Trisa Hugo's Blog, page 5

Is Covid die nuwe Melaatsheid?

Melaatsheid het al so te sê uitgesterf omdat dit nou behandelbaar is, maar voorheen was daar inrigtings soos Westfort waar mense wat daaraan gely het, aangehou is.

“Die afsondering van melaatses het wêreldwyd tot laat in die twintigste eeu voortgeduur. In Suid-Afrika was die verwydering van melaatses uit die gemeenskap en hulle isolering wetlik verpligtend tot 1977. Hulle is dus inderdaad nie gehospitaliseer nie maar aangehou. Daar is na die melaatses in die inrigtings verwys as inmates” (aangehoudes of gevangenes). Net soos politieke gevangenis is aan die melaatses nommers toegeken.” Lees die volle artikel HIER.

En nou is daar Covid. Covid-19 – Die stil siekte. Die siekte waaroor almal praat, behalwe dié wat hom het. Dis besmetlik, en jy is nou self besmetlik, daarom bly jy maar stil. Jy vermy mense, lank nadat jy hulle kon aansteek, want jy voel soos ‘n uitgeworpene. Bietjie soos ek my voorstel ‘n melaatse gevoel het.

Covid-19 – Vir my was dit ‘n siekte van die sintuie. Die siekte wat jy kan voel, maar nie kan sien nie. Jy hoor hom in die hol, droë hoese wat uit jou longe skeur ja, maar jy sien hom nie. Of nee, jyself sien hom tóg. Jy sien hom in jou oë as jy in die spieël kyk soggens. Jy sien die oë van ‘n besmetlike mens. Want jy kan nou ander aansteek, jy kan nou ander se dood veroorsaak. Jyself hoor hom ook. Jy hoor hom in jou ore wat skielik ekstra sensitief is vir geluide en vir drukking. Jy ruik hom ook – jy ruik soms die rook wat niemand anders ruik nie. Jy ruik iets soos rooiaas wat drie dae in die son gelê het. Gelukkig is daar soms ook vanilla in die lug wat jy nie self spuit of mee bak nie, die reuk van varsgebakte koek wat niemand bak nie. Jy proe hom ook. Wanneer jou smaak terugkom, proe kos anders en jy eet skielik goed waaraan jy nooit jou mond gesit het nie: rou uie, gherkins en Marmite.

Die sesde sintuig, intuïsie is ook opgeskerp. Mens weet intuïtief jy moet wegbly van mense en jy doen dit ook, om hulle te beskerm. Self het ek nie omgegee dat mense weet ek was siek nie, dit is beter dat hulle weet om my te vermy.

Wat ek glad nie verstaan nie, is waarom daar so ‘n stigma kleef aan Covid. Mense wil nie erken dat hulle of hulle gesinslede dit het nie. Niemand mag weet nie. Daarom loop sommige van hierdie mense in die dorp rond, sodat niemand moet weet nie. Ander kruip weg, sodat niemand hulle sien of hoor nie. Hoe weet ek dit? Mense skryf vir my en sê dit vir my, vra raad.

As mense meer openlik daaroor is en erken dat hulle siek is, gaan minder mense by hulle aansteek en meer mense gaan waarskynlik hulp aanbied. Selfs net ‘n bietjie simpatie help, mens voel ongelooflik weerloos en emosionele bystand is net so nodig soos hulp met inkopies of iets anders. Die tyd van melaatse inrigtings is verby. Ons leef in ‘n eeu waar ons deur verantwoordelike optrede deur maskers te dra, sosiale afstand te hou en te saniteer, besmetting kan vermy. Doen die regte ding, jy sal self weet wat. Totdat entstof geredelik beskikbaar is, is ons uitgelewer aan mekaar.

Soos Alta Cloete sê: Beveg die stigma – moenie stilbly en geheim hou as jy Covid-19 kry nie. Dis ‘n siekte, nie ‘n skande nie. Elkeen wat swyg, versterk die stigma. En die stigma veroorsaak dat mense emosioneel ekstra swaarkry en ook dikwels te lank uitstel voor hul mediese hulp kry.

“Bad enough to be ill, but to feel compelled to deny the very thing that, in its worst and most active state, defines you is agony indeed.”

― Sally Brampton

Serendipity?

T: My voete soek seewater, soos in nóú!

