyện, khổ lắm,
như ông Vũ, khao khát tình yêu, vẫn bị bọn con gái các nhà hát nó lừa cho đấy,
những con loại đĩ giòi ra rồi, nhưng nó ỏn thót, nó xin vai. Mấy đứa đàn em tôi
bảo khổ ông Vũ, có biết gì đâu? Còn như con mẹ Quỳnh, từng này tuổi còn cắt tóc
ngắn, diện quần bò áo phông - chỉ loại con gái chưa có lớp mỡ ở bụng mới dám
diện như vậy -- rồi đến ngồi cạnh chồng, lắc lắc cái đầu, như mười tám đôi
mươi, chung quanh nó thấy chướng lắm. Nên bọn trẻ nó lại càng muốn trêu ngươi,
để chứng tỏ cái quyền lực của nó. Là quyền trẻ, quyền đẹp chứ còn gì nữa. Tôi
như con Quỳnh, tôi cứ sống đúng là tôi. Nhưng nó thì không dám, không chịu
được. Mà già rồi còn gì.
Hách nói thêm, lắm lúc nhìn vào mắt Quỳnh, lòng đen nó cứ
bạc xám ra, thấy già đi rõ quá. Chồng đi vắng là bần thần. Rồi kêu chán đời.
Chồng về, lại kể những chuyện xót xa, tuy vẫn là đùa vui nhưng xót xa. Chẳng
hạn như kể là hôm nọ, có con bé nào nó lại đến rủ Vũ đi xem. Quỳnh phải gầm
lên: “Hôm qua, anh xuống ăn cơm nguội chỗ mẹ, anh thắt lưng bằng cái dây chuối
[thực
tế bằng dây thừng]
thì có ai đến thăm anh không?”
Rồi bọn em chồng ở nhà, nó phải nói thêm vào nữa, mới
thôi.
- Được cái Quỳnh nó còn trẻ, đi với nhau còn hợp.
- Trẻ gì mà! Vũ nó phải khó chịu chứ.
Hương kể về T. Ngày nào T. + Hương rất thân nhau. Hương
hay cùng T. đến Thu Bồn. Gớm, một tình yêu tha thiết. Thấy Thu Bồn nó ra mà cả
người nàng cứ run lên. Lần ấy, T. cho rằng Hương phải bám T. để đăng bài. Tôi
mới đến tôi bảo lão Bổng. Tôi ỉa vào đăng bài ở chỗ này, chừng nào mà con T. nó
còn làm biên tập ở đây. Không đăng thì đã chết ai?
Nhưng những lời Hương kể ghê gớm nhất là về Nguyễn Đình
Thi, Tô Hoài.
Đúng là có chuyện mắng mỏ Thi, cái lần ở Quảng Bá
(tôi đã ghi ở phần trên). Sau đó, Thi vẫn phải làm lành. Tô Hoài cũng vậy. Năm
ngoái họ đi trại Đại Lải với nhau, Hương đã công kích Tô Hoài vuốt mặt không
kịp. Nhân nói về một cô biên tập viên nào đó bên Kim Đồng, Tô Hoài chê trông
như con voi già. Dương Thu Hương mới đả luôn, nhưng nó còn đỡ hơn cái con
mẹ mà anh đã húp cả cặn. Thế là Tô Hoài lại cười hí hí. Lão toàn ngồi kể chuyện
đi chơi cô đầu quỵt, rồi sợ tắc ống khói ra sao v.v. Trong đám ngồi đấy, chỉ có
Nguyễn Minh Châu là nghếch sừng lên nghe. Thấy Hương nói đồng nghiệp nhiều khi
tàn tệ, Nguyễn Kiên ngồi ngoài cũng phát cáu cơ mà. Nhưng hôm vừa rồi, nhân TV
nó quay về các nhà văn, Tô Hoài lại đến làm lành với Thu Hương. Thế là Thu
Hương lại đốp luôn: “ Từ giờ trở đi, bọn trẻ nó làm lãnh đạo chắc nó cũng không
quá đáng đến nước húp hết cả phần anh em”. Nói thế là Tô Hoài chạnh lòng, lão
đánh bài chuồn.
