Ton van 't Hof's Blog: Ton van ’t Hof, page 29

Zandenpad, Peebos

Van ’t Hof, A.T. (2023). Zandenpad, Peebos [Digitale tekening].

Weier, Tijs van Bragt

Weier is een beklemmende bundel, waarin het verlies van een liefde wordt verwerkt, in haarfijne bewoordingen, zoals we van Tijs van Bragt gewend zijn. In het openingsgedicht wordt de pijn ontvouwt:

Text within this block will maintain its original spacing when published‘er zit een etterend hart in mij verborgen / als een gezang van doornen ruist het in mijn borst’

Het besef en de aanvaarding vinden tijdens rondzwervelingen door het Zeeuws-Vlaamse landschap plaats:

Text within this block will maintain its original spacing when published‘ik onthoud de namen van mijn lief / bij het suizend gezang van kreken // het gouden strootje in haar schaamstreek / haar mond bewaar ik’

Treffend is de metafoor voor het gevoel van eenzaamheid: als een ‘mot die tegen het raam blijft vliegen’. En ook de ontoereikendheid van het woord komt aan bod: ‘de liefde is uit te spreken maar onaanraakbaar’. Maar als het de ik-figuur in het tweeluik ‘ademroof’ bijna te veel wordt is de vrijmaking daar:

Text within this block will maintain its original spacing when publishedeen paard drinkt verdriet uit een poellegt zijn hoofd in je nek en dampt in je halswat is een aards woord voor verlossing?je zocht naar een zwaard om een paardmaar vond lommer –een mooier woord voor schaduw *

Het verlies wordt geaccepteerd en de velden kunnen weer onbevangen doorkruist worden, op zoek naar de ultieme regel. Op dit punt werd me de eerder gemaakte vergelijking ‘poëzie is een zwezerik’ duidelijk.

De zwezerik bevindt zich bij de mens achter het borstbeen, vlak bij het hart. Het orgaan vervult een functie in je afweersysteem en is tot in de puberteit actief, waarna het verschrompelt. De zwezerik heeft dan al zorggedragen voor de aanmaak van geheugencellen, waarin de blauwdruk wordt bewaard voor afweerstoffen tegen bacteriën en virussen.

Poëzie als afweer tegen verdriet, en andere pijnen.

Het is geen toeval dat het laatste vers van de bundel er eentje van een opgewekte bard is:

Text within this block will maintain its original spacing when publishedonderdeel van systemen, vonken en sterrenaan een tak traagt het mos met zijn antenneser hangen zwaluwnesten in de spanten van de schuurde hop gemist, geen fuut gezienje weegt een pinksterbloem in beide handenop de laatste veerboot begint een vluchteling te zingen *

Weier is opnieuw, na Bonterik Sterrenzager, een messcherpe bundel van een onvervalste lyricus.

Weier, Tijs van Bragt, De Kaneelfabriek, 2022 (#ad)

26.10.2023

Van jongs af aan ben ik gefascineerd door de aanblik die de lucht boven mijn hoofd biedt, de wolken die erin drijven, de kleuren die worden verspreid, de oneindige ruimte. En elke tekening die ik ervan maak is een poging om deze fascinatie te begrijpen, beter te begrijpen.

25.10.2023

24.10.2023

Hoeveel moet je lezen om een beetje te weten wat er zich jaar in, jaar uit in de Nederlandstalige poëzie afspeelt? Veel, gok ik. En welke bundels zouden dat dan moeten zijn? Zeg het maar. En wie is of heeft zich belast met deze taak? Niemand, vermoed ik. Deskundigheid met betrekking tot poëzie is een probleem in ons taalgebied. <> Hing een deur af, een oude tweedehands deur, massief grenen, geel glas. Een heel karwei, niets paste. <> Wandelde onder een paarse paraplu op en neer naar de buurtsuper voor een kilootje rode uien. <> Kreeg Weier van Tijs van Bragt binnen, eindelijk weer eens een bundel van normale omvang! <> Schreef het zesde gedicht voor de derde en laatste serie. Nog zes gedichten te gaan, de bundel nadert zijn voltooiing.

Text within this block will maintain its original spacing when publishedUITDIJENDE SAMENHANGJe volgt je gedachtenals een schaduw en belandtwaar zij belanden, met de potenin vette klei of dicht bos dat in dikke mistverdwenen is, en je gevoelens lopen jede hele tijd hinderlijk achterna of haal ik nu tochdingen door elkaar? En dit alonder strenge bewakingvan het gedicht dat het vastgelegde probeertte ordenen volgens gebruikelijke concepten als subjecten moraal. Alsof je met een reddingsvest probeertde oceaan over te zwemmen. *

22.10.2023

21.10.2023

Of ik ook op losse wijze iets zinnigs zou kunnen zeggen over Nachoem M. Wijnbergs nieuwe bundel Hoe het werkt, die geen lichte kost is. Alsof je door modder baggert, maar met plezier. Snellezen is er niet bij, daar zijn de zinsconstructies te vaak te ingewikkeld voor:

‘Wat komt in poëzie het meest dichtbij / aan achtergrond en voorgrond tegelijk, / om boven of onder waar die zijn / op te bollen en te golven / als uitgehangen in de wind of waar iemand tegenaan ademt / om te laten zien dat hij nog hier is?’