J: Ek wil nie nou gaan nie.

T: Oukei! Sien jou netnou, ek gaan net bietjie op die klippe sit, met my voete in die water. Ek wil nóú seewater voel.

Stap gou af, dis net so 100 meter. Doen presies dit, pak ‘n paar klippies in ‘n stapel, laai my batterye en kyk na die vissies en skulpies. Voel die taai sout, ruik die kelp. Voel hoe die krag terugvloei in my lyf, deur die koel water, met my tone tussen gladde seegras en versigtig op die skerp klippe. Trap versigtig oor die groot klippe om nie te gly as dit dalk kantel nie. Stamp my toon teen ‘n rots. Neem foto’s. Sien ek is nou heeltemal alleen daar en stap terug. Tannies alleen teen skemer met ‘n foon is mos nou oral kwesbaar.

‘n Ou man neem foto’s van dieselfde sonsondergang as ek, en ek trek my masker op en wou vinnig verbystap om uit sy foto te beweeg, toe hy my voorkeer. Please help me, in gebroke Engels.

What do you need help with?

Please. My little niece is dying of cancer, and they expect that she won’t last the night. She wants to see the sun set over the sea for the last time. Please take a photo of me and my dog, but the sun must be in the picture.

Ek kon skaars sien om die foto’s vir hom te neem. Soutlugtrane brand meer as gewone trane, kom ek toe agter. Wat ‘n voorreg om daar te kon wees vir hom. Daar is so ‘n kort tydjie wat die son bokant die horison hang en nie alles verblind nie. Hy sou nooit regkom met ‘n selfie nie, want die hondjie moes ook in die foto. Langs die son.

It’s a bizarre but wonderful feeling, to arrive dead center of a target you didn’t even know you were aiming for.

-Lois McMaster Bujold

Ou Johannes

Ons het Johannes Dombo net as Ou Johannes geken. Die Ou was met ‘n hoofletter gesê en was ‘n teken van respek, hy was ‘n waardige oompie wat baie jare by my ouers gewerk het. Hierdie kleipot het hy vir my as trougeskenk van Venda af gebring in 1974, en het gesê dis simbolies dat ek altyd genoeg sal hê om iets in ‘n kleipot te bêre.

Hy was nie soos die ander arbeiders wat op die lande gewerk het nie. Ek weet glad nie wat die verskil was nie, want hy was ook nie eintlik bokant die ander aangestel nie. Hy het hom eenkant gehou en daar was nooit ‘n lawaai, bakleiery of drinkery soos by van die bure se werkershuise nie. Ek onthou hy het altyd ‘n lappie mielies naby sy huisie geplant en dit was skoongevee rondom. Later jare het hy nie meer gewerk nie, my ouers het maar net vir hom gesorg en is hy uiteindelik op ongeveer 85 terug Venda toe, waar hy wou gaan sterf, maar geleef het tot oor 100.

Dankie, Ou Johannes. My lewe is goed en ek het nog altyd meer as genoeg gehad om ietsie weg te sit in ‘n kleipot.

Sometimes I think I live in a gap between two worlds, one world that I have to wake up to, be adherent of the rules and live in a place that is dictated by others. A place I sometimes feel the fear of aging and dying before I have figured out what it is I am here to do.

That other world is sweet, fresh and misty, inviting adventure into the unknown, melding ancient wisdom with new discovery; the sunlight turning into moonlight and the spell of eternal life is never broken.

Perhaps in that gap I should repair the forgotten bridge from one side to the other, but truth be told, I don’t want to. I don’t want to because I don’t have the energy to fix what is broken within.

– Riitta Klint

2020 – 2021

It was the best of times, it was the worst of times. Charles Dickens het waarskynlik 2020 in gedagte gehad toe hy hierdie woorde geskryf het.

Ek het altyd 1992 as my Annus Horribilis beskou, en dit is waarskynlik steeds so. Sekerlik het 2020 sy eie uitdagings gehad, maar daar was balans en volop hoogtepunte vir my, meer as in ander jare. In 1992 was daar min balans. My twee tienerdogters se ondersteuning en volwassenheid staan wel uit as ‘n hoogtepunt.