Nhìn
vào tác phẩm, dễ thấy ở H. là cả một sự hỗn tạp, một cái gì rất cũ có mặt bên một cái gì rất mới.
Những ngày ở Quảng Bình, sao không mang vào đây? Hình như, thấm những ngày đó
quá, nên mới có phản ứng như bây giờ.
Đọc văn thấy có một sự công phẫn, kêu giời lên vì những
cái xấu xa chung quanh. Nói tướng lên, chửi, vì đau quá (gợi nhớ tới trường hợp
Vũ Trọng Phụng). Không tìm thấy một sự bình thản (vì kém văn hoá nền chăng?)
Thấy tởm đời sống nhưng nhìn chưa ra lối thóat.
Có một mối hoài vọng ghê gớm về một quá khứ đã bị
đánh mất (hình như có liên quan đến hoàn cảnh riêng).
Trong truyện, quá khứ của nhân vật thường thơ mộng.
Những con người nghị lực, quyết tâm, nhưng vướng víu đủ thứ. Tại cái thời kỳ lạ
này chăng?
Ban mai yên ả kết luận bỏ lửng, chả giải quyết gì.
Truyện có cái phía công thức của nó “anh là người lính”, nhưng thực ra
vấn đề rộng hơn thế. Vấn đề của một xã hội đang rữa ra. Và con người hoàn toàn
đơn độc. Chính tác giả cũng buồn vì không chỉ ra một lối thoát tốt đẹp.
Trong tập Ban mai yên ả
- Những cánh buồm trong thành phố - bỏ lửng
- Chuyện một diễn viên - bỏ lửng
- Ban mai yên ả - bỏ lửng
Cuộc đời chưa cung cấp phương án giải quyết cho các tình
huống trong các tác phẩm này??
Một số mô típ thường thấy ở Dương Thu Hương.
- Chúng ta đã bỏ mất những gì tốt đẹp.
- Chúng ta chạy theo những cái vớ vẩn
- Chúng ta biến chất và thành ra một đống hoang tàn.
Truyện rất nhiều những chữ như “cứt nát” “tởm”...
Mối quan hệ với các nhà văn khác
Với Đỗ Chu không chỉ có chuyện đồng hương. Sự căm ghét
dành cho Đỗ Chu (?) ở Dương Thu Hương có cái gì đó hơn là tức vặt.
Hương cảm thấy như là Chu lừa mình. Trong sự thất bại của
Chu, Hương cảm thấy có sự thất bại của riêng mình. Nghề cũng đơn giản vậy, thế
mà hồi ấy, mình đâu có biết!
-- Bà đau Đỗ Chu vì có lần có lúc, đã coi Đỗ Chu là thần
tượng ?
-- Không, chính tôi đâu có thích Đỗ Chu.
-- Bà đừng lảng, phải thích thì bây giờ mới viết được như
vậy. Cũng như bà hay nói là con nhà gia giáo, chỉ mới đổ đốn khi vào đời.
- Đúng, con nhà gia giáo, bây giờ đứt dây, nên hóa lung
tung.
Dương Thu Hương thường có lối viết hơi rề rà.
Truyện của Hương không gọn nhưng vẫn có duyên.
Nhàn (nói với Nguyễn Minh Châu)
-- Các ông trước đây nói toàn loại truyện sạch sẽ thơm
tho. Còn cái Hương bây giờ, nó như đứng giữa đống bùn mà nói, đứng trên bùn,
day, nghịch đủ thứ, văng cả lên mặt các ông mới sướng.
Nó cảm thấy, nó phải vạch vôi các ông ra để viết cho hả
giận. Sự tồn tại của con người, đôi khi chỉ còn có nghĩa là một sự căm tức. Tao
biết tất cả chúng mày rồi. Đồ khốn nạn!
