Rogelio L. Ordoñez's Blog, page 11

Nasaan Ang Alpha At Omega?

(Tula)

sa gubat ng sagradong mga pangarap

matagal na kitang hinahanap

sa pagitan ng dilim at liwanag.

hinahanap kita kung dapithapong

naghihilamos ng dugo

mukha ng naghihingalong araw

hinahanap kita kung madaling-araw

buwan ay namumutla-nakatulala

nasaan ang alpha at omega

ng ating pakikibaka?

naglumot na ang mga dekada

sa pader ng alaala

sa daluyong ng habagat ng inhustisya

ilang mulawin na ang nangabuwal

sa gabi ng mga paglalamay

ng mga aninong walang mukha ni pangalan.

nanunumbat pa rin sa kalawakan

panaghoy ng inaaliping lahi

sa bawat pagpatak

ng mga talulot ng luha ng dalamhati.

nasaan ang alpha at omega

ng ating pakikibaka?

nasa humihiyaw bang lansangan ng mendiola

sa kadensa ng laksang sapatos ng protesta

laban sa mga diyus-diyosang mapagsamantala?

o nasa kagubatan ng pagsinta

habang nagbabanyuhay ang mga damo

mga talahib ay nag-aalipato?

nasa melodiya ba ng mga punglo at bomba

laya’t ligaya ng ating la tierra pobreza?

nasaan ang alpha at omega

ng ating pakikibaka?

habulin-apuhapin maging sa balumbon

ng abuhing ulap

huwag bayaang tangayin ng habagat

himagsik ng mga sawimpalad

dadaloy rin sa dibdib at ugat ng masa

dugo ng natipong ngitngit ng mga dekada

mamumukadkad din sa hardin ng adhika

pulang mga rosas ng ating alpha at omega

sa walang humpay na pakikibaka

oo, para sa pinakasisintang la tierra pobreza!

BALIK-TANAW SA SABAH

(Lathalain)

(Kaugnay ng umiinit ngayong usapin tungkol sa Sabah na kinaligtaan na yatang habulin ng gobyerno, matapos ang magkasunod na rehimen nina yumaong Pres. Diosdado Macapagal at Ferdinand Marcos, minabuti naming muling ilathala rito ang artikulo naming ito (unang lumabas sa PINOY WEEKLY, may petsang Setyembre 25-Oktubre 1, 2002). Pagkaraan ng naturang dalawang rehimen, lumilitaw na natulog na sa kangkungan ang sumunod na mga administrasyon mula kay Pres. Cory Aquino hanggang ngayon kay P-Noy, at ibinasura na ang paghahabol ng Pilipinas sa teritoryo ng Sabah).

ISANG BOMBANG maaaring biglang sumabog anumang oras ang isyu ng paghahabol ng Pilipinas sa Sabah. Dekada ’60 pa nang simulan ito at, batay sa datos, lumilitaw na hindi Malaysia ang dapat magmay-ari ng naturang teritoryo.

Ang Hilagang Borneo, kilalang Sabah noon pa, ay may kabuuang sukat na 29,000 milya kuwadrado, maliit lamang ng 8,000 milya kuwadrado kaysa Mindanaw. Mula sa Pilipinas, 18 milya lamang ang layo nito, ngunit 1,000 milya mula sa Kuala Lumpur, kabisera ng Malaysia.

Kung titingnan ang mapa, ang hilagang dulo ng Isla ng Borneo ang bumubuo sa sangkapat (1/4) na bahagi ng Sulu Sea at nag-uugnay sa mga isla pakanan mulang Palawan hanggang Kanlurang Bisaya, Mindanaw, at Arkipelago ng Sulu.

Ilang libong taon na ang nakaraan, isang kultural, historikal, at pang-ekonomiyang yunit lamang ang Pilipinas at ang Borneo. Ayon sa mga siyentipiko, magkarugtong ang dalawang teritoryo, mula sa iisang lahi ang mga tao, magkakulay, magkaugali at may parehong mga tradisyon.