Einde verlede jaar het ek reggesit om ons vliegkaartjies Amerika toe te bespreek, toe ek my dogter bel en vra of die datums pas, het sy gevra ons moet net eers wag dat haar sake in orde kom en sy seker is sy kan verlof kry. Dankie tog daarvoor, dit het ons baie moeite en verdriet gespaar, en as ons volgende keer gaan, werk dit beter uit, want sy verhuis na die area waarheen ons buitendien ‘n roadtrip wou doen. ‘n Bonus was ook dat die ander kinders onverwags kon kom kuier.

Net voor die lockdown het ek die voorreg gehad om my ma te gaan groet. Sy in Mei oorlede. Die moeilikste was om te sien hoe sy haar laaste weke alleen moes ly, sonder haar kinders se teenwoordigheid, al was van my susters naby. Sy is uitstekend versorg, maar hoe kan ‘n sterwende verstaan dat haar kinders skielik nie naby haar mag kom nie? Corona en Covid-19 was vir haar net woorde, sonder implikasies. Danksy tegnologie, was ek bevoorreg om haar begrafnis op Facebook Live te kon meemaak. Ek het deel gevoel van al die reëlings, WhatsApp het dit net alles soveel makliker gemaak.

Daar was absolute hoogtepunte en by my persoonlik ook laagtepunte, hartseer en blydskap. Alles was intens. Ek het hoog gevlieg en laag geswaai. En daar was dingetjies waarvoor mens nooit weer die geleentheid gaan kry nie.

Ek het hoog gevlieg en laag geswaai.

Die Hipnose kursus waaraan ek die afgelope drie jaar studeer het, het ek sukselvol voltooi. Cum laude. Ek kan nou ook CHyp agter my naam skryf. ICCHP is ‘n gerekende instansie en ek is ook geregtig om op die IHR International Hypnotherapist Register te registreer. Die eerste drie van ‘n reeks video’s wat ek beplan om mense te help om alledaagse uitdagings te oorkom, kry reeds goeie aftrek en ek het reeds versoeke vir privaatvideo’s gekry.

Twee van my direkte bure het babas gehad, vir wie ek ‘n instaan-ouma sou kon wees. Moes wees. Ek sou kon gaan handgee om die premmie te bad, of te help toe hy gesukkel het om melkies in te kry. Uit respek vir die ouers en om hulle en die baba te beskerm, moes ek my noodwendig weerhou, al was daar nie ‘n regte ouma naby nie.

‘n Hele klomp mense na aan my gaan nie saam met ons die nuwe jaar in nie. My ma, my vriend Addie, hartsvriendin van 45 jaar Elma, Gisela, my liewe swaer Piet, Christine Barkhuizen le-Roux, Kleinmonder Heston vir wie ek gehelp het om sy eie kombuisie in sy wendy in te rig, swaer Piet se skoonsus Riana Wiid wat ek ook geken het, my buurvrou Anette en ‘n paar ander mense.

Voordat ek my in die verdrietigheid inskryf, vir balans het LAPA Uitgewers hierdie jaar Oor en Weer uitgegee, wat ek saam met Analize Viljoen geskryf het. Dit was ‘n geweldige hoogtepunt vir my!

‘n Lastige knieligament het my oefenprogram gekniehalter. Letterlik. Voordat dit reg was, het Corona my in sy aaklige stekelrige kloutjies beetgekry en Covid laat my steeds les opsê. Maar daaroor het ek genoeg in hierdie twee blogs waarna ek skakel, geskryf. Dit gaan my minstens ‘n jaar neem om net weer te kom waar ek was, as ek hard en gereeld oefen. Gewewe dat die lastighede na Covid soos die hartkloppings ens nou pad vat.

Rof en gaterig, of spierwit en glad. Maar altyd in balans – soos die lewe self.

Dankie tog vir my tegniese vaardighede en my liefde vir lees! Boekemakranka het vlamgevat, en saam met Analize Viljoen het Boekemakranka baanbrekerswerk gedoen vir aanlynboekgesprekke en bekendstellings. Die inisiatief het begin toe boekbekendstellings deur die inperking geraak is. Dit was so gewild, dat ons nou voortgaan daarmee.

Whether it’s the best of times or the worst of times, it’s the only time we’ve got.