Ân:
- Chân dung người hàng xóm, tuy dở, có vẻ minh họa
quá, nhưng vẫn có chỗ này được. Nó lật tẩy. Nó cho ta thấy cái thô bỉ, đằng sau
cái bề ngoài.
Nhàn: Có phải chuyện Ban mai êm ả viết về ông Xuân
Hoàng?
Hương: Hồi ấy in ra, ở Huế khối người ta kêu như thế đấy.
Cái điều tôi sẽ phải viết cho được khi nói về Xuân Quỳnh
và Dương Thu Hương -- sự hạn chế của các tài năng hàng đầu. Họ chỉ đến thế.
Nhàn: Nên làm những tập truyện ngắn thật đều tay.
Dương Thu Hương: Tôi
dạo này không thể viết ngắn được nữa. Hoá ra mọi chuyện cũng theo thói quen.
Lúc đầu thì thơ, rồi truyện ngắn, sau nữa là truyện vừa.
Không ai nhớ tới sự
đột ngột xuất hiện. Người ta chỉ còn nói tới một nhu cầu.
1986
Phác thảo chân dung .
Tuổi Tuất 1946.
Sự xuất hiện của một
nhà văn thường khi có gì đó rất ngẫu nhiên. Trước khi anh ta viết, không ai
mong chờ. Nhưng khi đã đọc nhà văn đó rồi, người ta cảm thấy không thể thiếu
người đó được nữa. Sự ngẫu nhiên rút cục đã biến thành một nhu cầu tất yếu.
Việc tổng kết văn học
ở ta thường chỉ mới được làm một cách dè dặt. Như đối với đời sống văn học 10
năm gần đây, chưa ai có sự đánh giá cho được đầy đủ, xem có những quy luật gì
mới hình thành, những tác giả nào được đọc nhiều.
Nhưng trong nhiều lần
thăm dò ngẫu nhiên, từ Tô Hoài, Vũ Cao, … tới Nguyễn Khải, Nguyễn
Thành Long, -- khi nghe tôi hỏi có nhà văn nào được lưu ý hơn cả, nhiều
người như cùng thống nhất trả lời Dương Thu Hương.
Không chỉ làm việc với
sức trẻ, Dương Thu Hương còn mang vào đấy cả cái nhìn trẻ trung, cái phần nồng
nhiệt trong yêu cầu, đánh giá, hồi tưởng lại ngày hôm qua, khao khát về những
ngày mới.
Khác Đỗ Chu - một cách
nhìn nhận mới về đời sống không dịu ngọt một chiều, mà khai thác chất ác của
văn xuôi. Khác
Lưu Quang Vũ - không màu mè, chiều đời.
19/2
Bàn chuyện với Nguyễn Minh Châu
- Dương Thu Hương vừa lại đây chơi, ngồi nói xa xả
mấy tiếng đồng hồ, chửi rủa đủ loại người. Mình mới bảo loại như mày thì bố đứa
nào dám lấy. Kể ra tả cái tởm của đời sống, thì không đứa nào viết bằng nó.
-- Không hiểu sao con mẹ này nó lại viết muộn thế? Hay là
tại đây là loại của độc, càng để càng độc?
-- Nhưng nó cũng khôn lắm. Đến nhà nó, thấy nó rất đàng
hoàng. Mà đối xử với loại Thụ, Hải Ninh cũng giỏi lắm.
Cô Thư (ở cơ quan Tác phẩm mới)
--Thanh niên bây giờ nhiều đứa đọc chị Hương lắm. Người
ta thấy rõ Dương Thu Hương cải lương nhưng cứ thích. Vả lại, cái chính là đọc
Dương Thu Hương thấy cuộc đời này chẳng ra làm sao cả, giáo sư, nhà văn... chả
còn ai ra gì. Chỉ thỉnh thoảng mới thấy một người đàn bà tốt. Nhưng trong Những
chiếc lá chết, có một con mụ xấu còn hơn Thị Nở..