——

ANG SOBERANYA NG SULTAN NG SULU

Dating pinamamahalaan ng Sultan ng Brunei ang Sabah. Noong 1704, bilang pagtanaw ng utang na loob nang matulungan ng Sultan ng Sulu na masugpo ang isang rebelyon sa Brunei, ipinagkaloob ng Sultan ng Brunei sa Sultan ng Sulu ang Hilagang Borneo o Sabah.

Noong 1878, pinarentahan ng Sultan ng Sulu ang Sabah kina Baron de Overbeck at Alfred Dent sa halagang 5,000 dolyar (Malaysian) na itinaas nang malaon sa 5,300.

Ipinagbili nang malaon ni Overbeck kay Dent ang lahat niyang karapatan sa ilalim ng kontrata. Isang pansamantalang asosasyon ang itinayo ng Ingles na mangangalakal na si Dent at, nang malaon, naitatag ang British North Borneo Company.

1881 — nang pagkalooban ng Karta Royal ang naturang kompanya. Nagprotesta ang pamahalaan ng Espanya at ng Olandes sa gobyerno ng Bretanya laban sa pagbibigay nito ng Karta Royal sa British North Borneo Co. Binigyang-diin ng Bretanya na “NANANATILI SA SULTAN NG SULU ANG PAGMAMAY-ARI SA SABAH” at tungkuling administratibo lamang ang gagampanan ng nasabing kompanya.

1903 — hiniling ng British North Borneo Co. sa Sultan ng Sulu na magpalabas ng isang kasulatang muling magpapatibay sa dating kontratang ginawa noong 1878 (lease agreement) at tataasan ang renta.

1946 — inilipat ng British North Borneo Co. sa British Crown ang lahat nitong karapatan at obligasyon sa Sabah at noong Hulyo 10, 1946 — anim na araw matapos ibalik ng Amerika ang inagaw na kasarinlan ng Pilipinas — iginiit ng British Crown ang ganap nitong mga karapatan sa soberanya ng Hilagang Borneo o Sabah.

——-

IBA PANG MGA PATOTOO SA SOBERANYA

1737 — isang tratado (Treaty of Alliance) ang pinirmahan ng Espanya at ng Sultan ng Sulu.

1805 — isang tratado ng pakikipagkaibigan sa Espanya ang nilagdaan ng Sultan ng Sulu.

1836 — kinilala ang soberanya ng Sultan ng Sulu nang makipagtratado sa kanya ang Espanya tungkol sa kapayapaan, pakikipagkaibigan at proteksiyon.

1851 — muling nakipagtratado ang Espanya sa Sultan ng Sulu. Nakilala ang tratadong ito bilang “Treaty of Annexation” at ipinailalim sa soberanya ng Espanya ang buong kapuluan ng Sulu.

1878 — isa pang tratado ang pinirmahan ng Sultan ng Sulu na, sa ikalawang pagkakataon, nagbibigay-diin sa soberanya ng Espanya sa teritoryo ng Sulu.

——–

PAPEL NG ESTADOS UNIDOS NG AMERIKA

1848 — sa pamamagitan ni Komodor Charles Silker, isang tratado ang isinulong ng Estados Unidos sa Sultan ng Sulu para sa kalakalan.

Agosto 20, 1899 — sa pamamagitan ni Hen. John C. Bates, isang tratado ang pinirmahan ng gobyerno ng E.U. at ng Sultan ng Sulu. Nakilala ito bilang Bates Treaty. Sa ilalim nito, idineklara at kinilala ng Sultan ng Sulu ang soberanya ng Amerika sa Arkipelagong Jolo at sa nasasakupan nito. May mga probisyon sa tratado na kumikilala sa “gobyerno ng Sultan” na gumagarantiya sa paggalang sa Sultan at sa mga Datu nito, gayundin ang ganap na pagkilala sa kanilang mga karapatan. Pinawalang-saysay ng Amerika ang tratado noong 1904 dahil sa paglabag diumano ng mga Muslim sa mga probisyon.