Art Buchwald

My vriend Etienne het een dag onder ‘n koelteboom in Rosebank oor ‘n koffietjie gesê: Tyd. Dis al wat ek van die lewe vra. Tyd om vry te kan wees om te doen wat ons nou hier doen. Genoeg tyd. Dis al.

Ek kla aanmekaar dat die tyd te vinnig verbygaan, maar as ek kyk wat ek die afgelope jaar gedoen het, is ek meer as tevrede. Daar was ons boek, Oor en Weer, die boekgesprekke en ook podcasts, bietjie dorpsake, meer kreatiewe skryfwerk, bietjie dit en baie dat. Toe ek hierdie lysie opdateer, toe dink ek, die vakansie wat ons hierdie jaar wou reël, het nie realiseer nie, weens omstandighede buite ons beheer. Tog het ek my tyd wyslik gebruik. Baie gelees, bietjie geskryf, baie gedink, bietjie geleer, min moeilikheid gemaak.

Dit was ‘n goeie jaar. Krismis kan maar kom. En 2021, ek is reg vir hom.

http://trisahugo.co.za

It was the best of times, it was the worst of times, it was the age of wisdom, it was the age of foolishness, it was the epoch of belief, it was the epoch of incredulity, it was the season of light, it was the season of darkness, it was the spring of hope, it was the winter of despair.
Charles Dickens, A Tale of Two Cities

Lo-Co na drie maande

Daar is nou ‘n term vir iemand wat post-Covid lank sukkel met die vreemdste goed denkbaar – Lo-Co. Oftewel Long haul Covid. That’s me!

Eers was ek half skaam om te erken ek is nog nie 100% van die tyd my ou self nie. Toe lees ek al hoe meer dat daar baie ander mense is wat dieselfde ervaar. Die skrywer Helen Moffett beskryf dit beter as wat ek ooit so kon doen. So waarom skaam wees? Omdat dit so ‘n stil siekte is, dink mense jy is oukei as jy oor die ergste is. Niemand vra meer nie, behalwe die wat regtig omgee.

Siek is ek nie meer nie, maar ek het die vreemdste simptome. My krag is min, vreemd min. Dis nie asof ek meer daardie tipiese tamheid het nie, maar as die tamheid in die middel van niks slaan, sonder enige rede, dan sukkel ek om ‘n rolletjie toiletpapier om te ruil. En voor die tyd het yoga en paalfiksheid my fiks en sterk gehou. Dis nie asof ek ‘n swakkerige middeljarige was om mee te begin nie! Tog dink ek dis wat my gered het om nie so siek soos ander te word nie.

My temperatuur bly onder-normaal. Ek het in geen jare my temperatuur gemeet nie, dalk is ek maar net so koud-bloedig.

Die slaaploosheid is beter, daardie vreemde wakkerlê waar my brein soos roereier voel wat stadig omgeroer word, is nou hopelik net nog ‘n ding op die Af Dae. En dan, wanneer ek wel slaap, het ek hierdie vreemde nagmerries wat ek nog net met Covid ervaar het. Dis angswekkend, selfs gewonerige drome laat mens in geweldige angs wakker word, en dan droom jy verder, terwyl jy wakker is. Ek kry my dan op geen manier uit daardie droom gewhul nie, al staan ek op en gaan drink ‘n glas koue water. Dan bly die hartkloppings totdat daardie droom na wat voel soos ure, ophou.

Hartkloppings sonder rede het geleidelik minder geword, die borspyn ook. Dis nou nie meer noemenswaardig nie.

Dan is daar die pyn in my gebeentes wat nie weggaan nie. Partykeer is dit ‘n kol onder my een voet, dan weer my heupe. Vanaand is dit in my linkerdy. Gister was dit my een middelvinger, wat aanmekaar kramp getrek het, so ek kon nie eers vir Covid een wys nie… Dit voel letterlik soos migraine in my gebeentes. Loop is pynlik, ek kom regop soos ‘n oumens. Dit kom en gaan en dis totaal anders as gewone rumatiek wanneer ek te veel soetgoed eet. Ligamente trek styf asof dit seergekry het.

My brein pyn. Dis nie hoofpyn nie, dis nie migraine nie, dis my brein wat pyn.

