Dimitrios Konidaris's Blog, page 18
July 27, 2020
ΑΣΚΗΣΗ ΣΚΑΙΑΣ ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΜΑΔΑ AEGEUS - SOCIETY OF AEGEAN PREHISTORY ΣΤΟ FACEBOOK
ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΣΚΑΙΑΣ ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑΣ ΑΠΟ ΟΜΑΔΑ ΣΤΟ FACEBOOK
Σήμερα το πρωί της 27.07.2020 από 'διαχειριστή' της ομάδας Aegeus – Society of Aegean Prehistory αφαιρέθηκε ανάρτησή μου που γνωστοποιούσε την κυκλοφορία του βιβλίου μου Ο ΚΙΝΕΖΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ διότι:
"Το σάιτ του 'Αιγέα' κατά κανόνα δεν επιτρέπει διαφημίσεις, ειδικά αυτο-διαφημίσεις, και ακόμα ειδικότερα για αυτο-εκδόσεις."
Είναι αξιοσημείωτο ότι σύμφωνα με ανάρτηση της διαχειρίστριας του ΑΙΓΕΑ κ. Α. Κ. η αιτιολογία της λογοκρισίας άλλαξε:
"Ωστόσο έχουμε ως αρχή να αφαιρούμε όλες τις αναρτήσεις που θεωρούμε ότι δεν έχουν σχέση με την προϊστορία του Αιγαίου."
για να ακολουθήσει αργότερα και νέα ερμηνεία:
"η δική σας [ανάρτηση] θεωρήθηκε ότι εμπίπτει σε αυτήν την κατηγορία .. των ανάρμοστων ή άσχετων αναρτήσεων"
Ζήτω η ελεύθερη διακίνηση των ιδεών, κάτω η α-ήθεια και α-γένεια ...Σας τους παραδίδω .. για να θαυμάσετε τα ελληνο-αγγλικά, την ισχύ περιορισμών 'κατά κανόνα' και τόσα άλλα που κρύβονται σε δυό γραμμές...
Ο Μεγάλος Αδελφός είναι ήδη εδώ, ..
Σήμερα το πρωί της 27.07.2020 από 'διαχειριστή' της ομάδας Aegeus – Society of Aegean Prehistory αφαιρέθηκε ανάρτησή μου που γνωστοποιούσε την κυκλοφορία του βιβλίου μου Ο ΚΙΝΕΖΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ διότι:
"Το σάιτ του 'Αιγέα' κατά κανόνα δεν επιτρέπει διαφημίσεις, ειδικά αυτο-διαφημίσεις, και ακόμα ειδικότερα για αυτο-εκδόσεις."
Είναι αξιοσημείωτο ότι σύμφωνα με ανάρτηση της διαχειρίστριας του ΑΙΓΕΑ κ. Α. Κ. η αιτιολογία της λογοκρισίας άλλαξε:
"Ωστόσο έχουμε ως αρχή να αφαιρούμε όλες τις αναρτήσεις που θεωρούμε ότι δεν έχουν σχέση με την προϊστορία του Αιγαίου."
για να ακολουθήσει αργότερα και νέα ερμηνεία:
"η δική σας [ανάρτηση] θεωρήθηκε ότι εμπίπτει σε αυτήν την κατηγορία .. των ανάρμοστων ή άσχετων αναρτήσεων"
Ζήτω η ελεύθερη διακίνηση των ιδεών, κάτω η α-ήθεια και α-γένεια ...Σας τους παραδίδω .. για να θαυμάσετε τα ελληνο-αγγλικά, την ισχύ περιορισμών 'κατά κανόνα' και τόσα άλλα που κρύβονται σε δυό γραμμές...
Ο Μεγάλος Αδελφός είναι ήδη εδώ, ..
July 9, 2020
THE HISTORY OF MATHEMATICS AND EXACT SCIENCES IN ANTIQUITY: DISCRIMINATION AND APOSIOPESIS
THE HISTORY OF MATHEMATICS AND EXACT SCIENCES IN ANTIQUITY: DISCRIMINATION AND APOSIOPESIS
κυκλοφορία νέου ψηφιακού βιβλίου (e-book / kindle):
THE HISTORY OF MATHEMATICS AND EXACT SCIENCES IN ANTIQUITY: DISCRIMINATION AND APOSIOPESIS (Ιστορία των θετικών τεχνών και επιστημών κατά την Αρχαιότητα: αποσιώπηση και μεροληψία)
Η ιστορία των επιστημών, ιδιαίτερα μάλιστα αυτή των θετικών, έχει λειτουργήσει αντικειμενικά, ήτοι ανεξαρτήτως των προθέσεων των ιστορικών, κατά τρόπον ο οποίος επηρεάζει έμμεσα τα υπάρχοντα πρότυπα, αλλά και αυτήν ακόμη την κατεύθυνση των εν γένει εξελίξεων. Ως εκ τούτου είναι το κυρίαρχο αφήγημα για το παρελθόν αυτό που κυρίως διαδίδεται στο κοινό, χρησιμοποιούμενο ενίοτε προκειμένου να υπηρετηθούν επιδιώξεις και να παραχθούν αντίστοιχα ιδεολογικά, πολιτιστικά και εν τέλει πολιτικά αποτελέσματα, να κατεδαφιστούν πρότυπα και να προωθηθούν άλλα. Τα κυριαρχούντα εκάστοτε πρότυπα, άλλωστε, συνιστούν δυνάμεις οι οποίες δρούν στον πνευματικό στίβο, επηρεάζοντας τις εξελίξεις, βέβαια μαζύ με πληθώρα άλλων παραγόντων. Η διαδικασία αυτή, χαρακτηριζόμενη εκ του αποτελέσματός της όπως προηγουμένως στην εισαγωγική πρότασή μας, δεν θεωρείται ότι συνιστά το αποτέλεσμα εκούσιας δράσεως από τους ερευνητές, αφού συνήθως προκύπτει από την ‘ελεύθερη’ προσωπική επιλογή τους στα πλαίσια, όμως, των αλληλεξαρτήσεων και επιρροών του πολυπαραγοντικού κόσμου μας!
Όπως στην αρχαιολογία, εν γένει, έτσι και στην μελέτη της ιστορίας των θετικών επιστημών ειδικώτερα, είναι παρούσα και θορυβώδης η πλευρά εκείνη που στα πλαίσια της αναζητήσεως της αλήθειας, της προωθήσεως της ισότητος και της υπερβάσεως αναχρονιστικών αγκυλώσεων έρχεται να υποστηρίξει και να προωθήσει την εκθρόνιση στοιχείων τα οποία εθεωρήθηκαν θεμελιώδη για τον Δυτικό πολιτισμό. Πρόκειται συγκεκριμένα για την άποψη που υποστηρίζει την θέση Ex Oriente Lux, ότι δηλαδή το πολιτιστικό φώς προέρχεται ‘κατ’ ανάγκην’ από την Ανατολή, ανεξάρτητα αν τα τεκμήρια υποστηρίζουν μια τέτοια θέση ή όχι, υπακούοντας ασυνείδητα στις επιταγές μιάς πολιτικής ορθότητας που απειλεί να ποδηγετήσει την ανεξάρτητη επιστημονική έρευνα.
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΚΑΙ ΓΙΑ 'ΚΑΤΕΒΑΣΜΑ' ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ
κυκλοφορία νέου ψηφιακού βιβλίου (e-book / kindle):
THE HISTORY OF MATHEMATICS AND EXACT SCIENCES IN ANTIQUITY: DISCRIMINATION AND APOSIOPESIS (Ιστορία των θετικών τεχνών και επιστημών κατά την Αρχαιότητα: αποσιώπηση και μεροληψία)
Η ιστορία των επιστημών, ιδιαίτερα μάλιστα αυτή των θετικών, έχει λειτουργήσει αντικειμενικά, ήτοι ανεξαρτήτως των προθέσεων των ιστορικών, κατά τρόπον ο οποίος επηρεάζει έμμεσα τα υπάρχοντα πρότυπα, αλλά και αυτήν ακόμη την κατεύθυνση των εν γένει εξελίξεων. Ως εκ τούτου είναι το κυρίαρχο αφήγημα για το παρελθόν αυτό που κυρίως διαδίδεται στο κοινό, χρησιμοποιούμενο ενίοτε προκειμένου να υπηρετηθούν επιδιώξεις και να παραχθούν αντίστοιχα ιδεολογικά, πολιτιστικά και εν τέλει πολιτικά αποτελέσματα, να κατεδαφιστούν πρότυπα και να προωθηθούν άλλα. Τα κυριαρχούντα εκάστοτε πρότυπα, άλλωστε, συνιστούν δυνάμεις οι οποίες δρούν στον πνευματικό στίβο, επηρεάζοντας τις εξελίξεις, βέβαια μαζύ με πληθώρα άλλων παραγόντων. Η διαδικασία αυτή, χαρακτηριζόμενη εκ του αποτελέσματός της όπως προηγουμένως στην εισαγωγική πρότασή μας, δεν θεωρείται ότι συνιστά το αποτέλεσμα εκούσιας δράσεως από τους ερευνητές, αφού συνήθως προκύπτει από την ‘ελεύθερη’ προσωπική επιλογή τους στα πλαίσια, όμως, των αλληλεξαρτήσεων και επιρροών του πολυπαραγοντικού κόσμου μας!
Όπως στην αρχαιολογία, εν γένει, έτσι και στην μελέτη της ιστορίας των θετικών επιστημών ειδικώτερα, είναι παρούσα και θορυβώδης η πλευρά εκείνη που στα πλαίσια της αναζητήσεως της αλήθειας, της προωθήσεως της ισότητος και της υπερβάσεως αναχρονιστικών αγκυλώσεων έρχεται να υποστηρίξει και να προωθήσει την εκθρόνιση στοιχείων τα οποία εθεωρήθηκαν θεμελιώδη για τον Δυτικό πολιτισμό. Πρόκειται συγκεκριμένα για την άποψη που υποστηρίζει την θέση Ex Oriente Lux, ότι δηλαδή το πολιτιστικό φώς προέρχεται ‘κατ’ ανάγκην’ από την Ανατολή, ανεξάρτητα αν τα τεκμήρια υποστηρίζουν μια τέτοια θέση ή όχι, υπακούοντας ασυνείδητα στις επιταγές μιάς πολιτικής ορθότητας που απειλεί να ποδηγετήσει την ανεξάρτητη επιστημονική έρευνα.
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΚΑΙ ΓΙΑ 'ΚΑΤΕΒΑΣΜΑ' ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ
κυκλοφορία νέου ψηφιακού βιβλίου (e-book / kindle):THE HI...
κυκλοφορία νέου ψηφιακού βιβλίου (e-book / kindle):
THE HISTORY OF MATHEMATICS AND EXACT SCIENCES IN ANTIQUITY: DISCRIMINATION AND APOSIOPESIS (Ιστορία των θετικών τεχνών και επιστημών κατά την Αρχαιότητα: αποσιώπηση και μεροληψία)
Η ιστορία των επιστημών, ιδιαίτερα μάλιστα αυτή των θετικών, έχει λειτουργήσει αντικειμενικά, ήτοι ανεξαρτήτως των προθέσεων των ιστορικών, κατά τρόπον ο οποίος επηρεάζει έμμεσα τα υπάρχοντα πρότυπα, αλλά και αυτήν ακόμη την κατεύθυνση των εν γένει εξελίξεων. Ως εκ τούτου είναι το κυρίαρχο αφήγημα για το παρελθόν αυτό που κυρίως διαδίδεται στο κοινό, χρησιμοποιούμενο ενίοτε προκειμένου να υπηρετηθούν επιδιώξεις και να παραχθούν αντίστοιχα ιδεολογικά, πολιτιστικά και εν τέλει πολιτικά αποτελέσματα, να κατεδαφιστούν πρότυπα και να προωθηθούν άλλα. Τα κυριαρχούντα εκάστοτε πρότυπα, άλλωστε, συνιστούν δυνάμεις οι οποίες δρούν στον πνευματικό στίβο, επηρεάζοντας τις εξελίξεις, βέβαια μαζύ με πληθώρα άλλων παραγόντων. Η διαδικασία αυτή, χαρακτηριζόμενη εκ του αποτελέσματός της όπως προηγουμένως στην εισαγωγική πρότασή μας, δεν θεωρείται ότι συνιστά το αποτέλεσμα εκούσιας δράσεως από τους ερευνητές, αφού συνήθως προκύπτει από την ‘ελεύθερη’ προσωπική επιλογή τους στα πλαίσια, όμως, των αλληλεξαρτήσεων και επιρροών του πολυπαραγοντικού κόσμου μας!
Όπως στην αρχαιολογία, εν γένει, έτσι και στην μελέτη της ιστορίας των θετικών επιστημών ειδικώτερα, είναι παρούσα και θορυβώδης η πλευρά εκείνη που στα πλαίσια της αναζητήσεως της αλήθειας, της προωθήσεως της ισότητος και της υπερβάσεως αναχρονιστικών αγκυλώσεων έρχεται να υποστηρίξει και να προωθήσει την εκθρόνιση στοιχείων τα οποία εθεωρήθηκαν θεμελιώδη για τον Δυτικό πολιτισμό. Πρόκειται συγκεκριμένα για την άποψη που υποστηρίζει την θέση Ex Oriente Lux, ότι δηλαδή το πολιτιστικό φώς προέρχεται ‘κατ’ ανάγκην’ από την Ανατολή, ανεξάρτητα αν τα τεκμήρια υποστηρίζουν μια τέτοια θέση ή όχι, υπακούοντας ασυνείδητα στις επιταγές μιάς πολιτικής ορθότητας που απειλεί να ποδηγετήσει την ανεξάρτητη επιστημονική έρευνα.
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΚΑΙ ΓΙΑ 'ΚΑΤΕΒΑΣΜΑ' ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ
THE HISTORY OF MATHEMATICS AND EXACT SCIENCES IN ANTIQUITY: DISCRIMINATION AND APOSIOPESIS (Ιστορία των θετικών τεχνών και επιστημών κατά την Αρχαιότητα: αποσιώπηση και μεροληψία)
Η ιστορία των επιστημών, ιδιαίτερα μάλιστα αυτή των θετικών, έχει λειτουργήσει αντικειμενικά, ήτοι ανεξαρτήτως των προθέσεων των ιστορικών, κατά τρόπον ο οποίος επηρεάζει έμμεσα τα υπάρχοντα πρότυπα, αλλά και αυτήν ακόμη την κατεύθυνση των εν γένει εξελίξεων. Ως εκ τούτου είναι το κυρίαρχο αφήγημα για το παρελθόν αυτό που κυρίως διαδίδεται στο κοινό, χρησιμοποιούμενο ενίοτε προκειμένου να υπηρετηθούν επιδιώξεις και να παραχθούν αντίστοιχα ιδεολογικά, πολιτιστικά και εν τέλει πολιτικά αποτελέσματα, να κατεδαφιστούν πρότυπα και να προωθηθούν άλλα. Τα κυριαρχούντα εκάστοτε πρότυπα, άλλωστε, συνιστούν δυνάμεις οι οποίες δρούν στον πνευματικό στίβο, επηρεάζοντας τις εξελίξεις, βέβαια μαζύ με πληθώρα άλλων παραγόντων. Η διαδικασία αυτή, χαρακτηριζόμενη εκ του αποτελέσματός της όπως προηγουμένως στην εισαγωγική πρότασή μας, δεν θεωρείται ότι συνιστά το αποτέλεσμα εκούσιας δράσεως από τους ερευνητές, αφού συνήθως προκύπτει από την ‘ελεύθερη’ προσωπική επιλογή τους στα πλαίσια, όμως, των αλληλεξαρτήσεων και επιρροών του πολυπαραγοντικού κόσμου μας!
Όπως στην αρχαιολογία, εν γένει, έτσι και στην μελέτη της ιστορίας των θετικών επιστημών ειδικώτερα, είναι παρούσα και θορυβώδης η πλευρά εκείνη που στα πλαίσια της αναζητήσεως της αλήθειας, της προωθήσεως της ισότητος και της υπερβάσεως αναχρονιστικών αγκυλώσεων έρχεται να υποστηρίξει και να προωθήσει την εκθρόνιση στοιχείων τα οποία εθεωρήθηκαν θεμελιώδη για τον Δυτικό πολιτισμό. Πρόκειται συγκεκριμένα για την άποψη που υποστηρίζει την θέση Ex Oriente Lux, ότι δηλαδή το πολιτιστικό φώς προέρχεται ‘κατ’ ανάγκην’ από την Ανατολή, ανεξάρτητα αν τα τεκμήρια υποστηρίζουν μια τέτοια θέση ή όχι, υπακούοντας ασυνείδητα στις επιταγές μιάς πολιτικής ορθότητας που απειλεί να ποδηγετήσει την ανεξάρτητη επιστημονική έρευνα.
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΚΑΙ ΓΙΑ 'ΚΑΤΕΒΑΣΜΑ' ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ
May 28, 2020
CHINESE CIVILISATION AND ITS AEGEAN AFFINITIES
CHINESE CIVILISATION AND ITS AEGEAN AFFINITIES
Ο ΚΙΝΕΖΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ
β' διευρυμένη έκδοση 2020
Ένας αριθμός βιβλίων θα διατεθεί δωρεάν υπό την μορφή ψηφιακού βιβλίου (pdf) μετά την εκδήλωση σχετικού ενδιαφέροντος μέσω μηνύματος ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (konidaris@ieee.org)
Ο ΚΙΝΕΖΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ
β' διευρυμένη έκδοση 2020
Το παρόν βιβλίο αποτελεί την δεύτερη αναθεωρημένη και επηυξημένη έκδοση του δεύτερου τόμου της σειράς Το Αιγαίο και οι Μεγάλοι Πολιτισμοί της Εποχής του Χαλκού. Η πρώτη έκδοση πραγματοποιήθηκε μέσω των διαδικτυακών πόρων της lulu.com τον Μάιο του 2019. Ο πρώτος τόμος της σειράς με τίτλο Οι Χετταίοι και ο κόσμος του Αιγαίου κυκλοφόρησε τον Μάρτιο του 2016 από τον Ινφογνώμoνα, αναμένεται δε η δεύτερη, επηυξημένη έκδοσή του. Ακολούθησε το 2019 ο τρίτος τόμος με τίτλο Ο Πρώιμος Αιγυπτιακός Πολιτισμός και οι Αλληλεπιδράσεις με το Αιγαίο, ομοίως από τον Ινφογνώμoνα. Η σειρά θα ολοκληρωθεί με δύο ακόμη έργα, έχοντα αντικείμενο τους Πολιτισμούς του Ώξου (Βακτρίας – Μαργιανής) και του Ινδού, με έμφαση στις Αιγαιακές συσχετίσεις τους.
Το ψηφιακό βιβλίο κυκλοφορεί μέσω της Amazon:
https://www.amazon.de/dp/B089DJL76J
https://www.amazon.co.uk/dp/B089DJL76J
Πρόλογος στην Δεύτερη Έκδοση. 1
2. Οι σφραγίδες της Anau και Niya – Το κρατίδιο της Khotan. 7
3. Το κρατίδιο Zhongshan και οι ενδείξεις επαφών με την Δύση (πρώτη προσέγγιση) 25
3.3 Μνημειακή αρχιτεκτονική των Qin. 36
3.4 Επαφές με την Δύση την Εποχή του Χαλκού. 41
4. Θρησκεία – ομοιότητες με την Δύση και την Ελλάδα. 49
4.2 Βασίλισσα Μητέρα της Δύσεως: μετασχηματισμοί και συσχετίσεις. 50
4.3 Chih Nu, Ηώς και κλωστοϋφαντουργία. 57
4.5 Ταφική αρχιτεκτονική των Han και εξωτερικές επιδράσεις. 65
5. Γλωσσολογικές συσχετίσεις, ιστορικές αναφορές και νομισματικά τεκμήρια. 73
5.1 Γλωσσολογικές συσχετίσεις. 73
5.2.2 Το Βασίλειο του Κωφήνος – Jibin και οι ανταγωνισμοί Σακών, Yuezhi, Ελλήνων και Han. 77
6. Χάνδρες και λοιπά έργα υαλουργίας. 87
6.2 Περισσότερα για το Begram.. 94
7. Διάχυση ιδεών και επιστημονικά επιτεύγματα. 103
7.2.1 Αργυρές φιάλες με λοβούς στην Κίνα. 120
7.4 Η γέννηση και ανάπτυξη του Βουδισμού και οι Έλληνες .. 125
7.5 Διόνυσος, δράμα και Βουδισμός: διασταυρώσεις και συγχωνεύσεις .. 136
8.2 Επιρροές από τον Πολιτισμό του Ώξου. 143
8.3 Επιρροές από τους νομάδες της στέπας. 147
8.3.1 Ο θησαυρός του Borodino. 150
9. Οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ Νομάδων - Κίνας και ο Ελληνικός παράγων (τελευταία χιλιετία π.Χ.) 155
9.2.1 Η ανάγνωση του διαδήματος του Kargaly από την Kuzmina. 159
9.4 Διάχυση Ελληνικών επιρροών στην Ασία. 168
9.7 Το Zaghunluk ως πύλη εισόδου επιρροών από την στέπα στην ενδοχώρα. 178
9.8 Ο περίφημος τάπητας του Pazyryk. 189
10. Ελληνική επιρροή μετά την Ελληνιστική περίοδο. 203
10.2 Ναυτικός κλάδος της Οδού του Μεταξιού. 212
10.2.2 Ταπροβάνη (Sri Lanka) 221
10.2.3 Η Ελληνική παρουσία στην Ινδική. 225
10.4 Τεχνουργήματα από ίασπι που διηγούνται την ιστορία. 235
10.5 Τεχνουργήματα από πολύτιμους και ημιπολύτιμους λίθους. 242
11. Τελικές παρατηρήσεις και σχόλια. 245
ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΗΣ ΠΡΩΙΜΗΣ ΚΙΝΑΣ. 339
Ένας αριθμός βιβλίων θα διατεθεί δωρεάν υπό την μορφή ψηφιακού βιβλίου (pdf) μετά την εκδήλωση σχετικού ενδιαφέροντος μέσω μηνύματος ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (konidaris@ieee.org)
May 20, 2020
Η ΕΠΑΦΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΗ
Η ΕΠΑΦΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΗΣτο πόνημα του Α.-Φ. Χριστίδη[*] Αρχαιογνωσία και Αρχαιογλωσσία στη Μέση Εκπαίδευση, Ιστορία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και συγκεκριμένα στο κεφάλαιο 9 εξετάζεται Η συνάντηση της αρχαίας ελληνικής με άλλες γλώσσες.Ειδικώτερα για την συνάντηση με την Αιγυπτιακή ο καθηγητής του ΕΚΠΑ σημειώνει (σε σκίαση του υπογράφοντος):
Ελληνική και αιγυπτιακή
Ο πολιτισμός της Αιγύπτου ήταν πολύ παλιότερος από τον ελληνικό. Αυτό το ήξεραν οι αρχαίοι Έλληνες και γι' αυτό περιέβαλλαν με ιδιαίτερο θαυμασμό τον αιγυπτιακό πολιτισμό. Ο Πλάτωνας μιλάει πολύ συχνά για τους Αιγύπτιους. Ο ιστορικός Ηρόδοτος, παλαιότερος από τον Πλάτωνα, δίνει πολλές πληροφορίες για την Αίγυπτο.
Από την αιγυπτιακή γλώσσα μπήκαν στην ελληνική γλώσσα οι λέξεις ἶρις 'κόρη του ματιού' και η λέξη πάπυρος. Οι Μακεδόνες κατακτούν την Αίγυπτο γύρω στο 330 π.Χ. και για χίλια χρόνια, μέχρι την κατάκτηση της Αιγύπτου από τους Άραβες, η ελληνική χρησιμοποιείται ως γλώσσα της διοίκησης. Δεν φαίνεται ωστόσο να επηρέασε ιδιαίτερα την αιγυπτιακή γλώσσα. Παρέμεινε γλώσσα της διοίκησης. Τα πράγματα αλλάζουν με την επικράτηση του χριστιανισμού. Οι χριστιανοί Αιγύπτιοι, οι Κόπτες, δανείζονται μαζικά από τα ελληνικά.
Χρησιμοποιούν μάλιστα το ελληνικό αλφάβητο (βλ. διάγραμμα, εικόνα), προσαρμοσμένο στις ανάγκες της γλώσσας τους.
Από μέρους μας θα παρατηρούσαμε αρχικά την επανάληψη στην αρχή του σχετικού κειμένου ενός στερεοτύπου ότι δηλαδή ο πολιτισμός της Αιγύπτου ήταν πολύ παλιότερος από τον ελληνικό. Αυτή η άποψη κάθε άλλο παρά αναμφισβήτητη είναι, πολύ κακώς δε υιοθετείται άκριτα (ή κατ' επιλογήν) από τον καθηγητή, μάλιστα χωρίς αναφορά στην αντίθετη άποψη. Συνοπτικά επ' αυτού αναπαράγω σχετικό απόσπασμα εργασίας του υπογράφοντος,[1] κατά την οποία:
Απέναντι στον Αιγυπτιακό πολιτισμό οι πλείστοι ερευνητές ακολουθούν την πεπατημένη που θέλει τα επιτεύγματά του να υπερτιμώνται. Έτσι ο Ζ.Χ. σημειώνει ότι στην Αίγυπτο, μεταξύ 3500 και 3000 π.Χ, έλαβε χώραν η πρώτη ‘αστική’ επανάσταση,[2] μεταφράζοντας με τον αδόκιμο αυτόν όρο την ραγδαία αστικοποίηση,[3] ήτοι την δημιουργία αστικών οικιστικών κέντρων. Όμως το φαινόμενο της ραγδαίας αστικοποιήσεως στην συγκεκριμένη περιοχή δεν εκφράσθηκε έντονα, σε αντίθεση με ότι συνέβη στην Μεσοποταμία,[4] αφού έως την Ελληνιστική περίοδο και μέχρι την ανάπτυξη της Αλεξανδρείας, αυτή εστερείτο μείζονος αστικού κέντρου.[5] Η αστικοποίηση στην χώρα του Νείλου καθυστέρησε την εμφάνισή της, υπήρξε δε και μικρής κλίμακας εν σχέσει, επί παραδείγματι, με τον Ελλαδικό χώρο. Πράγματι ενώ ήδη περί το 5000 π.Χ. στο Σέσκλο ανθούσε οικισμός 5000 κατοίκων σε έκταση περί τα 200 χιλ. τ.μ. στην Αίγυπτο δύο χιλιάδες χρόνια αργότερα οι σημαντικοί οικισμοί Merimda Beni Salama και Maadi διέθεταν περίπου 2000 κατοίκους έκαστος στερούμενοι, όμως, εμφανών ενδείξεων κοινωνικής διαφοροποιήσεως, όσους περίπου και η Ιεράκωνπόλις και η Naqada, κέντρο του ομώνυμου προδυναστικού πολιτιστικού κύκλου![6] Άλλωστε θα πρέπει να επισημανθεί ότι, σύμφωνα και με τον καθηγητή Θεοχάρη, η Αίγυπτος άργησε να εισέλθη στην Νεολιθική Εποχή κατά δύο χιλιετίες περίπου εν σχέσει πρός το Αιγαίο,[7] ενώ αργοπορία παρατηρήθηκε και στην εμφάνιση της γεωργίας,[8] την έναρξη της Εποχής του Χαλκού αλλά και του Σιδήρου,[9] με την τελευταία να εγκαινιάζεται από τους Φιλισταίους.[10]
Από την άλλη ο καθηγητής σημειώνει την εισαγωγή Αιγυπτιακών λέξεων στην Ελληνική παραθέτοντας δύο παραδείγματα: της ίριδος και του παπύρου. Χωρίς να αρνούμαστε την εισαγωγή Αιγυπτιακών λέξεων στην Ελληνική σημειώνουμε ότι τα παραπάνω παραδείγματα μόνον ως πρόχειρα και μάλλον ανεπιτυχή μπορούν να θεωρηθούν. Πράγματι σύμφωνα με το λήμμα IRIS της WIKIPEDIA η λέξη ίρις ετυμολογείται ως ακολούθως:
From Middle English [Term?], from Latin īris, from Ancient Greek ἶρις (îris, “rainbow”), from Proto-Indo-European *wey-ro- (“a twist, thread, cord, wire”), from *weh₁y- (“to turn, twist, weave, plait”). Cognate to English wire.
ήτοι της αποδίδεται Πρωτο-Ινδο-Ευρωπαϊκή προέλευση από την ρίζα *weh₁y-, ή την ρίζα wei-1 σύμφωνα με τον Watkins.[11]Το ίδιο ανεπιτυχής φαίνεται και η απόδοση της λέξεως πάπυρος στην Αιγυπτιακή γλώσσα .. Πράγματι σύμφωνα με το λήμμα PAPYRUS της WIKIPEDIA η λέξη ετυμολογείται ως ακολούθως:
From Middle English papirus, borrowed from Latin papȳrus, from Ancient Greek πάπυρος (pápuros), of unknown origin.
δηλαδή η Ελληνική λέξη θεωρείται ως αγνώστου προελεύσεως. Από την άλλη το On Line Etymology Dictionary αναφέρει:
a loan-word of unknown origin, often said to be Egyptianτο δε Frisk Etymological English γράφει:
Etymology: Foreign word of unknown origin.αφήνοντας και αυτό ανοικτό το θέμα που η Ελληνόφωνη επιστήμη θεωρεί λυμένο ..Άλλωστε η Ancient History Encyclopaedia (λήμμα Egyptian Papyrus) σημειώνει:
Papyrus is the Greek name for the plant and may come from the Egyptian word papuro (also given as pa-per-aa) meaning 'the royal' or 'that of the pharaoh' because the central government had control of papyrus processing as they owned the land and, later, oversaw the farms the plant grew on.