Những bất hạnh trong cuộc sống riêng tư đã xui khiến ngòi
bút tác giả đi theo hướng đó chăng. Bây giờ cứ cho chị Hương có một gia
đình hạnh phúc là hết viết.
Cái tên tiêu biểu của Dương Thu Hương Nắng ấm cuối
trời xuân . Một cái tên rất cải lương.
Nhàn: Truyện ấy rất giả.
Dương Thu Hương: Trong những cái in mấy năm nay, tôi chỉ
thích có 2 cái Thợ làm móng tay và Sói con. Chính tôi cũng chán Chân
dung người hàng xóm.
Xuân Quỳnh: Dương Thu Hương đang có vụ bê bối nào đó. Con
nó đi khắp nơi kiện.
Nhàn: Hương cũng hay bị chồng đánh lắm. Bà ấy kể thế.
Quỳnh: Với bà Hương, không đánh cũng không được.
Quân kể bà Hương theo một hoạ sĩ đến chơi. Lúc về lại
chào vợ mình chào chị ạ, cám ơn chị. Sốt cả ruột, Quân bình luận.
Thường tôi hơi ngại, khi theo Hương đến các quán hàng ăn.
Cứ gọi người ta xơi xơi như dân Hà Nội trước 1954 gọi con ở.
Đọc văn sợ nhất lúc Hương nói đến các danh hoạ, các
nhạc sĩ, các bản nhạc. Không đâu vào đâu cả. Thiếu cơ bản lại nói liều. Sao lại
có một con người tự tin như thế, vả lại hiếu thắng như thế.
Cái vẻ hấp dẫn vốn có bị cái chối, cái giả tạo
làm mất đi.
Một sự căm ghét với lớp người đi trước.
Rất hay nói tới các nghệ sĩ:
Tháng ba chua chát (diễn viên)
Buổi sáng yên tĩnh (hoạ sĩ)
Ngôi nhà trên cát (nhà thơ, nhà báo)
Nhân vật nhạy cảm với cái đẹp, nhưng vẫn là dốt nát.
Trong Những bông bần ly, Ngân hát khi đứng
trước mộ Nghiêm:
Rồi mai đây khi xa vắng em hát khúc ca xưa
Anh sẽ trở về cùng hát bên em như hồi năm nào
Văn Dương Thu Hương gần như là lời than thở rền rĩ - dù
không yếu đuối chút nào - nhưng cay đắng, tê tái, về một cái gì đã mất. Lớp
người dưới đáy xã hội thì méo mó, ngu ngốc, y như trong Tchekhov. Những người
khác có tâm hồn một chút, thì bất lực. Vả chăng, ở đây không có sự phân biệt
giả tạo tốt và xấu đâu. Chỉ có hôm trước tốt và hôm sau xấu, lúc này tốt và lúc
khác xấu, trong một con người.
Văn chương của cái thời người ta đã tận lực làm hết mọi
việc -- chiến tranh -- và sau đó nhìn lại mình, thấy ngán ngẩm (Hãy nhớ
bài viết về Dichkens của St Zweig)
Qua văn chương, tôi cũng có thể đoán những ngày đầu hoà
bình sau (1975) để lại trong Dương Thu Hương một cảm giác choáng ngợp.
Đoạn mở đầu Loài hoa biến sắc: Lời tự thú công
khai của cả một xã hội về sự hèn kém của mình. Thu Hương cũng nhiều mặc cảm,
nhiều những complex. Hương ghét những người đàn bà ở phía bên kia --Sài
Gòn trước 1975 -- hai ba lần như vậy rồi (Ngôi nhà trên cát, Lâu đài,
Cô gái bên kia hàng rào). Bị ám ảnh bởi nỗi thèm muốn một cái gì đó mà
không bao giờ đạt tới.
Hương hay trở lại những chủ đề lật tẩy. Sự khác nhau giữa
bên trong và bên ngoài. Sự đánh mất những cái tốt đẹp, phát hiện cái xấu ở một
người quen. Sự ghê tởm, phát hiện ở mình và người quanh mình những điều
đáng ghét.