En als je denkt de syntaxis te pakken te hebben, wat staat er dan? Het klinkt poëtisch, als poëzie, maar is het dat ook? Dan moet ik bij mezelf te rade gaan. Als woorden een gewaarwording van werkelijkheid teweegbrengen, van iets zoals het werkelijk, in wezen, is, noem ik dat poëzie. Zoals dit:

‘Wat komt in poëzie het meest dichtbij […] om […] op te bollen en te golven / als uitgehangen in de wind of waar iemand tegenaan ademt / om te laten zien dat hij nog hier is?’

Je voelt het leven in deze regels. En omdat Wijnberg weet wat poëzie is kan hij ons in Hoe het werkt uitleggen hoe poëzie werkt, zijn poëzie en mits we het snappen. Hij gunt ons een kijkje in zijn keuken, hoe hij te werk gaat, zijn gedichten tot stand laat komen. Moeilijke maar o zo interessante lectuur.

‘Liever dan het te hebben over wat ik zie / wil ik het over de lucht hebben / die daarvoor plaats vrijmaakt of stil toegeeft als een deel van diens plaats / ingenomen is.’

Hier lijkt Wijnberg aan te geven dat hij het niet zozeer zoekt in wat hij ziet, dingen, maar in wat die dingen omgeeft, ze beweegt allicht. Wat in elk geval voor deze bundel geldt, waarin de focus eerder op concepten en abstracties is gelegd dan op objecten, wat een omkering is van William Carlos Willams’ legendarische uitgangspunt: no things but in ideas. Wijnberg pluist uit wat vormgeven inhoudt, definieert raakvlakken tussen poëzie en andere kunsten, keert begrippen als ‘vertalen’ en ‘veranderen’ binnenstebuiten, licht technieken door, vraagt zich af wat muziek voor zijn poëzie betekent, tast het voordragen van gedichten af, visiteert wedijver, enzovoort en zo verder.

‘Weet ik dan iets wat niet een beetje / een abstractie is, zoals wanneer het steeds minder lukt / bij elkaar te houden wat ik nog over iemand weet als die er niet meer is / en ik afbeeldingen wil maken, als om aan de muren te hangen / van waar die nu is of die afbeeldingen zíjn de muren die er zijn / en alles is ten minste een klein beetje een afbeelding van iets anders / en in poëzie kan dat (ook) door meer dichtbij te komen / aan het tegenovergestelde van abstractie, door zoveel tegelijk te zeggen / dat het steeds minder lukt te zeggen / waarover het gaat (maar dat doet het nog steeds).

Een bundel om in te verzuipen, zó veel wordt er afgestaan, wat een weelde. Wie weet binnen te dringen tot deze poëzie wordt beloond met enig begrip van hoe het kan werken. Uit het slotgedicht:

‘Ik kan zeggen dat wat werkt / de optelsom van alle mogelijke wegen daarheen is, / waaruit genoeg wegen af te leiden zijn / om een gedicht op te delen en uit elkaar te halen / en weer in elkaar te zetten, / als om meer zeker te zijn dat het straks nog werkt, / maar ik wil enkel meer kunnen zeggen / over hoe het werkt.’

19.10.2023

In korte tijd (vijftien, twintig jaar?) zijn dichtbundels – bloemlezingen en verzamelbundels uitgezonderd – gemiddeld dikker geworden. Negentig of honderd bladzijden is geen uitzondering meer, waar vroeger veertig à vijftig de regel was. Waarom? is de vraag. Persoonlijk heb ik niet op dikkere bundels zitten wachten, hoe graag ik ook poëzie lees: vijftig bladzijden van één en dezelfde dichter zijn al vermoeiend, laat staan honderd. Voor me ligt een nieuwe dichtbundel van 116 bladzijden dik, die ik onlangs kocht voor € 24,99. Een fors bedrag, maar de inflatiecalculator laat zien dat dit ‘evenveel’ is als € 16,62 in 2003. In mijn herinnering kostte een poëziebundel medio jaren nul 15 à 16 euro (klopt dit?). De prijsstijgingen van poëziebundels over twintig jaar tijd zijn dan vrijwel volledig te verklaren uit de inflatieontwikkeling. Je zou kunnen zeggen dat je tegenwoordig meer waar voor je geld krijgt. Andersom geredeneerd én met gevoelens rekening houdend: wie zou er vandaag de dag nog 25 euri’s neertellen voor een boekje van vijftig bladzijden? Poëzie verkoopt voor geen meter en dunne bundels verkopen al helemaal niet! zou de redenering kunnen zijn. Ik heb overigens geen idee of uitgeverijen vandaag de dag ook om meer gedichten vragen of dat auteurs al uit zichzelf tweemaal zoveel gedichten inleveren als vroeger. Enfin, hoe het ook zit: meer gedichten hebben níet meer geld per bundel opgeleverd, maar dalende verkopen mogelijk wél afgeremd. Wie zal het zeggen. Omdat de royalty’s gelijk zijn gebleven ontvangt de auteur thans minder per gedicht, maar een kniesoor die daarop let, toch? <> Bezocht vandaag in het Singer Laren met T. de tentoonstelling La Grande Bleue. Schilders van de Méditerranée, waar we veel van onze gading konden bezichtigen: Albert Marquet, Théo Van Rysselberghe, Pierre Bonnard, Otto van Rees en Wim Oepts o.a.

Wim Oepts, 1946

Opkomend tij, ‘t wad

Wolken, Miedwei