ενώ ο Beekes την χαρακτηρίζει ως δάνεια αλλά αγνώστου προελεύσεως.[12]
Σημειώνεται ότι ο ίδιος καθηγητής ορθά υποστηρίζει ότι η Ελληνική γλώσσα εμφανίσθηκε κατά πρώτον καταγεγραμμένη στην Γραμμική Β την οποία - όμως - χρονολογεί, το παλαιότερον, στον 14 αι. π.Χ.[13] Όμως τα τεκμήρια της Γραμμικής Β’ είναι παλαιότερα. Πράγματι το 1994 η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ολυμπίας, κατά την διάρκεια ανασκαφών σε λοφίσκο της κοινότητας Καυκανιάς, έφερε στο φώς προϊστορικό κτίσμα, καθώς και κροκάλη η οποία διέθετε στην μία πλευρά διπλόν πέλεκυ και στην άλλη επιγραφή της Γραμμικής Β’. Η επιγραφή χρονολογήθηκε στον 17ο αιώνα π.Χ., κατακτώντας την θέση της παλαιότερης επιγραφής σε Γραμμική Β’,[14] ξεπερνώντας αυτήν από την Ίκλαινα Μεσσηνίας, χρονολογούμενη μεταξύ 1450-1350 π.Χ., η οποία εντοπίσθηκε από τον Κοσμόπουλο.[15] Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι η Γραμμική Β’ χρονολογείται παλαιότερα από τον 14 αι., ενώ προσθέτουμε ότι η Γραμμική Α’, από το 2000 π.Χ. περίπου,[16] χρησιμοποιήθηκε από τους Μινωΐτες για την απόδοση άγνωστης γλώσσας, στην οποίαν όμως μερίδα μελετητών έχει εντοπίσει Ελληνικά στοιχεία.
Φαίνεται λοιπόν ότι ο καθηγητής μάλλον διακατέχεται από την διάθεση να περιορίσει χρονικά τα τεκμήρια της Ελληνικής γλώσσας. Άλλωστε σε άλλη περίπτωση εμφανίζεται να υποστηρίζει την χρονολόγηση του Μινωικού πολιτισμού στην διάρκεια της δεύτερης χιλιετίας π.Χ.,[17] ενώ η σύγχρονη επιστήμη τοποθετεί την έναρξή του στο 3500 π.Χ.,[18] ίσως όμως μιάμισυ χιλιετία διαφορά δεν είναι πολύ για την επιστημοσύνη μερίδας της Ελληνόφωνης επιστήμης.
Αξιοσημείωτη είναι και η άποψη του γλωσσολόγου καθηγητή ότι η - μή Ελληνική κατ’ αυτόν - γλώσσα που αποδίδεται με την Γραμμική Α' ομιλείτο στην περιοχή πριν την μεταναστευτική κάθοδο των ελληνοφώνων, ήτοι – κατά τον ίδιο πάντα - των Αχαιών, Ιώνων και Δωριέων .. οι οποίοι έφεραν μαζύ τους ελληνικές ποικιλίες [όχι γεωμήλων αλλά ..] της ινδοευρωπαϊκής γλώσσας που αναμείχθηκαν με τις τοπικές προ-ελληνικές γλώσσες ... [19] Τόσον ο καθηγητής Χριστίδης, όσον και ο σχολιαστής του βιβλίου του επίσης καθηγητής Αρχάκης, μοιάζουν να ξεχνούν ότι δεν υπάρχουν αρχαιολογικά τεκμήρια πιστοποιούντα τέτοιες μεταναστεύσεις, πολύ περισσότερο που η λέξη κάθοδος σημαίνει (και) την επιστροφή, επανάκαμψη στα πάτρια,[20] (πρβλ. Κάθοδο των Μυρίων ..). Μόνον στην Νέα Ελληνική η λέξη έχει την αποκλειστική σημασία του κατεβαίνω, μόνη ως φαίνεται αναγνωριζόμενη από αμφοτέρους τους παραπάνω πανεπιστημιακούς.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης το αναφερόμενο ότι η Ελληνική παρέμεινε γλώσσα της διοίκησης και δεν επηρέασε ιδιαίτερα την Αιγυπτιακή γλώσσα ..[21] όλα αυτά παρ' όλον ότι η Αιγυπτιακή (στην Κοπτική μορφή της) υιοθέτησε το Ελληνικό αλφάβητο και ενέταξε στο λεξιλόγιό της περί τις 5000 Ελληνικές λέξεις ..,[22] παραπάνω από όσες χρησιμοποιεί ο μέσος αμόρφωτος της εποχής της μακράς κώμης και της φαιδράς πορτοκαλέας! Σε δυο-τρείς σειρές ή μάλλον αράδες ο Τάσος Χριστίδης, ίσως με κάποια αποστροφή, περιγράφει – απευθυνόμενος σε Έλληνες μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαιδεύσεως κατ’ εντολήν του ‘Ελληνικού’ Υπουργείου Παιδείας – αυτό που ξένοι ακαδημαϊκοί χαρακτήρισαν ως την πιο ευρεία και πυκνά τεκμηριωμένη περίπτωση γλωσσικής επαφής στην αρχαιότητα ..[23] Η ελλειπτική και ανεπαρκής διήγησή του δίδει στον έλληνα μαθητή μια στρεβλή εικόνα της επιρροής της Ελληνικής γλώσσας στην Αίγυπτο επί σειρά αιώνων .. φαίνεται όμως ότι αυτό είναι το ζητούμενο.
Βέβαια στο εδώ σχολιαζόμενο έργο ούτε λόγος δεν γίνεται για την ύπαρξη δίγλωσσων Αιγυπτίων, όπως ο Διόσκορος από την Αφροδιτόπολη του έκτου αι. (!),[24] ούτε για την προσπάθεια αρκετών κατοίκων της Αιγύπτου να διδαχθούν την Ελληνική μέσω αποσπασμάτων από τους κλασικούς.[25] Άλλωστε στα γνωστά προφητικά ερωτήματα (oracle questions) των χωρίων του Fayum – Αρσινόης, τα οποίο καταγράφονταν από Αιγυπτίους ιερείς για λογαριασμό χωρικών και απευθύνοντο σε Αιγυπτίους θεούς, άρχισε να υιοθετείται πλέον η Ελληνική αντί της Δημοτικής.[26] Άλλωστε έναν αιώνα πρίν, κατά τα τέλη της Πτολεμαϊκής περιόδου σε ορειχάλκινη πινακίδα ο Αιγύπτιος ιερέας Psenpchois – Πτολεμαίος μεταξύ των άλλων τίτλων του παρουσιάζεται και ως γραφέας Ελληνικών γραφών. Οι μεταφράσεις έργων μεταξύ των δύο γλωσσών, η αλληλεπίδραση και ο δανεισμός δεν αναφέρονται κάν σάν να άφησαν ανεπηρέαστη την ζώσα καθομιλουμένη γλώσσα, επηρεάζοντας μόνον τον χώρο της διοικήσεως .. Σημειώνεται ότι σε πληθώρα ιδιωτικών κειμένων π.χ. από το αρχείο Kellis (Ismant el-Kharab στην όαση Dakhleh) αλλά και από άλλα μέρη της Αιγύπτου πιστοποιείται η χρήση των δύο γλωσσών πολλές φορές μαζύ στο ίδιο έγγραφο.[27] Όμως και στην Νουβία, ήτοι στο βόρειο τμήμα της χώρας του Νείλου και στο νότιο του σημερινού Σουδάν, η Ελληνική ‘εγκαταστάθηκε’ επί πολλούς αιώνες μέσω του Ελληνιστικού παραδείγματος και της πολιτιστικής ακτινοβολίας αρχικά αλλά και με όχημα τον Χριστιανισμό εν συνεχεία, επί μακρό διάστημα ως και μετά την Αραβική κατάκτηση![28]
Κατά την εποχή της Αραβικής κατακτήσεως της το 641 μ.Χ. η Αίγυπτος ήταν μια επαρχία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, όπου ομιλούντο η Κοπτική και η Ελληνική. Η άποψη ότι υπήρχε μια σαφής διχοτομία μεταξύ μιας πλειοψηφίας στην ύπαιθρο ομιλούσης την Κοπτική και ακολουθούσας τον Μονοφυσιτισμό και μιας εξελληνισμένης, ελληνόφωνης, Χαλκηδονιακής[29] (και εβραϊκής) μειονότητας που κυριαρχούσε στις αστικές περιοχές, έχει πρόσφατα τεθεί υπό σοβαρή αμφισβήτηση. Η κατάσταση υπήρξε πιό περίπλοκη, με την Κοπτική και την Ελληνική να χρησιμοποιούνται τόσον εντός όσον και εκτός των πόλεων από όλες τις θρησκευτικές κοινότητες, είτε επρόκειτο για ομάδες ξένων αφιχθέντων κατά το παρελθόν, είτε για συνειδητά εξελληνισμένες, ακόμη δε και για Αιγυπτίους οι οποίοι προχώρησαν ενσυνείδητα στην σχετική επιλογή. Από την άλλη πλευρά, είναι σαφές ότι ολόκληρος ο αιγυπτιακός πληθυσμός δεν υπήρξε πλήρως δίγλωσσος αλλά ούτε και γλωσσικά συνεπής / καθαρός. Στην χώρα εχρησιμοποιούντο αρκετές κοπτικές διάλεκτοι, από τις οποίες η Άνω Αιγυπτιακή Σαχιδική ήταν η πιο σημαντική. Στην Άνω Αίγυπτο, που απείχε περισσότερο από την βυζαντινή Αλεξάνδρεια, τα Ελληνικά ήταν πολύ λιγότερο εδραιωμένα από ό,τι στην όαση του Δέλτα και του Φαγιούμ (Αρσινόης) πιο βόρεια - συνθήκες που θα επηρέαζαν τις γλωσσικές εξελίξεις στο Ισλάμ.[30]
ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΓΡΑΦΗΣ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΙΔΗ
Στο μικρό, ολίγων μόλις γραμμών, απόσπασμα του ανωτέρω το οποίο σχολιάζεται εδώ μας έκανε εντύπωση μια σειρά αδυναμιών, οι οποίες δεν συνάδουν με το μορφωτικό επίπεδο του συγγραφέα, πολύ περισσότερο με αυτό καθηγητού του πανεπιστημίου. Άλλωστε κείμενα απευθυνόμενα προς τους μαθητές θα έπρεπε να είναι πιο προσεκτικά μελετημένα, ώστε οι μαθητές να μορφώνονται για την ορθή χρήση της γλώσσας και διά του παραδείγματος. Μερικές από τις αδυναμίες επισημαίνουμε παρακάτω: O συγγραφέας αναφέρει αρχικά ότι ο Αιγυπτιακός πολιτισμός ήταν πολύ παλιότερος από τον ελληνικό, προβληματίζοντάς μας γιατί χρησιμοποιεί τον αόριστο, για γεγονός το οποίο - κατά τον ίδιο – αληθεύει και στο παρόν .. Στην φράση: Από την αιγυπτιακή γλώσσα μπήκαν στην ελληνική γλώσσα οι λέξεις ἶρις 'κόρη του ματιού' και η λέξη πάπυρος.επαναλαμβάνεται δύο φορές η λέξη γλώσσα παρέχοντας ένα γραπτό αποτέλεσμα μη επιμελημένο. Ομοίως επαναλαμβάνεται δύο φορές η λέξη λέξεις / λέξη, παρέχοντας ένα παράδειγμα εσφαλμένης αναφοράς, μιάς και ο αναγνώστης έχοντας ήδη πληροφορηθεί για λέξεις που μπήκαν στην Ελληνική αναμένει να ακολουθήσει η παράθεση και ο σχολιασμός τους .. Η Αιγυπτιακή και η Ελληνική γλώσσα γράφονται αμφότερες με μικρό αρχικό γράμμα, γεγονός το οποίο μας ξενίζει και είναι ασύνηθες. Η χρήση του ρήματος μπαίνω για να περιγράψει το γλωσσικό δάνειο μίας γλώσσας από άλλη επίσης συνιστά χονδροκομμένη χρήση μη κατάλληλου ρήματος το οποίο σχετίζεται συνήθως με την είσοδο σε χώρο.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
*. Ο Αναστάσιος-Φοίβος (Τάσος) Χριστίδης (1946 - 2004) ήταν Έλληνας γλωσσολόγος. Σπούδασε στο Τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας τού Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και κατόπιν γλωσσολογία στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ... Έπαιξε κεντρικό ρόλο στη συνέχιση και υπεράσπιση του δημοτικισμού και της γλωσσικής μεταρρύθμισης που καθιέρωσε την δημοτική και το μονοτονικό και περιόρισε μόνο στο Λύκειο τη διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών από το πρωτότυπο στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. (από την wikipedia).1. Κονιδάρης 2020a, σελ. 34.
2. Χριστιανίδης 2012, σελ. 7.
3. Childe 1950. Την έννοια και την σημασία της αστικοποιήσεως (urban revolution) εισήγαγε και μελέτησε ο Childe κ.α.
4. Στην αρχή της Δυναστικής περιόδου (3100 π.Χ.) η Uruk (Ορχόη ή Όρχα) κάλυπτε 1000 χιλ. τ.μ. με την έκταση να έχει τετραπλασιασθεί στος τέλος της περιόδου και τον πληθυσμό να έχει φθάσει τότε περί τους 50000 (Galaty and Parkinson 2007, p. 24; Branigan 2001, p. 42, table 3.2).5. Ancient History Encyclopedia, s.v. urbanization.
6. Dunn 2011.
7. Θεοχάρης 1989, σελ. 166.
8. Η η πρώτη εμφάνιση της γεωργίας στην Άνω Αίγυπτο προσδιορίζεται στο Badari περί το 5000 π.Χ. Για σύγκριση στην Κνωσσό το άροτρο έχει ήδη υιοθετηθεί από την εβδόμη χιλιετία.
9. Η ευρεία χρήση του χαλκού στην Κρήτη χρονολογείται από τα μέσα της τρίτης χιλιετίας, όμως δύο ξιφίδια της ΠΜ Ι από το Κρασί ανασκαφέντα από τον Μαρινάτο σηματοδοτούν την έναρξη της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού. Χάλκινη αιχμή και σταγόνες τετηγμένου χαλκού έχουν ανασκαφεί από θολωτούς τάφους της Μεσόρραχης Σητείας και Λιβαρίου ΝΑ Κρήτης.10. Βλ. Κονιδάρης 2019a.
11. Watkins 2011, p. 126.
12. Beekes 2010, p. 1451.
13. Christidis 2001, p. 156.
14. Κονιδάρης 2020b, σημ. 10_15.
15. Κονιδάρης 2020b, σημ. 10_4.
16. Ο Faur μάλιστα έχει υποστηρίξει την ύπαρξη επιγραφής στην Γραμμική Α από αρχαιολογικό πλαίσιο της Πρωτο - Ελλαδικής ΙΙ (!) (Κονιδάρης 2016, σελ. 99, σημ. 264-265).
17. Χριστίδης 2005, σελ. 71.
18. Warren 1980, p. 499.
19. Αρχάκης 2014, σελ. 631; Χριστίδης 2005, σελ. 72, 88.
20. The Online Liddell-Scott-Jones Greek-English Lexicon, s.v. κάθοδος.
21. Bancroft Staff 2015. Με την Αίγυπτο να μεταρέπεται γρήγορα σε μιά πολυπολιτισμική κοινωνία, τα Ελληνικά έγιναν όλο και πιό δημοφιλή, αυτό δε αφορούσε και τα μη ελληνικά στρώματα του πληθυσμού. Η Ελληνική άρχισε να χρησιμοποιείται από πολλούς Αιγυπτίους σε ιδιωτικά έγγραφα αλληλογραφίας καθώς και σε σχετικά με επιχειρήσεις, ένα φαινόμενο που φαίνεται ότι εντάθηκε κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο. Υπό τους Πτολεμαίους η Δημοτική Αιγυπτιακή όσον και η Ελληνική ηταν αμφότερες αποδεκτές στην διοίκηση, όμως περί το 146 π.Χ. καθιερώθηκε η Ελληνική.22. Dahlgren 2018.
23. Torallas Tovar and Vierros 2019, pp. 485-500.
24. Torallas Tovar and Vierros 2019, p. 491; Clarysse 1993.
25. Bancroft Staff 2015 (Posted in Center for the Tebtunis Papyri).26. Clarysse 1993, p. 187.
27. Clackson 2010, pp. 73-104.
28. Burstein 2006, 2008; Clarysse 1993. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Εργαμένους (Arakamani) Νούβιου βασιλιά της Μερόης κατά την περίοδο βασιλείας στην Αίγυπτο του Πτολεμαίου ΙΙ Φιλαδέλφου και του Πτολεμαίου IV Φιλοπάτορος. Ο βασιληάς εκπαιδεύτηκε στην ελληνική φιλοσοφία ενώ ευνόησε την ελληνική τέχνη και τον τρόπο ζωής. Σημειώνεται ότι οι Άραβες κατέλαβαν την Αίγυπτο το 642 μ.Χ. αναλαμβάνοντας την διοίκηση από τους Βυζαντινούς, όμως οι επίσημοι πάπυροι της Αραβικής Αιγύπτου συνέχισαν να γράφονται στην Ελληνική μέχρι τις αρχές του ογδόου αι.29. Η Χαλκηδονιακή χριστιανικότητα ακολουθούσε τις εκλησιαστικές αρχές της δ’ οικουμενικής συνόδου της Χαλκηδόνος (451 μ.Χ.). 30. Sijpesteijn 2010, pp. 105-126.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Α.-Φ. Χριστίδης. Αρχαιογνωσία και Αρχαιογλωσσία στη Μέση Εκπαίδευση, Ιστορία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, <http://www.greek-language.gr/digitalR....
Κονιδάρης, Δ. Ν. 2016. Οι Χετταίοι και ο κόσμος του Αιγαίου, Αθήνα.
Κονιδάρης, Δ. Ν. 2020a. Ιστορία των θετικών τεχνών και επιστημών κατά την Αρχαιότητα: αποσιώπηση και μεροληψία, <DOI: 10.13140/RG.2.2.28989.08165>.
Κονιδάρης, Δ. Ν. 2020b. Οι Χετταίοι και ο κόσμος του Αιγαίου, 2η έκδ., Αθήνα.
Κονιδάρης, Δ. Ν. 2019a. Ο Πρώιμος Αιγυπτιακός πολιτισμός και οι αλληλεπιδράσεις με το Αιγαίο, Αθήνα.
Dahlgren, S. 2018. Rev. of E. Grossman, P. Dils, T. S. Richter, and W. Schenkel, Greek Influence on Egyptian-Coptic: Contact-Induced Change in an Ancient African Language, in Journal of Greek Linguistics 18, pp. 281–291. https://brill.com/view/journals/jgl/1...
Watkins, C. 2011. The American Heritage Dictionary of Indo-European Roots, 3rd. ed., Boston / New York.
Beekes, R. 2010. Etymological Dictionary of Greek I, Leiden / Boston.
Christidis, A.-F. 2001. "Introduction," in A History of Ancient Greek: From the Beginnings to Late Antiquity, ed. A.-F. Christidis, Thessaloniki, pp. 153-160.
Χριστίδης, Α.-Φ. 2005. Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσας, Θεσσαλονίκη.
Warren, P. 1980. “Problems of chronology in Crete and the Aegean in the third and earlier second millennium,” AJA 84, pp. 487-499.
Αρχάκης, Α. 2014. Βιβλιοπαρουσίαση του: Α.-Φ. Χριστίδης, Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, στο Φιλόλογος ΛΖ' (158), σελ. 629-633.
Torallas Tovar, S. and M. Vierros. 2019. “Languages, Scripts, Literature, and Bridges Between Cultures,” in A Companion to Greco-Roman and Late Antique Egypt, ed. K. Vandorpe, New Jersey, pp. 485-500.
Clackson, S. J. 2010. “Coptic or Greek? Bilingualism in the Papyri,” in The Multilingual Experience in Egypt, from the Ptolemies to the Abbasids, ed. A. Papaconstantinou, New York, pp. 73-104.
Sijpesteijn, P. M. 2010. “Multilingual Archives and Documents in Post-Conquest Egypt,” in The Multilingual Experience in Egypt, from the Ptolemies to the Abbasids, ed. A. Papaconstantinou, New York, pp. 105-126.
Burstein, S. M. 2006. “When Greek was an African Language,” CHS, < http://nrs.harvard.edu/urn-3:hlnc.ess....
Burstein, S. M. 2008. “When Greek Was an African Language: The Role of Greek Culture in Ancient and Medieval Nubia,” Journal of World History 19 (1), pp. 41-61.
Bancroft Staff. 2015. “Euripides, Dionysus and school exercises,” < https://update.lib.berkeley.edu/2015/... (31 May 2020).
Bancroft Staff. 2015. “Greek takes over,” < https://update.lib.berkeley.edu/2015/... (31 May 2020).
Clarysse, W. 1993. “Egyptian Scribes writing Greek,” Chronique d'Égypte, bulletin périodique de la Fondation égyptologique reine Élisabeth 68 (135-136), pp. 186-201.
τελευταίος εμπλουτισμός - επιμέλεια: 09.06.2020
ΥΠΟΓΡΑΜΜΙΖΕΤΑΙ ΟΤΙ Η ΚΟΣΜΙΑ ΚΡΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΝΩΤΕΡΩ ΕΝΘΑΡΡΥΝΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΣΤΟΛΟΓΟ ΚΑΙ ΘΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΕΊ ΣΤΗΝ ΙΔΙΑ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΘΕΣΗ ..
Ελληνική και αιγυπτιακή
Ο πολιτισμός της Αιγύπτου ήταν πολύ παλιότερος από τον ελληνικό. Αυτό το ήξεραν οι αρχαίοι Έλληνες και γι' αυτό περιέβαλλαν με ιδιαίτερο θαυμασμό τον αιγυπτιακό πολιτισμό. Ο Πλάτωνας μιλάει πολύ συχνά για τους Αιγύπτιους. Ο ιστορικός Ηρόδοτος, παλαιότερος από τον Πλάτωνα, δίνει πολλές πληροφορίες για την Αίγυπτο.
Από την αιγυπτιακή γλώσσα μπήκαν στην ελληνική γλώσσα οι λέξεις ἶρις 'κόρη του ματιού' και η λέξη πάπυρος. Οι Μακεδόνες κατακτούν την Αίγυπτο γύρω στο 330 π.Χ. και για χίλια χρόνια, μέχρι την κατάκτηση της Αιγύπτου από τους Άραβες, η ελληνική χρησιμοποιείται ως γλώσσα της διοίκησης. Δεν φαίνεται ωστόσο να επηρέασε ιδιαίτερα την αιγυπτιακή γλώσσα. Παρέμεινε γλώσσα της διοίκησης. Τα πράγματα αλλάζουν με την επικράτηση του χριστιανισμού. Οι χριστιανοί Αιγύπτιοι, οι Κόπτες, δανείζονται μαζικά από τα ελληνικά.
Χρησιμοποιούν μάλιστα το ελληνικό αλφάβητο (βλ. διάγραμμα, εικόνα), προσαρμοσμένο στις ανάγκες της γλώσσας τους.
Από μέρους μας θα παρατηρούσαμε αρχικά την επανάληψη στην αρχή του σχετικού κειμένου ενός στερεοτύπου ότι δηλαδή ο πολιτισμός της Αιγύπτου ήταν πολύ παλιότερος από τον ελληνικό. Αυτή η άποψη κάθε άλλο παρά αναμφισβήτητη είναι, πολύ κακώς δε υιοθετείται άκριτα (ή κατ' επιλογήν) από τον καθηγητή, μάλιστα χωρίς αναφορά στην αντίθετη άποψη. Συνοπτικά επ' αυτού αναπαράγω σχετικό απόσπασμα εργασίας του υπογράφοντος,[1] κατά την οποία:
Απέναντι στον Αιγυπτιακό πολιτισμό οι πλείστοι ερευνητές ακολουθούν την πεπατημένη που θέλει τα επιτεύγματά του να υπερτιμώνται. Έτσι ο Ζ.Χ. σημειώνει ότι στην Αίγυπτο, μεταξύ 3500 και 3000 π.Χ, έλαβε χώραν η πρώτη ‘αστική’ επανάσταση,[2] μεταφράζοντας με τον αδόκιμο αυτόν όρο την ραγδαία αστικοποίηση,[3] ήτοι την δημιουργία αστικών οικιστικών κέντρων. Όμως το φαινόμενο της ραγδαίας αστικοποιήσεως στην συγκεκριμένη περιοχή δεν εκφράσθηκε έντονα, σε αντίθεση με ότι συνέβη στην Μεσοποταμία,[4] αφού έως την Ελληνιστική περίοδο και μέχρι την ανάπτυξη της Αλεξανδρείας, αυτή εστερείτο μείζονος αστικού κέντρου.[5] Η αστικοποίηση στην χώρα του Νείλου καθυστέρησε την εμφάνισή της, υπήρξε δε και μικρής κλίμακας εν σχέσει, επί παραδείγματι, με τον Ελλαδικό χώρο. Πράγματι ενώ ήδη περί το 5000 π.Χ. στο Σέσκλο ανθούσε οικισμός 5000 κατοίκων σε έκταση περί τα 200 χιλ. τ.μ. στην Αίγυπτο δύο χιλιάδες χρόνια αργότερα οι σημαντικοί οικισμοί Merimda Beni Salama και Maadi διέθεταν περίπου 2000 κατοίκους έκαστος στερούμενοι, όμως, εμφανών ενδείξεων κοινωνικής διαφοροποιήσεως, όσους περίπου και η Ιεράκωνπόλις και η Naqada, κέντρο του ομώνυμου προδυναστικού πολιτιστικού κύκλου![6] Άλλωστε θα πρέπει να επισημανθεί ότι, σύμφωνα και με τον καθηγητή Θεοχάρη, η Αίγυπτος άργησε να εισέλθη στην Νεολιθική Εποχή κατά δύο χιλιετίες περίπου εν σχέσει πρός το Αιγαίο,[7] ενώ αργοπορία παρατηρήθηκε και στην εμφάνιση της γεωργίας,[8] την έναρξη της Εποχής του Χαλκού αλλά και του Σιδήρου,[9] με την τελευταία να εγκαινιάζεται από τους Φιλισταίους.[10]
Από την άλλη ο καθηγητής σημειώνει την εισαγωγή Αιγυπτιακών λέξεων στην Ελληνική παραθέτοντας δύο παραδείγματα: της ίριδος και του παπύρου. Χωρίς να αρνούμαστε την εισαγωγή Αιγυπτιακών λέξεων στην Ελληνική σημειώνουμε ότι τα παραπάνω παραδείγματα μόνον ως πρόχειρα και μάλλον ανεπιτυχή μπορούν να θεωρηθούν. Πράγματι σύμφωνα με το λήμμα IRIS της WIKIPEDIA η λέξη ίρις ετυμολογείται ως ακολούθως:
From Middle English [Term?], from Latin īris, from Ancient Greek ἶρις (îris, “rainbow”), from Proto-Indo-European *wey-ro- (“a twist, thread, cord, wire”), from *weh₁y- (“to turn, twist, weave, plait”). Cognate to English wire.
ήτοι της αποδίδεται Πρωτο-Ινδο-Ευρωπαϊκή προέλευση από την ρίζα *weh₁y-, ή την ρίζα wei-1 σύμφωνα με τον Watkins.[11]Το ίδιο ανεπιτυχής φαίνεται και η απόδοση της λέξεως πάπυρος στην Αιγυπτιακή γλώσσα .. Πράγματι σύμφωνα με το λήμμα PAPYRUS της WIKIPEDIA η λέξη ετυμολογείται ως ακολούθως:
From Middle English papirus, borrowed from Latin papȳrus, from Ancient Greek πάπυρος (pápuros), of unknown origin.
δηλαδή η Ελληνική λέξη θεωρείται ως αγνώστου προελεύσεως. Από την άλλη το On Line Etymology Dictionary αναφέρει:
a loan-word of unknown origin, often said to be Egyptianτο δε Frisk Etymological English γράφει:
Etymology: Foreign word of unknown origin.αφήνοντας και αυτό ανοικτό το θέμα που η Ελληνόφωνη επιστήμη θεωρεί λυμένο ..Άλλωστε η Ancient History Encyclopaedia (λήμμα Egyptian Papyrus) σημειώνει:
Papyrus is the Greek name for the plant and may come from the Egyptian word papuro (also given as pa-per-aa) meaning 'the royal' or 'that of the pharaoh' because the central government had control of papyrus processing as they owned the land and, later, oversaw the farms the plant grew on.
ενώ ο Beekes την χαρακτηρίζει ως δάνεια αλλά αγνώστου προελεύσεως.[12]
Σημειώνεται ότι ο ίδιος καθηγητής ορθά υποστηρίζει ότι η Ελληνική γλώσσα εμφανίσθηκε κατά πρώτον καταγεγραμμένη στην Γραμμική Β την οποία - όμως - χρονολογεί, το παλαιότερον, στον 14 αι. π.Χ.[13] Όμως τα τεκμήρια της Γραμμικής Β’ είναι παλαιότερα. Πράγματι το 1994 η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ολυμπίας, κατά την διάρκεια ανασκαφών σε λοφίσκο της κοινότητας Καυκανιάς, έφερε στο φώς προϊστορικό κτίσμα, καθώς και κροκάλη η οποία διέθετε στην μία πλευρά διπλόν πέλεκυ και στην άλλη επιγραφή της Γραμμικής Β’. Η επιγραφή χρονολογήθηκε στον 17ο αιώνα π.Χ., κατακτώντας την θέση της παλαιότερης επιγραφής σε Γραμμική Β’,[14] ξεπερνώντας αυτήν από την Ίκλαινα Μεσσηνίας, χρονολογούμενη μεταξύ 1450-1350 π.Χ., η οποία εντοπίσθηκε από τον Κοσμόπουλο.[15] Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι η Γραμμική Β’ χρονολογείται παλαιότερα από τον 14 αι., ενώ προσθέτουμε ότι η Γραμμική Α’, από το 2000 π.Χ. περίπου,[16] χρησιμοποιήθηκε από τους Μινωΐτες για την απόδοση άγνωστης γλώσσας, στην οποίαν όμως μερίδα μελετητών έχει εντοπίσει Ελληνικά στοιχεία.
Φαίνεται λοιπόν ότι ο καθηγητής μάλλον διακατέχεται από την διάθεση να περιορίσει χρονικά τα τεκμήρια της Ελληνικής γλώσσας. Άλλωστε σε άλλη περίπτωση εμφανίζεται να υποστηρίζει την χρονολόγηση του Μινωικού πολιτισμού στην διάρκεια της δεύτερης χιλιετίας π.Χ.,[17] ενώ η σύγχρονη επιστήμη τοποθετεί την έναρξή του στο 3500 π.Χ.,[18] ίσως όμως μιάμισυ χιλιετία διαφορά δεν είναι πολύ για την επιστημοσύνη μερίδας της Ελληνόφωνης επιστήμης.
