Đỗ Hồng Ngọc's Blog, page 78

thơ Hoàng Xuân Sơn

thông thống.  gió

                                                 luợng nồm,

                                                từ một phẩy heo may

 

(tặng BS Đỗ Hồng Ngọc)

 

linh thần của cá

cách hành xử của tôm

với lũ nghêu sò

chúng ta hằng ăn thịt đỏ

bó rau xanh lăn lóc ngoài hè

bìa đậu trắng vẫn còn nằm trong giỏ

chẳng phải là vua cũng lính hầu tíu tít

chúng ta thưởng thức màn trình diễn ngoạn mục

bò.  lết                           lê

và trườn

đôi bàn chân thống lĩnh

quảng trường kêu ca

không còn sự lựa chọn nào khác, chúng ta

dựa dẫm sự lịch lãm của những chùm nho nâu bóng

men hổ vàng

thứ đã làm nên dưỡng chất

niềm tin thống khoái

khi những cây nấm trồi lên

thực vật sống đời thực vật

và bọn mình ngày mỗi lùn xuống

bằng những nắm đấm

buồn xo

 

 

hoàng xuân sơn

9 tháng 8 năm 2017

 

Ghi chú: 

hxs; Từ 1 cơn đau thống phong, từ lời khuyên của bs ĐHN, viết 1 đoạn ngắn chia sẻ cùng quý bạn .

Lời bình của ĐHN: Khi nhà thơ… bị GOUT thì hẳn Gout khác với… thiên hạ! Bởi Gout hóa thành thơ. Bạn đọc kỹ đi nhé. Nếu vẫn chưa hiểu thi sĩ ”rên” cái nỗi gì thì Gout đi một lần rồi biết!

Cần biết về bệnh Sốt Xuất Huyết (Dengue)

 

Cần biết về bệnh Sốt Xuất Huyết (Dengue)

Bs Đỗ Hồng Ngọc

 

Khi nào thì phải “nghĩ đến’’ Sốt xuất huyết?

 Trong mùa có dịch Sốt xuất huyết Dengue (SXH) như hiện nay, khi có sốt cao thì phải nghĩ ngay đến Sốt Xuất Huyết. Thà “nghĩ đến” mà không phải còn hơn là chủ quan, để bệnh trở nặng trở tay không kịp!

Vì sao? Vì SXH là một thứ bệnh diễn biến rất khó lường! Cho đến nay, SXH vẫn là thứ bệnh chưa có thuốc đặc trị, chưa có thuốc chủng ngừa. Ở những vùng sâu vùng xa, tỷ lệ tử vong vẫn còn cao, nhất là ở trẻ em! Bệnh diễn biến rất bất ngờ. Mới thấy trẻ chỉ sốt suông, có vẻ khỏe, bỗng rơi vào sốc, trụy tim mạch, rối lọan đông máu, co giật, lúc đó thì đã nặng!

Một trẻ bị sốt cao liên tục 3, 4  ngày liền (sốt trên 39 độ C), khó làm hạ sốt ( uống thuốc hạ sốt không hiệu quả), thường chỉ sốt suông ( không kèm với ho, ỉa chảy như các lần trước…) thì … “chắc” là SXH rồi, nên đưa ngay đến bệnh viện để được thăm khám.

Bệnh nguy hiểm nhất xảy ra vào ngày thứ ba đến ngày thứ sáu, đó là thời điểm dễ rơi vào “sốc”, đặc biệt lúc vừa giảm sốt, chưa kịp mừng thì bệnh đã trở nặng! Năm xưa, một đứa cháu của một nhà văn nổi tiếng ở miền Trung bi sốt cao ba ngày liền, đưa đi khám bác sĩ, bác sĩ bảo viêm họng, không phải sốt xuất huyết, còn thề thốt nếu cháu mà bị SXH thì ông sẽ … từ chức, bỏ nghề! Kết quả, đứa bé… tử vong vì SXH!

Làm sao biết SXH “chuyển độ” từ nhẹ sang nặng?

Vấn đề là làm sao biết lúc nào thì bệnh chuyển từ độ nhẹ sang có dấu hiệu cảnh báo và sang độ nặng nguy hiểm để can thiệp kịp thời? Có một số dấu hiệu giúp phát hiện sớm sự chuyển độ này với điều kiện bệnh nhân phải được theo dõi thật sát. Ai theo dõi ? Chính phụ huynh, người nhà của trẻ bệnh chớ không phải ai khác. Vì trong mùa dịch, bệnh viện tràn ngập, các bác sĩ, điều dưỡng đều đầu tắt mặt tối, không thể theo dõi kỹ trên từng bệnh nhân như người nhà được! Vả lại việc theo dõi các dấu hiệu này cũng dễ, ai cũng làm được nếu biết. Dấu hiệu chuyển độ, từ nhẹ sang nặng là đột nhiên trẻ kêu đau bụng (đau nhiều hơn, đau vùng hông phải), bứt rứt, lăn lộn, kêu khát nước, da đổi sắc ( bầm bầm, tím tái), tay chân lạnh, mạch nhanh và nhẹ… Phải báo động ngay cho bác sĩ.

 Tóm lại, khi trẻ sốt cao đột ngột, sốt suông ( sốt khơi khơi, không kèm ho, sổ mũi gì cả!), khó làm hạ sốt, vài ngày sau nếu có dấu xuất huyết dưới da, chảy máu cam, chảy máu nướu răng (lợi), nổi vết bầm chỗ chích, cắt, lể… thì đã gần chắc là SXH. Khi bệnh trở nặng thì có thêm đau bụng, và dấu hiệu sốc: lạnh tay chân, mạch yếu và nhanh…

Trong khi theo dõi, đặc biệt từ ngày thứ ba trở đi, khi sốt cao đã giảm, chớ vội mừng, nếu thấy bệnh nhân có một vài dấu hiệu dưới đây thì phải báo động ngay cho bác sĩ:

1.Bứt rứt, lăn lộn, vật vả hoặc li bì, lừ đừ…một cách bất thường .