Marso 22, 1915 — napilitang makipagkasundo sa Estados Unidos ang Sultan ng Sulu dahil sa pangakong patuloy silang babayaran at bibigyan ng lupa. Pinagtibay niya ang kanyang “pagkilala sa soberanya ng E.U. sa Mindanaw at Sulu.

————

MGA HAKBANG NG ESTADOS UNIDOS NA PALAWAKIN ANG SULTANATO

1. Walang kaukulang legal na mga batayan, sa pamamagitan ng Tratado ng Paris, isinalin ng Espanya sa Estados Unidos ang pagmamay-ari sa Pilipinas.

2. Hunyo 1, 1903, sa bisa ng Bates Treaty, nilikha ang probinsiyang Moro na nagbawas sa kapangyarihang pampulitika ng Sultanato.

3. Nang pagtibayin ang Batas Jones noong 1916, nabuksan sa Kongreso ng E.U. ang talakayan hinggil sa kasarinlan ng Pilipinas. Natakot na kapag nagsasarili na ang Pilipinas, baka bawiin nito ang Sabah, kaya hinimok ng British Crown si Pres. Woodrow Wilson ng Amerika na atasan si Al-Sultan Jamalul Kiram II na isuko sa gobyerno ng E.U. ang soberanya nito sa Arkipelago ng Sulu at Mindanaw.

4. Itinadhana ng 1919 Kasunduang Carpenter na kilalanin ng Sultan ng Sulu ang soberanya ng E.U. sa Mindanaw at Sulu kaakibat ang lahat ng karapatan at regulasyong ipinatutupad ng gobyerno ng Amerika sa lahat ng nasasakupan nito.

5. Sa tratadong pinirmahan ng E.U. at ng Gran Bretanya noong Enero 2, 1930, nilimitahan ang teritoryal na hurisdiksiyon ng Pilipinas.

6. Sa ilalim ng 1935 Konstitusyon ng bansa, isinama sa balangkas ng Republika ng Pilipinas ang Sultanato ng Sulu nang walang kaukulang patalastas sa gobyerno ng Sultan at labag sa kagustuhan ng mga mamamayan ng Sultanato. Ang Gobyernong Komonwelt ang nagmana mula sa E.U. ng soberanya ng Sultanato ng Sulu.

——–

MGA HAKBANG NG GOBYERNO NG PILIPINAS

SA PAGHAHABOL SA SABAH

Hunyo 22, 1962 — Ipinatalastas ngat Pilipinas, sa pamamagitan ng Kagawarang Panlabas (DFA), sa UK (United Kingdom) ang paghahabol nito sa Sabah.

Setyembre 12, 1962 — Ipinaliwanag ng Pilipinas sa gobyerno ng UK ang mga batayan nito sa paghahabol sa Sabah.

Disyembre 29, 1962 — Nagkasundo ang UK at ang Pilipinas na talakayin ang isyung ito.

Enero 28 – Pebrero 1, 1963 — Idinaos sa London ang unang kumperensiyang ministeryal tungkol dito. Pinamunuan ni dating Bise-Presidente Emmanuel Pelaez ang lupon ng Pilipinas, at ni Ministrong Panlabas Earl Home ang lupon ng UK.

Hunyo 7-11, 1963 — Nagpulong sa Maynila ang mga Ministrong Panlabas ng Indonesia, Malaysia at Pilipinas. Sa isang dokumentong ipinalabas nila, napagkasunduang “hindi mababale-wala ang paghahabol ng Pilipinas sa Sabah o ang anumang mga karapatang kaugnay nito” sakaling mabuo man ang Pederasyon ng Malaysia.

Hulyo 30-Agosto 5, 1963 — Nagpulong sa Maynila sina Pres, Diosdado Macapagal, Pres. Sukarno ng Indonesia, at Ministrong Panlabas Tunku Abdul Rahman ng Malaysia. Sa dokumentong ipinalabas nila, pinagtibay nila ang napagkasunduan noong Hunyo 7-11, 1963 ng kani-kanilang mga ministrong panlabas tungkol sa paghahabol ng Pilipinas sa Sabah.