Αξιοσημείωτη είναι και η άποψη του γλωσσολόγου καθηγητή ότι η - μή Ελληνική κατ’ αυτόν - γλώσσα που αποδίδεται με την Γραμμική Α' ομιλείτο στην περιοχή πριν την μεταναστευτική κάθοδο των ελληνοφώνων, ήτοι – κατά τον ίδιο πάντα - των Αχαιών, Ιώνων και Δωριέων .. οι οποίοι έφεραν μαζύ τους ελληνικές ποικιλίες [όχι γεωμήλων αλλά ..] της ινδοευρωπαϊκής γλώσσας που αναμείχθηκαν με τις τοπικές προ-ελληνικές γλώσσες ... [19] Τόσον ο καθηγητής Χριστίδης, όσον και ο σχολιαστής του βιβλίου του επίσης καθηγητής Αρχάκης, μοιάζουν να ξεχνούν ότι δεν υπάρχουν αρχαιολογικά τεκμήρια πιστοποιούντα τέτοιες μεταναστεύσεις, πολύ περισσότερο που η λέξη κάθοδος σημαίνει (και) την επιστροφή, επανάκαμψη στα πάτρια,[20] (πρβλ. Κάθοδο των Μυρίων ..). Μόνον στην Νέα Ελληνική η λέξη έχει την αποκλειστική σημασία του κατεβαίνω, μόνη ως φαίνεται αναγνωριζόμενη από αμφοτέρους τους παραπάνω πανεπιστημιακούς.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης το αναφερόμενο ότι η Ελληνική παρέμεινε γλώσσα της διοίκησης και δεν επηρέασε ιδιαίτερα την Αιγυπτιακή γλώσσα ..[21] όλα αυτά παρ' όλον ότι η Αιγυπτιακή (στην Κοπτική μορφή της) υιοθέτησε το Ελληνικό αλφάβητο και ενέταξε στο λεξιλόγιό της περί τις 5000 Ελληνικές λέξεις ..,[22] παραπάνω από όσες χρησιμοποιεί ο μέσος αμόρφωτος της εποχής της μακράς κώμης και της φαιδράς πορτοκαλέας! Σε δυο-τρείς σειρές ή μάλλον αράδες ο Τάσος Χριστίδης, ίσως με κάποια αποστροφή, περιγράφει – απευθυνόμενος σε Έλληνες μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαιδεύσεως κατ’ εντολήν του ‘Ελληνικού’ Υπουργείου Παιδείας – αυτό που ξένοι ακαδημαϊκοί χαρακτήρισαν ως την πιο ευρεία και πυκνά τεκμηριωμένη περίπτωση γλωσσικής επαφής στην αρχαιότητα ..[23] Η ελλειπτική και ανεπαρκής διήγησή του δίδει στον έλληνα μαθητή μια στρεβλή εικόνα της επιρροής της Ελληνικής γλώσσας στην Αίγυπτο επί σειρά αιώνων .. φαίνεται όμως ότι αυτό είναι το ζητούμενο.
Βέβαια στο εδώ σχολιαζόμενο έργο ούτε λόγος δεν γίνεται για την ύπαρξη δίγλωσσων Αιγυπτίων, όπως ο Διόσκορος από την Αφροδιτόπολη του έκτου αι. (!),[24] ούτε για την προσπάθεια αρκετών κατοίκων της Αιγύπτου να διδαχθούν την Ελληνική μέσω αποσπασμάτων από τους κλασικούς.[25] Άλλωστε στα γνωστά προφητικά ερωτήματα (oracle questions) των χωρίων του Fayum – Αρσινόης, τα οποίο καταγράφονταν από Αιγυπτίους ιερείς για λογαριασμό χωρικών και απευθύνοντο σε Αιγυπτίους θεούς, άρχισε να υιοθετείται πλέον η Ελληνική αντί της Δημοτικής.[26] Άλλωστε έναν αιώνα πρίν, κατά τα τέλη της Πτολεμαϊκής περιόδου σε ορειχάλκινη πινακίδα ο Αιγύπτιος ιερέας Psenpchois – Πτολεμαίος μεταξύ των άλλων τίτλων του παρουσιάζεται και ως γραφέας Ελληνικών γραφών. Οι μεταφράσεις έργων μεταξύ των δύο γλωσσών, η αλληλεπίδραση και ο δανεισμός δεν αναφέρονται κάν σάν να άφησαν ανεπηρέαστη την ζώσα καθομιλουμένη γλώσσα, επηρεάζοντας μόνον τον χώρο της διοικήσεως .. Σημειώνεται ότι σε πληθώρα ιδιωτικών κειμένων π.χ. από το αρχείο Kellis (Ismant el-Kharab στην όαση Dakhleh) αλλά και από άλλα μέρη της Αιγύπτου πιστοποιείται η χρήση των δύο γλωσσών πολλές φορές μαζύ στο ίδιο έγγραφο.[27] Όμως και στην Νουβία, ήτοι στο βόρειο τμήμα της χώρας του Νείλου και στο νότιο του σημερινού Σουδάν, η Ελληνική ‘εγκαταστάθηκε’ επί πολλούς αιώνες μέσω του Ελληνιστικού παραδείγματος και της πολιτιστικής ακτινοβολίας αρχικά αλλά και με όχημα τον Χριστιανισμό εν συνεχεία, επί μακρό διάστημα ως και μετά την Αραβική κατάκτηση![28]
Κατά την εποχή της Αραβικής κατακτήσεως της το 641 μ.Χ. η Αίγυπτος ήταν μια επαρχία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, όπου ομιλούντο η Κοπτική και η Ελληνική. Η άποψη ότι υπήρχε μια σαφής διχοτομία μεταξύ μιας πλειοψηφίας στην ύπαιθρο ομιλούσης την Κοπτική και ακολουθούσας τον Μονοφυσιτισμό και μιας εξελληνισμένης, ελληνόφωνης, Χαλκηδονιακής[29] (και εβραϊκής) μειονότητας που κυριαρχούσε στις αστικές περιοχές, έχει πρόσφατα τεθεί υπό σοβαρή αμφισβήτηση. Η κατάσταση υπήρξε πιό περίπλοκη, με την Κοπτική και την Ελληνική να χρησιμοποιούνται τόσον εντός όσον και εκτός των πόλεων από όλες τις θρησκευτικές κοινότητες, είτε επρόκειτο για ομάδες ξένων αφιχθέντων κατά το παρελθόν, είτε για συνειδητά εξελληνισμένες, ακόμη δε και για Αιγυπτίους οι οποίοι προχώρησαν ενσυνείδητα στην σχετική επιλογή. Από την άλλη πλευρά, είναι σαφές ότι ολόκληρος ο αιγυπτιακός πληθυσμός δεν υπήρξε πλήρως δίγλωσσος αλλά ούτε και γλωσσικά συνεπής / καθαρός. Στην χώρα εχρησιμοποιούντο αρκετές κοπτικές διάλεκτοι, από τις οποίες η Άνω Αιγυπτιακή Σαχιδική ήταν η πιο σημαντική. Στην Άνω Αίγυπτο, που απείχε περισσότερο από την βυζαντινή Αλεξάνδρεια, τα Ελληνικά ήταν πολύ λιγότερο εδραιωμένα από ό,τι στην όαση του Δέλτα και του Φαγιούμ (Αρσινόης) πιο βόρεια - συνθήκες που θα επηρέαζαν τις γλωσσικές εξελίξεις στο Ισλάμ.[30]
ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΓΡΑΦΗΣ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΙΔΗ
Στο μικρό, ολίγων μόλις γραμμών, απόσπασμα του ανωτέρω το οποίο σχολιάζεται εδώ μας έκανε εντύπωση μια σειρά αδυναμιών, οι οποίες δεν συνάδουν με το μορφωτικό επίπεδο του συγγραφέα, πολύ περισσότερο με αυτό καθηγητού του πανεπιστημίου. Άλλωστε κείμενα απευθυνόμενα προς τους μαθητές θα έπρεπε να είναι πιο προσεκτικά μελετημένα, ώστε οι μαθητές να μορφώνονται για την ορθή χρήση της γλώσσας και διά του παραδείγματος. Μερικές από τις αδυναμίες επισημαίνουμε παρακάτω: O συγγραφέας αναφέρει αρχικά ότι ο Αιγυπτιακός πολιτισμός ήταν πολύ παλιότερος από τον ελληνικό, προβληματίζοντάς μας γιατί χρησιμοποιεί τον αόριστο, για γεγονός το οποίο - κατά τον ίδιο – αληθεύει και στο παρόν .. Στην φράση: Από την αιγυπτιακή γλώσσα μπήκαν στην ελληνική γλώσσα οι λέξεις ἶρις 'κόρη του ματιού' και η λέξη πάπυρος.επαναλαμβάνεται δύο φορές η λέξη γλώσσα παρέχοντας ένα γραπτό αποτέλεσμα μη επιμελημένο. Ομοίως επαναλαμβάνεται δύο φορές η λέξη λέξεις / λέξη, παρέχοντας ένα παράδειγμα εσφαλμένης αναφοράς, μιάς και ο αναγνώστης έχοντας ήδη πληροφορηθεί για λέξεις που μπήκαν στην Ελληνική αναμένει να ακολουθήσει η παράθεση και ο σχολιασμός τους .. Η Αιγυπτιακή και η Ελληνική γλώσσα γράφονται αμφότερες με μικρό αρχικό γράμμα, γεγονός το οποίο μας ξενίζει και είναι ασύνηθες. Η χρήση του ρήματος μπαίνω για να περιγράψει το γλωσσικό δάνειο μίας γλώσσας από άλλη επίσης συνιστά χονδροκομμένη χρήση μη κατάλληλου ρήματος το οποίο σχετίζεται συνήθως με την είσοδο σε χώρο.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
*. Ο Αναστάσιος-Φοίβος (Τάσος) Χριστίδης (1946 - 2004) ήταν Έλληνας γλωσσολόγος. Σπούδασε στο Τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας τού Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και κατόπιν γλωσσολογία στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ... Έπαιξε κεντρικό ρόλο στη συνέχιση και υπεράσπιση του δημοτικισμού και της γλωσσικής μεταρρύθμισης που καθιέρωσε την δημοτική και το μονοτονικό και περιόρισε μόνο στο Λύκειο τη διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών από το πρωτότυπο στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. (από την wikipedia).1. Κονιδάρης 2020a, σελ. 34.
2. Χριστιανίδης 2012, σελ. 7.
3. Childe 1950. Την έννοια και την σημασία της αστικοποιήσεως (urban revolution) εισήγαγε και μελέτησε ο Childe κ.α.
4. Στην αρχή της Δυναστικής περιόδου (3100 π.Χ.) η Uruk (Ορχόη ή Όρχα) κάλυπτε 1000 χιλ. τ.μ. με την έκταση να έχει τετραπλασιασθεί στος τέλος της περιόδου και τον πληθυσμό να έχει φθάσει τότε περί τους 50000 (Galaty and Parkinson 2007, p. 24; Branigan 2001, p. 42, table 3.2).5. Ancient History Encyclopedia, s.v. urbanization.
6. Dunn 2011.
7. Θεοχάρης 1989, σελ. 166.
8. Η η πρώτη εμφάνιση της γεωργίας στην Άνω Αίγυπτο προσδιορίζεται στο Badari περί το 5000 π.Χ. Για σύγκριση στην Κνωσσό το άροτρο έχει ήδη υιοθετηθεί από την εβδόμη χιλιετία.
9. Η ευρεία χρήση του χαλκού στην Κρήτη χρονολογείται από τα μέσα της τρίτης χιλιετίας, όμως δύο ξιφίδια της ΠΜ Ι από το Κρασί ανασκαφέντα από τον Μαρινάτο σηματοδοτούν την έναρξη της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού. Χάλκινη αιχμή και σταγόνες τετηγμένου χαλκού έχουν ανασκαφεί από θολωτούς τάφους της Μεσόρραχης Σητείας και Λιβαρίου ΝΑ Κρήτης.10. Βλ. Κονιδάρης 2019a.
11. Watkins 2011, p. 126.
12. Beekes 2010, p. 1451.
13. Christidis 2001, p. 156.
14. Κονιδάρης 2020b, σημ. 10_15.
15. Κονιδάρης 2020b, σημ. 10_4.
16. Ο Faur μάλιστα έχει υποστηρίξει την ύπαρξη επιγραφής στην Γραμμική Α από αρχαιολογικό πλαίσιο της Πρωτο - Ελλαδικής ΙΙ (!) (Κονιδάρης 2016, σελ. 99, σημ. 264-265).
17. Χριστίδης 2005, σελ. 71.
18. Warren 1980, p. 499.
19. Αρχάκης 2014, σελ. 631; Χριστίδης 2005, σελ. 72, 88.
20. The Online Liddell-Scott-Jones Greek-English Lexicon, s.v. κάθοδος.
21. Bancroft Staff 2015. Με την Αίγυπτο να μεταρέπεται γρήγορα σε μιά πολυπολιτισμική κοινωνία, τα Ελληνικά έγιναν όλο και πιό δημοφιλή, αυτό δε αφορούσε και τα μη ελληνικά στρώματα του πληθυσμού. Η Ελληνική άρχισε να χρησιμοποιείται από πολλούς Αιγυπτίους σε ιδιωτικά έγγραφα αλληλογραφίας καθώς και σε σχετικά με επιχειρήσεις, ένα φαινόμενο που φαίνεται ότι εντάθηκε κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο. Υπό τους Πτολεμαίους η Δημοτική Αιγυπτιακή όσον και η Ελληνική ηταν αμφότερες αποδεκτές στην διοίκηση, όμως περί το 146 π.Χ. καθιερώθηκε η Ελληνική.22. Dahlgren 2018.
23. Torallas Tovar and Vierros 2019, pp. 485-500.
24. Torallas Tovar and Vierros 2019, p. 491; Clarysse 1993.
25. Bancroft Staff 2015 (Posted in Center for the Tebtunis Papyri).26. Clarysse 1993, p. 187.
27. Clackson 2010, pp. 73-104.
28. Burstein 2006, 2008; Clarysse 1993. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Εργαμένους (Arakamani) Νούβιου βασιλιά της Μερόης κατά την περίοδο βασιλείας στην Αίγυπτο του Πτολεμαίου ΙΙ Φιλαδέλφου και του Πτολεμαίου IV Φιλοπάτορος. Ο βασιληάς εκπαιδεύτηκε στην ελληνική φιλοσοφία ενώ ευνόησε την ελληνική τέχνη και τον τρόπο ζωής. Σημειώνεται ότι οι Άραβες κατέλαβαν την Αίγυπτο το 642 μ.Χ. αναλαμβάνοντας την διοίκηση από τους Βυζαντινούς, όμως οι επίσημοι πάπυροι της Αραβικής Αιγύπτου συνέχισαν να γράφονται στην Ελληνική μέχρι τις αρχές του ογδόου αι.29. Η Χαλκηδονιακή χριστιανικότητα ακολουθούσε τις εκλησιαστικές αρχές της δ’ οικουμενικής συνόδου της Χαλκηδόνος (451 μ.Χ.). 30. Sijpesteijn 2010, pp. 105-126.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Α.-Φ. Χριστίδης. Αρχαιογνωσία και Αρχαιογλωσσία στη Μέση Εκπαίδευση, Ιστορία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, <http://www.greek-language.gr/digitalR....
Κονιδάρης, Δ. Ν. 2016. Οι Χετταίοι και ο κόσμος του Αιγαίου, Αθήνα.
Κονιδάρης, Δ. Ν. 2020a. Ιστορία των θετικών τεχνών και επιστημών κατά την Αρχαιότητα: αποσιώπηση και μεροληψία, <DOI: 10.13140/RG.2.2.28989.08165>.
Κονιδάρης, Δ. Ν. 2020b. Οι Χετταίοι και ο κόσμος του Αιγαίου, 2η έκδ., Αθήνα.
Κονιδάρης, Δ. Ν. 2019a. Ο Πρώιμος Αιγυπτιακός πολιτισμός και οι αλληλεπιδράσεις με το Αιγαίο, Αθήνα.
Dahlgren, S. 2018. Rev. of E. Grossman, P. Dils, T. S. Richter, and W. Schenkel, Greek Influence on Egyptian-Coptic: Contact-Induced Change in an Ancient African Language, in Journal of Greek Linguistics 18, pp. 281–291. https://brill.com/view/journals/jgl/1...
Watkins, C. 2011. The American Heritage Dictionary of Indo-European Roots, 3rd. ed., Boston / New York.
Beekes, R. 2010. Etymological Dictionary of Greek I, Leiden / Boston.
Christidis, A.-F. 2001. "Introduction," in A History of Ancient Greek: From the Beginnings to Late Antiquity, ed. A.-F. Christidis, Thessaloniki, pp. 153-160.
Χριστίδης, Α.-Φ. 2005. Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσας, Θεσσαλονίκη.
Warren, P. 1980. “Problems of chronology in Crete and the Aegean in the third and earlier second millennium,” AJA 84, pp. 487-499.
Αρχάκης, Α. 2014. Βιβλιοπαρουσίαση του: Α.-Φ. Χριστίδης, Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, στο Φιλόλογος ΛΖ' (158), σελ. 629-633.
Torallas Tovar, S. and M. Vierros. 2019. “Languages, Scripts, Literature, and Bridges Between Cultures,” in A Companion to Greco-Roman and Late Antique Egypt, ed. K. Vandorpe, New Jersey, pp. 485-500.
Clackson, S. J. 2010. “Coptic or Greek? Bilingualism in the Papyri,” in The Multilingual Experience in Egypt, from the Ptolemies to the Abbasids, ed. A. Papaconstantinou, New York, pp. 73-104.
Sijpesteijn, P. M. 2010. “Multilingual Archives and Documents in Post-Conquest Egypt,” in The Multilingual Experience in Egypt, from the Ptolemies to the Abbasids, ed. A. Papaconstantinou, New York, pp. 105-126.
Burstein, S. M. 2006. “When Greek was an African Language,” CHS, < http://nrs.harvard.edu/urn-3:hlnc.ess....
Burstein, S. M. 2008. “When Greek Was an African Language: The Role of Greek Culture in Ancient and Medieval Nubia,” Journal of World History 19 (1), pp. 41-61.
Bancroft Staff. 2015. “Euripides, Dionysus and school exercises,” < https://update.lib.berkeley.edu/2015/... (31 May 2020).
Bancroft Staff. 2015. “Greek takes over,” < https://update.lib.berkeley.edu/2015/... (31 May 2020).
Clarysse, W. 1993. “Egyptian Scribes writing Greek,” Chronique d'Égypte, bulletin périodique de la Fondation égyptologique reine Élisabeth 68 (135-136), pp. 186-201.
τελευταίος εμπλουτισμός - επιμέλεια: 09.06.2020
ΥΠΟΓΡΑΜΜΙΖΕΤΑΙ ΟΤΙ Η ΚΟΣΜΙΑ ΚΡΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΝΩΤΕΡΩ ΕΝΘΑΡΡΥΝΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΣΤΟΛΟΓΟ ΚΑΙ ΘΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΕΊ ΣΤΗΝ ΙΔΙΑ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΘΕΣΗ ..
April 30, 2020
DILMUN BURIAL MOUNDS vs STENO R-GRAVES
DILMUN BURIAL MOUNDS vs STENO R-GRAVES
DILMUN (BAHRAIN) MAP
DESCRIPTION BY UNESCO (https://whc.unesco.org/en/list/1542/)The Dilmun Burial Mounds, in Bahrain (ancient Tylos), built between 2200 and 1750 BCE, span over 21 archaeological sites in the western part of the island. Six of these sites are burial mound fields consisting of a few dozen to several thousand tumuli. In all there are about 11,774 burial mounds, originally in the form of cylindrical low towers. The other 15 sites include 17 royal mounds, constructed as two-storey sepulchral towers. The burial mounds are evidence of the Early Dilmun civilization, around the 2nd millennium BCE, during which Bahrain became a trade hub whose prosperity enabled the inhabitants to develop an elaborate burial tradition applicable to the entire population. These tombs illustrate globally unique characteristics, not only in terms of their number, density and scale, but also in terms of details such as burial chambers equipped with alcoves.
A'ALI ROYAL MOUNDS
Two-storey burial chamber, Royal Mound 11 (Melanie Münzner, Copyright: © Think Heritage)
Madinat Hamad 1 Burial Mound Field, looking south-west (Author: Melanie Münzner, Copyright: © Think Heritage)
Burial Mounds with Subsidiary Burials
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ TYPOLOGY OF DILMUN BURIAL MOUNDSThis is a special type of tumuli which occurs throughout the Early Dilmun period. These burial mounds are characterized by a central burial with one or more subsidiary burials connected to it. They can be found in all of the burial mound cemeteries in Bahrain. Some excellent examples are featured in Janabiyah and Madinat Hamad 2 Burial Mound Fields (Laursen 2013, p. 127).
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ CARTER 2018They [THE TOMBS]were massive, circular two- and three-tiered structures, with drum-shaped storeys containing monumental chambers, each with side annexes and monumental doorways.Large tombs with chambers of four alcoves, forming a H-shape, are identified as elite and royal burials, the latter being double-tiered with superimposed chambers.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΙΩΠΗ 2009Οι ελλαδικοί τύμβοι προκάλεσαν συχνά συζητήσεις γύρω από την έννοια της 'διαχύσεως' πολιτιστικών χαρακτηριστικών. Πολλοί ερευνητές είδαν σε αρκετούς από αυτούς επιρροές από γειτονικές κυρίως περιοχές και πολιτιστικές ομάδες, επιρροές τις οποίες ερμήνευσαν μερικές φορές ως αποτελέσματα διαδόσεως ιδεών ενώ άλλες απέδωσαν σε μετακινήσεις νέων πληθυσμών στον Ελλαδικό χώρο. Η συζήτηση μιας τέτοιας θεωρίας αναπτύχθηκε κυρίως με άξονα την εμφάνιση των ελλαδικών τύμβων κατά την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού, μια περίοδο που χαρακτηρίζεται από έντονες αλλαγές στα αρχαιολογικά δεδομένα. Στην προσπάθεια ερμηνείας των αλλαγών αυτών, οι τύμβοι θεωρήθηκαν πολλές φορές ένα από τα στοιχεία-κλειδιά. Συγχρόνως η ομοιότητα τους με πλήθος ταφικών μνημείων σε ολόκληρη την Ευρώπη αλλά και σε άλλες περιοχές από τις τελευταίες φάσεις της νεολιθικής εποχής μέχρι και την Μέση Εποχή του Χαλκού δεν πέρασε απαρατήρητη και συχνά εξετάστηκε η ύπαρξη σχέσεων μεταξύ τους.
Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά και διάσημα ίσως παραδείγματα μιας τέτοιας ερμηνείας είναι η 'θεωρία των Κουργκάν' (Kurgan theory). Η θεωρία αυτή άρχισε να αναπτύσσεται στα μέσα του 20ου αιώνα από την Gimbutas, μια σημαίνουσα προσωπικότητα της ευρωπαϊκής αρχαιολογίας. H Gimbutas βάση συγκριτικής μελέτης τόσο σε αρχαιολογικό όσο και σε γλωσσολογικό επίπεδο υποστήριξε την θεωρία της καθόδου 'ινδοευρωπαϊκών' φυλών από τις ουκρανικές στέπες με μια σειρά επιδρομών, που ονόμασε χαρακτηριστικά 'κύματα' (waves). Τα 'κύματα' αυτά έγιναν σε τρεις φάσεις, οι οποίες είχαν σαν αποτέλεσμα την εδραίωση των ινδοευρωπαϊκών φυλών και την διάδοση της ινδοευρωπαϊκής γλώσσας, προπομπού πολλών γλωσσικών διαλέκτων που αναπτύχθηκαν αργότερα, ανάμεσά στις οποίες ανήκει και η ελληνική. Η Gimbutas χρησιμοποίησε για την θεωρία της κάποια συγκεκριμένα αρχαιολογικά κατάλοιπα τα οποία θεώρησε χαρακτηριστικά στοιχεία του 'πολιτισμού' των Κουργκάν. Αυτά είναι κυρίως οι ταφές σε τύμβους, η χρήση όπλων, η παρουσία του ίππου και η κεραμική με 'εμπίεστα σχοινοειδή κοσμήματα'.Η παρουσία παραπάνω του ενός χαρακτηριστικού σε πολλές περιοχές κυρίως των Βαλκανίων οδήγησε την Gimbutas στο να ταυτίσει τα χαρακτηριστικά αυτά με τον πολιτισμό των Κουργκάν. Στους τύμβους του Στενού, όπως και στους μεσσοελαδικούς τύμβους της ηπειρωτικής Ελλάδος εντόπισε αναλογίες που παραπέμπουν σε μια τέτοια υπόθεση, όπως ταφικά έθιμα, χαρακτηριστικά όπλα του πολιτισμού των Kurgan και τυπολογικά στοιχεία των τύμβων(όπως για παράδειγμα η χρήση λιθοσωρρών) (Gimbutas, 1997: 169-173).
Νεκρόπολις Κριαριτσίου Συκιάς ΠΕ ΙΙ (Ασουχίδου 2001, σελ. 37, εικ. 5 και 6)
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΣΟΥΧΙΔΟΥ 2012According to their shape, the burial enclosures (KRIARITSI, fig. 3) can be grouped as follows:a) circular enclosures, maximum diameter 3.10 m (bur. encl. IV), free standing (13 out of 30 examples);b) oblique, semi-circular or irregular enclosures connected with the neighbouring ones (the remaining 17).
Διόροφος Τάφος Ι Αφιδνών (ΜΕ περίοδος, Wide 1896, pl. XIII)
ΠΡΟΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΤΥΜΒΟΙ ΣΤΟ ΣΤΕΝΟ ΝΥΔΡΙΟΥ (http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351....)
Νεκρόπολις Στενού Λευκάδος (R-graves, Dörpfeld, Alt Ithaka)
Το προϊστορικό νεκροταφείο στο Στενό Νυδρίου αποτελεί τον σημαντικότερο αρχαιολογικό χώρο της Λευκάδας και σπουδαίο μνημείο της Προϊστορικής Εποχής στον Αιγαιακό κόσμο. Οι 33 τύμβοι που έφερε στο φως ο W. Dörpfeld στις αρχές του 20ου αι., πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, είναι οι πρωιμότεροι τύμβοι στον ελλαδικό χώρο, συγκροτώντας ένα ιδιαίτερο ταφικό σύνολο της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού (2900 π.Χ. - 2200 π.Χ.), που προσφέρει σημαντικές πληροφορίες για την προϊστορική κοινότητα, στην οποία ανήκε. Η επιλογή του τύμβου, ως ταφικού μνημείου, και ο τρόπος αναπτύξεως του νεκροταφείου στο χώρο, όπου ο ένας τύμβος τέμνει τον προγενέστερο, φανερώνοντας τη χρονολογική ακολουθία των ταφών, μαρτυρούν υψηλό επίπεδο κοινωνικής οργανώσεως. Ταυτόχρονα, τα ταφικά έθιμα και κτερίσματα μαρτυρούν την ύπαρξη μιας αριστοκρατίας που είχε την οικονομική και κοινωνική δυνατότητα να δημιουργήσει μια ξεχωριστή νεκρόπολη για τα μέλη της, η οργάνωση και κατασκευή της οποίας απαιτούσαν χρόνο, ανθρώπινο δυναμικό και τεχνογνωσία
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ Souyoudzoglou-Haywood 1999, pp. 21, 24The pithos burial of the large tumulus R1 was, exceptionally, laid in the bottom compartment of a two-storey built chamber. .... Although Dörpfeld was of the opinion that the upper compartment of R1 (R1a), which was found empty was a grave which has been robbed, it is not certain that he found human bones in it. The chamber (2.40x1.80 m) was constructed above the pit containing the pithos burial (R1b).
.. An exceptional feature at Steno is the two-storey arrangement of R1. It is reminiscent of the double-decker graves found in the Cyclades in EC I-II, in which both storeys were used for burial.[94] The top compartment of R1, however, was empty and it is more likely than not that this was not due to robbery, as Dörpfeld thought. The closest parallel to R1 is the two-storey grave (I) of the tumulus at Afidna (early MH), which also had an empty top storey.[95] The idea behind the provision in a tomb of an enclosed empty space without any visible function may be the same as that which lay behind the ‘cenotaph’ of Papoulia, meaningfully called ‘house of the dead’ by Marinatos (although this was later dissociated from the tumulus),[96] and if indeed found empty, the crescent shaped structure Y of the Kokkolata-Kangelisses (?) tumulus (ch. 6.3). However if the reason these structures were found empty is that only liquid offerings were probably poured into them, their purpose would not have differed much from that of similar structures which have yielded tangible proof of sacrifice, like S9 in tumulus S at Skaros and the other structures discussed below.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ Κονιδάρης 2019aΕυρήματα στους προϊστορικούς βασιλικούς τάφους Aali του Dilmun παρέχουν στοιχεία για την ύπαρξη σχέσεων με μακρυνά μέρη, όπως χρυσό κόσμημα μεγέθους αντίχειρος φέρον την τετραπλή σπείρα, το οποίο ανεσκάφη εκεί. Το αντικείμενο θεωρείται έργο υψηλής δεξιοτεχνίας και αισθητικής, προέρχεται δε από εργαστήριο στο οποίο προφανώς είχε πρόσβαση ο ηγεμών του Dilmun.[12_111] Τέτοια αντικείμενα απαντώνται ως αφιερώματα σε τυμβοειδείς τάφους σε ευρεία περιοχή, από την Μέση Ανατολή έως και την Ευρώπη, όμως τα συγκεκριμένα συγκρίνονται ιδιαίτερα με αντίστοιχα από το Αιγαίο και την Τροία. Μάλιστα δύο παραδείγματα, πανομοιότυπα με αυτό στο Aali, προέρχονται από τον Αιγαιακό χρυσό θησαυρό, ο οποίος ανευρέθη μαζύ με Αιγυπτιακή κυλινδροσφραγίδα, φυλάσσεται στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης και χρονολογείται περί το 2400 π.Χ.[12_112] Πρόσθετο κοινό στοιχείο, άλλωστε, όπως δείχνουν σφραγίδες της Τύλου, αποτελεί η συνήθεια της εικονογραφήσεως πτηνών στην πλώρη και την πρύμνη του πλοίου η οποία ακολουθείτο και στην περιοχή, όπως και από τον πολιτισμό του Ινδού και τον Αιγαιακό.[12_113] To Dilmun ή Τύλος παρουσιάζει, όμως, και άλλα χαρακτηριστικά τα οποία φαίνεται να το συνδέουν με τον Ελλαδικό χώρο. Στο Saar του Μπαχρέιν ανεσκάφη μικρός οικισμός, ο οποίος παρουσιάζει έντονα στοιχεία κεντρικού σχεδιασμού, δεν φαίνεται δε να αποτελούσε κανονική πόλη, αλλά ίσως εμπορικό σταθμό ή φυλάκειο.[12_114] Εκεί απεκαλύφθη ιερό το οποίο εμφανίζει αρχιτεκτονική μορφή ασυνήθη εν σχέσει προς αυτήν του υπόλοιπου νησιού, περιελάμβανε δε δύο βωμούς οι οποίοι διέθεταν ‘κέρατα καθοσιώσεως’![12_115] Το ιερό χρονολογείται από τις αρχές της δεύτερης χιλιετίας πρίν από την εποχή μας και, βέβαια, δημιουργεί εύλογους συνειρμούς με την Μινωική Κρήτη.[12_116] Θεωρούμε ότι δεν στερείται σημασίας το γεγονός ότι το θέμα του ταύρου πρωταγωνιστεί στην εικονογραφία των σφραγίδων της Τύλου, με ύφος διάφορο από αυτό στην Σουμερία και το Ελάμ, ενώ και η πανίδα της περιοχής δεν ταιριάζει με την διατήρηση τέτοιου ζώου.[12_117] Ο Rice έχει επισημάνει μια σειρά στοιχείων τα οποία σηματοδοτούν, ενδεχομένως, μιάν ιδιαίτερη σχέση μεταξύ Κρήτης, αφ’ ενός, και Φαϊλάκας – Ικάρου και Dilmun, αφ’ ετέρου:α) οι σφραγίδες του Dilmun από την Φαϊλάκα και την Τύλο απεικονίζουν τον ταύρο πολύ συχνά και μάλιστα σε θρησκευτικό πλαίσιο,β) η Άρτεμις προστάτις των κερασφόρων ζώων, συνδέεται με το κυνήγι, περιλαμβανομένου του ταύρου, συχνά δε παρομοιάζεται με την Πότνια Θηρών,γ) το όνομα το οποίο επελέγη για την νήσο συνδέεται επίσης με την Κρήτη όπου έλαβε χώραν το δράμα του Ικάρου.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ Korres 2012Among them was the late Marija Gimbutas who, without considering the extent comparative material and without taking into account the monuments excavated in the 1970s and 1980s in Greece (more have since been discovered after her death at the beginning of the 21st c.), argued, along with N.G.L. Hammond, that Kurgan II and IV people immigrated into the Southern Balkans. However, traces of these populations have not been found in Greece, as is shown in particular by a comparison between the burial practices attested in regions north of Greece and those of mainland Greece.Alexander Häusler, on the other hand, managed to foresee and recognize the importance of the Middle Helladic tumuli of Messenia and Attica, as well as the indigenousness of the populations that created them, contrary to the theories of Gimbutas, Hammond and Protonotariou-Deilaki. His position was clear: the Kurgan tumuli were constructed exclusively with earth and not with stones, and were intended to include only one or two burials, that is to say, they were not family cemeteries.
