Ton van 't Hof's Blog: Ton van ’t Hof, page 31

27.08.2023

Het moet begin jaren negentig zijn geweest, toen ik tegen middernacht de melding ontving dat er ten zuiden van Maastricht geheimzinnige lichten in de lucht werden waargenomen. Het woord ufo viel. We besloten om de Quick Reaction Alert (QRA), twee gevechtsvliegtuigen die de klok rond stand-by worden gehouden, erop af te sturen. Met succes. De vliegers  wisten de geheimzinnige lichten als tegen wolken reflecterende laserstralen te identificeren, die naar later bleek vanaf een dak van een Belgische discotheek waren uitgezonden, ter opluistering van de discovreugde. Het is de enige ufomelding waar ik in mijn bijna veertig jaar lange militaire carrière, die zich voor een aanzienlijk deel op radarstations voltrok, bij betrokken ben geweest of ook maar weet van heb. Ik ben geen ufogelovige of -enthousiasteling.

Met deze achtergrond las ik het opiniestuk Doe niet langer lacherig over ufo’s van historicus en kunstenaar Alexander Bartels en schrijvers Tom Hofland en Lieke Marsman, dat afgelopen zaterdag in NRC verscheen. Nu heb ik nooit lacherig over ufo’s – unidentified flying objects – gedaan, maar me wel steevast verbaasd over mensen die in dit verband speculeren over buitenaards leven. En dat is wat Bartels, Hofland en Marsman doen: speculeren. Aan het eind geven ze zelf toe dat de ‘échte “smoking gun” [nog altijd] ontbreekt’. Hun opiniestuk is een bespiegeling die uitgaat boven het feitelijk of logisch bewijsbare. Suggereren dat overtuigende bewijzen voor buitenaards leven door autoriteiten worden achterhouden associeer ik inderdaad met ‘complotdenkers of andere dwazen.’ En Bartels, Hofland en Marsman zitten hier met hun opmerking dat er ‘de afgelopen vijf jaar meer [is] vrijgegeven dan in de vijfenzeventig jaar daarvoor’ dicht tegenaan.

Als deze kunstenaar en twee schrijvers in het kader van ufo’s een pleidooi voor de verbeelding hadden gehouden, dan had ik hun bedoeling nog begrepen. Nu niet.

Voorts een deel van de dag aan de badkamer geknutseld: bad geplaatst en op de afvoer aangesloten.

Daarna nog naar wolken gekeken, en naar Max uiteraard, met een glas PopHop Cyber Jazz Quadrupel in de hand.

John Ashbery | Gezicht op Delft

‘Gezicht op Delft’ is de titel van het bekende schilderij dat Johannes Vermeer rond 1660 schilderde en John Ashbery min of meer bespreekt in zijn gedicht ‘View of Delft’, dat is opgenomen in zijn in 2002 verschenen bundel Chinese Whispers. Ik vertaalde dit gedicht naar het Nederlands voor de bloemlezing Ergens in Amerika, die in 2013 door het samenwerkingsverband Azul Press/Poetry International werd uitgebracht.

GEZICHT OP DELFTDe middag is traag, trager en tragertotdat een punt is bereiktlang voordat iemand het besefte.Alleen de kleinste koeltezorgt ervoor dat deze burgers zich ervan bewust wordendat ook hun tijd voorbijgaat, en dan enkel grillig.Stapel die stenen op daarginds.Zie wat het paard doet.Alles om je heen zit te wachten.Er zijn nu excuses voor aangeboden.De lucht zegt sst.De meest optimistische verwachtingen bevestigende lekkagetheorie. Een verdere daling van de temperatuuris voorzien. Het draait allemaal om stilstaan,of niet soms? Dat en voeling blijven houden meteen ruimzittende indruk van jezelf:op je vijftiende, ‘s avonds uitof overdag op een feestje.Oh zeker, ik wist de hele tijd dat ik het was.Toen stond het genies op om te gaan. *

Vermeers schilderij is voor Ashbery ogenschijnlijk aanleiding om te mijmeren over tijd, die voor het gevoel nu eens snel, dan weer langzaam verstrijkt. Maar Vermeer heeft met zijn ingreep de tijd stil gezet: we hebben zicht op Delft zoals het er halverwege de 17e eeuw uitzag. Volgens experts, die het schilderij tot in de details hebben onderzocht, baadt de stad in het ochtendlicht van een junidag. De donkere wolken bovenaan wijzen mogelijk op wat regen die net gevallen is of nog moet vallen.

Het gemijmer over tijd wekt bij Ashbery ook herinneringen op aan zijn adolescentie, de periode waarin een mens halfvolwassen is en nog de tijd heeft, zo veel tijd dat de wijzers soms lijken stil te staan. Wie herinnert zich niet de zomers van zijn of haar jeugd, waarvan je dacht dat er geen einde aan kon komen?

In de eerste regels van de tweede strofe heeft het er alle schijn van dat Ashbery bijzonderheden van het schilderij beschrijft – ‘Stapel die stenen op daarginds. / Zie wat het paard doet.’ – maar deze stapel stenen en dit paard zijn in geen velden of wegen op Vermeers schilderij te bekennen. Wie ‘lekkagetheorie’ uit regel dertien opzoekt stuit op de ‘leakage theory of communication’, die wijst op onbedoelde, vaak non-verbale signalen, die de werkelijke gevoelens of intenties van iemand onthullen. ‘It may be manifested, for example, by frequent speech pauses when a person describes an event untruthfully.’ Doet Ashbery in dit gedicht de waarheid soms bewust geweld aan? Zo ja, waarom? En worden er wellicht signalen uitgezonden die iets van een verborgen intentie zouden kunnen onthullen? Is het topic van dit vers wel Vermeers schilderij?