2.Đau bụng, đau nhiều hơn, đau vùng hông phải (vùng gan)

3.Chảy máu cam, chảy máu nướu răng (lợi), đi phân lợn cợn đen, ói có máu…

4.Tay chân lạnh giá, da đổi sắc, bầm bầm, tím tái…

5.Tiểu ít, khát nứơc nhiều.

SXH ở người lớn?

Những năm gần đây, tỷ lệ SXH ở người lớn ngày càng tăng. Các dấu hiệu SXH Dengue có nhiều điểm khác biệt ở người lớn và trẻ em. Ngoài sốt cao, người lớn thường kèm theo lạnh run, nhức đầu (Sốt Dengue, giống như cảm cúm, có thể tự khỏi, có thể chuyển độ nặng). Thời gian sốt kéo dài hơn (từ 5-7 ngày, dễ nhầm với các bệnh khác) trong khi ở trẻ em chỉ sốt 3-4 ngày. Sốt thường kèm ói mửa, tiêu chảy, đau bụng.

Những trường hợp nặng có dấu hiệu xuất huyết  (xuất huyết da, xuất huyết tiêu hóa, xuất huyết âm đạo, chảy máu răng, chảy máu cam, xuất huyết kết mạc…). Có báo cáo cho thấy có một số biểu hiện nặng khác  như viêm cơ tim, xuất huyết não…, suy gan, hôn mê, co giật. Tóm lại, SXH ngày nay không chỉ gặp ở trẻ con mà còn gặp ngày càng nhiều ở người lớn với bệnh cảnh phức tạp hơn và nặng nề hơn. Cho nên phải hết sức cảnh giác.

Theo dõi diễn biến bệnh?

Việc theo dõi diễn biến của bệnh vì thế rất quan trọng, ở cả người lớn và trẻ em trong mùa có dịch. Không chủ quan bảo “không phải SXH” hoặc ‘’không sao đâu!’’.  Bệnh viện dễ bị tràn ngập, lúng túng, căng thẳng. Do vậy cần tổ chức phòng lưu, phòng theo dõi SXH riêng. Tập huấn cho thân nhân biết cách theo dõi các dấu hiệu trở nặng. Công tác truyền thông – giáo dục sức khỏe đặc biệt quan trọng (Truyền thông đại chúng qua Radio, TV, Điện thoại…, bích chương, tờ rơi; Truyền thông nhóm, truyền thông cá nhân qua hướng dẫn trực tiếp). Tận dụng lưc lượng sinh viên y khoa, điều dưỡng… tham gia, tình nguyện giúp đỡ người nhà bệnh nhân trong theo dõi, giám sát tại bệnh viện. Dĩ nhiên cũng phải được tập huấn kỹ trước.

Phòng chống SXH?

Câu hỏi đặt ra tại sao bệnh SXH thấy nhiều ở các Thành phố lớn? Vì ở đó có quá nhiều công trường xây dựng, cao ốc mọc lên như nấm, nhiều ngóc ngách bê tông chứa đầy nước trong vắt… làm chỗ tốt cho muỗi vằn (Aedes Aegypti) đẻ! Các khoảng đất trống chung quanh công trường thì hộp mút, lavabô bể, vỏ xe hư, thùng nước bỏ ngoài trời, bao bịch ny lông các thứ… đọng nước mưa trong vắt! Ai cũng biết muỗi truyền SXH là muỗi vằn, muỗi đốm, có khoan đen trắng ở lưng và chân, sống trong nhà và đẻ ở chỗ nước trong. Y tế phun thuốc diệt muỗi chỉ diệt được một số muỗi trưởng thành chớ không diệt được…lăng quăng!  Nhớ rằng “không có lăng quăng thì không có SXH”. Và Y tế một mình thì ba đầu sáu tay cũng không làm hết lăng quăng!

Ở Singapore, phòng chống SXH là chuyện của Tổ chức môi trường quốc gia- NEA ( National Environment Agency). NEA tổ chức tiếp cận nhà dân để tuyên truyền, giáo dục sức khỏe để người dân cùng tham gia phòng chống SXH, ngay tại nhà mình. NEA điều tra và liệt kê hằng trăm điểm nóng có nguy cơ làm chỗ cho muỗi đẻ, đưa lên mạng để cảnh báo, rồi tổ chức tiếp xúc với từng hộ gia đình, kêu gọi mọi người hợp tác phòng chống dịch. Hằng năm NEA kiểm tra các hộ gia đình, giúp tiêu diệt ổ sinh muỗi – chậu cây cảnh, thùng chứa nước và các vũng nước đọng…NEA còn đưa chương trình vận động hướng đạo sinh, học sinh tiểu học từ 9-12 tuổi tham gia chương trình phòng chống SXH.

(2.8.2017)

Để biết thêm về “Viện Dưỡng Lão”

Ghi chú: Bài viết của Bs Trần Công Bảo về Nursing Home ở Mỹ cung cấp cho chúng ta rất nhiều kiến thức và thông tin quý báu. Ở Việt Nam, đây là một ”khoảng trống” cần được quan tâm, vì dân số Việt Nam ngày càng già nhanh, già gia tốc, “già chưa kịp giàu” như báo chí thường nói! 

Bác sĩ Trần Công Bảo là một bạn đồng môn của chúng tôi, tốt nghiệp Y khoa Đại học đường Saigon khóa 1962-1969. Anh hiện đang sống ở Mỹ, có nhiều kinh nghiệm trong lãnh vực này và đã có một bài viết rất hữu ích cho chúng ta tham khảo. Xin phép được chia sẻ nơi đây. 