[image error] Ivory statuette of a nude woman from A'ali cemetery (BM 130595)
[image error] Cast silver statuette of a nude youth, Oxus treasure (BM 123905)
Palaikastro kouros
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
94. Barber 1987, 80 f. In the Cyclades the lower chamber was used as an ossuary, unlike that of R1 which contained the actual burial.
95. AM 21, 1896, 389 ff.
96. PAE 1955, 254; see Ergon 1978, 46.
12_111. Rice 2002, p. 180-181; Crawford 1997, p. 702.
12_112. Rice 2002, p. 180-181, n. 89, 91; Vermeule and Vermeule 1970, p. 25, fig. 5; Vermeule, Stone and Vermeule III 1970. Ο θησαυρός κοσμημάτων συνιστά ενιαίο σύνολο το οποίο πιθανότατα απετέλεσε κτέρισμα ταφής πριγκίπισσας.
12_113. Crawford 1998, p. 16, fig. 1.5; Rice 2002, fig. 9.10, n. 58. Ο Rice εντοπίζει, επίσης, την Μινωική συνήθεια της στενής μέσης σε σφραγίδα εικονίζουσα δύο γυμνούς θηριόμορφους άνδρες με ζώνη.
12_114. Crawford 1997.
12_115. Rice 2002, p. 187, fig. 7.18; Rice 1998, p. 173, fig. 12.7; King 2010.
12_116. Η Rice (Rice 1998, p. 173; Rice 1994) ισχυρίζεται εσφαλμένως ότι το θέμα των κεράτων καθοσιώσεως στον βωμό του Saar προηγείται χρονικά αντίστοιχων παραστάσεων στην Κρήτη και μάλιστα ‘κατά μερικές εκατονταετίες’. Όμως. για παράδειγμα, η παράσταση στο ιερό κορυφής του Πετσοφά, ευρισκόμενη στην Μόνιμη Συλλογή του Μουσείου Αγίου Νικολάου (αρ. MAN AE 6805), χρονολογείται από την Μέση Μινωική εποχή (2170-1560 π.Χ.).
12_117. Rice 1998, pp. 174, 179; Rice 2002, p. 21. Η Rice ισχυρίζεται εσφαλμένως ότι η λατρεία του ταύρου στον Κόλπο προηγείται χρονικά της Μινωικής και μάλιστα ‘κατά μερικές εκατονταετίες’. Όμως ρυτά σχήματος αναπηδούντος ταύρου έχουν ανασκαφεί από τάφους στήν Κουμάσα και τον Πόρο, χρονολογούμενα από την Πρώϊμη Μινωική περίοδο (Soar 2009, p. 16). Ειδώλιο από τήν Κουμάσα εμφανίζει ταύρο με μικρές ανθρώπινες φιγούρες να κρέμονται από τα κέρατά του, ενώ ανάμεσα στα υπερμεγέθη κέρατα υπάρχει ακροβάτης.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Cultraro, M. 2007. "Combined Efforts till Death: Fenerary Ritual and Social Statements in the Aegean Early Bronze Age," in Performing Death . Social Analyses of Funerary Trafitions in the Ancient Near East and Mediterranean (The Oriental Institute of the University of Chicago, OIS 3), ed. N. Laneri, Chicago, pp. 81-108.
Σιώπη, Σ. 2009. "Ταφικά τοπία: Τύμβοι της Εποχής του Χαλκού στην ηπειρωτική Ελλάδα και το Ιόνιο" (μετ. εργασία ΑΠΘ).http://ikee.lib.auth.gr/record/113415...
Souyoudzoglou-Haywood, C. 1999. The Ionian Islands in the Bronze Age and Early Iron Age, 3000-800 BC, Dorchester.
Κονιδάρης, Δ. 2019a. Ο Πρώιμος Αιγυπτιακός Πολιτισμός και οι Αιγαιακές Επιδράσεις, Αθήναι.
Wide, S. 1896. "Aphidna in Nordattika Athen," Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts, Athenische Abteilung, pp. 385-409.https://digi.ub.uni-heidelberg.de/dig...
Steffen Terp Laursen, with contributions by Gianni Marchesi, Jesper Olsen & Thomas Van de Velde.
The Royal Mounds of Aʿali in Bahrain: the emergence of kingship in Early Dilmun. 2017. Aarhus[Rev. by Robert Carter]https://www.academia.edu/42701037/Car...
Asouhidou, S. 2012. "The Early Bronze Age Burial Mound at Kriaritsi – Sykia (Central Macedonia, Greece)," in Ancestral Landscape. Burial mounds in the Copper and Bronze Ages (Central and Eastern Europe – Balkans – Adriatic – Aegean, 4th-2nd millennium B.C.). Proceedings of the International Conference held in Udine, pp. 383-390. https://www.persee.fr/docAsPDF/mom_22...
Korres, G. S. 2012. "Middle Helladic Tumuli in Messenia. Ethnological Conclusions," in Ancestral Landscape. Burial mounds in the Copper and Bronze Ages (Central and Eastern Europe – Balkans – Adriatic – Aegean, 4th-2nd millennium B.C.) , Lyon, pp. 585-596.
Typology of Dilmun Burial Mounds, <http://culture.gov.bh/en/authority/Cu... (12 May 2020.
Vasileva, Z. 2017. "The Early Bronze Age Rings of Type Leukas – New Considerations Regarding Their Origin, Distribution and Function," Archaeologia Bulgarica ХХI (1), pp. 1-13.
<https://www.academia.edu/33779168/Vas...
DILMUN (BAHRAIN) MAPDESCRIPTION BY UNESCO (https://whc.unesco.org/en/list/1542/)The Dilmun Burial Mounds, in Bahrain (ancient Tylos), built between 2200 and 1750 BCE, span over 21 archaeological sites in the western part of the island. Six of these sites are burial mound fields consisting of a few dozen to several thousand tumuli. In all there are about 11,774 burial mounds, originally in the form of cylindrical low towers. The other 15 sites include 17 royal mounds, constructed as two-storey sepulchral towers. The burial mounds are evidence of the Early Dilmun civilization, around the 2nd millennium BCE, during which Bahrain became a trade hub whose prosperity enabled the inhabitants to develop an elaborate burial tradition applicable to the entire population. These tombs illustrate globally unique characteristics, not only in terms of their number, density and scale, but also in terms of details such as burial chambers equipped with alcoves.
A'ALI ROYAL MOUNDS
Two-storey burial chamber, Royal Mound 11 (Melanie Münzner, Copyright: © Think Heritage)
Madinat Hamad 1 Burial Mound Field, looking south-west (Author: Melanie Münzner, Copyright: © Think Heritage)
Burial Mounds with Subsidiary BurialsΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ TYPOLOGY OF DILMUN BURIAL MOUNDSThis is a special type of tumuli which occurs throughout the Early Dilmun period. These burial mounds are characterized by a central burial with one or more subsidiary burials connected to it. They can be found in all of the burial mound cemeteries in Bahrain. Some excellent examples are featured in Janabiyah and Madinat Hamad 2 Burial Mound Fields (Laursen 2013, p. 127).
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ CARTER 2018They [THE TOMBS]were massive, circular two- and three-tiered structures, with drum-shaped storeys containing monumental chambers, each with side annexes and monumental doorways.Large tombs with chambers of four alcoves, forming a H-shape, are identified as elite and royal burials, the latter being double-tiered with superimposed chambers.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΙΩΠΗ 2009Οι ελλαδικοί τύμβοι προκάλεσαν συχνά συζητήσεις γύρω από την έννοια της 'διαχύσεως' πολιτιστικών χαρακτηριστικών. Πολλοί ερευνητές είδαν σε αρκετούς από αυτούς επιρροές από γειτονικές κυρίως περιοχές και πολιτιστικές ομάδες, επιρροές τις οποίες ερμήνευσαν μερικές φορές ως αποτελέσματα διαδόσεως ιδεών ενώ άλλες απέδωσαν σε μετακινήσεις νέων πληθυσμών στον Ελλαδικό χώρο. Η συζήτηση μιας τέτοιας θεωρίας αναπτύχθηκε κυρίως με άξονα την εμφάνιση των ελλαδικών τύμβων κατά την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού, μια περίοδο που χαρακτηρίζεται από έντονες αλλαγές στα αρχαιολογικά δεδομένα. Στην προσπάθεια ερμηνείας των αλλαγών αυτών, οι τύμβοι θεωρήθηκαν πολλές φορές ένα από τα στοιχεία-κλειδιά. Συγχρόνως η ομοιότητα τους με πλήθος ταφικών μνημείων σε ολόκληρη την Ευρώπη αλλά και σε άλλες περιοχές από τις τελευταίες φάσεις της νεολιθικής εποχής μέχρι και την Μέση Εποχή του Χαλκού δεν πέρασε απαρατήρητη και συχνά εξετάστηκε η ύπαρξη σχέσεων μεταξύ τους.
Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά και διάσημα ίσως παραδείγματα μιας τέτοιας ερμηνείας είναι η 'θεωρία των Κουργκάν' (Kurgan theory). Η θεωρία αυτή άρχισε να αναπτύσσεται στα μέσα του 20ου αιώνα από την Gimbutas, μια σημαίνουσα προσωπικότητα της ευρωπαϊκής αρχαιολογίας. H Gimbutas βάση συγκριτικής μελέτης τόσο σε αρχαιολογικό όσο και σε γλωσσολογικό επίπεδο υποστήριξε την θεωρία της καθόδου 'ινδοευρωπαϊκών' φυλών από τις ουκρανικές στέπες με μια σειρά επιδρομών, που ονόμασε χαρακτηριστικά 'κύματα' (waves). Τα 'κύματα' αυτά έγιναν σε τρεις φάσεις, οι οποίες είχαν σαν αποτέλεσμα την εδραίωση των ινδοευρωπαϊκών φυλών και την διάδοση της ινδοευρωπαϊκής γλώσσας, προπομπού πολλών γλωσσικών διαλέκτων που αναπτύχθηκαν αργότερα, ανάμεσά στις οποίες ανήκει και η ελληνική. Η Gimbutas χρησιμοποίησε για την θεωρία της κάποια συγκεκριμένα αρχαιολογικά κατάλοιπα τα οποία θεώρησε χαρακτηριστικά στοιχεία του 'πολιτισμού' των Κουργκάν. Αυτά είναι κυρίως οι ταφές σε τύμβους, η χρήση όπλων, η παρουσία του ίππου και η κεραμική με 'εμπίεστα σχοινοειδή κοσμήματα'.Η παρουσία παραπάνω του ενός χαρακτηριστικού σε πολλές περιοχές κυρίως των Βαλκανίων οδήγησε την Gimbutas στο να ταυτίσει τα χαρακτηριστικά αυτά με τον πολιτισμό των Κουργκάν. Στους τύμβους του Στενού, όπως και στους μεσσοελαδικούς τύμβους της ηπειρωτικής Ελλάδος εντόπισε αναλογίες που παραπέμπουν σε μια τέτοια υπόθεση, όπως ταφικά έθιμα, χαρακτηριστικά όπλα του πολιτισμού των Kurgan και τυπολογικά στοιχεία των τύμβων(όπως για παράδειγμα η χρήση λιθοσωρρών) (Gimbutas, 1997: 169-173).
Νεκρόπολις Κριαριτσίου Συκιάς ΠΕ ΙΙ (Ασουχίδου 2001, σελ. 37, εικ. 5 και 6)ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΣΟΥΧΙΔΟΥ 2012According to their shape, the burial enclosures (KRIARITSI, fig. 3) can be grouped as follows:a) circular enclosures, maximum diameter 3.10 m (bur. encl. IV), free standing (13 out of 30 examples);b) oblique, semi-circular or irregular enclosures connected with the neighbouring ones (the remaining 17).
Διόροφος Τάφος Ι Αφιδνών (ΜΕ περίοδος, Wide 1896, pl. XIII)
ΠΡΟΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΤΥΜΒΟΙ ΣΤΟ ΣΤΕΝΟ ΝΥΔΡΙΟΥ (http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351....)
Νεκρόπολις Στενού Λευκάδος (R-graves, Dörpfeld, Alt Ithaka)Το προϊστορικό νεκροταφείο στο Στενό Νυδρίου αποτελεί τον σημαντικότερο αρχαιολογικό χώρο της Λευκάδας και σπουδαίο μνημείο της Προϊστορικής Εποχής στον Αιγαιακό κόσμο. Οι 33 τύμβοι που έφερε στο φως ο W. Dörpfeld στις αρχές του 20ου αι., πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, είναι οι πρωιμότεροι τύμβοι στον ελλαδικό χώρο, συγκροτώντας ένα ιδιαίτερο ταφικό σύνολο της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού (2900 π.Χ. - 2200 π.Χ.), που προσφέρει σημαντικές πληροφορίες για την προϊστορική κοινότητα, στην οποία ανήκε. Η επιλογή του τύμβου, ως ταφικού μνημείου, και ο τρόπος αναπτύξεως του νεκροταφείου στο χώρο, όπου ο ένας τύμβος τέμνει τον προγενέστερο, φανερώνοντας τη χρονολογική ακολουθία των ταφών, μαρτυρούν υψηλό επίπεδο κοινωνικής οργανώσεως. Ταυτόχρονα, τα ταφικά έθιμα και κτερίσματα μαρτυρούν την ύπαρξη μιας αριστοκρατίας που είχε την οικονομική και κοινωνική δυνατότητα να δημιουργήσει μια ξεχωριστή νεκρόπολη για τα μέλη της, η οργάνωση και κατασκευή της οποίας απαιτούσαν χρόνο, ανθρώπινο δυναμικό και τεχνογνωσία
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ Souyoudzoglou-Haywood 1999, pp. 21, 24The pithos burial of the large tumulus R1 was, exceptionally, laid in the bottom compartment of a two-storey built chamber. .... Although Dörpfeld was of the opinion that the upper compartment of R1 (R1a), which was found empty was a grave which has been robbed, it is not certain that he found human bones in it. The chamber (2.40x1.80 m) was constructed above the pit containing the pithos burial (R1b).
.. An exceptional feature at Steno is the two-storey arrangement of R1. It is reminiscent of the double-decker graves found in the Cyclades in EC I-II, in which both storeys were used for burial.[94] The top compartment of R1, however, was empty and it is more likely than not that this was not due to robbery, as Dörpfeld thought. The closest parallel to R1 is the two-storey grave (I) of the tumulus at Afidna (early MH), which also had an empty top storey.[95] The idea behind the provision in a tomb of an enclosed empty space without any visible function may be the same as that which lay behind the ‘cenotaph’ of Papoulia, meaningfully called ‘house of the dead’ by Marinatos (although this was later dissociated from the tumulus),[96] and if indeed found empty, the crescent shaped structure Y of the Kokkolata-Kangelisses (?) tumulus (ch. 6.3). However if the reason these structures were found empty is that only liquid offerings were probably poured into them, their purpose would not have differed much from that of similar structures which have yielded tangible proof of sacrifice, like S9 in tumulus S at Skaros and the other structures discussed below.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ Κονιδάρης 2019aΕυρήματα στους προϊστορικούς βασιλικούς τάφους Aali του Dilmun παρέχουν στοιχεία για την ύπαρξη σχέσεων με μακρυνά μέρη, όπως χρυσό κόσμημα μεγέθους αντίχειρος φέρον την τετραπλή σπείρα, το οποίο ανεσκάφη εκεί. Το αντικείμενο θεωρείται έργο υψηλής δεξιοτεχνίας και αισθητικής, προέρχεται δε από εργαστήριο στο οποίο προφανώς είχε πρόσβαση ο ηγεμών του Dilmun.[12_111] Τέτοια αντικείμενα απαντώνται ως αφιερώματα σε τυμβοειδείς τάφους σε ευρεία περιοχή, από την Μέση Ανατολή έως και την Ευρώπη, όμως τα συγκεκριμένα συγκρίνονται ιδιαίτερα με αντίστοιχα από το Αιγαίο και την Τροία. Μάλιστα δύο παραδείγματα, πανομοιότυπα με αυτό στο Aali, προέρχονται από τον Αιγαιακό χρυσό θησαυρό, ο οποίος ανευρέθη μαζύ με Αιγυπτιακή κυλινδροσφραγίδα, φυλάσσεται στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης και χρονολογείται περί το 2400 π.Χ.[12_112] Πρόσθετο κοινό στοιχείο, άλλωστε, όπως δείχνουν σφραγίδες της Τύλου, αποτελεί η συνήθεια της εικονογραφήσεως πτηνών στην πλώρη και την πρύμνη του πλοίου η οποία ακολουθείτο και στην περιοχή, όπως και από τον πολιτισμό του Ινδού και τον Αιγαιακό.[12_113] To Dilmun ή Τύλος παρουσιάζει, όμως, και άλλα χαρακτηριστικά τα οποία φαίνεται να το συνδέουν με τον Ελλαδικό χώρο. Στο Saar του Μπαχρέιν ανεσκάφη μικρός οικισμός, ο οποίος παρουσιάζει έντονα στοιχεία κεντρικού σχεδιασμού, δεν φαίνεται δε να αποτελούσε κανονική πόλη, αλλά ίσως εμπορικό σταθμό ή φυλάκειο.[12_114] Εκεί απεκαλύφθη ιερό το οποίο εμφανίζει αρχιτεκτονική μορφή ασυνήθη εν σχέσει προς αυτήν του υπόλοιπου νησιού, περιελάμβανε δε δύο βωμούς οι οποίοι διέθεταν ‘κέρατα καθοσιώσεως’![12_115] Το ιερό χρονολογείται από τις αρχές της δεύτερης χιλιετίας πρίν από την εποχή μας και, βέβαια, δημιουργεί εύλογους συνειρμούς με την Μινωική Κρήτη.[12_116] Θεωρούμε ότι δεν στερείται σημασίας το γεγονός ότι το θέμα του ταύρου πρωταγωνιστεί στην εικονογραφία των σφραγίδων της Τύλου, με ύφος διάφορο από αυτό στην Σουμερία και το Ελάμ, ενώ και η πανίδα της περιοχής δεν ταιριάζει με την διατήρηση τέτοιου ζώου.[12_117] Ο Rice έχει επισημάνει μια σειρά στοιχείων τα οποία σηματοδοτούν, ενδεχομένως, μιάν ιδιαίτερη σχέση μεταξύ Κρήτης, αφ’ ενός, και Φαϊλάκας – Ικάρου και Dilmun, αφ’ ετέρου:α) οι σφραγίδες του Dilmun από την Φαϊλάκα και την Τύλο απεικονίζουν τον ταύρο πολύ συχνά και μάλιστα σε θρησκευτικό πλαίσιο,β) η Άρτεμις προστάτις των κερασφόρων ζώων, συνδέεται με το κυνήγι, περιλαμβανομένου του ταύρου, συχνά δε παρομοιάζεται με την Πότνια Θηρών,γ) το όνομα το οποίο επελέγη για την νήσο συνδέεται επίσης με την Κρήτη όπου έλαβε χώραν το δράμα του Ικάρου.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ Korres 2012Among them was the late Marija Gimbutas who, without considering the extent comparative material and without taking into account the monuments excavated in the 1970s and 1980s in Greece (more have since been discovered after her death at the beginning of the 21st c.), argued, along with N.G.L. Hammond, that Kurgan II and IV people immigrated into the Southern Balkans. However, traces of these populations have not been found in Greece, as is shown in particular by a comparison between the burial practices attested in regions north of Greece and those of mainland Greece.Alexander Häusler, on the other hand, managed to foresee and recognize the importance of the Middle Helladic tumuli of Messenia and Attica, as well as the indigenousness of the populations that created them, contrary to the theories of Gimbutas, Hammond and Protonotariou-Deilaki. His position was clear: the Kurgan tumuli were constructed exclusively with earth and not with stones, and were intended to include only one or two burials, that is to say, they were not family cemeteries.
[image error] Ivory statuette of a nude woman from A'ali cemetery (BM 130595)
[image error] Cast silver statuette of a nude youth, Oxus treasure (BM 123905)
Palaikastro kourosΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
94. Barber 1987, 80 f. In the Cyclades the lower chamber was used as an ossuary, unlike that of R1 which contained the actual burial.
95. AM 21, 1896, 389 ff.
96. PAE 1955, 254; see Ergon 1978, 46.
12_111. Rice 2002, p. 180-181; Crawford 1997, p. 702.
12_112. Rice 2002, p. 180-181, n. 89, 91; Vermeule and Vermeule 1970, p. 25, fig. 5; Vermeule, Stone and Vermeule III 1970. Ο θησαυρός κοσμημάτων συνιστά ενιαίο σύνολο το οποίο πιθανότατα απετέλεσε κτέρισμα ταφής πριγκίπισσας.
12_113. Crawford 1998, p. 16, fig. 1.5; Rice 2002, fig. 9.10, n. 58. Ο Rice εντοπίζει, επίσης, την Μινωική συνήθεια της στενής μέσης σε σφραγίδα εικονίζουσα δύο γυμνούς θηριόμορφους άνδρες με ζώνη.
12_114. Crawford 1997.
12_115. Rice 2002, p. 187, fig. 7.18; Rice 1998, p. 173, fig. 12.7; King 2010.
12_116. Η Rice (Rice 1998, p. 173; Rice 1994) ισχυρίζεται εσφαλμένως ότι το θέμα των κεράτων καθοσιώσεως στον βωμό του Saar προηγείται χρονικά αντίστοιχων παραστάσεων στην Κρήτη και μάλιστα ‘κατά μερικές εκατονταετίες’. Όμως. για παράδειγμα, η παράσταση στο ιερό κορυφής του Πετσοφά, ευρισκόμενη στην Μόνιμη Συλλογή του Μουσείου Αγίου Νικολάου (αρ. MAN AE 6805), χρονολογείται από την Μέση Μινωική εποχή (2170-1560 π.Χ.).
12_117. Rice 1998, pp. 174, 179; Rice 2002, p. 21. Η Rice ισχυρίζεται εσφαλμένως ότι η λατρεία του ταύρου στον Κόλπο προηγείται χρονικά της Μινωικής και μάλιστα ‘κατά μερικές εκατονταετίες’. Όμως ρυτά σχήματος αναπηδούντος ταύρου έχουν ανασκαφεί από τάφους στήν Κουμάσα και τον Πόρο, χρονολογούμενα από την Πρώϊμη Μινωική περίοδο (Soar 2009, p. 16). Ειδώλιο από τήν Κουμάσα εμφανίζει ταύρο με μικρές ανθρώπινες φιγούρες να κρέμονται από τα κέρατά του, ενώ ανάμεσα στα υπερμεγέθη κέρατα υπάρχει ακροβάτης.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Cultraro, M. 2007. "Combined Efforts till Death: Fenerary Ritual and Social Statements in the Aegean Early Bronze Age," in Performing Death . Social Analyses of Funerary Trafitions in the Ancient Near East and Mediterranean (The Oriental Institute of the University of Chicago, OIS 3), ed. N. Laneri, Chicago, pp. 81-108.
Σιώπη, Σ. 2009. "Ταφικά τοπία: Τύμβοι της Εποχής του Χαλκού στην ηπειρωτική Ελλάδα και το Ιόνιο" (μετ. εργασία ΑΠΘ).http://ikee.lib.auth.gr/record/113415...
Souyoudzoglou-Haywood, C. 1999. The Ionian Islands in the Bronze Age and Early Iron Age, 3000-800 BC, Dorchester.
Κονιδάρης, Δ. 2019a. Ο Πρώιμος Αιγυπτιακός Πολιτισμός και οι Αιγαιακές Επιδράσεις, Αθήναι.
Wide, S. 1896. "Aphidna in Nordattika Athen," Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts, Athenische Abteilung, pp. 385-409.https://digi.ub.uni-heidelberg.de/dig...
Steffen Terp Laursen, with contributions by Gianni Marchesi, Jesper Olsen & Thomas Van de Velde.
The Royal Mounds of Aʿali in Bahrain: the emergence of kingship in Early Dilmun. 2017. Aarhus[Rev. by Robert Carter]https://www.academia.edu/42701037/Car...
Asouhidou, S. 2012. "The Early Bronze Age Burial Mound at Kriaritsi – Sykia (Central Macedonia, Greece)," in Ancestral Landscape. Burial mounds in the Copper and Bronze Ages (Central and Eastern Europe – Balkans – Adriatic – Aegean, 4th-2nd millennium B.C.). Proceedings of the International Conference held in Udine, pp. 383-390. https://www.persee.fr/docAsPDF/mom_22...
Korres, G. S. 2012. "Middle Helladic Tumuli in Messenia. Ethnological Conclusions," in Ancestral Landscape. Burial mounds in the Copper and Bronze Ages (Central and Eastern Europe – Balkans – Adriatic – Aegean, 4th-2nd millennium B.C.) , Lyon, pp. 585-596.
Typology of Dilmun Burial Mounds, <http://culture.gov.bh/en/authority/Cu... (12 May 2020.
Vasileva, Z. 2017. "The Early Bronze Age Rings of Type Leukas – New Considerations Regarding Their Origin, Distribution and Function," Archaeologia Bulgarica ХХI (1), pp. 1-13.
<https://www.academia.edu/33779168/Vas...
February 23, 2020
Ο ΔΙΩΓΜΟΣ ΤΟΥ ΝΥ!
Ο ΔΙΩΓΜΟΣ ΤΟΥ ΝΥ!
ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ (Βιτσέντζος Κορνάρος, απόσπασμα)
Τ άκουσες, Αρετούσα μου, τα θλιβερά μαντάτα;
ο Kύρης σου μ' εξόρισε εις τση ξενιτιάς τη στράτα;
Tέσσερεις μέρες μοναχά μου 'δωκε ν' ανιμένω,
κι αποκεί να ξενιτευτώ, πολλά μακρά να πηαίνω.
Kαι πώς να σ' αποχωριστώ, και πώς να σου μακρύνω,
και πώς να ζήσω δίχως σου το χωρισμόν εκείνο
Kατέχω το κι ο Kύρης σου γλήγορα σε παντρεύγει,
Pηγόπουλο, Aφεντόπουλο, σαν είσαι συ, γυρεύγει.
Kι ουδέ μπορείς ν' αντισταθείς, σα θέλουν οι Γονείς σου
νικούν την-ε τη γνώμη σου, κι αλλάσσει η όρεξή σου.
"Mιά χάρη, Aφέντρα, σου ζητώ, κ' εκείνη θέλω μόνο,
και μετά κείνη ολόχαρος τη ζήση μου τελειώνω.
Tην ώρα που αρραβωνιαστείς, να βαραναστενάξεις,
κι όντε σα νύφη στολιστείς, σαν παντρεμένη αλλάξεις,
ν' αναδακρυώσεις και να πεις· "Pωτόκριτε καημένε,
τά σου'ταξα λησμόνησα, τό'θελες πλιό δεν έναι
Kαι κάθε μήνα μιά φορά μέσα στην κάμερά σου,
λόγιασε τά'παθα για σε, να με πονεί η καρδιά σου.
Kαι πιάνε και τη σγουραφιάν (ζωγραφιά), που'βρες στ' αρμάρι μέσα,
και τα τραγούδια, που'λεγα, κι οπού πολλά σου αρέσα',
και διάβαζέ τα, θώρειε τα, κι αναθυμού κ' εμένα,
που μ' εξορίσανε ο-για σε πολλά μακρά στα ξένα.
Kι ας τάξω ο κακορίζικος, πως δε σ' είδα ποτέ μου,
μα ένα κερί-ν αφτούμενον εκράτουν, κ' ήσβησέ μου.
...