Wie het nogmaals leest, bemerkt dat het, op de titel na, niet of nauwelijks handelt over het bekende ‘Gezicht op Delft’ uit de 17e eeuw. Ashbery spreekt over een zeer warme middag, waar Vermeer ons een koele ochtend voortovert. Naast de stapel stenen en het paard lijken ook de aangeboden excuses en de lucht die sst zegt niet naar Vermeers schilderij te verwijzen, maar mogelijk naar iets wat zich ooit in Ashbery’s jeugd afspeelde.

En wat draait er om stilstaan én voeling blijven houden met wie je bent? Het leven zelf? Als remedie tegen de voortschrijdende tijd, de vergankelijkheid? Ashbery was in de herfst van zijn leven toen Chinese Whispers verscheen, de levensfase waarin ‘een verdere daling van de temperatuur is voorzien’. Je bent er nog, met al je herinneringen, maar de ouderdom vereist dikkere truien tegen de toenemende kou. Voor je het weet heb je een verkoudheidje te pakken. ‘Toen stond het genies op om te gaan.’

Vermeers ‘Gezicht op Delft’ is voor Ashbery hooguit aanleiding geweest om zíjn ‘Gezicht op Delft’ te schrijven. Misschien plakte hij de titel er zelfs pas tegen het eind op, om de lezer beet te nemen. Iets wat hij graag deed. Vervolgens probeer je als lezer verbanden te leggen tussen gedicht en schilderij die er niet zijn. En ‘de hele tijd’ weet de dichter al dat hijzelf het werkelijke onderwerp van gesprek is. Het duurde even voordat ik daar lucht van kreeg. Maar ik kan er, uiteraard, lelijk naast zitten.

tangohotel #48

tangohotel #47

tangohotel #46

22.08.2023

Plaatste een douchebak, sloot hem aan op de afvoer en groef buiten een sleuf in kneiterharde Friese klei om de afvoer op de riolering te kunnen aansluiten. Wipte nog even bij een bouwmarkt langs voor wat aansluitingsmateriaal. Ik heb toch te licht gedacht over het verbouwen van onze badkamer. Het blijkt een heel karwei.

Hoorde een podcast van NRC Vandaag over het achterhouden van een studie door een producent van pesticiden over hersenschade door het onkruidbestrijdingsmiddel glyfosaat. Een gif dat rondom mijn woonstee door boeren volop wordt gebruikt. De EU zou, zo verweerde de producent zich, niet om de studie hebben gevraagd. Hoe ziek is dat!

Alles gaat naar de kloten.

Las op aanwijzing van De honingpot Jeroen Dera’s kritiek op Tim Krabbé’s Het gouden ei, waarin de hoogleraar racisme en seksisme bespeurt: ‘De male gaze domineert en sleurt ook niet-westerse personages mee de aardbodem in.’ Maar wie ‘Vietnamees-achtig meisje’ als een ‘zeer negatief geladen’ cultureel stereotype beschouwt en in de woorden ‘oneindig jong en fris butlertje’ ‘denigrerend seksisme’ ziet, die dramatiseert, slaat door. Welke motieven liggen aan deze al dan niet bewuste overdrijving ten grondslag? Vroomheid, preutsheid, hoge aspiraties?

Gaan we victoriaanse tijden tegemoet?

tangohotel #45

Al tuimelend

AL TUIMELENDAls je alle instinkers in je leven achter elkaar zetheb je een poëtica. Dichters maken er kleine boekjes van.Ze brengen de boel op spanning.Als bruine zomerbenen van mooie meidendie nog rondwaren in je herinnering.Wie zijn illusies koestert sterft in het nu,zei een commissie van wijze mannen waartoe mijn vaderniet behoorde. Het zij hem vergeven,God hoedt op zijn dooie eentje de werkelijkheid,als een bezwering, als een gebed inderdaad. Maar zij leeft. Zij heeft ergens haar zinnen op gezet.Op dichters die niet capituleren o.a.die nooit helemaal weten door wiens ogenzij de wereld bekijken. *

Uit een nieuwe reeks gedichten, getiteld ‘Al het andere is sterfelijk’.

tangohotel #44

18.08.2023

Eergisteren op een zonnig Arnhems terras met een oude maat herinneringen opgehaald, waarbij we ons lieten begeleiden door een flink aantal glazen ijskoude Leffe van het vat.

Gisteren vanaf het Lemmerstrand het Ljouwerter skûtsje de tweede wedstrijd in de Baai van Lemmer zien winnen. Ja: winnen! Wat dus gepast moest worden gevierd.

Vanochtend platvol gevoegd. Wat niets met mijn stoelgang heeft te maken.

‘We zijn sociale zoogdieren, wat betekent dat we ook en vermoedelijk zelfs bij uitstek gericht zijn op samenwerking, solidariteit en erkenning. Een maatschappelijk bestel [het onze] dat daartegen ingaat, levert een losse verzameling ongelukkige konijnen op. Wat hun niet belet allemaal een eigen mening te hebben.’ – Paul Verhaege in Onbehagen, één van de betere boeken die ik dit jaar las

En toen brak Hennie een ei. Boven een hete pan. Om het te bakken. Maar het was zo rot als een mispel, het eiwit en -geel pikzwart en de stank niet te harden.