Lúc này tôi cũng cảm nhận được cái già gia tốc của mình. Khi có dịp gặp các bạn già… quá cỡ, hỏi ra đều ít hơn mình vài tuổi mới lạ! Thì ra mình chẳng bao giờ thấy mình già! Cho nên thi sĩ Nguyên Sa mới bảo “đo tuổi mình qua ánh mắt cố nhân”! 

Cảm ơn Trần Công Bảo.

Thân mến,

Đỗ Hồng Ngọc.

 

NURSING HOME Ở MỸ

Nỗi buồn của người Việt già ở Nursing Home

Bác sĩ Trần Công Bảo

 

Cổ nhân có câu: “sinh, lão, bệnh, tử”. Bốn giai đoạn này không ai có thể tránh khỏi. Chuẩn bị ứng phó với bệnh tật và tuổi già của mình và của thân nhân mình là điều ai cũng có dịp nghĩ tới, kể cả chính kẻ viết bài này là tôi cũng đang sắp sửa bước vào tuổi “thất thập cổ lai hi”.

Anh bạn thân của tôi, Bs. TNT từ lâu có đề nghị tôi viết một bài về “Viện Dưỡng Lão” (VDL) để giúp bà con mình có thêm một chút khái niệm về VDL vì anh biết trong suốt 27 năm qua tôi đã liên tục săn sóc cho các cụ già tại các viện dưỡng lão, và cũng đã là “Giám Đốc Y Tế” (Medical Director) của nhiều VDL trong vùng. Nay tôi muốn chia xẻ cùng qúy bạn một số kinh nghiệm và hiểu biết về VDL.

Trong Việt ngữ chúng ta thường dùng từ Viện Dưỡng Lão, nhưng trong Anh ngữ thì có nhiều từ khác nhau như Nursing home, Convalescent home, Rehabilitation and Nursing center, Skilled nursing facility (SNF), Rest home… Nói chung, VDL là một nơi cho những người bị yếu kém về thể xác không thể tự săn sóc cho mình được trong cuộc sống hàng ngày.  Thí dụ như không thể nấu nướng, giặt giũ, đi chợ… nặng hơn nữa như không đủ sức để làm những việc tối cần thiết cho cuộc sống như ăn uống, đi tiêu, đi tiểu… hoặc cần phải có thuốc men đúng lúc mà không thể tự làm được.

Khi nói tới VDL người ta thường chỉ nghĩ tới những người già mà thôi. Thật ra có nhiều người “trẻ” nhưng vì tật bệnh không thể tự lo cho mình được cần phải có sự giúp đỡ của SNF (skilled nursing facility). Vậy thế nào là VDL?

VDL là nơi cung cấp những dịch vụ cần thiết cho cuộc sống hàng ngày cho những người không đủ khả năng lo cho chính mình. Tùy theo mức độ trầm trọng của bệnh tật mà có những VDL khác nhau:

1- Skilled Nursing Facility (SKF): là nơi cung cấp những dịch vụ cho những người bị khuyết tật nặng như tai biến mạch máu não gây nên bán thân bất toại, hôn mê lâu dài, hoàn toàn không còn khả năng ngay cả trong việc ăn, nuốt, tiêu, tiểu… Thường thường tại SNF có hai phần: phục hồi(rehabilitation) và săn sóc sức khỏe (nursing care). Có những người sau khi được giải phẫu thay xương khớp háng(hip replacement), thay đầu gối (knee replacement), hay mổ tim (bypass, thay valve tim) … cần thời gian tập dượt để phục hồi(rehabilitation). Sau đó họ có thể về nhà sinh hoạt bình thường cùng gia đình.

2- Intermediate care facility (ICF): cung cấp dịch vụ cho những người bệnh như tật nguyền, già cả nhưng không cần săn sóc cao cấp (intensive care). Thường thường những người này không có thân nhân để lo cho mình nên phải vào đây ở cho đến ngày cuối cùng (custody care).

3- Assisted living facility (ALF):Thường thường những người vào ALF vẫn còn khả năng tự lo những nhu cầu căn bản như tắm rửa, thay quần áo, đi tiêu, đi tiểu một mình được. Họ chỉ cần giúp đỡ trong việc bếp núc, theo dõi thuốc men và chuyên chở đi thăm bác sĩ, nhà thờ, chùa chiền hay mua sắm lặt vặt. Họ vẫn còn phần nào “độc lập”.

4- VDL cho những người quá lú lẫn(Alzheimer facility): có những bệnh nhân bị lú lẫn nặng, đến nỗi không nhận ra người thân như vợ, chồng, con cháu nữa. Không biết tự đi vào buồng tắm, phòng vệ sinh để làm những công việc tối thiểu. Họ không biết họ ở đâu, dễ đi lang thang và lạc đường.  Nếu ở nhà thì phải có người lo cho 24/24.  Những VDL dành riêng cho những bệnh nhân này, thường là “locked facilty”, cửa ra vào được khóa lại để bệnh nhân không thể đi lạc ra ngoài. Cách đây khá lâu đã có trường hợp một bệnh nhân đi ra khỏi viện, lạc đường, bị xe lửa cán chết!  Từ đó có locked facilty.  Đôi khi cũng có những bệnh nhân được gắn alarm vào cổ chân. Nếu bệnh nhân đi qua cửa thì alarm sẽ báo động và nhân viên sẽ kịp thời mang về lại.

 

NHỮNG DỊCH VỤ ĐƯỢC CUNG CẤP TẠI VDL

Điều này tùy theo từng viện. Tuy nhiên những dịch vụ sau đây là cần thiết:

1- Phòng ngủ.