Ως μπήκεν ο Ρετόκριτος στη φυλακή κι αρχίζεινα τση μιλεί και σπλαχνικά να την αναντρανίζει.Λέγει τση: "Το με 'ρώτηξες θα σου το πω και γροίκαπού το 'βρηκα το χάρισμα στη φυλακή σ' αφήκα.Είναι δυο μήνες σήμερο που 'λαχα κάποια δάση,εις τη μεριά της Έγριπος κι εβγήκαν να με φάσιάγρια θεριά ν εμάλωσα κι εσκότωσα απ' εκείνακι από τα χέρια μου νεκρά όλα τα πια απομείναν.Με κίνδυνο εγλύτωσα οσώραν επολέμουνα γλυτωθώ απο λόγου τους δεν το' λπιζα ποτέ μουμα εβούθηξε το ριζικό τ' αστρί με λυπηθήκα(ν)και σκότωσα και ζύγωσα και αλάβωτο μ' αφήκανΔίψα μεγάλη γροίκησα στο πόλεμον εκείνογυρεύοντας να βρω δροσιά εσώθε σ' ένα πρίνοκαι παρεμπρός εφάνη μου κουτσουναράκι χτύπα,σιμώνω βρίσκω το νερό εις του χαρακιού την τρύπα.Ήπια το κι εδροσίστηκα και πέρασέ μου η δίψα,μα πούρι κι άλλα βάσανα ετότε δε μου λείψαν.Έκατσα να ξεκουραστώ σιμά στο κουτσουνάριόντε γροικώ αναστεναγμό και μύσματ' αρρωστάρη.Και βιαστικά σηκώνομαι, το ζάλο μου σπουδάζεινα δω ποιος είναι που πονεί και βαριαναστενάζεικαι μπαίνω μέσα στα δεντρά που 'ταν κοντά ειςτη βρύση,δια να δω και για να βρω το νέο αυτό όπου μύσσει.Βρίσκω ένα νιον ωραιόπλουμο που 'λαμπε σαν τον ήλιοκι εκείτουντο ολομάτωτος μπροστά εις ένα σπήλιο.Σγουρά ξανθά 'χε τα μαλλιά και τα σοθέματά τουπαρ' όλο οπού 'τα σαν νεκρός, ήδειχνεγιε η μορφιά του.Και δυο θεριά στο πλάι του ήτανε σκοτωμένακαι το σπαθί και τ' άρματα όλα ησαν ματωμένα.Σιμώνω χαιρετώ τονε, λέω του: "Αδέλφι γεια σου.Ίντα 'χεις κι απονέκρωσες, πούντη λαβωματιά σου;"Τα μάτια του 'χε σφαλιχτά, τότε τ' αναντρανίζεικι εθώρειε δίχως να μιλεί και στο λαιμό του αγγίζει.Με το δακτύλι δυο φορές μου δείχνει να νοήσωπου ειχε την λαβωματιά να τον εβοηθήσωΤο στήθος του ξαρμάτωσα και μια πληγή του βρίσκωδαμάκιν αποκατωθιό από τον ουρανίσκο.Ολίγο του από βοτσί τον είχε δαγκαμένφαίνεται να χε το θεριό δόντι φαρμακεμένοΚαι πήρεν του τη δύναμη και την πνοήν του εχάσεκαι το φαρμάκι πέρασε και μέσα τον επιάσε.Κι αγάλι αγάλια 'χάνετο σαν το κερί όντε σβήνει,έκλαψα κι ελυπήθηκα πολύ την ώρα εκείνη.Σαν αδελφό μου καρδιακό τον έκλαιγα κι επόνου,μα πόνοι, δάκρυα, κλάηματα άνθρωπο δε γλιτώνου.Εψυχομάχε κι έλεγε να στέκω μη μισέψω,εθάρρειε πως τέτοια πληγή μπορούσα να γιατρέψω.Δείχνει μου το δαχτύλι ν του που χε το δαχτυλίδικαι γνώρισα σαν χάρισμα σαν φίλος μου το δίνει.Τότε μια σιγανή φωνή μόνο τ' αυτιά μου ακούσα(ν)και είπανε τα χείλη του: "Σε 'χασα Αρετούσα".Ετούτα είπε μοναχά και τέλειωσ' η ζωή τουκαι με πρικύ αναστεναγμό εβγήκε η ψυχή του.Τουτα τα χέρια που θωρείς λάκκο σιμιό του σκάψα(ν)και τούτα τον εσήκωσαν και τουτα τον εθάψανΩς τ' άκουσεν η Αρετή ώρα λιγάκι εστάθηαμίλητη και ο πόνος της την έκαμε και εχάθη
«ΓΙΑ ΜΙΑΝ ΟΠΤΙΚΗ ΤΟΥ ΗΧΟΥ», Οδ. Ελύτη (απόσπασμα)
Θὰ μποροῦσε νά ᾿ναι μιὰ σονάτα τοῦ Χάυντν, μαζὶ μὲ πλῆθος κυλιόμενα καὶ κρουόμενα μανταρίνια, ἢ παθιασμένα ἐρωτόλογα μὲ μακρινὲς ἐκρήξεις λατομείων. Ἀλλὰ ὄχι.
Ἐμεῖς θὰ πᾶμε σὰν τὴ γλώσσα ποὺ περνάει ἀπὸ τὸ τρυπητὸ γιὰ ν᾿ ἀφήσει ἀπ᾿ ἔξω τ᾿ ἀπόφλουδα καὶ νὰ βρεθεῖ ποιὸς φταίει καὶ διαπράττει κάθε μέρα τὸ αὐτί μας μιὰν ἀνορθογραφία.
Κάποτε, μιὰ μέρα χειρότερη καὶ τῆς Κυριακῆς, τὸ συνειδητοποίησα! Ἡ πρωτεύουσα σ᾿ ὅλο τὸ μάκρος της εἶχε γεμίσει τρύπες. Ὄχι ἀπ᾿ αὐτὲς ποὺ ἀνοίγουν οἱ ἐργάτες τοῦ Δήμου στοὺς ὑπονόμους. Μιλῶ γιὰ τὶς ἄλλες, πάνω στὶς προσόψεις τῶν ὑψηλῶν κτιρίων, ὅπου προσεκτικὰ στήνονται οἱ ἐπιγραφὲς ἑταιρειῶν, ἱδρυμάτων καὶ καταστημάτων. ΦαρμακεῖΟ, καφενεῖΟ, ΑἱματολογικΟ ΚέντρΟ, ΠαιδαγωγικΟ ἸνστιτοῦτΟ. Ποὺ ὁ Θεὸς νὰ βάλει τὸ χέρι του.
Στὸ τηλεγραφεῖο τῶν νευμάτων μεγάλη ἀναστάτωση ἐπικρατεῖ σ᾿ ὅλη τὴ γειτονιά. Μήπως εἶναι κανένας ξένος δάχτυλος τοῦ τύπου NOVA MAKEDONIA, ἢ μήπως τοῦ ᾿φυγε τοῦ μπογιατζῆ τὸ τελευταῖο ψηφίο καὶ ἔμεινε ἀνολοκλήρωτο ἀπὸ ἀμέλεια ἤ, δὲν ἀποκλείεται, ἀπὸ οἰκονομία;
Μὰ εἶναι δυνατόν; Νὰ σοῦ φτιάχνει ὁ ράφτης ἕνα ὡραῖο σακάκι ποὺ τὸ ἕνα του μανίκι τοῦ λείπει, κι ἐσὺ νὰ κυκλοφορεῖς μὲ καμάρι, ὅπως ὁ καστράτος ποὺ ἰδίῳ δικαιώματι ἔμπαινε στὰ χαρέμια, κι ἂς τοῦ ἔλειπε κάτι· ζωὴ νά ᾿χε ὁ σουλτάνος.
Φαίνεται πὼς ἡ ζωὴ αὐτὴ δὲν ἔγινε γιὰ νὰ ἐπιτευχθεῖ «κάτι δύσκολο ἢ κάτι τὸ ὑψηλό». Καθόλου. Ἔγινε γιὰ τὴν εὐκολία μας. «Πονάει δόντι, βγάζει δόντι» ποὺ ἔλεγαν οἱ παλαιοί. Πονάει περισπωμένη, βγάζει περισπωμένη· πονάει δασεῖα, βγάζει δασεῖα. Καὶ λαμπρὰ ταιριάζουν ὅλα.
Συγνώμην, ἀλλὰ τὸ σώβρακό σου δὲν τ᾿ ἀφήνεις νὰ φαίνεται ποτέ του. Ἀλλὰ τὸ φορεῖς. Δὲν εἶναι τὸ πρακτικὸ μέρος τῶν πραγμάτων ποὺ πρωτεύει στὴ ζωή μας. Τὰ τρία τέταρτα τῆς ἀνθρωπότητας διαβιοῦν κατὰ λάθος. Διαγράφουν τὸ περιττόν, καὶ ἂς εἶναι ὡραῖον, κερδίζοντας μερικὰ εἰκοσιτετράωρα πλήξης. Ἀλλοῦ, μακριά τους στάζει ὁ χυμός, ἔστω καὶ ὡς ἦχος στὰ χείλη μιᾶς θυγατρὸς τοῦ Ὁμήρου.
Στὶς δέκα λέξεις μας οἱ πέντε εἶναι ξένες. Ὁλοταχῶς βαδίζουμε πρὸς μιὰν ἐσπεράντο παρὰ πέντε. Κανένας Ἡρώδης δὲν θὰ τολμοῦσε νὰ διατάξει τέτοια γενοκτονία, ὅπως αὐτὴ τοῦ τελικοῦ -ν· ἐκτὸς κι ἂν τοῦ ᾿λειπε ἡ ὀπτικὴ τοῦ ἤχου.
Μιὰ Φύση εὐκτική, ἀνώτερη καὶ τῆς Ἀττικῆς, ἐξαποστέλλει ρυακισμοὺς καὶ θροΐσματα στὸ Θριάσιο πεδίο τῶν ἀποξηραμένων μεταρρυθμιστῶν, ποὺ χάρη στὸν εὐφωνικὸ στραβισμό τους ἐκλαμβάνουν τὸν ἑαυτό τους γιὰ προοδευτικό. Ἀλλὰ στοὺς φθόγγους, ὅπως καὶ στὰ χρώματα, δὲν ὑπάρχει ἡ ἔννοια τῆς προόδου. Ἐκτὸς κι ἂν ἐσὺ εἶσαι ὁ δράστης, ὁπότε ὅσο πιὸ εὐώχυμο εἶναι τὸ ἕνα τόσο δυσαπεικόνιστο εἶναι τὸ ἄλλο.
Μιὰ κοινωνία ὅπου τ᾿ ἀναγνώσιμα δέντρα γίνονται καὶ πολυφωνικὰ τῆς ἴριδας βρίσκεται ἤδη ἐν ἐξελίξει. Ἂς εἶναι καλὰ ὁ ἑκάστοτε γεωμέτρης ποιητής, πού ᾿χει κερδίσει τὸν στέφανο τοῦ ἀνέμου. Ἴσως ὁ νέος Ἀρίων νὰ γεννήθηκε μόλις ἐχθές.
ΥΓ. Μπορεῖ νὰ παραξενεύεται κανεὶς μὲ τὴν ἀπὸ σκοποῦ ἀποχαλινωμένη Κυριακὴ τῆς γραφῆς μου. Δὲν ἔχει ὅμως παρὰ νὰ τὴν ἐξωθήσει ὣς τὸ ἔσχατο ἄκρο της, γιὰ νὰ ἀνατραπεῖ καὶ νὰ βρεθεῖ ἀπ᾿ τὴν ἄλλη μεριά, στὴν τάξη μιᾶς κλασικῆς Δευτέρας.
πρόσφατος εμπλουτισμός / επιμέλεια 05.03.20.
ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ (Βιτσέντζος Κορνάρος, απόσπασμα)
Τ άκουσες, Αρετούσα μου, τα θλιβερά μαντάτα;
ο Kύρης σου μ' εξόρισε εις τση ξενιτιάς τη στράτα;
Tέσσερεις μέρες μοναχά μου 'δωκε ν' ανιμένω,
κι αποκεί να ξενιτευτώ, πολλά μακρά να πηαίνω.
Kαι πώς να σ' αποχωριστώ, και πώς να σου μακρύνω,
και πώς να ζήσω δίχως σου το χωρισμόν εκείνο
Kατέχω το κι ο Kύρης σου γλήγορα σε παντρεύγει,
Pηγόπουλο, Aφεντόπουλο, σαν είσαι συ, γυρεύγει.
Kι ουδέ μπορείς ν' αντισταθείς, σα θέλουν οι Γονείς σου
νικούν την-ε τη γνώμη σου, κι αλλάσσει η όρεξή σου.
"Mιά χάρη, Aφέντρα, σου ζητώ, κ' εκείνη θέλω μόνο,
και μετά κείνη ολόχαρος τη ζήση μου τελειώνω.
Tην ώρα που αρραβωνιαστείς, να βαραναστενάξεις,
κι όντε σα νύφη στολιστείς, σαν παντρεμένη αλλάξεις,
ν' αναδακρυώσεις και να πεις· "Pωτόκριτε καημένε,
τά σου'ταξα λησμόνησα, τό'θελες πλιό δεν έναι
Kαι κάθε μήνα μιά φορά μέσα στην κάμερά σου,
λόγιασε τά'παθα για σε, να με πονεί η καρδιά σου.
Kαι πιάνε και τη σγουραφιάν (ζωγραφιά), που'βρες στ' αρμάρι μέσα,
και τα τραγούδια, που'λεγα, κι οπού πολλά σου αρέσα',
και διάβαζέ τα, θώρειε τα, κι αναθυμού κ' εμένα,
που μ' εξορίσανε ο-για σε πολλά μακρά στα ξένα.
Kι ας τάξω ο κακορίζικος, πως δε σ' είδα ποτέ μου,
μα ένα κερί-ν αφτούμενον εκράτουν, κ' ήσβησέ μου.
...
Ως μπήκεν ο Ρετόκριτος στη φυλακή κι αρχίζεινα τση μιλεί και σπλαχνικά να την αναντρανίζει.Λέγει τση: "Το με 'ρώτηξες θα σου το πω και γροίκαπού το 'βρηκα το χάρισμα στη φυλακή σ' αφήκα.Είναι δυο μήνες σήμερο που 'λαχα κάποια δάση,εις τη μεριά της Έγριπος κι εβγήκαν να με φάσιάγρια θεριά ν εμάλωσα κι εσκότωσα απ' εκείνακι από τα χέρια μου νεκρά όλα τα πια απομείναν.Με κίνδυνο εγλύτωσα οσώραν επολέμουνα γλυτωθώ απο λόγου τους δεν το' λπιζα ποτέ μουμα εβούθηξε το ριζικό τ' αστρί με λυπηθήκα(ν)και σκότωσα και ζύγωσα και αλάβωτο μ' αφήκανΔίψα μεγάλη γροίκησα στο πόλεμον εκείνογυρεύοντας να βρω δροσιά εσώθε σ' ένα πρίνοκαι παρεμπρός εφάνη μου κουτσουναράκι χτύπα,σιμώνω βρίσκω το νερό εις του χαρακιού την τρύπα.Ήπια το κι εδροσίστηκα και πέρασέ μου η δίψα,μα πούρι κι άλλα βάσανα ετότε δε μου λείψαν.Έκατσα να ξεκουραστώ σιμά στο κουτσουνάριόντε γροικώ αναστεναγμό και μύσματ' αρρωστάρη.Και βιαστικά σηκώνομαι, το ζάλο μου σπουδάζεινα δω ποιος είναι που πονεί και βαριαναστενάζεικαι μπαίνω μέσα στα δεντρά που 'ταν κοντά ειςτη βρύση,δια να δω και για να βρω το νέο αυτό όπου μύσσει.Βρίσκω ένα νιον ωραιόπλουμο που 'λαμπε σαν τον ήλιοκι εκείτουντο ολομάτωτος μπροστά εις ένα σπήλιο.Σγουρά ξανθά 'χε τα μαλλιά και τα σοθέματά τουπαρ' όλο οπού 'τα σαν νεκρός, ήδειχνεγιε η μορφιά του.Και δυο θεριά στο πλάι του ήτανε σκοτωμένακαι το σπαθί και τ' άρματα όλα ησαν ματωμένα.Σιμώνω χαιρετώ τονε, λέω του: "Αδέλφι γεια σου.Ίντα 'χεις κι απονέκρωσες, πούντη λαβωματιά σου;"Τα μάτια του 'χε σφαλιχτά, τότε τ' αναντρανίζεικι εθώρειε δίχως να μιλεί και στο λαιμό του αγγίζει.Με το δακτύλι δυο φορές μου δείχνει να νοήσωπου ειχε την λαβωματιά να τον εβοηθήσωΤο στήθος του ξαρμάτωσα και μια πληγή του βρίσκωδαμάκιν αποκατωθιό από τον ουρανίσκο.Ολίγο του από βοτσί τον είχε δαγκαμένφαίνεται να χε το θεριό δόντι φαρμακεμένοΚαι πήρεν του τη δύναμη και την πνοήν του εχάσεκαι το φαρμάκι πέρασε και μέσα τον επιάσε.Κι αγάλι αγάλια 'χάνετο σαν το κερί όντε σβήνει,έκλαψα κι ελυπήθηκα πολύ την ώρα εκείνη.Σαν αδελφό μου καρδιακό τον έκλαιγα κι επόνου,μα πόνοι, δάκρυα, κλάηματα άνθρωπο δε γλιτώνου.Εψυχομάχε κι έλεγε να στέκω μη μισέψω,εθάρρειε πως τέτοια πληγή μπορούσα να γιατρέψω.Δείχνει μου το δαχτύλι ν του που χε το δαχτυλίδικαι γνώρισα σαν χάρισμα σαν φίλος μου το δίνει.Τότε μια σιγανή φωνή μόνο τ' αυτιά μου ακούσα(ν)και είπανε τα χείλη του: "Σε 'χασα Αρετούσα".Ετούτα είπε μοναχά και τέλειωσ' η ζωή τουκαι με πρικύ αναστεναγμό εβγήκε η ψυχή του.Τουτα τα χέρια που θωρείς λάκκο σιμιό του σκάψα(ν)και τούτα τον εσήκωσαν και τουτα τον εθάψανΩς τ' άκουσεν η Αρετή ώρα λιγάκι εστάθηαμίλητη και ο πόνος της την έκαμε και εχάθη
«ΓΙΑ ΜΙΑΝ ΟΠΤΙΚΗ ΤΟΥ ΗΧΟΥ», Οδ. Ελύτη (απόσπασμα)
Θὰ μποροῦσε νά ᾿ναι μιὰ σονάτα τοῦ Χάυντν, μαζὶ μὲ πλῆθος κυλιόμενα καὶ κρουόμενα μανταρίνια, ἢ παθιασμένα ἐρωτόλογα μὲ μακρινὲς ἐκρήξεις λατομείων. Ἀλλὰ ὄχι.
Ἐμεῖς θὰ πᾶμε σὰν τὴ γλώσσα ποὺ περνάει ἀπὸ τὸ τρυπητὸ γιὰ ν᾿ ἀφήσει ἀπ᾿ ἔξω τ᾿ ἀπόφλουδα καὶ νὰ βρεθεῖ ποιὸς φταίει καὶ διαπράττει κάθε μέρα τὸ αὐτί μας μιὰν ἀνορθογραφία.
Κάποτε, μιὰ μέρα χειρότερη καὶ τῆς Κυριακῆς, τὸ συνειδητοποίησα! Ἡ πρωτεύουσα σ᾿ ὅλο τὸ μάκρος της εἶχε γεμίσει τρύπες. Ὄχι ἀπ᾿ αὐτὲς ποὺ ἀνοίγουν οἱ ἐργάτες τοῦ Δήμου στοὺς ὑπονόμους. Μιλῶ γιὰ τὶς ἄλλες, πάνω στὶς προσόψεις τῶν ὑψηλῶν κτιρίων, ὅπου προσεκτικὰ στήνονται οἱ ἐπιγραφὲς ἑταιρειῶν, ἱδρυμάτων καὶ καταστημάτων. ΦαρμακεῖΟ, καφενεῖΟ, ΑἱματολογικΟ ΚέντρΟ, ΠαιδαγωγικΟ ἸνστιτοῦτΟ. Ποὺ ὁ Θεὸς νὰ βάλει τὸ χέρι του.
Στὸ τηλεγραφεῖο τῶν νευμάτων μεγάλη ἀναστάτωση ἐπικρατεῖ σ᾿ ὅλη τὴ γειτονιά. Μήπως εἶναι κανένας ξένος δάχτυλος τοῦ τύπου NOVA MAKEDONIA, ἢ μήπως τοῦ ᾿φυγε τοῦ μπογιατζῆ τὸ τελευταῖο ψηφίο καὶ ἔμεινε ἀνολοκλήρωτο ἀπὸ ἀμέλεια ἤ, δὲν ἀποκλείεται, ἀπὸ οἰκονομία;
Μὰ εἶναι δυνατόν; Νὰ σοῦ φτιάχνει ὁ ράφτης ἕνα ὡραῖο σακάκι ποὺ τὸ ἕνα του μανίκι τοῦ λείπει, κι ἐσὺ νὰ κυκλοφορεῖς μὲ καμάρι, ὅπως ὁ καστράτος ποὺ ἰδίῳ δικαιώματι ἔμπαινε στὰ χαρέμια, κι ἂς τοῦ ἔλειπε κάτι· ζωὴ νά ᾿χε ὁ σουλτάνος.
Φαίνεται πὼς ἡ ζωὴ αὐτὴ δὲν ἔγινε γιὰ νὰ ἐπιτευχθεῖ «κάτι δύσκολο ἢ κάτι τὸ ὑψηλό». Καθόλου. Ἔγινε γιὰ τὴν εὐκολία μας. «Πονάει δόντι, βγάζει δόντι» ποὺ ἔλεγαν οἱ παλαιοί. Πονάει περισπωμένη, βγάζει περισπωμένη· πονάει δασεῖα, βγάζει δασεῖα. Καὶ λαμπρὰ ταιριάζουν ὅλα.
Συγνώμην, ἀλλὰ τὸ σώβρακό σου δὲν τ᾿ ἀφήνεις νὰ φαίνεται ποτέ του. Ἀλλὰ τὸ φορεῖς. Δὲν εἶναι τὸ πρακτικὸ μέρος τῶν πραγμάτων ποὺ πρωτεύει στὴ ζωή μας. Τὰ τρία τέταρτα τῆς ἀνθρωπότητας διαβιοῦν κατὰ λάθος. Διαγράφουν τὸ περιττόν, καὶ ἂς εἶναι ὡραῖον, κερδίζοντας μερικὰ εἰκοσιτετράωρα πλήξης. Ἀλλοῦ, μακριά τους στάζει ὁ χυμός, ἔστω καὶ ὡς ἦχος στὰ χείλη μιᾶς θυγατρὸς τοῦ Ὁμήρου.
Στὶς δέκα λέξεις μας οἱ πέντε εἶναι ξένες. Ὁλοταχῶς βαδίζουμε πρὸς μιὰν ἐσπεράντο παρὰ πέντε. Κανένας Ἡρώδης δὲν θὰ τολμοῦσε νὰ διατάξει τέτοια γενοκτονία, ὅπως αὐτὴ τοῦ τελικοῦ -ν· ἐκτὸς κι ἂν τοῦ ᾿λειπε ἡ ὀπτικὴ τοῦ ἤχου.
Μιὰ Φύση εὐκτική, ἀνώτερη καὶ τῆς Ἀττικῆς, ἐξαποστέλλει ρυακισμοὺς καὶ θροΐσματα στὸ Θριάσιο πεδίο τῶν ἀποξηραμένων μεταρρυθμιστῶν, ποὺ χάρη στὸν εὐφωνικὸ στραβισμό τους ἐκλαμβάνουν τὸν ἑαυτό τους γιὰ προοδευτικό. Ἀλλὰ στοὺς φθόγγους, ὅπως καὶ στὰ χρώματα, δὲν ὑπάρχει ἡ ἔννοια τῆς προόδου. Ἐκτὸς κι ἂν ἐσὺ εἶσαι ὁ δράστης, ὁπότε ὅσο πιὸ εὐώχυμο εἶναι τὸ ἕνα τόσο δυσαπεικόνιστο εἶναι τὸ ἄλλο.
Μιὰ κοινωνία ὅπου τ᾿ ἀναγνώσιμα δέντρα γίνονται καὶ πολυφωνικὰ τῆς ἴριδας βρίσκεται ἤδη ἐν ἐξελίξει. Ἂς εἶναι καλὰ ὁ ἑκάστοτε γεωμέτρης ποιητής, πού ᾿χει κερδίσει τὸν στέφανο τοῦ ἀνέμου. Ἴσως ὁ νέος Ἀρίων νὰ γεννήθηκε μόλις ἐχθές.
ΥΓ. Μπορεῖ νὰ παραξενεύεται κανεὶς μὲ τὴν ἀπὸ σκοποῦ ἀποχαλινωμένη Κυριακὴ τῆς γραφῆς μου. Δὲν ἔχει ὅμως παρὰ νὰ τὴν ἐξωθήσει ὣς τὸ ἔσχατο ἄκρο της, γιὰ νὰ ἀνατραπεῖ καὶ νὰ βρεθεῖ ἀπ᾿ τὴν ἄλλη μεριά, στὴν τάξη μιᾶς κλασικῆς Δευτέρας.
πρόσφατος εμπλουτισμός / επιμέλεια 05.03.20.
February 10, 2020
Ο ΓΡΥΠΑΣ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΑ
Ο ΓΡΥΠΑΣ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΑ
ΕΓΧΑΡΑΚΤΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΓΡΥΠΑ ΕΠΙ ΕΛΕΦΕΛΕΦΑΝΤΟΣΤΕΙΝΗΣ ΠΛΑΚΑΣ
Furniture plaque: incised griffin, ca. 18th century B.C., Old Assyrian Trading Colony (ΜΜΑ, Accession Number:36.152.7)
This fragment belongs to a group of carved ivories, mostly furniture elements, probably found at the site of a palace at Acemhöyük in central Anatolia. Incised on the small flat piece of ivory is a delicate rendering of a griffin, a mythological creature that combines the body of a lion with the wings and head of a bird of prey. The small hooked beak and facial markings indicate that this griffin has the head of a falcon. Its slender leonine body is seated with front legs extended and wings fully extended, giving the impression that the creature is poised to spring into action. Griffins of this type, with a spiral curl hanging down the neck and extended wings, are characteristic of Aegean art in later periods, such as the famous Minoan wall painting from the palace at Knossos on Crete that shows griffins flanking the royal throne. This object is the earliest known rendering of this type of griffin, suggesting that the motif was adopted by Minoan artisans after contacts with Bronze Age Anatolia.Η παράσταση γρύπα πιθανολογείται ότι προέρχεται από το Acemhöyük και είναι παλαιότερη του 1777/1774 π.Χ.
ΜΙΝΩΙΚΗ ΣΦΡΑΓΙΔΑ ΜΕ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΜΕΙΞΟΓΕΝΟΥΣ ΠΛΑΣΜΑΤΟΣ
Μινωική σφραγίδα CMS II.5 317 της ΜΜ ΙΙ περιόδου (Φαιστός ;, νεώτερη του 1800 π.Χ. με βάση αισθητικά κριτήρια)
Μινωική σφραγίδα CMS II.5 318 της ΜΜ ΙΙ περιόδου (Φαιστός ;, νεώτερη του 1800 π.Χ. με βάση αισθητικά κριτήρια)
Μινωική σφραγίδα CMS II.6 215 της ΜΜ ΙΙI-ΥΜ Ι περιόδου (Μάλια;)
Γρύπας από τοιχογραφία του Ακρωτηρίου Θήρας (Ξεστή 3), παλαιότερος του 1620 π.Χ. περίπου
Γρύπας από τοιχογραφία του διαζώματος με το κυνήγι στο Tell El-Dabca
(Morgan 2010, fig. 1)
Γρύπας από σφραγίδα του Ζάκρου CMS II.7 096 της ΥΜ Ι (Morgan 2004, fig. 2)
Γρύπας πολεμιστής της Μυκηναϊκής Πύλου
Σφραγιδόλιθος με παράσταση δύο μυθολογικών πλασμάτων της Μινωικής παραδόσεως (δεξιά: αντίγραφο σε γύψο).
Κνωσιακός σφραγιδοκύλινδρος CMS II.2 29 από λαζουρίτη λίθο (πλαίσιο ευρέσεως MM IIIa ή MM III-ΥΜ)
Ο Κνωσιακός σφραγιδοκύλινδρος CMS II.2 29 από λαζουρίτη λίθο, φέρων σφίγγα και γρύπα, εκτιμάται ότι παραπέμπει σε πληθώρα μορφολογικών στοιχείων της Συρίας και της Ανατολίας, όμως οι Μινωίτες χαράκτες φαίνεται ότι επενέβησαν εκ των υστέρων σωστικά και δημιουργικά στο έργο τέχνης, εντάσσοντας σε αυτό το Μινωικό βουκράνιο και κατασκευάζοντες νέα χρυσά καλύμματα![NOTE15] Σε άλλη περίπτωση σφραγίδας από την Ugarit, χρονολογούμενης αισθητικώς την περίοδο 1700-1500 π.Χ., εμφανίζονται Αιγαιακά διακοσμητικά θέματα συνδυασμένα με άλλα από την Ανατολή χαραγμένα – όπως υποστηρίζεται – από Σύρο χαράκτη. Πράγματι το σώμα της σφραγίδας διαθέτει εναλλάξ κλειστά και ανοικτά άνθη λωτού, διακόσμηση η οποία εμφανίζεται σε Μιττανικά έργα της Ύστερης Εποχής του Χαλκού, σε τεκμήρια από το Alakakh VII της Μέσης Εποχής του Χαλκού, σε υδρία από την Τούμπα του Σκούρου (Μόρφου, Κύπρος), αλλά και σε θραύσμα αγγείου του ρυθμού Καμαρών από την ίδια την Ugarit![NOTE17] Από την άλλη η σφραγίδα φέρει επίσης Αιγαιακού τύπου γρύπα καθώς και αίγαγρο σε χαρακτηριστική Αιγαιακή στάση (παράβαλε τον αόγαγρο στην σφραγίδα CMS II.5 258 της ΜΜ ΙΙ). Για να μην μακρυγορήσουμε αναφέρουμε τέλος ότι η λεγομένη σφραγίδα της Βιέννης, θεωρούμενη Συριακή, εικονίζει δύο πολεμιστές, ενδεδυμένους και με κόμμωση Μινωική, οι οποίοι πλησιάζουν καθήμενο άτομο που συνοδεύεται από γρύπα επί κλίμακος, διαμορφώνοντας έτσι μία σκηνή η οποία ομοιάζει εκπληκτικά με λεπτομέρεια τοιχογραφίας της Ξεστής 3, όπου το καθήμενο πρόσωπο πιθανώς ταυτοποιείται με την Μινωική θεά![NOTE19]
Morgan, L. 2010. "An Aegean Griffin in Egypt: The Hunt Frieze at Tell el-Dabca," Egypt and the Levant 20, pp. 303–323.