My vel brand, dit voel papierdun en dit brand, soos kookwater-brand. ‘n Ou taamlik ernstige brandwond op my arm van omtrent vyf jaar terug voel of dit nou besig is om te herstel en nuwe vel nou gegroei het. So hipersensitief. Klere knyp, alles krap en brand en knyp. Mens voel na sagte, deurgewaste T-shirt materiaal wat jy net los om jou lyf wil draai.

Bloedkolletjies en rooi kolletjies verskyn en verdwyn oral. My tone bly geswel en rooierig.

Was jou hande en bly tuis!

Die oë, ai die oë. Dit water en dit brand en dit hou nie op nie. Die Vaseline wat op ‘n af dag oor my oogballe gesmeer is, laat my baie meer simpatiek teenoor werklike swaksiende mense voel. Eergister moes ek my foon se fonte yslik groot stel, anders kon ek niks sien nie. Ek loop ook heeldag en brilglase tevergeefs skoonmaak.

Het ek die oorpyn en dik keel genoem? Soms voel die ore ook toegeswel. Net soos die toegeswelde neus, sonder enige afskeiding.

Iets wat my gespaar is, is die neurologiese simptome wat sommige ander Lo-co’s ervaar, die vergeetagtigheid en sukkel om ‘n woord te vind. Dit doen ek nog my lewe lank, om te stotter en te sukkel om ‘n woord te vind, van nature… My geheue is my gespaar, ek onthou steeds meer detail van my kinders se lewe as hulle self! Daaroor is ek bitter dankbaar. My brein pyn, maar hy werk nog!

Al hierdie lastighede kom en gaan, dit slaan toe op ongerieflike tye en wanneer jy dit nie verwag nie. Daar is geen patroon, geen triggers nie. Maar statisties en in ander se oë is jy nou gesond, jy tel nou as “herstel”. Een goeie dag hoop ek om te besef: haai, ek het lanklaas ‘n Af Dag gehad.

En vandag? Vandag kon ek lekker oefen op my paal, sonder enige probleem, en ek kon my my pienk gewiggies gemaklik hanteer. Kort van asem, min van krag, maar ek kon!

[image error][image error][image error]

Hier is twee skakels oor die onderwerp van mense wat ook vir maande lank simptome het.

https://www.buzzfeednews.com/article/nidhiprakash/covid-coronavirus-longterm-symptoms-future-of-vaccine

https://ewn.co.za/2020/10/22/haji-mohamed-dawjee-yes-i-m-talking-lo-co-again

“Although she was giddy with exhaustion, sleep was a lover who refused to be touched….”
― Janet Fitch, Paint it Black

Ses weke post Covid-19

Covid-19. Die stil siekte. Die siekte waaroor almal praat, behalwe die wat hom het. Dis besmetlik, en jy is nou self besmetlik, daarom bly jy maar stil. Jy vermy mense, lank nadat jy hulle kon aansteek, want jy voel hom nog in jou lyf. Die siekte wat jy kan voel, maar nie kan sien nie. Jy hoor hom in die hol, droë hoese wat uit jou longe skeur ja, maar jy sien hom nie.

Of nee, jyself sien hom tóg. Jy sien hom in jou oë as jy in die spieël kyk soggens. Jy het steeds ‘n tipe conjunctivitis waarvoor geen oogsalf of oogduppel help nie, heeltemal anders as enige iets anders ooit. Hy is net-net daar. Jy sien hom in jou brilglase wat jy aanmekaar tevergeefs skoonmaak, want die Vaseline is oor jou oogballe gesmeer, nie oor jou brilglase nie. Jy sien hom ook in die nuwe plooie wat jy bygekry het omdat jy gewig verloor het en die blou kringe om jou oë. Jy sien hom in jou een voet se tone wat soms heeldag bloedrooi bly.

Ek sien dit in die koorsblaar op my lip wat aanhou om te brand, al is hy nou skaars sigbaar. L-Lysine hou dit in toom, hy laat weet maar net vir my daar woel iets in my lyf wat reken hy is sterker as ek.

Jyself hoor hom ook. Jy hoor hom in jou ore wat skielik ekstra sensitief is vir geluide en vir drukking. As jy jou neus blaas, pyn jou ore. Jou neus blaas nie meer bloederig nie, alles is nou weer “reg”. Want jy is nou “gesond”, daarom kla jy nie meer nie.