2-Ăn uống

3-Theo dõi thuốc men

4-Những điều tối thiểu hàng ngày như tắm rửa, thay quần áo, vệ sinh cá nhân…

5-24/24 lo cho những trường hợp bệnh khẩn cấp.

6-Sinh hoạt hàng ngày như giải trí, tôn giáo…

7- Vật lý trị liệu. Dịch vụ này rất quan trọng để giúp người bệnh có thể phục hồi càng nhiều càng tốt.  Trong vật lý trị liệu có nhiều dịch vụ khác nhau:

a- Tập dượt (physical therapy): như tập đi, tập lên xuống cầu thang, tập tự vào giường ngủ hay ra khỏi giường một cách an toàn, không vấp ngã…

b- Speech therapy: tập nói, tập nuốt khi ăn uống… Có những bệnh nhân bị stroke, không thể nói hay ăn được, cần được tập để phục hồi chức năng này.

c- Occupational therapy: Tập mang giầy, bí tất (vớ)… Tập sử dụng bếp gaz, bếp điện cho an toàn để tránh bị tai nạn.

 

AI TRẢ TIỀN CHO VDL? 

Có nhiều nguồn tài trợ khác nhau:

1-Medicare

2-Medicaid (ở California là Medi-Cal).

3-Bảo hiểm tư, có nhiều người mua sẵn bảo hiểm cho VDL.

4-Tiền để dành của người bệnh (personal funds).

MEDICARE là do qũy liên bang, chỉ trả tối đa 100 ngày cho những bệnh nhân cần tập dượt để phục hồi chức năng tại một Skilled Nursing Facility (SNF). Thường những bệnh nhân bị stroke, gãy xương… cần dịch vụ này. Medicare KHÔNG TRẢ cho custody care.

MEDICAID là do qũy liên bang và tiểu bang. Qũy này trả nhiều hay ít là tùy từng tiểu bang. Medicaid trả cho dịch vụ y tế và custody care.

BẢO HIỂM TƯ thì tuy theo từng trường hợp sẽ có những quyền lợi khác nhau, nhưng thường rất hạn chế.

Hiện nay người ta ước lượng trên nước Mỹ có khoảng 1.4 triệu người sống trong 15,800 VDL. Các VDL này đặt dưới sự kiểm soát của bộ y tế, đặc biệt là do Center for Medicare & Medicaid Services(CMS) giám sát.  Hàng năm các VDL đều phải trải qua một cuộc kiểm tra rất gắt gao (survey)của CMS. VDL nào không đúng tiêu chuẩn thì có thể bị đóng cửa!  Mục đích kiểm tra của CMS là để bảo đảm cho các bệnh nhân tại VDL được săn sóc an toàn, đầy đủ với chất lượng cao. Đồng thời tránh những trường hợp bị bỏ bê(negligence) hay bạo hành (abuse) về thể xác lẫn tinh thần.  Tại mỗi VDL đều có lưu trữ hồ sơ kiểm tra cho công chúng xem. Bất cứ ai cũng có thể xem kết quả của các cuộc kiểm tra này.  Tất cả các VDL đều phải có các biện pháp để bảo đảm sự săn sóc cho bệnh nhân theo đúng tiêu chuẩn. Nếu không sẽ bị phạt tiền, và có những trường hợp bị đóng cửa.

 

Trên đây tôi đã trình bày sơ qua về những điểm chính của VDL.  Tuy nhiên, như quý bạn đã từng nghe và biết, có nhiều khác biệt giữa những VDL.  Theo tôi nhận xét thì quan niệm chung của mọi người là “không muốn vào VDL”.  Chúng ta từng nghe những chuyện không tốt thì nhiều, mà những chuyện tốt thì ít.“Tiếng lành đồn gần, tiếng dữ đồn xa”, là câu ngạn ngữ người mình vẫn nói từ xa xưa đến nay. Tôi đã đọc không biết bao nhiêu là bài viết về việc con cái“bất hiếu”, bỏ bố mẹ, ông bà vào VDL rồi không đoái hoài tới.  Tôi cũng thấy nhiều trường hợp các cụ vào VDL một thời gian rồi không muốn về nhà với con cháu nữa! Trên đời này không có gì là tuyệt đối cả, trong cái hay có cái dở, và trong cái dở lại có thể tìm ra cái hay.  Vậy chúng ta rút tỉa được kinh nghiệm gì trong vấn đề này?  Tôi chỉ xin nêu lên những nhận xét chủ quan của riêng tôi mà thôi. Có thể quý vị không đồng ý hết, nhưng nếu rút tỉa được ít nhiều ý kiến xây dựng thì “cũng tốt thôi”.

 

NHỮNG “BỆNH” CÓ THỂ DO VDL GÂY RA

1– Lo lắng (anxiety):Trong tháng 9/2011 những nhà nghiên cứu hỏi ý kiến của 378 bệnh nhân trên 60 tuổi nằm VDL tại thành phố Rochester, New York. Kết qủa là có trên 27.3% trả lời là họ bị bệnh lo lắng, từ vừa đến nặng. Nếu không được chữa trị sẽ đưa đến bệnh trầm cảm(depression). Nên nhớ là 378 bệnh nhân này là người Mỹ chính cống, sinh ra và lớn lên tại Mỹ. Chúng ta hãy tưởng tượng người Việt mình không biết rành tiếng Anh, không am tường phong tục, tập quán thì sự khó khăn sẽ nhiều như thế nào!  Còn một vấn đề nữa là thức ăn, chúng ta quen“nước mắm, thịt kho”…, làm sao mà có thể nuốt hamburger, sandwich… ngày này qua ngày khác! Các vấn đề này càng làm bệnh lo lắng, trầm cảm nặng thêm !