Morgan, L. 2004. “Feline Hunters in the Tell El-Dabʿa Paintings: Iconography and Dating,” Ägypten und Levante / Egypt and the Levant 14, pp. 285-298.
τελευταίος εμπλουτισμός - τροποποίηση την 29.03.20
ΕΓΧΑΡΑΚΤΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΓΡΥΠΑ ΕΠΙ ΕΛΕΦΕΛΕΦΑΝΤΟΣΤΕΙΝΗΣ ΠΛΑΚΑΣ
Furniture plaque: incised griffin, ca. 18th century B.C., Old Assyrian Trading Colony (ΜΜΑ, Accession Number:36.152.7)
This fragment belongs to a group of carved ivories, mostly furniture elements, probably found at the site of a palace at Acemhöyük in central Anatolia. Incised on the small flat piece of ivory is a delicate rendering of a griffin, a mythological creature that combines the body of a lion with the wings and head of a bird of prey. The small hooked beak and facial markings indicate that this griffin has the head of a falcon. Its slender leonine body is seated with front legs extended and wings fully extended, giving the impression that the creature is poised to spring into action. Griffins of this type, with a spiral curl hanging down the neck and extended wings, are characteristic of Aegean art in later periods, such as the famous Minoan wall painting from the palace at Knossos on Crete that shows griffins flanking the royal throne. This object is the earliest known rendering of this type of griffin, suggesting that the motif was adopted by Minoan artisans after contacts with Bronze Age Anatolia.Η παράσταση γρύπα πιθανολογείται ότι προέρχεται από το Acemhöyük και είναι παλαιότερη του 1777/1774 π.Χ.
ΜΙΝΩΙΚΗ ΣΦΡΑΓΙΔΑ ΜΕ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΜΕΙΞΟΓΕΝΟΥΣ ΠΛΑΣΜΑΤΟΣ
Μινωική σφραγίδα CMS II.5 317 της ΜΜ ΙΙ περιόδου (Φαιστός ;, νεώτερη του 1800 π.Χ. με βάση αισθητικά κριτήρια)
Μινωική σφραγίδα CMS II.5 318 της ΜΜ ΙΙ περιόδου (Φαιστός ;, νεώτερη του 1800 π.Χ. με βάση αισθητικά κριτήρια)
Μινωική σφραγίδα CMS II.6 215 της ΜΜ ΙΙI-ΥΜ Ι περιόδου (Μάλια;) 
Γρύπας από τοιχογραφία του Ακρωτηρίου Θήρας (Ξεστή 3), παλαιότερος του 1620 π.Χ. περίπου
Γρύπας από τοιχογραφία του διαζώματος με το κυνήγι στο Tell El-Dabca(Morgan 2010, fig. 1)
Γρύπας από σφραγίδα του Ζάκρου CMS II.7 096 της ΥΜ Ι (Morgan 2004, fig. 2)
Γρύπας πολεμιστής της Μυκηναϊκής Πύλου
Σφραγιδόλιθος με παράσταση δύο μυθολογικών πλασμάτων της Μινωικής παραδόσεως (δεξιά: αντίγραφο σε γύψο).
Κνωσιακός σφραγιδοκύλινδρος CMS II.2 29 από λαζουρίτη λίθο (πλαίσιο ευρέσεως MM IIIa ή MM III-ΥΜ)Ο Κνωσιακός σφραγιδοκύλινδρος CMS II.2 29 από λαζουρίτη λίθο, φέρων σφίγγα και γρύπα, εκτιμάται ότι παραπέμπει σε πληθώρα μορφολογικών στοιχείων της Συρίας και της Ανατολίας, όμως οι Μινωίτες χαράκτες φαίνεται ότι επενέβησαν εκ των υστέρων σωστικά και δημιουργικά στο έργο τέχνης, εντάσσοντας σε αυτό το Μινωικό βουκράνιο και κατασκευάζοντες νέα χρυσά καλύμματα![NOTE15] Σε άλλη περίπτωση σφραγίδας από την Ugarit, χρονολογούμενης αισθητικώς την περίοδο 1700-1500 π.Χ., εμφανίζονται Αιγαιακά διακοσμητικά θέματα συνδυασμένα με άλλα από την Ανατολή χαραγμένα – όπως υποστηρίζεται – από Σύρο χαράκτη. Πράγματι το σώμα της σφραγίδας διαθέτει εναλλάξ κλειστά και ανοικτά άνθη λωτού, διακόσμηση η οποία εμφανίζεται σε Μιττανικά έργα της Ύστερης Εποχής του Χαλκού, σε τεκμήρια από το Alakakh VII της Μέσης Εποχής του Χαλκού, σε υδρία από την Τούμπα του Σκούρου (Μόρφου, Κύπρος), αλλά και σε θραύσμα αγγείου του ρυθμού Καμαρών από την ίδια την Ugarit![NOTE17] Από την άλλη η σφραγίδα φέρει επίσης Αιγαιακού τύπου γρύπα καθώς και αίγαγρο σε χαρακτηριστική Αιγαιακή στάση (παράβαλε τον αόγαγρο στην σφραγίδα CMS II.5 258 της ΜΜ ΙΙ). Για να μην μακρυγορήσουμε αναφέρουμε τέλος ότι η λεγομένη σφραγίδα της Βιέννης, θεωρούμενη Συριακή, εικονίζει δύο πολεμιστές, ενδεδυμένους και με κόμμωση Μινωική, οι οποίοι πλησιάζουν καθήμενο άτομο που συνοδεύεται από γρύπα επί κλίμακος, διαμορφώνοντας έτσι μία σκηνή η οποία ομοιάζει εκπληκτικά με λεπτομέρεια τοιχογραφίας της Ξεστής 3, όπου το καθήμενο πρόσωπο πιθανώς ταυτοποιείται με την Μινωική θεά![NOTE19]
Morgan, L. 2010. "An Aegean Griffin in Egypt: The Hunt Frieze at Tell el-Dabca," Egypt and the Levant 20, pp. 303–323.
Morgan, L. 2004. “Feline Hunters in the Tell El-Dabʿa Paintings: Iconography and Dating,” Ägypten und Levante / Egypt and the Levant 14, pp. 285-298.
τελευταίος εμπλουτισμός - τροποποίηση την 29.03.20
January 13, 2020
ΑΙΓΑΙΑΚΗ - ΜΙΝΩΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΣΤΗΝ ΦΑΡΑΩΝΙΚΗ ΝΑΥΤΙΚΗ ΒΑΣΗ PERU-NEFER
ΑΙΓΑΙΑΚΗ - ΜΙΝΩΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΣΤΗΝ ΦΑΡΑΩΝΙΚΗ ΝΑΥΤΙΚΗ ΒΑΣΗ PERU-NEFERΗ Φαραωνική ναυτική βάση της XVIII δυναστείας στο Peru-nefer έχει ταυτοποιηθεί από τον ερευνητή Bietak με το Tell el-Dabca/cEzbet Helmy, όπου ευρίσκετο η Άβαρις, πρωτεύουσα των λεγομένων Hyksos / Amu.
Θέση του Tell el-Dabca στο Δέλτα του Νείλου (Google Maps)
[image error] BM Papyrus 10056 αναφέρων τα πλοία των Kefti στο ναυπηγείο της βάσεως του Peru-nefer
Εικ. 2.4: Ανασύνθεση αποσπάσματος αναγλύφου από ασβεστοκονίαμα με Μινωικό ιερατικό / τελετουργικό περιεχόμενο από το ανάκτορο G στο Tell el-Dabca/cEzbet Helmy (γραφικά Marian Negrete Martinez, [1])
Θραύσματα από την αναπαράσταση μιας γυναίκας, ύψους περίπου δύο μέτρων, ενδεδυμένης με πτυχωτό τελετουργικό ένδυμα [1_53] βρέθηκαν κοντά στο βάση της κλίμακας που οδηγεί στο ανάκτορο G ... Εκτιμάται ότι πρόκειται γιά παράσταση θεάς ή βασίλισσας. Πέραν των θραυσμάτων που προέρχονταν από τοιχογραφίες εντοπίσθηκαν επίσης ανάγλυφα από κονίαμα κοντά στην πλευρική θύρα του ανακτόρου G. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται απεικονίσεις από τμήματα ζώων με κίτρινα κέρατα και άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένου ενός άνδρα με ράβδο ανά χείρας, που πιθανότατα ανήκει σε μια εικόνα Μινωικής θεϊκής αναπαραστάσεως (Εικόνα 2.4). [1_54] Εκτός των Μινωϊκών τοιχογραφιών, το ανάκτορο G έδωσε επίσης θραύσματα έργων ζωγραφικής με Αιγυπτιακά διακοσμητικά θέματα, τα οποία ευρίσκονται όμως σε κακή κατάσταση, όμως φαίνεται σαφώς ότι είναι επηρεασμένα από την Μινωική τέχνη, αφού ακολουθούν τις οικείες σε αυτήν χρωματικές συμβάσεις.[1_55]
Εικ. 2.5: Ανασύνθεση διαζώματος με σκηνή ταυρομαχίας από το Tell el-Dabca/cEzbet Helmy (γραφικά Marian Negrete Martinez, [1])
Βορείως του ανακτόρου G, έξω από τον τοίχο του περιβόλου, υπήρχε ένα εργαστήριο το οποίο φαίνεται ότι εξυπηρετούσε την παραγωγή στρατιωτικού εξοπλισμού. Στο εργαστήριο ευρέθησαν πολλά βλήματα για σφενδόνες, κατασκευασμένα από τραβερτίνη, και δύο σωροί με συνολικά πάνω από 140 χάλκινες αιχμές βέλους. Η Υστερο - Ελλαδική τυπολογία τους μαρτυρεί ότι τέτοια εξαρτήματα απετέλεσαν εισαγωγές από την Ελλάδα και συναρμολογήθηκαν στο εργαστήριο (Εικόνα 2.6). [1_56] Ένα τρίτο εργαστήριο αποτελούμενο από πολλά κτίρια ήταν συνδεδεμένο με το βόρειο τμήμα του ανακτόρου F, το οποίο από τον MacGillivray έχει θεωρηθεί ως Μινωικό φυλάκειο στην ναυτική βάση του Peru-nefer. [14] Όλα τα προαναφερθέντα εργαστήρια χρονολογούνται από την ύστερη βασιλεία του Tuthmosis III και του Amenophis IΙ (δεύτερο ήμισυ του 15ου αιώνα π.Χ.). [1_57]
Εικ. 2.6: Αιχμές βέλους της Υστερο-Ελλαδικής περιόδου προερχόμενες από εργαστήριο ελεγχόμενο από το ανάκτορο G στο Tell el-Dabca/cEzbet Helmy, [1]
Αιγαιακά διακοσμητικά στοιχεία στην Αίγυπτο της περιόδου Amarna
Στην Αίγυπτο Mινωικά χαρακτηριστικά όπως o γρύπας με το προσαρμοσμένο σπειροειδές σχέδιο στα φτερά και με ένθετες παραστάσεις κατά την ακολουθούμενη στην Αιγαιακή μεταλλοτεχνία τακτική, η αναπαράσταση του ανεστραμμένου τοπίου και του καλπάζοντος ζώου εμφανίζονται σπανίως, γιά παράδειγμα στον πέλεκυ και την μάχαιρα του Ahmose, τα οποία ευρέθηκαν στον τάφο της μητέρας του, της βασίλισσας Ahhotep II. Επί ξίφους από τον τάφο της παραπάνω απεικονίζονται παραστάσεις με το διακοσμητικό θέμα του καλπασμού στην μία πλευρά, με λέοντα απειλούντα ταύρο, παρέχοντας παράλληλα με ξίφη των Μυκηναϊκών τάφων. [6, pp. 148-149] Αξιοσημείωτο είναι ότι η τελευταία έχει θεωρηθεί, κατά μίαν άποψη, ως Μινωικής καταγωγής![Kelder et al. 2018, p. 12] Η ερμηνεία του ονόματός της είναι 'η σελήνη είναι ικανοποιημένη' ή 'ειρήνη της σελήνης' ή 'αυτή που τιμά τον Ah” (δηλαδή τον Ασιάτη θεό της σελήνης). Σε μιά σύντομη παρέκβαση σημειώνουμε ότι κατά τον Ηρόδοτο, Ηδτ. 2.43.2, ο Ηρακλής υπήρξε Αιγύπτιος θεός, είχε δε μητέρα την Αλκμήνη, της οποίας το όνομα, κατά περίεργο τρόπο, σχετίζεται με αυτό της σελήνης (μήνη είναι η σελήνη), παραπέμποντας (;) στην Ahhotep!
Εικ. 1: Τελετουργικός πέλεκυς ευρεθείς στον τάφο της Ahhotep φέρον και Μινωικό γρύπα! (Luxor Museum, JE 4673, [2])
Τα Μινωικά διακοσμητικά θέματα εμφανίστηκαν και σε οροφογραφίες των τάφων της περιόδου της Hatshepsut, γιά παράδειγμα σε αυτόν του Senenmut, επιβίωσαν δε ως την περίοδο της Amarna.Στον τάφο του Qenamun, επιστάτη της ναυτικής βάσεως Peru-nefer, συναντώνται πράγματι: το θέμα του καλπασμού αλλά και το ανεστραμμένο τοπίο. Στον ίδιο τάφο βρίσκουμε απεικονίσεις όπλων, όπως φαρέτρας με διακόσμηση τρέχουσας σπείρας καθώς και θωρακίσεως τα οποία όλα έχουν χαρακτηρισθεί ως Μυκηναϊκά ή Αιγαιακά.
Εικ. 2: Αργυρό Αιγυπτιακό ομοίωμα σκάφους Μινωικού τύπου ευρεθέν στον τάφο της Ahhotep (Luxor Museum, JE 4682, [2])
Μεταξύ των διακοσμητικών στοιχείων των τοιχογραφιών περιλαμβάνονται σκηνές με αναπηδώντες ταύρους καθώς και ταυρομαχίες εν συνδυασμώ με τον λαβύρινθο και τον ήμι - ρόδακα (Εικ. 2.5). Πιθανώς ως συνέχεια αυτών των σκηνών υπάρχουν παραστάσεις με ακροβάτες που περπατούν με τα χέρια επί του δαπέδου μέσα σε περιβάλλον φοινικοδένδρων, ένας νέος διέρχεται από σπίτια σε αγώνα δρόμου, και στην ίδια ζωφόρο άνδρας ενδεδυμένος με μακρύ ένδυμα, ίσως ιερέας, στέκεται μπροστά στην ίδια όψη. Υπάρχουν επίσης θραύσματα από πλήρεις μορφές, όπως γενειοφόροι άνδρες. Μεταξύ των ανακατασκευασμένων ζωφόρων ευρίσκουμε επίσης λέοντες που κυνηγούν οπληφόρα ζώα και λεοπαρδάλεις να καταδιώκουν ελάφια. Στην ανώτερη τάξη των αρπακτικών ευρίσκουμε έναν γρύπα. Υπάρχουν επίσης παραστάσεις όπου κυνηγοί με σκύλους επιτίθενται σε άγρια ζώα, παραπέμπουσες σε σκηνές από την αγία Ειρήνη Κέας. [15][16] Οι σκηνές είναι ενσωματωμένες στη φύση, που περιλαμβάνει πέτρες και βράχους, βότσαλα ποταμών και υποβαθμισμένη βλάστηση. Αυτές οι αναπαραστάσεις θα μπορούσαν να έχουν τοποθετηθεί στην αίθουσα όπου το διάζωμα με την ταυρομαχία, ως ένδειξη της ιεραρχίας που υφίσταται στην φύση, σύμφωνα με την ιδεολογία της Μινωικής κοινωνίας. Όλα τα εμβλήματα και τα χαρακτηριστικά είναι σαφώς Μινωικά. Δεν υπάρχει τίποτα Αιγυπτιακό σε αυτά. Τα μόνα εικονογραφικά χαρακτηριστικά που παραπέμπουν στην εξουσία είναι Μινωικά ανακτορικά εμβλήματα, τα οποία φαίνεται να προέρχονται από το ανάκτορο Κνωσού άμεσα ...
Εικ. 4: Οροφογραφία με κεφαλές ταύρων και ρόδακες XVIII δυναστείας, ευρεθείσα στον τάφο του Amenhotep III (Malqata, Thebes). New York, TheMetropolitan Museum of Art, 11.215.451
Τα σημαντικά κτίρια στο συγκρότημα του ανακτόρου του Amenhotep III στην θέση Malqata ήταν διακοσμημένα με έργα ζωγραφικής στο πάτωμα, τους τοίχους και την οροφή. Το μερικώς αποκατεστημένο τμήμα μιας οροφογραφίας, που εικονίζεται παραπάνω, ανακαλύφθηκε αντίκρυ από ένα δωμάτιο δίπλα στο υπνοδωμάτιο του φαραώ. Περιλαμβάνει ένα επαναλαμβανόμενο σχέδιο τρεχουσών σπειρών με ρόδακες εναλλασσόμενο με βουκράνια. Παρόμοια σχέδια οροφής, ζωγραφισμένα και διαμορφωμένα σε γύψο, έχουν ανασκαφεί λίγο ενωρίτερα σε διάφορες θέσεις του Αιγαίου.
Η Νεφερτίτη φέρουσα Αιγαιακά μηνοειδή ενώτια (Fig. 7, [2])
Εικ. 26: Αίθουσα του θρόνου στο ανάκτορο F της Αβάριος [3]
Το ελαιόδενδρο στην Αίγυπτο: ο ρόλος των Μυκηναίων
Χέρι του Akhenaten φέρον κλάδο ελαίας (ανάγλυφο 1353-1323 π.Χ., MMA 1981.449)
Σε αυτό το θραύσμα διατηρείται μόνο το όμορφα σκαλισμένο αριστερό χέρι του Akhenaten, που κρατάει ένα κατάφορτο με καρπό κλάδο ελαίας που μοιάζει να λούζεται από τις ακτίνες του ήλιου. Ολόκληρη η σκηνή θα έδειχνε τον βασιλέα όρθιο ακριβώς κάτω από τον ηλιακό δίσκο, αντικρύζοντα μιάν εληά από όπου έχει κόψει ένα κλαδί. Τα άνω κλαδιά του δέντρου είναι στα δεξιά κατά μήκος του κάτω άκρου του λίθου. Το κείμενο στην επάνω δεξιά πλευρά έχει καταστραφεί σκοπίμως, αφήνοντας μόνο ολίγα ίχνη των ιερογλυφικών. Αυτό το ανάγλυφο βρίσκεται επί του παρόντος στο Ägyptisches Museum und Papyrussammlung στο Βερολίνο, με μακροπρόθεσμο δανεισμό με αντάλλαγμα δύο κεφαλές σε γύψο που ανασκάφηκαν στην Amarna. Αυτές οι κεφαλές εμφανίζονται στην αίθουσα γκαλερί Amarna του Μουσείου.
Η ιδιαίτερη προβολή της ελιάς κατά την περίοδο el-'Amarna υποδηλώνει ότι από την εποχή του Akhenaten και μετά, αυτή κατέστη σημαντικό μέρος της Αιγυπτιακής ζωής. Οι επαφές της Αιγύπτου με τον Μυκηναϊκό κόσμο αυτήν την περίοδο εκτιμώνται ως το στοιχείο που έδωσε την ώθηση για τη δημιουργία των πρώτων ελαιώνων στην Αίγυπτο. Επιπρόσθετα σημειώνεται ότι υπάρχουν στοιχεία τα οποία πιστοποιούν ότι τουλάχιστον κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού, η εξαγωγή ελαιολάδου από την Μυκηναϊκή Ελλάδα στην Αίγυπτο είχε αναδειχθεί σε σημαντική συνιστώσα των διακρατικών εμπορικών σχέσεων.[3_10_76]
Μυκηναίοι πολεμιστές στο πλευρό Αιγυπτίων ;
[image error]
[image error]
Ζωγραφισμένος Πάπυρος XVIII δυναστείας (British Museum 74100)
Στον ζωγραφισμένο πάπυρο, χωρίς κείμενο, έχουν σωθεί θραύσματα δύο (ή τριών ;) σκηνών: Στην μία σκηνή παρουσιάζεται πεσμένος Αιγύπτιος του οποίου έχει επιβληθεί Λίβυος, ενώ άλλοι Λίβυοι τοξότες προελαύνουν. Στην άλλη απεικονίζονται Αιγύπτιοι ιππείς, μερικοί των οποίων φέρουν κράνη είτε χιτώνια από δέρας ταύρου. Άλλα μη τοποθετημένα θραύσματα δείχνουν τμήματα πεζικού και δένδρο. Η σκηνή περιλαμβάνει και άλλα στοιχεία τοπίου. Τα ανωτέρω θραύσματα απεικονίζουν το χαρακτηριστικό οδοντόφρακτο κράνος από δόντια κάπρου, το οποίο θεωρείται τυπικά Μυκηναϊκό. Ως εκ τούτου εκτιμάται ότι Μυκηναίοι πολέμησαν για λογαριασμό του Akhenaten.
Οδοντόφρακτο Μυκηναϊκό κράνος (Μυκήναι, ΕΑΜΑ 6568)
Οι έντονα χρωματισμένες σκηνές του παπύρου απεικονίζουν μια μάχη μεταξύ Αιγυπτιακών δυνάμεων και Λιβυκών φυλών, περιλαμβάνουν δε μια μοναδική απεικόνιση ενός Αιγυπτίου στρατιώτη απειλούμενου από τον εχθρό. Πρός βοήθειά του σπεύδει ομάδα στρατιωτών που, κρίνοντας από την τυπική Αιγυπτιακή ένδυσή τους στα λευκά, αγωνίζονται στην πλευρά των Αιγυπτίων. Αλλά σε αντίθεση με τις κανονικές αιγυπτιακές δυνάμεις, αυτοί οι πολεμιστές φορούν τμηματική δερμάτινη θωράκιση και κατακόρυφα κατατμημένα κίτρινα κράνη (η χρωστική ουσία που χρησιμοποιείται εδώ είναι η σανδαράχη). Αυτή η απόδοση του τύπου αυτού κράνους κατά πάσα πιθανότητα ανταποκρίνεται στο οδοντόφρακτο κράνος οδόντων κάπρου, το οποίο χρησιμοποιούσε η Μυκηναϊκή αριστοκρατία. [20] Παραδείγματα του εν λόγω κράνους απεικονίζονται σε τοιχογραφίες της υπό συζήτηση περιόδου, αλλά περιγράφονται και από την Ιλιάδα του Ομήρου, Ομ. Ιλ. 10. 260-265. Σχετικά τεκμήρια έχουν μάλιστα επιβιώσει μέχρι σήμερα, όπως αυτό από τα Δενδρά του 15/14 αι. και από τις ίδιες τις Μυκήνες. [21] Ομοίως, η δερμάτινη θωράκιση του κορμού του σώματος απεικονίζεται σε παραστάσεις αγγείων.[22] Οι Μυκηναίοι μισθοφόροι ή σύμμαχοι (;) συνέχισαν να απασχολούνται από τους διαδόχους του Akhenaten. Η ανακάλυψη ενός κομματιού τέτοιου κράνους στην Pi-Ramesse του ανατολικού Δέλτα τεκμηριώνει ότι Μυκηναίοι πολεμιστές ήταν παρόντες σε αυτήν την σημαντική στρατιωτική βάση του 13ου αι., όπου ευρίσκετο και η βασιλική κατοικία.
Freeze of Taureador from Palace F, Avariis (Graphic: OREA)
Συρο - Παλαιστινιακού τύπου αμφορείς από τραβερτίνη στην Κνωσσό και τις Αιγυπτιακές Θήβες
(left) Travertine amphora, Katsamba. LM Ib – II, Archaeological Museum, Heraklion 2409(right) Travertine amphora, Thebes, Wady Qurud. Dynasty 18,reign of Thutmose III, ca. 1479 – 1425 b.c. The MetropolitanMuseum of Art, New York, Rogers Fund, 1918 18.8.19
This travertine amphora with an attached stand is modeled after a vessel type called a Canaanite jar.[11_1] Commodities such as wine and oil were traded throughout the Eastern Mediterranean and imported into Egypt from the Levant in Canaanite jars from the time of the Middle Kingdom.[11_2] The tomb of Rekhmire, which dates to the reign of Thutmose III, is decorated with scenes showing the princes of Retenu [11_3] bringing as tribute amphorae of this kind, labeled as containing incense. [11_4] And indeed, analyses of residues found in New Kingdom amphorae from Amarna have shown that they contained pistacia resin, a substance from the Levant used as incense.[11_5]
Later in the New Kingdom, this vessel shape was incorporated into the Egyptian pottery corpus and produced locally. [11_6] The Egyptian-made pottery jars were produced in marl clays and covered with light-colored polished slips that resemble the polished stone used here. [11_7] Large numbers of such jars have been recovered from the palaces of Amenhotep III at Malqata, where, according to hieratic dockets inscribed on them, [11_8] they contained wines from all over Egypt that were used in the Sed festivals of the king. Similar vessels resting on stands are frequently depicted in vineyard and estate scenes in other New Kingdom tombs. [11_9]
The present jar was found in the tomb of the three foreign wives of Thutmose III. It is still full of hardened ointment. The jar may originally have been closed with a small disk of alabaster to protect its valuable contents, although no lid survives.
An identical jar, now in Cairo, was found by the Egyptian Expedition of The Metropolitan Museum of Art in a burial of the early Eighteenth Dynasty in Deir el-Bahri. [11_10] Another example, this one inscribed for Thutmose III, was found in a tomb on Crete, [11_11] and a third was discovered reused in the burial of Psusennes I (r. 1040-992 B.C.), of the XXI-st Dynasty, at Tanis. [11_12] A jar and stand of the same type inscribed for Amenhotep II, formerly in the Gallatin Collection and now in the Metropolitan Museum, is thought to have come from this king's tomb. [13] Jars of similar shape with attached or accompanying stands have also been found in the tombs of Maiherperi, a courtier of Hatshepsut and Thutmose III, [11_14] and Yuya, the father-in-law of Amenhotep III, in the Valley of the Kings. [11_15]
RECONSTRUCT TELL EL-DABA
ΟΜΟΙΩΜΑ ΠΛΟΙΑΡΙΟΥ ΣΕ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΤΑΦΟ ΤΟΥ GUROB
Πέραν του ελλαδικού οικισμού της Ύστερης Εποχής του Χαλκού,[2_14] στην Gurob ανευρέθη και ομοίωμα πεντηκοντόρου σκάφους επί τροχών, το οποίο από την Wachsmann αναγνωρίσθηκε ως ακολουθούν το Μυκηναϊκό πρωτότυπο, όπως, άλλωστε, και το αργυρό ομοίωμα το οποίο ανεσκάφη στον τάφο της Ahhotep.[2_15]
The Gurob Ship-Cart Model, port-side view of the model(Petrie Museum negatives no. 904; photo ourtesy Petrie Museum of Egyptian Archaeology; p.5)
Η Wachsmann συσχετίζει το τροχήλατο ομοίωμα πλοίου του Gurob (τάφος 611) με το πλοίο επί του οποίου επέβαινε ο Διόνυσος κατά την θριαμβευτική πομπή των Ανθεστηρίων, το οποίο απαντάται στην ζωφόρο του Αττικού Ημερολογίου. Στενότερη χρονολογική συσχέτιση με το Αιγαίο βεβαίως αναγνωρίζει βασιζόμενη σε πήλινο θραύσμα ομοιώματος πλοίου από τον Πύργο Λιβανάτων (αρχαία Κύνος, ΥΕ ΙΙΙc1b, βλ. Wachsmann 2012, p. 120).
Wachsmann emphasizes that the Gurob model 's prototype is the Late Helladic galley. These galleys were f irst used by the Mycenaeans; the Sea Peoples adopted and adapted them to their needs, and according to Wachsmann, Cyprus assisted in the continuation of the Mycenaean Greek galley type across the Greek Dark Ages (c. 1100–800 BC). Other iconographic representations of Helladic ships from Egypt are seen in Medinet Habu and Dakhla Oasis (p. 33, 59).
To Wachsmann, Ahhotep's silver model was made by Egyptian artisan(s) but received Aegean influences. Specifically, it resembles Minoan iconographic parallels (e.g. the paddled flotilla in the miniature frieze – West House, Akrotiri, Thera) and replicates a relatively small and narrow ten-oared Minoan prototype vessel, with the carriage possibly being a Hyksos influence (p. 91-97). Finally, through a series of pieces of evidence, Wachsmann suggests that Ahhotep's silver model could have been plunder taken by the Egyptians during the conquest of Avaris by Kamose or Ahmose, a scenario that accepts the Minoan presence at Avaris under Hyksos rule. Material culture – notably the Minoan frescoes at Avaris – supports the author in his ‘plunder hypothesis’, but only if the date of these murals is accepted as Hyksos rather than Thutmosid Period. His discussion of the construction of Minoan vessels on Egyptian soil, on the basis of textual evidence, is equally challenging (p. 97). In effect, because of the fluid interpretation of material culture and texts, the Minoan/Aegean presence in the Delta in the Hyksos Period and/or Eighteenth Dynasty is controversial to the point that scholars can only hypothesise on the topic. It is certain that some readers may find this chapter rather provocative, as it reflects a warm debate in the field.
Appendix 6 (by Ruth Siddall) re-describes the colours on the Gurob model and any unattached pieces (white, red, yellow, blue), and the way pigment samples were analysed. Wachsmann suggests that some pigments used on the item were likely to have been imported from the Aegean (e.g. saffron for yellow pigment) (p. 245). In my opinion, such a notion would appear sensible, especially when considering the sources of colour inspiration for the model (appendix 3).
Πράγματι στον τάφο 11, αλλά και στον 600, ευρέθη αδράχτι ιδιόμορφου μη Αιγυπτιακού τύπου, το οποίο αντίθετα ταυτοποιήθηκε με ανάλογα από το Αιγαίο. Ο χαρακτηρισμός του ευρήματος ως Αιγαιακού επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι στον τάφο 600 ευρέθησαν επίσης κεραμεικά Αιγαιακής προελεύσεως, η δε Barber υπεστήριξε ότι το αδράχτι του τάφου 11 είναι Αιγαιακής σχεδιάσεως μεν, αλλά τοπικής κατασκευής και μάλιστα, πιθανότατα, από τοπικά υλικά.11_19 Επιπρόσθετα η ίδια υπεστήριξε ότι στον τάφο 600 είχε ταφεί νεκρός από το Αιγαίο.