Setyembre 14, 1963 — Ipinahayag ng Pilipinas ang pag-aalinlangan nito sa resulta ng misyon ng U.N. na gusto diumano ng mga mamamayan ng Sabah na manatili ang naturang teritoryo sa Malaysia.

Pebrero 5-10, 1964 — Sinimulang talakayin ng mga ministrong panlabas ng MAPHILINDO (Malaysia, Pilipinas, Indonesia) ang paghahabol ng Pilipinas sa Sabah, gayundin ang iringan ng Malaysia at Indonesia.

Pebrero 5-12, 1964 — Nag-usap din sa Phnom Penh, Cambodia, sina Macapagal at Rahman at nagkasundong dalhin sa World Court ang isyu ng Sabah.

Marso 5-6, 1964 — Idinaos sa Bangkok, Thailand, ang ikalawang masusing talakayan ng mga ministrong panlabas ng MAPHILINDO tungkol sa naturang isyu, gayundin ang banggaan ng Malaysia at Indonesia, ngunit walang napagkasunduang anuman.

Hunyo 20-22,1964 — Nagpulong sina Macapagal, Sukarno at Rahman. Batay sa napag-usapan sa Phnom Penh, ibinigay ng Malaysia ang dokumentong “Philippine Claim to North Borneo, Volume 1.” Ipinanukala rin ng Pilipinas na bumuo ng komisyong Apro-Asyano para mamagitan sa bagay na ito.

Pebrero 7, 1966 — Opisyal na ipinahayag ng gobyerno ng Malaysia na hindi nito nilabag ang Hulyo 31, 1963 Kasunduan sa Maynila at binigyang-diing patuloy na igagalang iyon.

Hunyo 3, 1968 — Naging normal ang relasyon ng Malaysia at Pilipinas.

Enero 12, 1968 — Nagpalabas ng dokumento sina Pres. Marcos at Ministro Rahman na sa lalong madaling panahon, ipagpapatuloy ang talakayan ng kanilang mga bansa tungkol sa Sabah.

———

Bago idineklara ni Marcos ang Batas-Militar, ibinunyag ni Sen. Benigno Aquino, Jr. noon ang planong paglusob ng puwersa ng gobyerno sa Sabah sa pamamagitan ng tropang Jabidah na sinasanay ng militar. Humantong iyon sa pagmasaker sa mga miyembro ng Jabidah ng diumano’y mga militar dahil nagsitutol ang mga iyon sa plano ni Marcos.

Mula sa rehimen ni Cory Aquino, Fidel Ramos, Erap Estrada, Gloria Macapagal-Arroyo, at masasabing hanggang ngayon sa rehimen ni P-Noy, parang binuhusan ng tubig at lumamig ang usaping ito sa Sabah. Muli lamang itong uminit dahil sa malupit na maramihang deportasyon noon ng mga Pilipinong nandayuhan sa Malaysia, at umiinit nang umiinit nga ngayon bunga naman ng mga 400 Pilipinong nagpunta sa Sabah kamakailan at naninindigang teritoryo iyon ng Pilipinas na, malamang, baka puwersahang pabalikin sa Pilipinas ng mga awtoridad ng Malaysia.

Tuluyan ba itong magsisiklab at parang bombang sasabog sa ilalim ngayon ng rehimen ni P-Noy? O talagang bahag ang buntot sa Sabah ng ating kinauukulang walang gulugod na pambansang liderato?

Pebrero 21, 2013

Write about your strongest memory of heart-pounding belly...

Write about your strongest memory of heart-pounding belly-twisting nervousness: what caused the adrenaline? Was it justified? How did you respond?