Al jou eie sintuie is betrokke. Jy ruik hom ook – jy ruik soms nog die rook wat niemand anders ruik nie. Jy ruik iets soos rooiaas wat drie dae in die son gelê het. Gelukkig is daar soms ook vanilla in die lug wat jy nie self spuit of mee bak nie. Die lekkerste is dat aarbeie weer soos aarbeie smaak. My lyf crave aarbeie en gelukkig is dit nou seisoen. Kos smaak oor die algemeen weer soos kos, maar soms proe ek skielik nie sout nie, of ‘n gereg waaraan my man smul, proe totaal smaakloos ten spyte van die knoffel, gemmer, chillies en so aan. Gelukkig hou dit nou net kort rukkies so aan. Ek is nog steeds nie juis lus vir vleis nie en die oxtail wat ek more vir gaste wil kook laat my gril.

Die pyn is nie meer so erg nie, die gewrigspyne is nou net-net so dat jy dit voel as jy loop. Die pyn in jou sy voel jy net-net en jou keel is so dat sluk nie meer seer is nie, dit is soms net moeite om te sluk. Soos wat dit soms skielik moeite is om te praat. Jou brein wil, maar jou kakebeen wil nie. Daardie onhoudbare hoofpyne is gelukkig iets van die verlede.

Ek is een van die gelukkiges. My brein het bly werk, meestal. Ek is ook baas oor my emosies en het nooit depressief gevoel nie. Soms bietjie poor-little-me, maar dan eet ek ‘n lekker bak vol roomys met raw cacao nibs op. Siek mense mag roomys kry. Mos.

Ek was ook gelukkig met my longe. Ek het getrou my blaasoefeninge bly doen en my longe is skoon, en doodgewone Borstol help vir daai droë hoes, trust me on this one.

Die een ding wat my onderkry, is die moegheid. Ek sal opstaan en kans sien vir enige iets, en halfpad in ‘n projekkie om my kabels uit te sorteer, vou ek net. Dan kry ek nie my sjampoebottel se doppie af, of die yoghurt oop nie. Hierdie lamgatgeid is die moeilikste, omdat mens sukkel om jou dag te beplan. En wanneer kan ek weer eendag oefen?

[image error]

Rus, het hulle gesê. Mens rus in jou malle maai in, maar jy kom nie uitgerus nie. Slaap? Wat ‘n vreemde besigheid. Die koorsdrome het nou plek gemaak vir die vreemdste nagmerries, as ek uiteindelik aan die slaap raak. Meditasie help niks as jy voel die binnekant van jou brein begin kriewel nie. Dan droom jy terwyl jy wakker is. Ander aande weer, vou jy tienuur en slaap regdeur tot na agt en bly slaperig voel totdat jy weer tienuur die aand dankbaar jou kop neerlê vir nog tien ure se slaap.

So ja, Corona is ‘n bliksem wat jou lyf infiltreer en op elke moontlike plek gaan nesskop. Maar in my lyf, in my lyf is ék die baas en ek wen altyd. Ek het nog altyd elke probleem op my rekenaar of elders in die huis gewen, weliswaar soms na ‘n hewige gesukkel, maar ek het nog altyd gewen.

Maar nou het ek myself lus vir roomys gepraat! En ek sien daar is hierdie keer Blueberry cheesecake geur…

The art of medicine consists of amusing the patient while nature cures the disease.”
― Voltaire

Vorige skrywe oor hoe ek Covid-19 beleef het.

Bye, Elma!

Met party vriendinne deel jy al jou lief en leed, jou geheime, al praat jy nie elke dag nie, praat julle asof julle mekaar netnou nog gesien het. En ‘n vriendskap hou lewenslank, al gebeur wat.

So ‘n vriendin was jy vir my, Elma. Ek praat maar direk met jou, want ek glo jy hoor my waar jy nou is.

Ons het in Mikado-Suid ontmoet, meer as 40 jaar gelede. Saam het ons kinders grootgemaak, al was ons self skaars meer as kinders. Ons het ons lief en leed gedeel, mekaar se geheime geken en bewaar – dekades lank. Ons het mekaar deur egskeidings bygestaan, dingetjies met familie deurgewerk. Daar was nuwe liefdes, nuwe lewensmaats. Op jou troudag met Lammie het ek die kleintjies opgepas, later jou swangerskappe beleef en na die babas kom kyk. Jou liefde vir kwekerye en tuine het ek gedeel en later jare het jy ook Johannesburg toe gery om na my kwekery te kom kyk. Ons het meer sigarette saam opgerook as wat ek kan tel.