I. Grace 1956, pp. 80-81; Amiran 1970, pl. 43; Bourriau 1990, p. 18.
z. Dorothea Arnold, F. Arnold, and S. J. Allen 1995, pp. 27-29, fig. 6.
3. Norman de G. Davies 1935, pl. x; Norman de G. Davies 1943, pls. XXII, XXIII (top registers).
4. Virey 1889, pp. 37-38; Norman de G. Davies 1943, p. 28, pls. II, XXI.
5. Serpico and White 1998, p. 1038; Serpico and White 2000, pp. 434-36.
6. Peet and Woolley 1923, pl. LII (Type XLII/67, XLIII/120), pl. LIII (Type LXX/130); Frankfort and Pendlebury 1933, pp. 112-13 (Types XVI, "Wine jars," XVII, "Two-handled bottles," XIX, "Two-handled jars"); Rose 1984, pp. 135, fig. 10.1 (Types 20, 21), 137.
7. Nicholson and Rose 1985, p. 136; Bourriau and Nicholson 1992, p. 56.
8. Hayes 1951; Hayes 1959, p. 248, fig. 151.
9. Norman de G. Davies 1923, pl. XXX (Nebamun, Theban tomb 90).
10. Egyptian Museum, Cairo, 45638. Deir el-Bahri, CC4I, Pit 3, chamber B, burial 4; Lansing 1917, pp. 17, fig. 18 (second from left), 21.
11. Karetsou and Andreadaki-Blasaki 200o, pp. 220¬21; Lilyquist 1995, p. 41, no. 95, figs. 90, 91.
12. Montet 1951, pp. 93-94, no. 331, pl. LXII.
13. Metropolitan Museum of Art, New York, 66.99.23. Cooney 1953, p. 7, no. 21, pl. XVIII; Lilyquist 1995, p. 53, no. BB, fig. 146.
14. Daressy 1902, pp. 12-13, pl. IV, 24007
15. Quihell 1908, p. 48, pl. XXIV.
[2_14]. Petrie 1890, pp. 33-40 (§65-79).
[2_15]. Wachsmann 2008a, 2008b, 2012; Brönn 2006, pp. 66, 70; Hankey 1993, pp. 13-14; Sweeney 2009, pp. 89-90; Emanuel 2014. Για την αναπαράσταση του ευρήματος UC 16044 βλ. Institute for the Visualization of History, Inc., Gurob Ship-Cart Model, Photograph Catalogue
(http://www.vizin.org/Gurob/Gurob_fina...).
1. Bietak, M. 2010. "Minoan presence in the pharaonic naval base of Peru-nefer," in Cretan Offerings: Studies in Honour of Peter Warren (BSA Studies 18), ed. O. Krzyszkowska, London, pp. 11-24.
2. Kelder, J. M., S. E. Cole, and E. H. Cline. 2018. “Memphis, Minos, and Mycenae: Bronze Age Contact between Egypt and the Aegean,” in Beyond the Nile: Egypt and the Classical World, ed. S. E. Cole, Los Angeles, pp. 9-17.
3. Κονιδάρης, Δ. 2016. Οι Χετταίοι και ο κόσμος του Αιγαίου, Αθήνα.
4. Schofield, L. and R. B. Parkinson. 1994. "Of Helmets and Heretics: A Possible Egyptian Representation of Mycenaean Warriors on a Papyrus from El-Amarna," The Annual of the British School at Athens 89, pp. 157-170.
5. Shaw, I, 2013. Ancient Egyptian Technology and Innovation, London / New Delhi . New York / Sydney.
6. Davis, A. L. 2016. "Egyptian and Minoan Relations during the Eighteenth Dynasty/Late Bronze Age" (diss. Brown Univ.).
7. Morgan, L. 2010. "An Aegean griffin in Egypt: The hunt frieze at Tell el Dab‘a," in Egypt and the Levant. International Journal for Egyptian Archaeology and Related Disciplines XX, pp. 303-323.
8. https://research.britishmuseum.org/re...
9. https://www.orea.oeaw.ac.at/en/resear... EL-DABA: LATE MINOAN WALL PAINTINGS
10. Lilyquist, L. 2013. "Remarks on Internationalism: The Non-Textual Data," in Cultures in Contact: From Mesopotamia to the Mediterranean in the Second Millennium B.C. (Metropolitan Museum of Art Symposia), ed. J. Aruz, S. B. Graff, and Y. Rakic, pp. 268–73.
11. Roehrig, C. H., R. Dreyfus, C. A. Keller. 2006. Hatshepsut, from Queen to Pharaoh, The Metropolitan Museum of Art, New York.
12. Sfakianou Bealby, M. 2015. Rev. of S. Wachsmann. The Gurob Ship-Cart Model and Its Mediterranean Context, in Birmingham Egyptology Journal 3, pp. 1-4. (http://birminghamegyptology.co.uk/wp-...)
13. Morgan, L. The Hunt Frieze (from ceremonial palace F), <http://www.wall-paintings-ted.de/hunt... (29 March 2020).
14. MacGillivray, J. A. 2009. "Thera, Hatshepsut, and the Keftiu: crisis and response in Egypt and the Aegean in the mid-second millennium bc," in Time’s Up! Dating the Minoan eruption of Santorini (Monographs of the Danish Institute at Athens 10) Acts of the Minoan Eruption Chronology Workshop, Sandbjerg November 2007 initiated by Jan Heinemeier & Walter L. Friedrich, ed. D. A. Warburton, Naryana, pp. 154-170.
15. Marinatos, Ν. and L. Morgan. 2005. “The Dog Pursuit Scenes from Tell el-Dab'a and Kea,” in Aegean Wall Paintings (BSA Studies 13), ed. L. Morgan, London, pp. 119–122.
http://users.uoi.gr/gramisar/prosopik...
16. Bietak, M., C. von Rüden, J. Becker, J. Jungfleisch, L. Morgan and E. Peintner. 2012/2013. “Preliminary Report of the Tell el-Dab`a Wall Painting Project – Season 2011/2012,” Egypt and the Levant 22/23 (2012/2013), pp. 127-143.
ΜΥΚΗΝΑΙΚΕΣ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΕ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ ΤΑΦΟΥ ΤΟΥ ΤΟΥΤΑΝΧΑΜΩΝ(Morgan, L. 2004, p. 294)...This becomes even more evident when we consider the tomb of Tutankhamun, which had a significant number of portable objects with iconography of the feline hunt. On the famous painted box we see the king's appropriation of feline power in conquering human foes.36 Warfare and hunting are directly paralleled on sides and lid, and on the ends the king is depicted as a sphinx (lion-man) trampling his enemies. Large felines play a protective role in Egyptian royal iconography and presage royal authority. Unusually, a gold foil chariot attachment shows a winged griffin and a dog attacking an antelope (Fig. 11).37 The dog - in Aegean idiom – attacks the belly of the animal. Equally significantly, the funerary equipment of Tutankhamun is unique in including three scenes of a leopard attacking its prey, recalling the gold inlays from Shaft Grave III at Mllrenae, where lions and a leopard hunt their prey amidst palm trees. (Fig. 6).
The ivory vencered box juxtaposes scenes of the king with scenes of hunting by royal dogs, lions and a leopard.38 On four gold buckles from a harness the power of the lion and leopard as hunters is paralleled with that of king as warrior.39 A gold dagger, found face down on the abdomen of the king's mummified body, has the king's cartouche on the pommel and a hunt down the sheath, with scenes of a dog and a lion attacking their prey, and a lion (below) and leopard (above) together attacking an ibex (Fig. 12).40
εμπλουτισμένο απόσπασμα από το βιβλίο Ο Πρώιμος Αιγυπτιακός Πολιτισμός και οι αλληλεπιδράσεις με το Αιγαίο , κεντρική διάθεση ΙΝΦΟΓΝΩΜΩΝ
μετάφραση - προσαρμογή του ιστολόγου
ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ: 08.04.2020
Θέση του Tell el-Dabca στο Δέλτα του Νείλου (Google Maps)[image error] BM Papyrus 10056 αναφέρων τα πλοία των Kefti στο ναυπηγείο της βάσεως του Peru-nefer
Εικ. 2.4: Ανασύνθεση αποσπάσματος αναγλύφου από ασβεστοκονίαμα με Μινωικό ιερατικό / τελετουργικό περιεχόμενο από το ανάκτορο G στο Tell el-Dabca/cEzbet Helmy (γραφικά Marian Negrete Martinez, [1])Θραύσματα από την αναπαράσταση μιας γυναίκας, ύψους περίπου δύο μέτρων, ενδεδυμένης με πτυχωτό τελετουργικό ένδυμα [1_53] βρέθηκαν κοντά στο βάση της κλίμακας που οδηγεί στο ανάκτορο G ... Εκτιμάται ότι πρόκειται γιά παράσταση θεάς ή βασίλισσας. Πέραν των θραυσμάτων που προέρχονταν από τοιχογραφίες εντοπίσθηκαν επίσης ανάγλυφα από κονίαμα κοντά στην πλευρική θύρα του ανακτόρου G. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται απεικονίσεις από τμήματα ζώων με κίτρινα κέρατα και άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένου ενός άνδρα με ράβδο ανά χείρας, που πιθανότατα ανήκει σε μια εικόνα Μινωικής θεϊκής αναπαραστάσεως (Εικόνα 2.4). [1_54] Εκτός των Μινωϊκών τοιχογραφιών, το ανάκτορο G έδωσε επίσης θραύσματα έργων ζωγραφικής με Αιγυπτιακά διακοσμητικά θέματα, τα οποία ευρίσκονται όμως σε κακή κατάσταση, όμως φαίνεται σαφώς ότι είναι επηρεασμένα από την Μινωική τέχνη, αφού ακολουθούν τις οικείες σε αυτήν χρωματικές συμβάσεις.[1_55]
Εικ. 2.5: Ανασύνθεση διαζώματος με σκηνή ταυρομαχίας από το Tell el-Dabca/cEzbet Helmy (γραφικά Marian Negrete Martinez, [1])Βορείως του ανακτόρου G, έξω από τον τοίχο του περιβόλου, υπήρχε ένα εργαστήριο το οποίο φαίνεται ότι εξυπηρετούσε την παραγωγή στρατιωτικού εξοπλισμού. Στο εργαστήριο ευρέθησαν πολλά βλήματα για σφενδόνες, κατασκευασμένα από τραβερτίνη, και δύο σωροί με συνολικά πάνω από 140 χάλκινες αιχμές βέλους. Η Υστερο - Ελλαδική τυπολογία τους μαρτυρεί ότι τέτοια εξαρτήματα απετέλεσαν εισαγωγές από την Ελλάδα και συναρμολογήθηκαν στο εργαστήριο (Εικόνα 2.6). [1_56] Ένα τρίτο εργαστήριο αποτελούμενο από πολλά κτίρια ήταν συνδεδεμένο με το βόρειο τμήμα του ανακτόρου F, το οποίο από τον MacGillivray έχει θεωρηθεί ως Μινωικό φυλάκειο στην ναυτική βάση του Peru-nefer. [14] Όλα τα προαναφερθέντα εργαστήρια χρονολογούνται από την ύστερη βασιλεία του Tuthmosis III και του Amenophis IΙ (δεύτερο ήμισυ του 15ου αιώνα π.Χ.). [1_57]
Εικ. 2.6: Αιχμές βέλους της Υστερο-Ελλαδικής περιόδου προερχόμενες από εργαστήριο ελεγχόμενο από το ανάκτορο G στο Tell el-Dabca/cEzbet Helmy, [1] Αιγαιακά διακοσμητικά στοιχεία στην Αίγυπτο της περιόδου Amarna
Στην Αίγυπτο Mινωικά χαρακτηριστικά όπως o γρύπας με το προσαρμοσμένο σπειροειδές σχέδιο στα φτερά και με ένθετες παραστάσεις κατά την ακολουθούμενη στην Αιγαιακή μεταλλοτεχνία τακτική, η αναπαράσταση του ανεστραμμένου τοπίου και του καλπάζοντος ζώου εμφανίζονται σπανίως, γιά παράδειγμα στον πέλεκυ και την μάχαιρα του Ahmose, τα οποία ευρέθηκαν στον τάφο της μητέρας του, της βασίλισσας Ahhotep II. Επί ξίφους από τον τάφο της παραπάνω απεικονίζονται παραστάσεις με το διακοσμητικό θέμα του καλπασμού στην μία πλευρά, με λέοντα απειλούντα ταύρο, παρέχοντας παράλληλα με ξίφη των Μυκηναϊκών τάφων. [6, pp. 148-149] Αξιοσημείωτο είναι ότι η τελευταία έχει θεωρηθεί, κατά μίαν άποψη, ως Μινωικής καταγωγής![Kelder et al. 2018, p. 12] Η ερμηνεία του ονόματός της είναι 'η σελήνη είναι ικανοποιημένη' ή 'ειρήνη της σελήνης' ή 'αυτή που τιμά τον Ah” (δηλαδή τον Ασιάτη θεό της σελήνης). Σε μιά σύντομη παρέκβαση σημειώνουμε ότι κατά τον Ηρόδοτο, Ηδτ. 2.43.2, ο Ηρακλής υπήρξε Αιγύπτιος θεός, είχε δε μητέρα την Αλκμήνη, της οποίας το όνομα, κατά περίεργο τρόπο, σχετίζεται με αυτό της σελήνης (μήνη είναι η σελήνη), παραπέμποντας (;) στην Ahhotep!
Εικ. 1: Τελετουργικός πέλεκυς ευρεθείς στον τάφο της Ahhotep φέρον και Μινωικό γρύπα! (Luxor Museum, JE 4673, [2])Τα Μινωικά διακοσμητικά θέματα εμφανίστηκαν και σε οροφογραφίες των τάφων της περιόδου της Hatshepsut, γιά παράδειγμα σε αυτόν του Senenmut, επιβίωσαν δε ως την περίοδο της Amarna.Στον τάφο του Qenamun, επιστάτη της ναυτικής βάσεως Peru-nefer, συναντώνται πράγματι: το θέμα του καλπασμού αλλά και το ανεστραμμένο τοπίο. Στον ίδιο τάφο βρίσκουμε απεικονίσεις όπλων, όπως φαρέτρας με διακόσμηση τρέχουσας σπείρας καθώς και θωρακίσεως τα οποία όλα έχουν χαρακτηρισθεί ως Μυκηναϊκά ή Αιγαιακά.
Εικ. 2: Αργυρό Αιγυπτιακό ομοίωμα σκάφους Μινωικού τύπου ευρεθέν στον τάφο της Ahhotep (Luxor Museum, JE 4682, [2])Μεταξύ των διακοσμητικών στοιχείων των τοιχογραφιών περιλαμβάνονται σκηνές με αναπηδώντες ταύρους καθώς και ταυρομαχίες εν συνδυασμώ με τον λαβύρινθο και τον ήμι - ρόδακα (Εικ. 2.5). Πιθανώς ως συνέχεια αυτών των σκηνών υπάρχουν παραστάσεις με ακροβάτες που περπατούν με τα χέρια επί του δαπέδου μέσα σε περιβάλλον φοινικοδένδρων, ένας νέος διέρχεται από σπίτια σε αγώνα δρόμου, και στην ίδια ζωφόρο άνδρας ενδεδυμένος με μακρύ ένδυμα, ίσως ιερέας, στέκεται μπροστά στην ίδια όψη. Υπάρχουν επίσης θραύσματα από πλήρεις μορφές, όπως γενειοφόροι άνδρες. Μεταξύ των ανακατασκευασμένων ζωφόρων ευρίσκουμε επίσης λέοντες που κυνηγούν οπληφόρα ζώα και λεοπαρδάλεις να καταδιώκουν ελάφια. Στην ανώτερη τάξη των αρπακτικών ευρίσκουμε έναν γρύπα. Υπάρχουν επίσης παραστάσεις όπου κυνηγοί με σκύλους επιτίθενται σε άγρια ζώα, παραπέμπουσες σε σκηνές από την αγία Ειρήνη Κέας. [15][16] Οι σκηνές είναι ενσωματωμένες στη φύση, που περιλαμβάνει πέτρες και βράχους, βότσαλα ποταμών και υποβαθμισμένη βλάστηση. Αυτές οι αναπαραστάσεις θα μπορούσαν να έχουν τοποθετηθεί στην αίθουσα όπου το διάζωμα με την ταυρομαχία, ως ένδειξη της ιεραρχίας που υφίσταται στην φύση, σύμφωνα με την ιδεολογία της Μινωικής κοινωνίας. Όλα τα εμβλήματα και τα χαρακτηριστικά είναι σαφώς Μινωικά. Δεν υπάρχει τίποτα Αιγυπτιακό σε αυτά. Τα μόνα εικονογραφικά χαρακτηριστικά που παραπέμπουν στην εξουσία είναι Μινωικά ανακτορικά εμβλήματα, τα οποία φαίνεται να προέρχονται από το ανάκτορο Κνωσού άμεσα ...
Εικ. 4: Οροφογραφία με κεφαλές ταύρων και ρόδακες XVIII δυναστείας, ευρεθείσα στον τάφο του Amenhotep III (Malqata, Thebes). New York, TheMetropolitan Museum of Art, 11.215.451Τα σημαντικά κτίρια στο συγκρότημα του ανακτόρου του Amenhotep III στην θέση Malqata ήταν διακοσμημένα με έργα ζωγραφικής στο πάτωμα, τους τοίχους και την οροφή. Το μερικώς αποκατεστημένο τμήμα μιας οροφογραφίας, που εικονίζεται παραπάνω, ανακαλύφθηκε αντίκρυ από ένα δωμάτιο δίπλα στο υπνοδωμάτιο του φαραώ. Περιλαμβάνει ένα επαναλαμβανόμενο σχέδιο τρεχουσών σπειρών με ρόδακες εναλλασσόμενο με βουκράνια. Παρόμοια σχέδια οροφής, ζωγραφισμένα και διαμορφωμένα σε γύψο, έχουν ανασκαφεί λίγο ενωρίτερα σε διάφορες θέσεις του Αιγαίου.
Η Νεφερτίτη φέρουσα Αιγαιακά μηνοειδή ενώτια (Fig. 7, [2])
Εικ. 26: Αίθουσα του θρόνου στο ανάκτορο F της Αβάριος [3]Το ελαιόδενδρο στην Αίγυπτο: ο ρόλος των Μυκηναίων
Χέρι του Akhenaten φέρον κλάδο ελαίας (ανάγλυφο 1353-1323 π.Χ., MMA 1981.449)Σε αυτό το θραύσμα διατηρείται μόνο το όμορφα σκαλισμένο αριστερό χέρι του Akhenaten, που κρατάει ένα κατάφορτο με καρπό κλάδο ελαίας που μοιάζει να λούζεται από τις ακτίνες του ήλιου. Ολόκληρη η σκηνή θα έδειχνε τον βασιλέα όρθιο ακριβώς κάτω από τον ηλιακό δίσκο, αντικρύζοντα μιάν εληά από όπου έχει κόψει ένα κλαδί. Τα άνω κλαδιά του δέντρου είναι στα δεξιά κατά μήκος του κάτω άκρου του λίθου. Το κείμενο στην επάνω δεξιά πλευρά έχει καταστραφεί σκοπίμως, αφήνοντας μόνο ολίγα ίχνη των ιερογλυφικών. Αυτό το ανάγλυφο βρίσκεται επί του παρόντος στο Ägyptisches Museum und Papyrussammlung στο Βερολίνο, με μακροπρόθεσμο δανεισμό με αντάλλαγμα δύο κεφαλές σε γύψο που ανασκάφηκαν στην Amarna. Αυτές οι κεφαλές εμφανίζονται στην αίθουσα γκαλερί Amarna του Μουσείου.
Η ιδιαίτερη προβολή της ελιάς κατά την περίοδο el-'Amarna υποδηλώνει ότι από την εποχή του Akhenaten και μετά, αυτή κατέστη σημαντικό μέρος της Αιγυπτιακής ζωής. Οι επαφές της Αιγύπτου με τον Μυκηναϊκό κόσμο αυτήν την περίοδο εκτιμώνται ως το στοιχείο που έδωσε την ώθηση για τη δημιουργία των πρώτων ελαιώνων στην Αίγυπτο. Επιπρόσθετα σημειώνεται ότι υπάρχουν στοιχεία τα οποία πιστοποιούν ότι τουλάχιστον κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού, η εξαγωγή ελαιολάδου από την Μυκηναϊκή Ελλάδα στην Αίγυπτο είχε αναδειχθεί σε σημαντική συνιστώσα των διακρατικών εμπορικών σχέσεων.[3_10_76]
Μυκηναίοι πολεμιστές στο πλευρό Αιγυπτίων ;
[image error]
[image error]
Ζωγραφισμένος Πάπυρος XVIII δυναστείας (British Museum 74100)Στον ζωγραφισμένο πάπυρο, χωρίς κείμενο, έχουν σωθεί θραύσματα δύο (ή τριών ;) σκηνών: Στην μία σκηνή παρουσιάζεται πεσμένος Αιγύπτιος του οποίου έχει επιβληθεί Λίβυος, ενώ άλλοι Λίβυοι τοξότες προελαύνουν. Στην άλλη απεικονίζονται Αιγύπτιοι ιππείς, μερικοί των οποίων φέρουν κράνη είτε χιτώνια από δέρας ταύρου. Άλλα μη τοποθετημένα θραύσματα δείχνουν τμήματα πεζικού και δένδρο. Η σκηνή περιλαμβάνει και άλλα στοιχεία τοπίου. Τα ανωτέρω θραύσματα απεικονίζουν το χαρακτηριστικό οδοντόφρακτο κράνος από δόντια κάπρου, το οποίο θεωρείται τυπικά Μυκηναϊκό. Ως εκ τούτου εκτιμάται ότι Μυκηναίοι πολέμησαν για λογαριασμό του Akhenaten.
Οδοντόφρακτο Μυκηναϊκό κράνος (Μυκήναι, ΕΑΜΑ 6568)Οι έντονα χρωματισμένες σκηνές του παπύρου απεικονίζουν μια μάχη μεταξύ Αιγυπτιακών δυνάμεων και Λιβυκών φυλών, περιλαμβάνουν δε μια μοναδική απεικόνιση ενός Αιγυπτίου στρατιώτη απειλούμενου από τον εχθρό. Πρός βοήθειά του σπεύδει ομάδα στρατιωτών που, κρίνοντας από την τυπική Αιγυπτιακή ένδυσή τους στα λευκά, αγωνίζονται στην πλευρά των Αιγυπτίων. Αλλά σε αντίθεση με τις κανονικές αιγυπτιακές δυνάμεις, αυτοί οι πολεμιστές φορούν τμηματική δερμάτινη θωράκιση και κατακόρυφα κατατμημένα κίτρινα κράνη (η χρωστική ουσία που χρησιμοποιείται εδώ είναι η σανδαράχη). Αυτή η απόδοση του τύπου αυτού κράνους κατά πάσα πιθανότητα ανταποκρίνεται στο οδοντόφρακτο κράνος οδόντων κάπρου, το οποίο χρησιμοποιούσε η Μυκηναϊκή αριστοκρατία. [20] Παραδείγματα του εν λόγω κράνους απεικονίζονται σε τοιχογραφίες της υπό συζήτηση περιόδου, αλλά περιγράφονται και από την Ιλιάδα του Ομήρου, Ομ. Ιλ. 10. 260-265. Σχετικά τεκμήρια έχουν μάλιστα επιβιώσει μέχρι σήμερα, όπως αυτό από τα Δενδρά του 15/14 αι. και από τις ίδιες τις Μυκήνες. [21] Ομοίως, η δερμάτινη θωράκιση του κορμού του σώματος απεικονίζεται σε παραστάσεις αγγείων.[22] Οι Μυκηναίοι μισθοφόροι ή σύμμαχοι (;) συνέχισαν να απασχολούνται από τους διαδόχους του Akhenaten. Η ανακάλυψη ενός κομματιού τέτοιου κράνους στην Pi-Ramesse του ανατολικού Δέλτα τεκμηριώνει ότι Μυκηναίοι πολεμιστές ήταν παρόντες σε αυτήν την σημαντική στρατιωτική βάση του 13ου αι., όπου ευρίσκετο και η βασιλική κατοικία.
Freeze of Taureador from Palace F, Avariis (Graphic: OREA)Συρο - Παλαιστινιακού τύπου αμφορείς από τραβερτίνη στην Κνωσσό και τις Αιγυπτιακές Θήβες
(left) Travertine amphora, Katsamba. LM Ib – II, Archaeological Museum, Heraklion 2409(right) Travertine amphora, Thebes, Wady Qurud. Dynasty 18,reign of Thutmose III, ca. 1479 – 1425 b.c. The MetropolitanMuseum of Art, New York, Rogers Fund, 1918 18.8.19This travertine amphora with an attached stand is modeled after a vessel type called a Canaanite jar.[11_1] Commodities such as wine and oil were traded throughout the Eastern Mediterranean and imported into Egypt from the Levant in Canaanite jars from the time of the Middle Kingdom.[11_2] The tomb of Rekhmire, which dates to the reign of Thutmose III, is decorated with scenes showing the princes of Retenu [11_3] bringing as tribute amphorae of this kind, labeled as containing incense. [11_4] And indeed, analyses of residues found in New Kingdom amphorae from Amarna have shown that they contained pistacia resin, a substance from the Levant used as incense.[11_5]
Later in the New Kingdom, this vessel shape was incorporated into the Egyptian pottery corpus and produced locally. [11_6] The Egyptian-made pottery jars were produced in marl clays and covered with light-colored polished slips that resemble the polished stone used here. [11_7] Large numbers of such jars have been recovered from the palaces of Amenhotep III at Malqata, where, according to hieratic dockets inscribed on them, [11_8] they contained wines from all over Egypt that were used in the Sed festivals of the king. Similar vessels resting on stands are frequently depicted in vineyard and estate scenes in other New Kingdom tombs. [11_9]
The present jar was found in the tomb of the three foreign wives of Thutmose III. It is still full of hardened ointment. The jar may originally have been closed with a small disk of alabaster to protect its valuable contents, although no lid survives.
An identical jar, now in Cairo, was found by the Egyptian Expedition of The Metropolitan Museum of Art in a burial of the early Eighteenth Dynasty in Deir el-Bahri. [11_10] Another example, this one inscribed for Thutmose III, was found in a tomb on Crete, [11_11] and a third was discovered reused in the burial of Psusennes I (r. 1040-992 B.C.), of the XXI-st Dynasty, at Tanis. [11_12] A jar and stand of the same type inscribed for Amenhotep II, formerly in the Gallatin Collection and now in the Metropolitan Museum, is thought to have come from this king's tomb. [13] Jars of similar shape with attached or accompanying stands have also been found in the tombs of Maiherperi, a courtier of Hatshepsut and Thutmose III, [11_14] and Yuya, the father-in-law of Amenhotep III, in the Valley of the Kings. [11_15]
RECONSTRUCT TELL EL-DABA
ΟΜΟΙΩΜΑ ΠΛΟΙΑΡΙΟΥ ΣΕ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΤΑΦΟ ΤΟΥ GUROB
Πέραν του ελλαδικού οικισμού της Ύστερης Εποχής του Χαλκού,[2_14] στην Gurob ανευρέθη και ομοίωμα πεντηκοντόρου σκάφους επί τροχών, το οποίο από την Wachsmann αναγνωρίσθηκε ως ακολουθούν το Μυκηναϊκό πρωτότυπο, όπως, άλλωστε, και το αργυρό ομοίωμα το οποίο ανεσκάφη στον τάφο της Ahhotep.[2_15]
The Gurob Ship-Cart Model, port-side view of the model(Petrie Museum negatives no. 904; photo ourtesy Petrie Museum of Egyptian Archaeology; p.5)Η Wachsmann συσχετίζει το τροχήλατο ομοίωμα πλοίου του Gurob (τάφος 611) με το πλοίο επί του οποίου επέβαινε ο Διόνυσος κατά την θριαμβευτική πομπή των Ανθεστηρίων, το οποίο απαντάται στην ζωφόρο του Αττικού Ημερολογίου. Στενότερη χρονολογική συσχέτιση με το Αιγαίο βεβαίως αναγνωρίζει βασιζόμενη σε πήλινο θραύσμα ομοιώματος πλοίου από τον Πύργο Λιβανάτων (αρχαία Κύνος, ΥΕ ΙΙΙc1b, βλ. Wachsmann 2012, p. 120).
Wachsmann emphasizes that the Gurob model 's prototype is the Late Helladic galley. These galleys were f irst used by the Mycenaeans; the Sea Peoples adopted and adapted them to their needs, and according to Wachsmann, Cyprus assisted in the continuation of the Mycenaean Greek galley type across the Greek Dark Ages (c. 1100–800 BC). Other iconographic representations of Helladic ships from Egypt are seen in Medinet Habu and Dakhla Oasis (p. 33, 59).
To Wachsmann, Ahhotep's silver model was made by Egyptian artisan(s) but received Aegean influences. Specifically, it resembles Minoan iconographic parallels (e.g. the paddled flotilla in the miniature frieze – West House, Akrotiri, Thera) and replicates a relatively small and narrow ten-oared Minoan prototype vessel, with the carriage possibly being a Hyksos influence (p. 91-97). Finally, through a series of pieces of evidence, Wachsmann suggests that Ahhotep's silver model could have been plunder taken by the Egyptians during the conquest of Avaris by Kamose or Ahmose, a scenario that accepts the Minoan presence at Avaris under Hyksos rule. Material culture – notably the Minoan frescoes at Avaris – supports the author in his ‘plunder hypothesis’, but only if the date of these murals is accepted as Hyksos rather than Thutmosid Period. His discussion of the construction of Minoan vessels on Egyptian soil, on the basis of textual evidence, is equally challenging (p. 97). In effect, because of the fluid interpretation of material culture and texts, the Minoan/Aegean presence in the Delta in the Hyksos Period and/or Eighteenth Dynasty is controversial to the point that scholars can only hypothesise on the topic. It is certain that some readers may find this chapter rather provocative, as it reflects a warm debate in the field.
Appendix 6 (by Ruth Siddall) re-describes the colours on the Gurob model and any unattached pieces (white, red, yellow, blue), and the way pigment samples were analysed. Wachsmann suggests that some pigments used on the item were likely to have been imported from the Aegean (e.g. saffron for yellow pigment) (p. 245). In my opinion, such a notion would appear sensible, especially when considering the sources of colour inspiration for the model (appendix 3).