Về cuộc chiến tranh Việt Nam, đến nay người ta chỉ biết
những người lính. Nhưng nó còn là cuộc chiến tranh của phụ nữ. Những người vợ ở
hậu phương, người con gái thanh niên xung phong. Dương Thu Hương thường nói về
chiến tranh như một nạn nhân.
Trong nhà văn này bản tính con người mơ mộng vẫn
còn, nhưng những giấc mộng đẹp không còn, nếu không muốn nói là nhiều ác mộng.
Nhiều lang chạ, nhảm nhí. Có điều chưa đến nỗi chán tất cả. Biết chuyển nỗi
chán vào công việc.
Dễ không mấy người tả những trò chơi thuở trẻ giỏi
giang và say mê như Dương Thu Hương. Nhưng không trò chơi nào cứu được con
người. Sự thất vọng có đủ các mùi vị của nó, cay đắng, buồn phiền.
Rất giỏi tả những sinh hoạt trưởng giả, nó làm hại nhiều
người. Nhưng có phải trong đó, vẫn có một thoáng như là ghen tị. Khi xấu, thì
những người đàn bà ở đây, mới thật thảm hại (trừ nhân vật chính). Sự phản bội
của các nhân vật trong truyện Thu Hương thật tự nhiên, không sao giải thích
nổi, và người ta chỉ có thể chết lặng đi.
Từ sự phản bội của Quý với nhân vật Thía đến của Khang
với Ngân, sự phản bội của Lý Xuân. Nhân vật Lý Xuân gợi ý về những kẻ thân thể
quá phát triển, mà đời sống tinh thần nghèo nàn.
Câu hỏi đặt ra:
- Tại sao lại có một Dương Thu Hương như vậy?
Trước 1975 Dương Thu Hương chưa viết nhiều; nhưng có
theo dõi có yêu ghét văn chương. Đã là có quá khứ, có kinh nghiệm.
Sống với chữ nghĩa một cách gan ruột cho nên không chịu
theo cái đọc được mà muốn mang lại một cái khác nó.
Đọc Hành trình ngày thơ ấu.
Phần 1. Có cái gì chắp vá lập bập nhưng cũng lạ. Trẻ con
là một bọn hư đốn - Không thích ngoan, sẵn sàng phản ứng. Lũ trẻ con đáo để
v.v..
Còn phần 2: rõ là một thứ chuyện lạ núi rừng, ở đó, nhà
văn trổ tài quan sát. Đúng là ở phần 1, đã có nhiều chuyện người lớn.
Tác giả cho thấy trẻ con bị nhiều nỗi oan uổng ra sao.
Điều quan trọng là Hương có một cuộc sống trong chiến
tranh, ngược lại không có quá khứ viết trong chiến tranh, khi sáng tác
của các nhà văn bị khuôn theo một ít mơ ước ảo tưởng và những người sắc sảo
nhất cũng thành lành hiền.
Cái tính cách mà Gorki hay nói: chất men bất phục tùng.
Nhìn ra đời sống gian dối của những người lớn quanh mình.
Ngay trong phần 2, cũng có những nhân vật ác độc (người
mợ của Dũng còm, lão già đến nhờ mua cao, chị Múi v..v.
Lối làm việc băm bổ viết nhiều loại cộng với một lối hành
văn dềnh dàng, hay tả, kể v.v..
Có thể bảo chủ đề chính của truyện Dương Thu Hương là con
người sau chiến tranh và những ao ước của họ về hạnh phúc. Những con người ấy
vết thương đầy trên mình. Cái đó cắt nghĩa nỗi thèm muốn của họ.
Xoay về phía nào cũng thấy họ rất bất hạnh. Tìm mãi hạnh
phúc không thấy, rút cục, vấn đề không phải như Nam Cao ngày nào “hạnh phúc là
cái chăn hẹp” mà là nhiều câu hỏi lớn hơn.
- khả năng làm người.
- ý thức về đời sống.