Die dag toe jy my gebel het toe Lammie oorlede is was ‘n volmaanaand, ons was by die strand besig met ‘n volmaanpiekniek. Op dieselfde strand het ek saam met jou gestap en het jy my vertel van die uitdagings van jou lewe. Julle het by ons kom kuier en ek het die waarde van vriendskap oor dekades besef. Dit sou ook die laaste keer wees wat ek jou gesien het.

Ek gaan more luister na jou begrafnisdiens en daarna sal ek strand toe gaan en ‘n skulpie vir jou in die see gooi, en dankie sê vir ‘n vriendskap wat meer as 40 jaar geduur het.

Bye, Elma!

[image error]

“In the sweetness of friendship let there be laughter, and sharing of pleasures. For in the dew of little things, does the heart find its morning and is refreshed.”
― Khalil Gibran, The Prophet

As helde val

Mense wat my ken, sal weet dat André P Brink vir baie jare my literêre held was. Voorin my kopie van ‘n Vurk in die pad, is hierdie kaartjie wat as boekmerk dien. Vir seker 20 jaar het ek gedink my lewe sal volmaak wees as ek hom tog net eendag kan ontmoet. Op 10 Maart 2006 het hierdie oomblik aangebreek. By die Woordfees het ek ‘n bespreking bygewoon, ‘n gesprek met Brink gelei deur dr Ampie Coetzee.

En daar hoor ek nie ‘n woord wat André Brink sê nie, ek sit my en vergryp aan die sjokolade en karamel wat uit Ampie Coetzee se mond drup. Mense se stemme klink verskillend vir verskillende mense, maar hierdie man se stem was net die mooiste wat ek nog ooit gehoor het.

En nou het daardie stem vandag stil geword.

[image error]

“A voice cannot carry the tongue and the lips that gave it wings. Alone must it seek the ether. And alone and without his nest shall the eagle fly across the sun.”
― Khalil Gibran

Post Covid-19 Gedagtes

Hoe weet mens jy het Covid-19? Jy wéét. Jy is te siek om tot by die badkamer te kom, wat nog by ‘n dokter.

Corona marsjeer bloot soos ‘n swerm kommandowurms deur jou lyf en loop waar hy wil. Ongeag. Vreet jou van binne af op en spoeg uit. Verteer jou. Tot hy moeg is, voel jy hom lewe in jou lyf en in jou selle. Dis anders as enige iets anders wat jou ooit makeer het.

Die pyn, die pyn. Pyn is ondraaglik en reageer op geen pynpil nie. Hoofpyn, nekpyn, lyfpyn. Jy kan nie roer nie. Alles pyn net.

Die ongelooflike moegheid. Jy kan nie ‘n elektriese tandeborsel stilhou nie. Toe hy uit beheer ruk en ‘n koorsblaar stukkend slaan dat bloederige tandepastadruppels oral sit, wou ek huil van magteloosheid, maar was te moeg om te huil. Jy is te moeg om te praat of te kou om te stort.

Die kouekoors. Jou lyf ruk onbeheersd, jou tande kletter en jy ruk van die koue. Niks maak jou warm nie tot die koors jou vat. Dan gloei jy en brand als weg naby jou.

Jou spoeg is taai. Jou mond plak vas al staan hier heeltyd ‘n glas met yswater. Jy is te moeg om ‘n ysie te suig, maar jy kan sluk.

Goed ruik en proe vreemd. Aarbeie proe na bitterige water met tekstuur, maar ek bly dit crave! Nartjies proe heerlik intens nartjierig sonder enige suur, maar is moeite om te kou. Gemmer in my tee proe skurf en sleg, maar laat my beter asemhaal. En dit ruik al ‘n week lank of iemand langs my lê en rook, mens ruik dit hoog bo in jou neus. My man verseker my hier is nie eers ‘n rookreuk van die bure af nie.