 

Musika Mo’y Minamahal Ko

        

(Tula– malayang salin mula sa orihinal kong Your Music I Love)

musika mo’y minamahal ko

mga tunog ng tambol

sa maitim, nananangis na gabi

umaatungal na ritmo

ng mga putok ng baril

sa labirinto ng kaisipan ko

hitik sa kadensang nanginginig

at waring humahagupit na lintik

sa nagiginaw kong gulugod

maglulundo sa dagundong

ng sumasambulat na mga bombang

umuulos sa pandinig at kaluluwa ko.

musika mo’y minamahal ko

dumadagok sa pandama ko

lubos akong ginigising

at pinaluluwang mga butas

ng ilong ko

pinabubuka mga talukap

ng mata ko

sumisigid sa himaymay

ng puso ko

pinupuno ang banga

ng katauhan ko

ng mainit na agos

ng rumaragasang mithiin

para sa iyo at sa akin

para sa namimighati

nating mga supling

sa ilalim ng ginintuan

di madakmang araw

upang, sa wakas, mabulas

na bumukadkad magpakailanman

kinandiling pulang-pulang mga rosas

sa hardin ng pag-asang walang hanggan.

musika mo’y minamahal ko

pinaglalagablab nito ang apoy

sa aking kalamnan

upang sinlakas ng kulog

na murahin at durugin

nananakmal, mapaminsalang

mga diyus-diyosan

nililinis nito yaring kaluluwa

para siilin ng halik, yakapin

sagradong mga adhikain

pinatatalas nito ang aking paningin

para lubos kong makita

miserableng buhay ng masa

gayundin ang ninananang pigsa

at nakaririmarim na kabalintunaan

sa inuuod na lipunan.

musika mo’y minamahal ko

ipinaririnig nito sa akin

tagulaylay ng uring maralita

ng mga inalipin

ng inhustisya’t pagsasamantala

sumisipol ang tono nito

sa naglalakbay na amihan

itinataboy ang maiitim

na balumbon ng mga ulap

sa papawirin ng dusa’t hilahil

koro nito’y hitik ng alimura

tinatagpas ng matalim na mga salita

tusong ulo ng mapagsamantala

sa palasyong nabubulok, umaalingasaw

sa hininga ng walang-pakundangang

mga hari’t senturyon

ng kasakiman at inhustisya.

musika mo’y minamahal ko

lagi’t laging pumapailanlang

mga nota ng sumisikdong pag-asa

ng masang sambayanang

noon pa’y inaalipin na

itinatanikala ng dalamhati’t luha

sa binaog na lupain ng dalita –

sa kahabag-habag kong la tierra pobreza

kadluan ng araw at gabi kong mabulaklak

na mga pangarap

oo, musika mo’y minamahal ko

dahil sa maalab, mapagpalayang

rebolusyonaryong lirika!

Dumilat Ka, Indio!

(Tula)

sa mahabang panahong pagkakahimbing

dumilat ka

ikaw indio

ng aking la tierra pobreza

humulagpos ka sa pagkakadena

sa bilangguan ng dalita’t dusa

tupukin ang bartolina

ng maringal na mga templong

may di maipaliwanag na mga ritwal

na ganap na lumason sa kaisipan mo

na lubos na umalipin sa kaluluwa mo.

dumilat ka

ikaw indio

ng aking la tierra pobreza

deka-dekada nang sinipsip-hinuthot

ng mga diyus-diyosan

likas na alindog ng dibdib mo

at walang humpay pang ginagahasa

ng uring hari-harian sinapupunan mo

dinarambong yaman ng baul mo

kung maaari’y limasin

pati balon ng tubig mo

sairin pati palabigasan mo.

at ngayon, oo ngayon…

mga bisig mong tinatakasan ng laman

umaararo sa malawak na kabukirang

kanilang kinamkam

mga daliri mo’y turnilyong bumabaon

sa granaheng lumiligis sa iyong katawan

sa mga pabrika ng inhustisya’t kasakiman

mapalad ka nga ba

ikaw indio

ng aking la tierra pobreza

dahil maralita ka’t nagdurusa?