2- Phản ứng của thuốc (adverse drug reactions): Trong tháng 1/2012 ngưòi ta theo dõi các bệnh nhân tại VDL, kết qủa là ít nhất 40% các bệnh nhân dùng trên 9 loại thuốc khác nhau. Uống càng nhiều thuốc thì phản ứng càng nhiều. Có ba loại phản ứng khác nhau:

a-      Phản ứng phụ (side effects): thí dụ như uống aspirin làm bao tử khó chịu, thuốc cao máu làm táo bón… Loại này thường xảy ra, không cần phải ngưng thuốc.

b-      Drug interference (tạm dịch là thuốc đối tác với nhau): có nhiều loại thuốc uống chung với nhau sẽ làm tăng hoặc giảm sức tác dụng. Thí dụ thuốc loãng máu coumadin mà uống chung với thuốc tim như amiodarone sẽ làm dễ chảy máu. Có những thức ăn hay nước uống dùng chung với thuốc cũng ảnh hưởng đến thuốc. Thí dụ uống nước bưởi hay nho với một vài loại thuốc cũng sẽ tăng sức tác dụng của thuốc, dễ gây ngộ độc.

c-      Dị ứng với thuốc (allergic reaction):Loại này nguy hiểm hơn, thường làm da nổi mề đay, đỏ, ngứa. Nếu nặng thì có thể chết được như phản ứng với penicillin chẳng hạn. Nếu bị dị ứng thì phải ngưng thuốc ngay.

3- Ngã té (fall): Người già rất dễ bị té ngã gây nên nhiều biến chứng quan trọng như chảy máu trong đầu (intracranial bleeding), gãy xương (như gãy cổ xương đùi, tay…). Khi già quá hoặc có những bệnh ảnh hưởng đến sự di chuyển, không còn đi lại vững vàng, nhanh nhẹn như lúc trẻ nên dễ vấp, té ngã.

4- Da bị lở loét(decubitus ulcers):Những người bị liệt giường, không đủ sức để tự mình xoay trở trên giường, rất dễ bị lở loét da gây nên nhiều biến chứng tai hại.

5- Nhiễm trùng(infection): như sưng phổi, nhiễm trùng đường tiểu…nhất là những người cần phải dùng máy móc như máy thở (respirator),ống thông tiểu (Folley catheter)…

6- Thiếu dinh dưỡng, thiếu nước(malnutrition, dehydration): Ở các cụ già thì trung tâm khát(thirst center) trong não không còn nhạy cảm nữa, nên nhiều khi cơ thể cần nước mà không thấy khát không uống nên bị thiếu nước. Cái cảm giác “ngon miệng” (appetite) cũng giảm đi nên không muốn ăn nhiều gây nên tình trạng thiếu dinh dưỡng.

 

VẬY CÓ NÊN VÀO VDL KHÔNG? 

Việc này thì tùy trường hợp. Theo tôi:

1- Nếu còn có thể ở nhà được mà vẫn an toàn thì ở nhà tốt hơn.Nếu tài chánh cho phép, thì dù mình không đủ khả năng lo cho mình, mình vẫn có thể mướn người “bán thời gian” (part time)đến lo cho mình vài giờ mỗi ngày, giúp ăn uống, tắm rửa, dọn dẹp trong nhà, thuốc men, chở đi bác sĩ…

2- Nếu không thể ở nhà được, mà tài chánh cho phép thì có thể ở những assisted living facilities. Ở đây thường họ chỉ nhận tiền(personal funds) chứ không nhận medicare & medicaid. Tại đây thì sự săn sóc sẽ tốt hơn.

3- Group homes (nhà tư): Có những người nhận săn sóc cho chừng 4-6 người mỗi nhà. Họ cũng lo việc ăn uống, chỗ ở, thuốc men, chở đi bác sĩ…Thường thì rẻ hơn tùy từng group.

4- Nếu “chẳng đặng đừng” phải vào VDL thì phải làm sao để có được sự săn sóc “tốt nhất”?

a-      Làm sao để lựa chọn VDL:

–  Vào internet để xem ranking của VDL(tương tự như các tiệm ăn có xếp loại A, B, C…)

–  Mỗi VDL đều phải có cuốn sổ phúc trình về các cuộc kiểm tra (survey) do bộ y tế làm hàng năm. Trong đó bộ y tế sẽ nêu lên những khuyết điểm mà họ đã tìm thấy. Cuốn sổ này được để ở khu công cộng (public area)trong khuôn viên của VDL. Hỏi receptionist thì họ sẽ chỉ cho.

–  Hỏi ý kiến thân nhân những người có thân nhân đang nằm tại đó.

–  Quan sát bên trong và ngoài của VDL: xem có sạch sẽ, không mùi hôi, nước tiểu. Theo dõi cách đối xử, săn sóc của nhân viên với bệnh nhân.

–  Nếu có thể thì tìm một VDL có nhiều người Việt đang ở để có nhân viên nói tiếng Việt, có thức ăn Việt, có chương trình giải trí theo kiểu Việt.

b-      Nếu đã quyết định chọn VDL cho người thân rồi thì phải làm gì sau đó?

–          Chuẩn bị tư tưởng không những cho bệnh nhân mà còn cho cả chính mình và mọi người trong gia đình để có được sự chấp nhận(acceptance) càng nhiều càng tốt.