[image error]

Ek het elke boksie getick vir Covid-19. Ook hartkloppings en pols van so 105. Droë hol hoese. My longe het skoon gebly met die stropie wat vorm van ‘n opgekapte ui en bruinsuiker. Dan gee jy twee hoese en skoon is jou longe. Slym bou nie op waar daai virus jou kan opvreet nie. En as jy asem het kan jy fight. My kop het hom gefight, met elke asem en elke klop. Meditasie het gehelp om hartklop te beheer en onder 100 te kry. Ure se meditasie, tussen slaap en wakker, waar jy jou hartklop wíl. Ghloep, ghloep, ghloep sonder weghol. Ritmies. Stadig.


Ek is goed versorg, ek kry medisyne, vloeistowwe en sagte babakossies. My suurstofsaturasie was nooit onder 96 nie. Ek word nou vinnig beter. Ek het al minder pynpille nodig. My pie lyk nie meer soos Coke nie. Ek kan kleuterkos eet pleks van babakos. Wens net die sterker wil bykom.


So waar het ek aangesteek? Ons was, ons mask, ons sanitize, ons social distance. So nee, ek weet ook nie. Koeriers dalk?

Jy is te moeg om te eet. Jy kan nie kou nie, dit is te moeilik. Klein bakkies sagte babakossies is al wat werk. Jellie gemaak van bessiesap en gelatien. Gestoofde vrugte. Oats met heuning. Sop. Sagte gesnyde vrugte. Roomys.

Mens is nooit te gesond vir ‘n bakkie sop en nooit te siek vir ‘n bakkie roomys nie.

Covid-19 – Die Stil Siekte. Mense praat nie daaroor nie. Hoekom nie?

As jy vermoed jy het Covid-19, sal jy laat toets? Ek het nie, ek het wel my GP ingelig vir ingeval. Ek het met soveel van my naastes gesien, GP sê dis ongetwyfeld Covid-19 en dan toets hulle negatief. Dan sê die verslag hulle moet buitendien isoleer as hulle simptome het. So wat is dan die doel van toetsing? As dit positief is, weet jy mos jy is siek en jy isoleer.

So more is die 10 dae om wat my GP gesê het isoleer. Ek is beter en noudat ons dan uit kwarantyntyd is – Dis hoe dit vir my was. Let wel, my eie persoonlike belewenis en nie hoe ander dit mag ervaar, of enige mediese raad nie. Moenie ander aan my meet nie. Party mense word baie sieker as dit. Ander dalk minder so. Ek vaar mos gemiddeld met als, selfs met siekte!

The art of medicine consists of amusing the patient while nature cures the disease.”
― Voltaire

Hoe gaan dit? Goed, dankie!

Regtig?

Regtig nou! Waar kom hierdie ding vandaan dat ons soveel energie spandeer om vir die wêreld te wys dat ons oukei is?

Ons is mos sterk vroue, ons voorsate is immers “kaalvoet” die Drakensberge oor. En manne is mos manne, groot en veral sterk. Ons steek ons trane weg, ons wys nie ons seer nie. En dit breek ons. Tog dra dit ons ook deur moeilike tye.

Soms word ek kwaad omdat ons ouers en voorouers alles so onder die mat ingevee het. Die familieskandes van ‘n egskeiding of ‘n buitehuwelikse verhouding of swangerskap, het ons voorsate geheim gehou en weggepraat. Maar doen ons nie op ‘n manier dieselfde nie, as ons heeltyd voorgee dat als voor die wind gaan, as dit nie is nie?

Tydens hierdie inperking dra ons maskers, ons steek ons gesigte weg, maar op Facebook dra ons ons harte op die mou. Mense gooi oop, hulle word kwaad, hulle kla!

Dalk is dit goed om vir ‘n slag te kan sê hoe dit is, om op te hou voorgee dat alles oukei is, om op te hou om aan valse hoop te klou. Miskien moet ons wakker word, die realiteite van ons lewe nóú tussen die tande vat en skud, dat ons dit wat nou op ons tafels is, kan vat en dit hanteer. Volstruis-speel help net vir kort rukkies, vir oorlewing.

Met al die uitdagings rondom 2020 se inperking, het dit menswees ontbloot tot op die been. En dit is goed so.

[image error]

I became good at pretending. I became so good that after a while the lines blurred between my truth and fiction. And sometimes, when I did a really good job of pretending, I even fooled myself.

– Ruta Sepetys, Salt to the Sea