sa mahabang panahong paglulunoy sa ilusyon

dumilat ka

ikaw indio

ng aking la tierra pobreza

iwaksi ang mapanlinlang na mga salmo’t himno

walang saysay ang mga lirika

walang indayog ang iwing musika

kung nananambitan ang asawa mo

kung humahagulhol ang anak mo

dahil inuulos ng gutom

mga bitukang bumalumbon.

magising ka

ikaw indio

ng aking la tierra pobreza

awitin mo

bagong mga titik ng pakikibaka

gawing melodiya

singasing ng pulbura

dagundong ng mga bomba

ganap na pulbusin

bawat kuta ng inhustisya

gibain-lansagin bawat palasyo

ng pagsasamantala

wasakin-durugin

nilumot na moog ng pambubusabos

nang sa wakas mapalaya

ang uring alipi’t dayukdok

dumilat ka

ikaw indio

ng aking la tierra pobreza!

Awit 1

(Tula –inilathala sa PILIPINO FREE PRESS, Disyembre 18, 1968 at, kaugnay nito, pakidalaw na rin ang “Di Hinaplos ng Pasko ang Puso” — Dis. 29, 2010 sa arkibo ng plumaatpapel).

huwag mong pagmasdan

nagsayaw-sayaw na mga parol

at nagkikindatang pula, dilaw

asul at berdeng mga ilaw sa bintana

huwag mong namnamin

nakahaing hamon, keso at alak

sa iyong kumikislap na mesa.

ikaw, ikaw na may pusong kristiyano

ay dapat tumanaw sa dako pa roon…

sa pook na libingan

ng mga buhay na kalansay.

masdan mo, masdan mo

ang humpak na pisngi

ng isang batang naglalaway

sa isang mansanas

o isang kumpol na ubas…

masdan mo ang isang platong kanin

at ilang butil ng asin

na tinititigan ng matang malungkot.

sa lamig ng madaling-araw

masdan mo ang butuhang mga daliri

at gulanit na balabal

ng isang matandang

nakayukayok sa pinto ng simbahan.

sa sikat ng araw sa katanghalian

sulyapan mo ang pudpod na takong

at butas na suwelas ng sapatos

ng isang pawisang trabahador

at tingnan mo pagkatapos

ang naglulunoy na water lily

sa estero at sa ilog pasig.

sa butas-butas na bubong

ng isang dampa

subukan mong titigan ang araw

katasin mo ang pait at dusa

at madarama ng iyong pusong kristiyano

ang kahungkagan ng isang pasko!

A Poem There Is

(Poem — modified English version of “May Tula”)

yes, poets of an enslaved race

a poem there is

in crawling ants

on scattered sugar granules

in wriggling worms

on flesh decomposing

or in flies flirting

on hands with sores oozing.

also a poem there is

in the bleeding heart

of one derangely forsaken

by love’s unfathomable angst

with besetting shadows of loneliness

cold as the harsh winter snowy wind.

yes, there is also a poem

in confused, wandering ideas

in the dark, thick foliage

of fantasy and ignorance

or wallowing in the murky brooks

of emptiness and elusive dreams.

yes, also a poem there is

in the moon’s luminous face

in the stars sparkling

on a firmament serene

yes, a poem there is

in the hissing

of bamboo plants

or in the tender caress

of the gentle wind

or in the surging waves

smacking the shore.

poetic also is the solitary flower

in a long-forgotten grave

and poetic also are the tears of morning dew

on yellowish, desolate blades of grass.

a poem also there is

in feverish, quivering loins

in sudden lust’s ejaculation

on an orgasmic, howling night.

but poets of an enslaved race

more poetic is a mother’s grieving face

than the staring full moon in the sky

her son abducted by military brutes

now a bit of bone or slice of flesh no more

desaparecido like a lonely

bursting, evaporating bubble

in the parched earth of despair.

more poetic are the tot’s mournful eyes

than the twinkling billion stars

his stomach devoid

of milk and bread

in it only air dwells.

yes, more lyrical is the music

of those crucified by tears of grief

fed with vile of injustices

chained, tortured by the demigods

in thick prison walls

of humiliating miseries.