–          Thăm viếng thường xuyên: Nếu nhà đông con cháu thì không nên đến thật đông một lần rồi sau đó nhiều ngày không có ai đến. Nếu được, nhất là trong vài tháng đầu, luân phiên nhau tới, mỗi ngày một lần một vài người. Làm lịch trình ai đi thăm ngày nào, giờ nào…

–          Nên làm một cuốn sổ “thông tin” (communication book)để cạnh giường. Trong cuốn sổ này mỗi khi ai đến thăm thì viết ngày giờ, tên người đến thăm, và nhận xét xem bệnh nhân có vấn đề gì cần lưu ý, giải quyết. Nếu không có vấn đề gì thì cũng nên viết vào là không có hoặc cho nhận xét về vui, buồn, than thở của bệnh nhân…

–          Cuối tuần hay ngày lễ: nên có người vào hoặc mang bệnh nhân về nhà nửa buổi để được sống với không khí gia đình dù ngắn ngủi, hay đưa ra khỏi VDL để làm đầu, tóc hoặc tới tiệm ăn cho khuây khỏa…

–          Nên sắp xếp để bệnh nhân có sách báo, băng nhạc bằng tiếng Việt cho bệnh nhân giải trí.

–          Cho dù có những bệnh nhân bị hôn mê bất tỉnh lâu dài, nhưng khi đến thăm hãy cứ thì thầm bên tai họ những lời yêu thương, những kỷ niệm cũ. Nắm tay, xoa dầu để tỏ tình thương yêu. Tuy họ không có thể cảm thấy được 100% nhưng chắc chắn họ vẫn còn một chút nhận thức, làm họ hạnh phúc hơn, mặc dù mình không nhận thấy. Để bên đầu giường những băng nhạc, câu kinh mà khi còn khỏe họ đã thích nghe.

–          Một điều chót mà theo kinh nghiệm của tôi, rất có hiệu qủa: đối xử tốt nhưng nghiêm túc với nhân viên của VDL:

Đối xử tốt: lịch sự, nhẹ nhàng, không thiếu những lời cám ơn cho những nhân viên phục vụ tốt. Thỉnh thoảng mua một vài món quà nhỏ cho họ(tôi xin nhấn mạnh “nhỏ thôi”– đừng nên coi đây là hối lộ) như đồ ăn, thức uống … để bày tỏ lòng biết ơn của mình. Mình tốt với họ thì họ sẽ quan tâm đến mình nhiều hơn. Người mình vẫn nói: “Có qua có lại mới toại lòng nhau”).

Tuy nhiên đối xử tốt không có nghĩa là mình chấp nhận những sai trái của họ. Thí dụ mình đã báo cáo những thay đổi về sức khỏe của bệnh nhân cho họ mà không ai quan tâm giải quyết thì mình phải lịch sự nêu ra liền. Nếu cần thì gặp ngay những người có trách nhiệm như charge nurse, nursing director và ngay cả giám đốc của VDL để được giải quyết. Nên nhớ là phải lịch sự, nhã nhặn nhưng cương quyết thì họ sẽ nể phục mình. Tôi đã thấy nhiều trường hợp đạt yêu cầu một cách rất khả quan.

Trên đây là những kinh nghiệm của tôi xin chia sẻ với quý bạn. Dĩ nhiên là không hoàn toàn đầy đủ tất cả những gì quý bạn mong muốn, nhưng hy vọng cũng đáp ứng được phần nào những ưu tư, lo lắng cho người thân của quý bạn.

nguon: http://vietlifestyles.com/vien -duong-lao/

gặp Phạm Văn Hạng ở Saigon

Thư gởi bạn xa xôi

Gặp Phạm Văn Hạng ở Saigon

Gặp Phạm Văn Hạng (PVH) cũng khó. Tuổi con ngựa. Mà ngựa trời. Anh có căn nhà rất đẹp ở Đàlạt, có một vườn tượng ngoài sân và trong nhà thì đầy tranh và tượng… Ở Saigon anh cũng có một căn nhà đẹp không kém, có cả một cái vườn tượng độc đáo mà anh nhại giọng Saigon là “Giường tượng”. Dĩ nhiên là ở Đà Nẵng cũng có một… ngôi nhà và vườn tượng! Không biết còn chỗ nào nữa không thì không biết. Lên Đà Lạt tìm thì anh đang ở Đà Nẵng. Ra Đà Nẵng tìm thì anh đang ở Saigon. Về Saigon thì biết anh đang ở Đà Lạt…

Lần này anh phone Thân Trọng Minh, rồi gọi tôi, nói muốn gặp mấy anh em ở Đường Sách. Đợi mãi không thấy. Thấy một bạn lơ ngơ tìm. Hỏi thì ra PVH hẹn. Rồi một ông hơi già, bệ vệ, lơ ngơ tìm, hỏi, PVH hẹn. Lát sau thêm vài vị nữa. Rồi PVH cũng tới. Kẹt xe, xin lỗi. Đi bên anh là bà xã anh, chị Trần Thị Nim. Chị Nim là một bác sĩ, nhưng viết văn là chính. Hôm nay hóa ra PVH “ra mắt” tác phẩm mới của vợ với hai cuốn truyện lịch sử Nguyễn Trãi và Thăng Trầm Việt Quốc (3 cuốn dày cộm), viết theo dạng chương hồi, như Đông Châu Liệt Quốc, chị Nim cho biết.

Từ trái: DHNgoc, Trần Thị Nim, PVH, Nguyễn Đăng Hưng, Lê Trọng Nhi, TTMinh (25.7.17)

PVH với mình vốn là chỗ thân thiết. Có lần anh nói thân phụ anh cấm anh không được đi vào con đường nghệ thuật, nhưng anh đã “vượt lời nguyền” thân phụ và đi theo con đường riêng của mình và có thể nói anh đã thành công.