Πράγματι στον τάφο 11, αλλά και στον 600, ευρέθη αδράχτι ιδιόμορφου μη Αιγυπτιακού τύπου, το οποίο αντίθετα ταυτοποιήθηκε με ανάλογα από το Αιγαίο. Ο χαρακτηρισμός του ευρήματος ως Αιγαιακού επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι στον τάφο 600 ευρέθησαν επίσης κεραμεικά Αιγαιακής προελεύσεως, η δε Barber υπεστήριξε ότι το αδράχτι του τάφου 11 είναι Αιγαιακής σχεδιάσεως μεν, αλλά τοπικής κατασκευής και μάλιστα, πιθανότατα, από τοπικά υλικά.11_19 Επιπρόσθετα η ίδια υπεστήριξε ότι στον τάφο 600 είχε ταφεί νεκρός από το Αιγαίο.
I. Grace 1956, pp. 80-81; Amiran 1970, pl. 43; Bourriau 1990, p. 18.
z. Dorothea Arnold, F. Arnold, and S. J. Allen 1995, pp. 27-29, fig. 6.
3. Norman de G. Davies 1935, pl. x; Norman de G. Davies 1943, pls. XXII, XXIII (top registers).
4. Virey 1889, pp. 37-38; Norman de G. Davies 1943, p. 28, pls. II, XXI.
5. Serpico and White 1998, p. 1038; Serpico and White 2000, pp. 434-36.
6. Peet and Woolley 1923, pl. LII (Type XLII/67, XLIII/120), pl. LIII (Type LXX/130); Frankfort and Pendlebury 1933, pp. 112-13 (Types XVI, "Wine jars," XVII, "Two-handled bottles," XIX, "Two-handled jars"); Rose 1984, pp. 135, fig. 10.1 (Types 20, 21), 137.
7. Nicholson and Rose 1985, p. 136; Bourriau and Nicholson 1992, p. 56.
8. Hayes 1951; Hayes 1959, p. 248, fig. 151.
9. Norman de G. Davies 1923, pl. XXX (Nebamun, Theban tomb 90).
10. Egyptian Museum, Cairo, 45638. Deir el-Bahri, CC4I, Pit 3, chamber B, burial 4; Lansing 1917, pp. 17, fig. 18 (second from left), 21.
11. Karetsou and Andreadaki-Blasaki 200o, pp. 220¬21; Lilyquist 1995, p. 41, no. 95, figs. 90, 91.
12. Montet 1951, pp. 93-94, no. 331, pl. LXII.
13. Metropolitan Museum of Art, New York, 66.99.23. Cooney 1953, p. 7, no. 21, pl. XVIII; Lilyquist 1995, p. 53, no. BB, fig. 146.
14. Daressy 1902, pp. 12-13, pl. IV, 24007
15. Quihell 1908, p. 48, pl. XXIV.
[2_14]. Petrie 1890, pp. 33-40 (§65-79).
[2_15]. Wachsmann 2008a, 2008b, 2012; Brönn 2006, pp. 66, 70; Hankey 1993, pp. 13-14; Sweeney 2009, pp. 89-90; Emanuel 2014. Για την αναπαράσταση του ευρήματος UC 16044 βλ. Institute for the Visualization of History, Inc., Gurob Ship-Cart Model, Photograph Catalogue
(http://www.vizin.org/Gurob/Gurob_fina...).
1. Bietak, M. 2010. "Minoan presence in the pharaonic naval base of Peru-nefer," in Cretan Offerings: Studies in Honour of Peter Warren (BSA Studies 18), ed. O. Krzyszkowska, London, pp. 11-24.
2. Kelder, J. M., S. E. Cole, and E. H. Cline. 2018. “Memphis, Minos, and Mycenae: Bronze Age Contact between Egypt and the Aegean,” in Beyond the Nile: Egypt and the Classical World, ed. S. E. Cole, Los Angeles, pp. 9-17.
3. Κονιδάρης, Δ. 2016. Οι Χετταίοι και ο κόσμος του Αιγαίου, Αθήνα.
4. Schofield, L. and R. B. Parkinson. 1994. "Of Helmets and Heretics: A Possible Egyptian Representation of Mycenaean Warriors on a Papyrus from El-Amarna," The Annual of the British School at Athens 89, pp. 157-170.
5. Shaw, I, 2013. Ancient Egyptian Technology and Innovation, London / New Delhi . New York / Sydney.
6. Davis, A. L. 2016. "Egyptian and Minoan Relations during the Eighteenth Dynasty/Late Bronze Age" (diss. Brown Univ.).
7. Morgan, L. 2010. "An Aegean griffin in Egypt: The hunt frieze at Tell el Dab‘a," in Egypt and the Levant. International Journal for Egyptian Archaeology and Related Disciplines XX, pp. 303-323.
8. https://research.britishmuseum.org/re...
9. https://www.orea.oeaw.ac.at/en/resear... EL-DABA: LATE MINOAN WALL PAINTINGS
10. Lilyquist, L. 2013. "Remarks on Internationalism: The Non-Textual Data," in Cultures in Contact: From Mesopotamia to the Mediterranean in the Second Millennium B.C. (Metropolitan Museum of Art Symposia), ed. J. Aruz, S. B. Graff, and Y. Rakic, pp. 268–73.
11. Roehrig, C. H., R. Dreyfus, C. A. Keller. 2006. Hatshepsut, from Queen to Pharaoh, The Metropolitan Museum of Art, New York.
12. Sfakianou Bealby, M. 2015. Rev. of S. Wachsmann. The Gurob Ship-Cart Model and Its Mediterranean Context, in Birmingham Egyptology Journal 3, pp. 1-4. (http://birminghamegyptology.co.uk/wp-...)
13. Morgan, L. The Hunt Frieze (from ceremonial palace F), <http://www.wall-paintings-ted.de/hunt... (29 March 2020).
14. MacGillivray, J. A. 2009. "Thera, Hatshepsut, and the Keftiu: crisis and response in Egypt and the Aegean in the mid-second millennium bc," in Time’s Up! Dating the Minoan eruption of Santorini (Monographs of the Danish Institute at Athens 10) Acts of the Minoan Eruption Chronology Workshop, Sandbjerg November 2007 initiated by Jan Heinemeier & Walter L. Friedrich, ed. D. A. Warburton, Naryana, pp. 154-170.
15. Marinatos, Ν. and L. Morgan. 2005. “The Dog Pursuit Scenes from Tell el-Dab'a and Kea,” in Aegean Wall Paintings (BSA Studies 13), ed. L. Morgan, London, pp. 119–122.
http://users.uoi.gr/gramisar/prosopik...
16. Bietak, M., C. von Rüden, J. Becker, J. Jungfleisch, L. Morgan and E. Peintner. 2012/2013. “Preliminary Report of the Tell el-Dab`a Wall Painting Project – Season 2011/2012,” Egypt and the Levant 22/23 (2012/2013), pp. 127-143.
ΜΥΚΗΝΑΙΚΕΣ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΕ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ ΤΑΦΟΥ ΤΟΥ ΤΟΥΤΑΝΧΑΜΩΝ(Morgan, L. 2004, p. 294)...This becomes even more evident when we consider the tomb of Tutankhamun, which had a significant number of portable objects with iconography of the feline hunt. On the famous painted box we see the king's appropriation of feline power in conquering human foes.36 Warfare and hunting are directly paralleled on sides and lid, and on the ends the king is depicted as a sphinx (lion-man) trampling his enemies. Large felines play a protective role in Egyptian royal iconography and presage royal authority. Unusually, a gold foil chariot attachment shows a winged griffin and a dog attacking an antelope (Fig. 11).37 The dog - in Aegean idiom – attacks the belly of the animal. Equally significantly, the funerary equipment of Tutankhamun is unique in including three scenes of a leopard attacking its prey, recalling the gold inlays from Shaft Grave III at Mllrenae, where lions and a leopard hunt their prey amidst palm trees. (Fig. 6).
The ivory vencered box juxtaposes scenes of the king with scenes of hunting by royal dogs, lions and a leopard.38 On four gold buckles from a harness the power of the lion and leopard as hunters is paralleled with that of king as warrior.39 A gold dagger, found face down on the abdomen of the king's mummified body, has the king's cartouche on the pommel and a hunt down the sheath, with scenes of a dog and a lion attacking their prey, and a lion (below) and leopard (above) together attacking an ibex (Fig. 12).40
εμπλουτισμένο απόσπασμα από το βιβλίο Ο Πρώιμος Αιγυπτιακός Πολιτισμός και οι αλληλεπιδράσεις με το Αιγαίο , κεντρική διάθεση ΙΝΦΟΓΝΩΜΩΝ
μετάφραση - προσαρμογή του ιστολόγου
ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ: 08.04.2020
December 31, 2019
Οι Αιγαίοι και η Ευρώπη κατά την Εποχή του Χαλκού: από τον μύθο στην (προ)ιστορία..
9. Οι Αιγαίοι και η Ευρώπη κατά την Εποχή του Χαλκού: από τον μύθο στην (προ)ιστορία..
Η Ελληνική μυθολογία περιλαμβάνει διηγήσεις για γεγονότα πιθανώς διαδραματιζόμενα στην Ευρώπη. Οι μύθοι των βοών του Γηρυώνη και των μήλων των Εσπερίδων, καθώς και οι σχετικοί με τον Ηριδανό και τον Παρθολώνα φαίνεται ότι αναφέρονται στην Ιβηρική ή σε άλλες περιοχές της Δυτικής και Κεντρικής Ευρώπης,9_1, 9_2 ενώ ο πολύ γνωστός μύθος της Αργοναυτικής εκστρατείας τοποθετείται στην Κολχίδα της Μαύρης Θάλασσας. Οι αναφορές αυτές θέτουν ερωτήματα γιά την πιθανότητα να πραγματοποιήθηκαν στα μακρυνά αυτά μέρη ναυτικά ή άλλα ταξίδια ήδη από την Εποχή του Χαλκού, με σκοπούς εμπορικούς ή εξερευνητικούς. Στo παρόν κεφάλαιο γίνεται σύντομη αναφορά στα στοιχεία τα οποία συνηγορούν υπέρ της υπάρξεως τέτοιων επαφών των Αιγαίων με την Κεντρική και Δυτική Ευρώπη από πολύ παλαιά.
9.1 Ιβηρική
Αναφέραμε ήδη ότι η Ιβηρική αποτελεί την κατ’ εξοχήν περιοχή στην οποία αναφέρονται Αιγαιακοί μύθοι, τα δε διαθέσιμα σήμερα αρχαιολογικά ευρήματα και στοιχεία φαίνεται να επιβεβαιώνουν την ύπαρξη πανάρχαιων επαφών. Η εμφάνιση της εμπίεστης κεραμεικής και άλλων νεολιθικών στοιχείων σε παράλιους οικισμούς της Ιβηρικής αρχικώς είχε εκτιμηθεί ότι υπήρξε αποτέλεσμα διαχύσεως από το Αιγαίο. Αν και η άποψη αυτή έχει δεχθεί ισχυρή κριτική, πρόσφατη μελέτη φαίνεται να επιβεβαιώνει ότι η εμφάνιση του νεολιθικού συνόλου χαρακτηριστικών στην Μεσογειακή Ευρώπη έλαβε χώραν περί το 5400 π.Χ. μέσα σε στενό χρονικό ορίζοντα έξη γενεών, για όλη την περιοχή από την Ιταλία ως την Πορτογαλία.9_3 Μια τέτοια εξέλιξη φαίνεται να υποστηρίζει, επομένως, την άποψη για πολιτιστική διάχυση μέσω αποικισμού της περιοχής διά θαλάσσης. Οι θολωτοί τάφοι, η ανάπτυξη της μεταλλοτεχνίας, οι τειχισμένοι οικισμοί και άλλα στοιχεία χρησιμοποιήθηκαν για την υποστήριξη της θέσεως για αποικισμό της περιοχής από την Εποχή του Χαλκού. Η ύπαρξη στην Ιβηρική επιδράσεων από το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, ήδη από το δεύτερο ήμισυ της τρίτης χιλιετίας π.Χ., έχει στηριχθεί στην ανίχνευση τυπολογικών ομοιοτήτων με ειδώλια,9_4 πιθαμφορείς, κεραμεικές βάσεις και διπλά αγγεία,9_5 αιχμές,9_6 διαδήματα και κοσμήματα εν γένει.9_7 Πράγματι στην Μινόρκα έχει ανασκαφεί Κυκλαδική πρόχους προερχόμενη από την Μήλο της ΠΚ ΙΙΙb,9_8 ενώ στην Ανδαλουσία αναφέρεται η ανασκαφή Μυκηναϊκής κεραμεικής.9_9 Ο εντοπισμός στο Los Moreres ομοιόμορφης ομάδας οστράκων (θραυσμάτων) της ερυθράς μονόχρωμης κεραμεικής, χρονολογούμενης στα μέσα της τρίτης χιλιετίας, συγκέντρωσε το ιδιαίτερο ενδιαφέρον των ερευνητών. Τα κεραμεικά αυτά εκτιμήθηκε ότι είχαν παραχθεί με την τεχνολογία της τροχήλατης αγγειοπλαστικής – σε πλαίσιο όπου επικρατούσε η χειροποίητη τεχνική – η δε προέλευσή τους τοποθετήθηκε εκτός Ιβηρικής. Αν και η θέση παραγωγής των δεν έχει προσδιορισθεί τελειωτικά σημειώνεται ότι μορφολογικώς παρόμοια κεραμεικά έχουν ευρεθεί στην Ανατολία (Τροία ΙΙ, Kumtepe Ib κ.α.), αλλά και στην Σάμο (Ηραίο και Τηγάνι).9_10Έχει υποστηριχθεί επίσης η ύπαρξη επιρροών από την Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο στην παράκτια περιοχή του Ατλαντικού, αλλά και στην πολιτιστική ενότητα του el-Argar.9_11 Στην τελευταία μάλιστα έχει εντοπισθεί η ύπαρξη τοιχισμένης θέσεως (La Bastida) της οποίας η οχύρωση εμφανίζει ομοιότητα με αντίστοιχες στην Συρο – Παλαιστίνη και το Αιγαίο, δεν φαίνεται δε να προέκυψε από βαθμιαία εντόπια εξέλιξη, αποτελώντας – κατά πάσα πιθανότητα - εισαγωγή.9_12Στον ίδιο πολιτιστικό κύκλο αποδίδεται επίσης το λεγόμενο ανάκτορο της La Almoloya, περιλαμβάνον αίθουσα ακροάσεων του κοινού καθώς και τάφο αριστοκρατών με πληθώρα αναθημάτων.9_13 Πιό προωθημένη, τέλος, θεωρείται η άποψη για εποικισμό του Los Millares από το Αιγαίο, η οποία όμως έχει δεχθεί κριτική από τον Renfrew.9_14Ο πολιτιστικός κύκλος του Los Millares επεκράτησε στην ΝΑ Ιβηρική κατά το δεύτερο ήμισυ της τρίτης και τις αρχές της δεύτερης χιλιετίας, χαρακτηρίστηκε δε για τις αγροτικές και μεταλλοτεχνικές επιδόσεις του, ενώ διέθετε τειχισμένους οικισμούς.
Οχυρωματικά τείχη (α) οικισμού Los Millares και (β) Χαλανδριανής Σύρου
Επιπρόσθετα στοιχεία επαφών συνίστανται στην ανεύρεση χάνδρας από την Γαλικία με λευκές, σπειροειδείς αυλακώσεις ή ραβδώσεις η οποία ευρίσκει το παράλληλό της στην Πυλώνα Ρόδου, τις Μυκήνες και την Πρόσυμνα.9_34Ερευνητές υποστηρίζουν επίσης την ύπαρξη αρχιτεκτονικών αναλογιών μεταξύ κατασκευών του οικισμού Cerro de la Encantana, αφ’ ενός, και του Beycesultan, του ιερού Αγίας Ειρήνης Κέας, αλλά και του τάφου-ιερού της Κνωσσού, αφ’ ετέρου, ενώ η οχύρωση με πεταλόσχημους προμαχώνες του Αιγαίου παραβάλλεται προς ανάλογες της Ιβηρικής.9_35
Οχυρωματικά τείχη και οικίες Κολώνας V (Αίγινα, Walter - Felten 1981, Abb. 24, 22)
Συμπερασματικά τα αρχαιολογικά τεκμήρια φαίνεται να επιβεβαιώνουν την ύπαρξη επαφών μεταξύ των δύο άκρων της Μεσογείου, ήδη από τα μέσα της τρίτης χιλιετίας, αποδίδοντας στους σχετικούς μύθους ιστορικό υπόβαθρο. Τα υπάρχοντα στοιχεία ευνοούν την Κυκλαδική διάσταση των πρώιμων επαφών της τρίτης χιλιετίας, όπως προκύπτει από:(α) την ύπαρξη Κυκλαδικής εμπνεύσεως οχυρώσεων σε οικιστικά κέντρα όπου υπήρχε η δυνατότητα μεταλλοτεχνικής δραστηριότητας (Los Millares, Leceia),(β) την διαπιστωθείσα ομοιότητα μεταξύ εδωλίων, αλλά και μεταξύ άλλων μορφών Κυκλαδικών κοσμημάτων (περόνες),(γ) την ερυθρά μονόχρωμη κεραμεική (Los Moreres) η οποία απαντάται στις Κυκλάδες και την δυτική Ανατολία. To επόμενο κύμα επαφών φαίνεται να σημειώνεται κατά την δεύτερη χιλιετία π.Χ. με Μινωικό και Μυκηναϊκό χαρακτήρα, όπως αποδεικνύουν τα πετρόγλυφα Κρητο – Μυκηναϊκών πλοίων, ιδίως δε η εμφάνιση των ήδη αναφερθέντων κεράτων καθοσιώσεως σε δύο θέσεις της Ιβηρικής. Τα τελευταία σηματοδοτούν την υιοθέτηση από μέρους των Ιβήρων θρησκευτικών αντιλήψεων της Μινωικής Κρήτης, ή, ακόμη, την μόνιμη παρουσία Μινωικών κοινοτήτων στις θέσεις των ευρημάτων! Άλλωστε εγκατάσταση ομάδων από το ανατολικό άκρο της Μεσογείου στην Νότια Ιβηρική πιθανολογείται και κατά την Μυκηναϊκή περίοδο.9_39 Βεβαίως οι επιδράσεις συνεχίσθηκαν κατά την ύστερη Εποχή του Χαλκού και την Εποχή του Σιδήρου,9_40 όταν οι Έλληνες (και οι Φοίνικες) προχώρησαν στην ίδρυση εμπορικών σταθμών όπως το Εμπόριον. Η ιδιαίτερη σημασία της Ιβηρικής για το εμπόριο και μάλιστα αυτό των μετάλλων φαίνεται άλλωστε από τις σχετικές αναφορές του Ηροδότου, οι οποίες περιγράφουν την εμπορική / μεταλλευτική δραστηριότητα των Ελλήνων στο δυτικό άκρο της Μεσογείου κατά τους ιστορικούς χρόνους, συνεχίζοντας μια μακρά παράδοση επαφών.9_41
Die Ägäische Frühzeit, 2. Serie, Forschungsbericht 1975–2000. 2. Band, Die Frühbronzezeit in Griechenland mit Ausnahme von Kreta, ed. E. Alram-Stern, Wien (Tafel 7)
απόσπασμα από το βιβλίο “ΟΙ ΧΕΤΤΑΙΟΙ ΚΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ”, εκδ. ΙΝΦΟΓΝΩΜΩΝ
τελευταία επιμέλεια / εμπλουτισμός: 01.02.20
Η Ελληνική μυθολογία περιλαμβάνει διηγήσεις για γεγονότα πιθανώς διαδραματιζόμενα στην Ευρώπη. Οι μύθοι των βοών του Γηρυώνη και των μήλων των Εσπερίδων, καθώς και οι σχετικοί με τον Ηριδανό και τον Παρθολώνα φαίνεται ότι αναφέρονται στην Ιβηρική ή σε άλλες περιοχές της Δυτικής και Κεντρικής Ευρώπης,9_1, 9_2 ενώ ο πολύ γνωστός μύθος της Αργοναυτικής εκστρατείας τοποθετείται στην Κολχίδα της Μαύρης Θάλασσας. Οι αναφορές αυτές θέτουν ερωτήματα γιά την πιθανότητα να πραγματοποιήθηκαν στα μακρυνά αυτά μέρη ναυτικά ή άλλα ταξίδια ήδη από την Εποχή του Χαλκού, με σκοπούς εμπορικούς ή εξερευνητικούς. Στo παρόν κεφάλαιο γίνεται σύντομη αναφορά στα στοιχεία τα οποία συνηγορούν υπέρ της υπάρξεως τέτοιων επαφών των Αιγαίων με την Κεντρική και Δυτική Ευρώπη από πολύ παλαιά.
9.1 Ιβηρική
Αναφέραμε ήδη ότι η Ιβηρική αποτελεί την κατ’ εξοχήν περιοχή στην οποία αναφέρονται Αιγαιακοί μύθοι, τα δε διαθέσιμα σήμερα αρχαιολογικά ευρήματα και στοιχεία φαίνεται να επιβεβαιώνουν την ύπαρξη πανάρχαιων επαφών. Η εμφάνιση της εμπίεστης κεραμεικής και άλλων νεολιθικών στοιχείων σε παράλιους οικισμούς της Ιβηρικής αρχικώς είχε εκτιμηθεί ότι υπήρξε αποτέλεσμα διαχύσεως από το Αιγαίο. Αν και η άποψη αυτή έχει δεχθεί ισχυρή κριτική, πρόσφατη μελέτη φαίνεται να επιβεβαιώνει ότι η εμφάνιση του νεολιθικού συνόλου χαρακτηριστικών στην Μεσογειακή Ευρώπη έλαβε χώραν περί το 5400 π.Χ. μέσα σε στενό χρονικό ορίζοντα έξη γενεών, για όλη την περιοχή από την Ιταλία ως την Πορτογαλία.9_3 Μια τέτοια εξέλιξη φαίνεται να υποστηρίζει, επομένως, την άποψη για πολιτιστική διάχυση μέσω αποικισμού της περιοχής διά θαλάσσης. Οι θολωτοί τάφοι, η ανάπτυξη της μεταλλοτεχνίας, οι τειχισμένοι οικισμοί και άλλα στοιχεία χρησιμοποιήθηκαν για την υποστήριξη της θέσεως για αποικισμό της περιοχής από την Εποχή του Χαλκού. Η ύπαρξη στην Ιβηρική επιδράσεων από το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, ήδη από το δεύτερο ήμισυ της τρίτης χιλιετίας π.Χ., έχει στηριχθεί στην ανίχνευση τυπολογικών ομοιοτήτων με ειδώλια,9_4 πιθαμφορείς, κεραμεικές βάσεις και διπλά αγγεία,9_5 αιχμές,9_6 διαδήματα και κοσμήματα εν γένει.9_7 Πράγματι στην Μινόρκα έχει ανασκαφεί Κυκλαδική πρόχους προερχόμενη από την Μήλο της ΠΚ ΙΙΙb,9_8 ενώ στην Ανδαλουσία αναφέρεται η ανασκαφή Μυκηναϊκής κεραμεικής.9_9 Ο εντοπισμός στο Los Moreres ομοιόμορφης ομάδας οστράκων (θραυσμάτων) της ερυθράς μονόχρωμης κεραμεικής, χρονολογούμενης στα μέσα της τρίτης χιλιετίας, συγκέντρωσε το ιδιαίτερο ενδιαφέρον των ερευνητών. Τα κεραμεικά αυτά εκτιμήθηκε ότι είχαν παραχθεί με την τεχνολογία της τροχήλατης αγγειοπλαστικής – σε πλαίσιο όπου επικρατούσε η χειροποίητη τεχνική – η δε προέλευσή τους τοποθετήθηκε εκτός Ιβηρικής. Αν και η θέση παραγωγής των δεν έχει προσδιορισθεί τελειωτικά σημειώνεται ότι μορφολογικώς παρόμοια κεραμεικά έχουν ευρεθεί στην Ανατολία (Τροία ΙΙ, Kumtepe Ib κ.α.), αλλά και στην Σάμο (Ηραίο και Τηγάνι).9_10Έχει υποστηριχθεί επίσης η ύπαρξη επιρροών από την Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο στην παράκτια περιοχή του Ατλαντικού, αλλά και στην πολιτιστική ενότητα του el-Argar.9_11 Στην τελευταία μάλιστα έχει εντοπισθεί η ύπαρξη τοιχισμένης θέσεως (La Bastida) της οποίας η οχύρωση εμφανίζει ομοιότητα με αντίστοιχες στην Συρο – Παλαιστίνη και το Αιγαίο, δεν φαίνεται δε να προέκυψε από βαθμιαία εντόπια εξέλιξη, αποτελώντας – κατά πάσα πιθανότητα - εισαγωγή.9_12Στον ίδιο πολιτιστικό κύκλο αποδίδεται επίσης το λεγόμενο ανάκτορο της La Almoloya, περιλαμβάνον αίθουσα ακροάσεων του κοινού καθώς και τάφο αριστοκρατών με πληθώρα αναθημάτων.9_13 Πιό προωθημένη, τέλος, θεωρείται η άποψη για εποικισμό του Los Millares από το Αιγαίο, η οποία όμως έχει δεχθεί κριτική από τον Renfrew.9_14Ο πολιτιστικός κύκλος του Los Millares επεκράτησε στην ΝΑ Ιβηρική κατά το δεύτερο ήμισυ της τρίτης και τις αρχές της δεύτερης χιλιετίας, χαρακτηρίστηκε δε για τις αγροτικές και μεταλλοτεχνικές επιδόσεις του, ενώ διέθετε τειχισμένους οικισμούς.
Οχυρωματικά τείχη (α) οικισμού Los Millares και (β) Χαλανδριανής ΣύρουΕπιπρόσθετα στοιχεία επαφών συνίστανται στην ανεύρεση χάνδρας από την Γαλικία με λευκές, σπειροειδείς αυλακώσεις ή ραβδώσεις η οποία ευρίσκει το παράλληλό της στην Πυλώνα Ρόδου, τις Μυκήνες και την Πρόσυμνα.9_34Ερευνητές υποστηρίζουν επίσης την ύπαρξη αρχιτεκτονικών αναλογιών μεταξύ κατασκευών του οικισμού Cerro de la Encantana, αφ’ ενός, και του Beycesultan, του ιερού Αγίας Ειρήνης Κέας, αλλά και του τάφου-ιερού της Κνωσσού, αφ’ ετέρου, ενώ η οχύρωση με πεταλόσχημους προμαχώνες του Αιγαίου παραβάλλεται προς ανάλογες της Ιβηρικής.9_35
Οχυρωματικά τείχη και οικίες Κολώνας V (Αίγινα, Walter - Felten 1981, Abb. 24, 22)
Συμπερασματικά τα αρχαιολογικά τεκμήρια φαίνεται να επιβεβαιώνουν την ύπαρξη επαφών μεταξύ των δύο άκρων της Μεσογείου, ήδη από τα μέσα της τρίτης χιλιετίας, αποδίδοντας στους σχετικούς μύθους ιστορικό υπόβαθρο. Τα υπάρχοντα στοιχεία ευνοούν την Κυκλαδική διάσταση των πρώιμων επαφών της τρίτης χιλιετίας, όπως προκύπτει από:(α) την ύπαρξη Κυκλαδικής εμπνεύσεως οχυρώσεων σε οικιστικά κέντρα όπου υπήρχε η δυνατότητα μεταλλοτεχνικής δραστηριότητας (Los Millares, Leceia),(β) την διαπιστωθείσα ομοιότητα μεταξύ εδωλίων, αλλά και μεταξύ άλλων μορφών Κυκλαδικών κοσμημάτων (περόνες),(γ) την ερυθρά μονόχρωμη κεραμεική (Los Moreres) η οποία απαντάται στις Κυκλάδες και την δυτική Ανατολία. To επόμενο κύμα επαφών φαίνεται να σημειώνεται κατά την δεύτερη χιλιετία π.Χ. με Μινωικό και Μυκηναϊκό χαρακτήρα, όπως αποδεικνύουν τα πετρόγλυφα Κρητο – Μυκηναϊκών πλοίων, ιδίως δε η εμφάνιση των ήδη αναφερθέντων κεράτων καθοσιώσεως σε δύο θέσεις της Ιβηρικής. Τα τελευταία σηματοδοτούν την υιοθέτηση από μέρους των Ιβήρων θρησκευτικών αντιλήψεων της Μινωικής Κρήτης, ή, ακόμη, την μόνιμη παρουσία Μινωικών κοινοτήτων στις θέσεις των ευρημάτων! Άλλωστε εγκατάσταση ομάδων από το ανατολικό άκρο της Μεσογείου στην Νότια Ιβηρική πιθανολογείται και κατά την Μυκηναϊκή περίοδο.9_39 Βεβαίως οι επιδράσεις συνεχίσθηκαν κατά την ύστερη Εποχή του Χαλκού και την Εποχή του Σιδήρου,9_40 όταν οι Έλληνες (και οι Φοίνικες) προχώρησαν στην ίδρυση εμπορικών σταθμών όπως το Εμπόριον. Η ιδιαίτερη σημασία της Ιβηρικής για το εμπόριο και μάλιστα αυτό των μετάλλων φαίνεται άλλωστε από τις σχετικές αναφορές του Ηροδότου, οι οποίες περιγράφουν την εμπορική / μεταλλευτική δραστηριότητα των Ελλήνων στο δυτικό άκρο της Μεσογείου κατά τους ιστορικούς χρόνους, συνεχίζοντας μια μακρά παράδοση επαφών.9_41
Die Ägäische Frühzeit, 2. Serie, Forschungsbericht 1975–2000. 2. Band, Die Frühbronzezeit in Griechenland mit Ausnahme von Kreta, ed. E. Alram-Stern, Wien (Tafel 7)
απόσπασμα από το βιβλίο “ΟΙ ΧΕΤΤΑΙΟΙ ΚΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ”, εκδ. ΙΝΦΟΓΝΩΜΩΝ
τελευταία επιμέλεια / εμπλουτισμός: 01.02.20
![[image error]](https://media.britishmuseum.org/media/Repository/Documents/2014_10/2_18/e3d30837_2af5_417e_9b10_a3b80130c175/mid_00322345_001.jpg){kind=link}
![[image error]](https://media.britishmuseum.org/media/Repository/Documents/2014_10/11_1/83e5fb63_4362_4fd8_8459_a3c100120f0a/mid_00582396_001.jpg){kind=link}
![[image error]](https://research.britishmuseum.org/collectionimages/AN00684/AN00684179_001_l.jpg){kind=link}
![[image error]](https://research.britishmuseum.org/collectionimages/AN00036/AN00036675_009_l.jpg){kind=link}
![[image error]](https://research.britishmuseum.org/collectionimages/AN00419/AN00419975_001_l.jpg){kind=link}