- những quan niệm về bất hạnh cũng như hạnh phúc.
Bộ mặt của hạnh phúc mới đa dạng làm sao! Có những bất
hạnh có ở mọi thời, lại có những bất hạnh mà chỉ thời này mới có! Những bất
hạnh có thể nói là chói lên bảy sắc cầu vồng và tự nhiên, như người ta tự nghĩ
ra vậy
Một câu của Nguyễn Thi Thuỵ Vũ SG : Hạnh phúc có
nhiều bộ mặt và tôi tự hỏi với tôi, hạnh phúc có bộ mặt gì?
Trong những thứ sặc sỡ, thì sặc sỡ nhất là mối quan hệ
người người.Con người thường khó khăn trong việc tìm kiếm hạnh phúc. Mà
đây lại là những cái người ta không thể vay mượn hay xin xỏ. Ao ước cháy
bỏng về hạnh phúc. Mơ ước theo đuổi từ tuổi thơ.
Dương Thu Hương hay nhớ lại những ngày hoà bình trước
1964, như Đỗ Chu,-- hay nhớ về kháng chiến. Nhưng không đúng, không có gì đúng.
Sai chi tiết, sai ngôn ngữ trước 1964.
Trong Ban mai êm ả có nói tới táo Thiện Phiến. Thứ
táo này không thể có trước 1970.
Nhớ lại quá khứ. Một thứ hạnh phúc bị đánh mất.
Có một thế giới của Dương Thu Hương. Thế giới đó có cả
màu sắc rực rỡ lẫn những mùi vị khai lợm, tanh tưởi, những hình ảnh
mồ hôi lưu cữu, nhơ nhớp, mặt xanh như đít nhái...Cần dùng
phân tâm để lý giải.
Một loại nhân vật của Dương Thu Hương -- những con người
có quá khứ đẹp, nay khốn khố. Bởi tất cả quá khứ đó đã mất đi nên nó mới đẹp
đến thế. Cái vẻ đẹp ấy may lắm còn lại trong thiên nhiên, cây cỏ (Một bờ cây
đỏ thắm)
Hình như Dương Thu Hương đã nói khá rõ nỗi hoài niệm khôn
nguôi về một cái gì đã mất đó. Băt nguồn từ dòng văn nông thôn, nhưng lại nhanh
chóng tìm thấy mình ở dòng văn đô thị. Niềm say mê đô thị tràn ngập Những
cánh buồm trong thành phố.
Con người của thơ, nay từ bỏ chuyển sang cái nhìn kiểu
văn xuôi.Từ cả tin sang hoài nghi. Một sự dang dở, quá độ, người của thời
chiến, thời bình, người của đất nước những năm này và trên thế giới.
Chưa thể đạt tới sự bình tĩnh, như Tchekhov như Trifonov.
Một tiếng kêu về nỗi bất hạnh. Sống chung với chung quanh
thật khó. Đôi lúc con người thật lạc lõng. Ai cũng có một gia đình nhưng đâu
chúng ta đã biết sống trong gia đình!
Một câu hỏi -- nữ tính là gì?
- Tuy không nói ra,
nhưng có phải với người đàn bà quan trọng nhất là gia đình. Từng người đàn bà
chỉ là phản chiếu của những người đàn ông. Đau đớn, vì bị phản bội. Không tìm
thấy mục đích sống.
Nhận xét sắc sảo,
nhưng vẫn đau nhức một cảm giác người thua cuộc là mình. Không đưa cái
bất hạnh lên thành siêu hình, chỉ thấy nó cấu véo mình hành hạ mình.
Nhà văn không được
mang ý nghĩ mình cao hơn mọi người. Không tách ra mà phải cùng chuyến xe với mọi
người mọi đau khổ.
Vương Trí Nhàn's Blog
- Vương Trí Nhàn's profile
- 10 followers
Vương Trí Nhàn isn't a Goodreads Author
(yet),
but they
do have a blog,
so here are some recent posts imported from
their feed.