Năm 1999, cách đây 18 năm, một hôm, anh phone tôi gọi đến nhà anh đường Cây Trâm ở Gò Vấp uống cà phê chơi. Tôi tới, anh cười, ngồi đây cà-phê cho tôi “retouch” cái chân dung của anh một chút. Thì ra anh đã “nắn” cho tôi một cái chân dung không báo trước, bây giờ kêu ngồi cho anh chỉnh sửa… Vừa cảm động, vừa tức cười cái ông bạn họa sĩ, điêu khắc gia này…

Trong lúc anh hí hoáy ngắm nghía, cạo cạo, sửa sửa cái gì đó, tôi cao hứng lấy giấy phác nhanh một cái chân dung anh, gọi là để “đáp lễ”. Không vẽ không được, Anh có cái bộ râu và mái tóc thấy là muốn vẽ. Lúc anh làm xong, tôi liền chìa bức chân dung anh cho anh xem. Anh có vẻ ngạc nhiên và khoái lắm.

Phạm Văn Hạng
(Đỗ Hồng Ngọc vẽ, 1999)

 

 

Ít lâu sau, anh mang tặng tôi bức tượng chân dung bằng đồng. Tôi giấu kỹ. Sợ mọi người trong nhà cười bày đặt. Thế rồi nhiều năm qua, một hôm tôi vào phòng bỗng thấy bức tượng có râu bạc, tóc bạc, trong khi râu tóc mình chưa bạc lắm! Kể anh nghe, anh nói bụi… đó!

Thì ra thế.

Đỗ Hồng Ngọc và Phạm Văn Hạng (25.7.2017)
Ảnh: Thân Trọng Minh

Còn cái hình này ở trong cuốn Nghệ thuật Phạm Văn Hạng, Nhà xuất bản Mỹ Thuật, 2005.

Gởi bạn coi vui nhe. Mới thấy hồi đó trẻ hơn bây giờ nhỉ?

 

Thân mến,

Đỗ Hồng Ngọc.

 

 

 

Thư gởi bạn xa xôi: Chuyến về Lai Vung

Chuyến về Lai Vung

Nói đến Lai Vung người ta nghĩ ngay đến Nem! Dĩ nhiên rồi. Nhưng Lai Vung còn có quýt. Quýt hồng nổi tiếng. Đặc biết vào mùa Tết. Mùa này chưa Tết nhưng chỉ cần coi cái vườn quýt xanh ngút ngàn đủ sướng. Rồi tự hứa trong lòng: Mùa Tết lại về Lai Vung…

Quýt Lai Vung (ảnh: Trần Duy)

Lần này đi là đi theo Thân Trọng Minh, người bạn đồng môn từ hơn nửa thế kỷ trước. Anh nói đến Sadec, về Lai Vung, rồi đi sâu vào xã Long Hậu thì có anh chị bạn rất thân là Nguyễn Đồng Quan và vợ là chị Hồ Thị Bạch Nhạn đón tiếp… Anh là một thầy giáo, gốc Lai Vung còn chị không ai xa lạ, là chị của Hồ Thanh Ngạn, người bạn văn chung của chúng tôi đã mất, gốc Huế. Lần này Ngọc sẽ là ”khách quý” của anh chị Quan Nhạn đó nhé. Minh căn dặn. Sẽ ở khách sạn ngàn sao, đi thuyền trên rạch đến Sông Hậu và được ăn đủ thứ đặc sản của miệt vườn. Nghe mê quá. Chuyến đi ngoài Minh/Hằng còn có cặp Lê Ký Thương/Kim Quy, những người bạn thân thiết của ”gánh hát” mình. Thu Vàng đang ở Đà Nẵng nghe tiếc hùi hụi. Các bạn Duyên/Tùng, Nguyệt Mai, Khánh MInh… thì đặt hàng, bận gì thì bận, phải viết ngay Thư gởi bạn xa xôi đó nha.

Sadec thì mình đi lại đã nhiều lần. Cũng có đi ngang Lai Vung, chỉ dừng mua Nem chớ chưa lần nào vào sâu trong vườn quýt. Ngoài ”phần cứng” do TTM lo, mình đóng góp thêm “phần mềm” cho chuyến đi. Đầu tiên đề nghị các bạn ghé Mỹ Tho, ra tận bờ sông Tiền (Mekong) ăn hủ tiếu… Mỹ Tho có tiếng từ xưa. Nhớ Trang Thế Hy, xưa ở bên kia cầu Rạch Miễu, từng có một truyện ngắn đặc sắc : Mỹ Thơ!

Sau đó đề nghị các bạn ghé thăm khu Di tích Rạch Gầm – Xoài Mút, nơi Quang Trung đại phá quân Xiêm! Các bạn lâu nay chỉ đi quốc lộ 1, chưa từng ghé nơi này. Ai cũng ngạc nhiên sao có một khu Di tích hùng vĩ mà thanh nhã đến thế, lại ít người biết. Chụp vài tấm hình lưu niệm.

Dưới tượng đài Quang Trung, khu Di tích Rạch Gầm-Xoái Mút

Ngôi nhà rường Nam bộ trong khu Di tích

Sông Tiền, vùng Rạch Gầm- Xoài Mút, nơi trận chiến xảy ra.

 

Sau khi tham quan khu Di tích, đoàn tiếp tục đi dọc bờ sông, giữa những khu vườn cây trái xum xuê của Vĩnh Kim, hướng về Cai Lậy.

Dọc đường nhiều quán xá đơn sơ bày bán trái cây các loại. Mùa này chưa có vú sữa, xoài, măng cụt… nhưng nhiều sa-pô-chê, sầu riêng cũng rất ngon.

”Cô hàng sầu riêng” mời mua một trái sầu riêng chín cây thơm lừng…

Quán bên đường… có võng đong đưa…

Rời Mỹ Tho, đoàn đi qua cầu Mỹ Thuận. Mọi người nhắc thuở đi phà. Sao quên được.

Qua cầu Mỹ Thuận quẹo phải thì về Sadec, đi ngang Nha Mân, vùng nổi tiếng nhiều gái đẹp. Mà theo truyền thuyết thi vua Gia Long. lúc còn bôn ba vùng này  đã ”bỏ” lại nhiều mỹ nữ (lúc đó chưa gọi là phi tần!).