yes, poets of an enslaved race

more poetic is the poem

in the creaking bones

of an emaciated worker

in cruel factories of greed

more poetic in the dripping sweat

of a sacada in vast sugarcane field

yes, more poetic

in the cries and lamentations

of victims of an exploitative few

yes, poets of an enslaved race

more melodious is the poem

in the cadences

of rebellious feet

on the heaving breast

of the streets of protests

more poetic

in the sonnet of gunfires

in the elegy of bombs

in the epic of struggles

of the exploited class.

yes, poets of an enslaved race

what is more sacred and pure

than society’s abominable realities

and the miserable lives

of the masses long-oppressed

longing every minute to be free

from bondage and poverty?

May Tula

(Tula)

oo, mga makata ng inaaliping lahi

may tula nga sa gumagapang na langgam

sa nalaglag na mga butil ng asukal

o sa kumikiwal na uod

sa nabubulok na laman

o sa dumarapong langaw

sa ninananang kamay

may tula rin sa nagdurugong puso

o sa himutok at tagulaylay

ng pangungulilang sinlamig ng yelo

ng mga nilikhang nabigo-nabaliw

sa di-masukat na pagmamahal

may tula rin sa nagbabaging na mga ideya

sa gubat ng pantasya’t kamulalaan

o sa lawa ng ilusyon at kawalan.

oo, may tula rin nga

sa maliwanag na mukha ng buwan

o sa luningning ng mga bituin

sa maaliwalas na kalangitan

may tula sa lawiswis ng kawayan

o sa mabining haplos ng amihan

o sa dumarambang alon sa dalampasigan

matulain din nga ang ulilang bulaklak

sa dibdib ng limot nang libingan

matulain din nga ang luha ng hamog

na dumidilig sa nanilaw na damuhan

ano pa nga’t may tula rin

sa nagbabagang singit at puson

o sa pulandit ng lumayang libog

sa init at lingkis ng gabing humiyaw.

ngunit mga makata ng inaaliping lahi

higit na matulain ang mukha ng inang luhaan

kaysa malamlam na sinag ng buwan

anak niya’y dinukot ng imbing militar

ni anino ngayo’y di na matagpuan

higit na matulain ang mata ng paslit

kaysa luningning ng bilyong bituin

dahil ni tinapay di malasahan

ni patak ng gatas di masayaran

bituka niyang hangin lang ang laman.

oo, higit na maindayog ang sayaw ng diwa

ng mga nilikhang ibinartolina

ikinadena ng mga diyus-diyosan

sa bilangguan ng dalita’t dusa

at pinalalamon sa tuwi-tuwina

apdo’t lason ng inhustisya.

oo, mga makata ng inaaliping lahi

higit na matulain ang tula

sa lagutok ng buto ng obrero sa pabrika

sa tagaktak ng pawis ng sakada sa asyenda

sa daing at panambitan

ng mga biktima ng pagsasamantala

sa kadensa ng libu-libong paa

sa umaalong lansangan ng protesta

higit na matulain

soneto ng mga punglo

elehiya ng mga bomba

epiko ng pakikibaka

ng sambayanang masa

oo, mga makata ng inaaliping lahi

ano pa ang higit na dakila’t dalisay

kaysa reyalidad ng marawal na buhay

ng milyong nilikhang laging naglalamay

walang hinahangad kundi kalayaan

sa pagkaalipin sa kabusabusan?

Walang Alitaptap Sa Punong Acacia

(Tula)

matagal nang

wala akong nakikita

ni isang alitaptap

sa punong acacia

walang umiindak

sa natuyong sanga

walang kumikindat

sa dahong nalanta

walang nagniningning

tulad ng bituin

lalo’t nakapiring

sa mata ng buwan

itim na ulap

ng dusa’t panimdim

at lupit ng kamay

ng pang-aalipin.

tinangay ba sila

ng hanging amihan

sa burol ng dilim

at ngayon ay tanglaw

sa mithiing banal

ng mga aninong

laging naglalamay

sa pananagimpan

habang hinahabi

sa pisngi ng gabi

madugong lirika ng paghihimagsik

melodiyang umiindak sa pag-ibig

sa laya’t ligaya

ng ibinartolinang

la tierra pobreza

sa yungib ng inhustisya

ng uring mapagsamantala?

wala ni isang alitaptap

sa punong acacia

ngayong puso ko’y

sakmal ng dalita’t dusa

ngayong sa utak ko’y

naglilingkisan

sumisingasing na mga eksena

ng mga dekada ng pakikibaka

ngayong sa tainga ko’y

umaalunignig

tagulaylay ng dasal-hinaing

ng mga nilikhang

nilamon ng sakim

silang kabataang

sa gubat nalibing

silang mga inang

luha ang kapiling

silang mga amang

buto ay giniling

ng imbing makina

sa mga pabrika

dugo ay kinatas

ng lupang di kanya

pataba sa tubo

pandilig sa palay

habang nagsasayaw

sa karangyaan

at naglulublob

sa kapangyarihan

silang iilang diyus-diyosan

sa umaalingasaw na lipunan.

walang alitaptap

sa punong acacia

saan sila naglipana

ngayong kumakapal

ang lambong ng dilim

sa luhaang mukha

ng bayang alipin

ng mga gahaman

ngayong binubulag

ng huwad na mesiyas

masang sambayanang

lagi nang dayukdok

at lalamunan

ay titiguk-tigok?

kumpul-kumpol

sanang dumatal

sa punong acacia

laksang alitaptap

at sana’y ilulan

sa nagbukang pakpak

di lamang luningning

papawi sa dilim

kundi lagablab

ng dila ng apoy

upang gawing uling

tupukin-pulbusin

katawan ng mang-aalipin

at uring balakyot!

Gunitain

(Tula)

gunitain

silang binaril sa bunganga

silang pinutulan ng dila

dahil isiniwalat

mga lihim at hiwaga

sa palasyo ng mga pinagpala.

gunitain

silang minaso ang kamay

silang pinutulan ng daliri

dahil isinatitik

nanlilisik na katotohanan

sa bulok-inuuod na lipunan.

gunitain

silang dinukit ang mata

silang nilaslas ang tainga

dahil nakita mukha ng inhustisya

at malinaw na narinig

tinig ng pagsasamantala.

gunitain

silang nilagari ang tuhod

mga buto ay dinurog

dahil ayaw lumuhod

sa altar na maalindog

ng diyus-diyosang nabubulok.

gunitain

silang kinuryente ang bayag

silang nginatngat ang utong

silang pinainom ng ihi

sa inodoro’y inginudngod

dahil ayaw manikluhod.

gunitain

silang pinugot ang ulo

sinikaran-pinagulong

sa dalisdis ng kabundukan

dahil utak laging kumukulo

laban sa uring gahaman-palalo.

gunitain

silang isinimento sa dram

ipinalamon sa pusod ng karagatan

dahil di mapigilan sa pakikilaban

para sa isang mapayapa

maunlad-demokratikong lipunan.

oo, gunitain silang lahat

silang nagsipag-alay ng dugo’t buhay

sa panahon ng kanilang paglalakbay

silang “nangabuwal sa dilim ng gabi”

habang mga alitaptap ay naglalamay

at nananaghoy ang gaplatong buwan.

gunitain, oo gunitain

silang dalisay ang mithiin

silang busilak ang layunin

silang hagupit ng dusa’t panimdim

at unos at ulos ng dilim at lagim

sagradong ninasang ganap na pawiin.

lahat sila’y gunitain

mga alaala nila’y petalya ng apoy

malagablab na tatanglawan

puso natin at isipan

upang brilyanteng magluningning

bilyong mga bituin

sa landas nating tatahakin

hanggang matupok ang kumot ng dilim

at iluwal ng araw ang hustisya sosyal

progreso’t demokrasyang tunay

sa niwakwak na tiyan ng mga gahaman

sa la tierra pobrezang pinakamamahal!