(mai tiếp)

Xe chạy ngang, mình hỏi, ủa sao chẳng thấy cô nào đẹp hết trơn vậy? Mấy người đẹp ở trong vườn chớ ai đứng đây cho ông thấy!

Từ thành phố Sadec về Lai Vung khoảng hơn mười cây số, từ đó đi sâu vào xã Long Hậu, ngang chợ Long Thành, dọc theo những dòng kênh chẳng chịt. Vùng này Long nhiều quá, địa danh toàn Long. Thì ra nói vua Gia Long từng bôn ba ở đây khá lâu! Mấy cây cầu ngang nhỏ xíu, xe chỉ chạy một phía. Lỡ xe lên cầu mà bên kia cũng có xe đang lên thì chịu, phải lùi xuống chờ, không khéo lọt tõm xuống dòng kênh. Con kênh chính ở Long Hậu đây rồi. Kênh Cán Cờ. Sao lại cán cờ? Anh Quan cho biết, theo Sơn Nam (?) thì lúc chạy đến đây, vua Gia Long bị gãy cán cớ, phải thay cán mới.

Xe phải đậu ở nhà cô Út 12. Căn nhà rộng, có dàn hoa vàng tuyệt đẹp. Hai ông bà có con là bác sĩ, rể bác sĩ nhưng quan trọng nhất là một vườn quýt mênh mông sau nhà!

Nhà cô Út 12, em anh Quan, bên con kênh “Cán Cờ”. Con đường làng đã đựợc tu sửa để chở… quýt!

Buổi cơm trưa… linh đình đã được dọn sẵn. Ôi thôi, ê hề! Mình còn đang “Gút” nên có kiêng dè một chút. Chị Nhạn nói tôi có dự buổi nói chuyện của anh: Đến để mà thấy tại chùa Hoằng Pháp ở Hốc Môn năm 2013 đó nhé. Thì ra thế. Tứ hải giai huynh đệ là vậy. Chị nay đã 75, đi chùa, tụng kinh, niệm Phật chăm chỉ. Anh tuổi thìn, 78 (tuổi Ta) bằng với mình. Con cháu đề huề. TTM bảo chị Nhạn… đẹp nhất ở Huế thời đó, bọn Minh có Hồ Thanh Ngạn, Phan Ngô (Lữ Quỳnh), Châu Văn Thuận, Nguyễn Mậu Hưng… thường đến rủ chị đi uống bia! Thì ra, chị đi theo để trả tiền bia cho các cậu! Chị kể anh chị người Huế người Sadec có duyên tiền định thế nào mà lại gặp nhau ở Saigon trên một chuyến xe buýt! Ở đây người gọi chị là Cô hai Sadec!

Cơm nước xong, anh hai Quan đưa bọn này ra thăm ”tịnh cốc” của anh ở sau vườn. Tịnh cốc nằm trên một cái ao anh gọi là ao “Dao Trì”. Cốc chủ trang trọng giới thiệu tịnh cốc của mình. Trời ơi, có cả một tủ sách! Đủ thứ. Cả kiếm hiệp, cả văn thơ, cả Phật học, cả Hồng lâu mộng…!

Tịnh cốc trên ao Dao Trì của anh hai Quan.

 

Tủ sách và bàn thờ Phật

“trà đàm” và ”cà đàm” trong Cốc cùng cốc chủ.

Bất ngờ cốc chủ với tay lấy một cuốn sách đưa cho mình xem. Ối trời, cuốn Gươm Báu Trao Tay của Đỗ Hồng Ngọc. Bất ngờ ở chỗ trên bìa sách, ai đó đã cắt cái hình mình trên báo dán vào. Hình trên báo Tuổi Trẻ năm đó, trả lời phỏng vấn, mình nói tôi học bác sĩ vì mê mùi nhà thương!

Bất ngờ nữa là có bức thư của một người bạn anh hai Quan… mà anh đã cho mượn sách đọc.

Một trận mưa như trút nước. May quá. Tạnh sớm. Thân Trọng Minh đã đặt hàng từ trước: một chiếc thuyền sẽ đến chở mọi người đi dạo trên kênh Cán Cờ ra đến sông Hậu. Mưa còn lâm râm. Lạnh. Có áp thấp nhiệt đới sắp thành bão. Mọi người xuống thuyền nhưng mình không đi. Nhớ năm xưa đi thuyền trên sông Hương, nửa chừng thuyền lủng lổ, nước vào ào ào. May ghé kịp vào gần bờ phía Kim Long. Lội lóp ngóp. Lần đó có Thái Kim Lan, Hỷ Khương, Tường Vân, Như Mai… Ôi, nhớ đời. Mình ở nhà, đi loanh quanh ”thăm dân cho biết sự tình”… Rồi thuyền cũng chỉ đi một quãng, ra đến sông Hậu, sóng to gió lớn bèn phải quay về gấp!

Bữa cháo gà chiều cũng rất ngon. Có Tâm, con trai lớn anh hai Quan cùng dự, cụng ly liên tục với cậu Minh. Trước đó, ba ông bạn mình nói ”nhớ nhà” quá, bèn xách ghế ra sân… hút thuốc! Thì ra ”nhớ nhà châm điếu thuốc”… là vậy!

Tối, anh Quân chủ nhà thu xếp cho mình cùng TTM ra ngủ ngoài cốc với anh, khách sạn ngàn sao như TTM giới thiệu, nhưng một lần nữa mình từ chối, xin được ngủ một mình trên cái divan! Lý do: sợ ”ếch kêu” um sùm! (*). Ao Dao Trì dĩ nhiên là có cá quẫy, ếch kêu ỏm tỏi thiệt, nhưng không phải vậy. Chỉ có LKT biết chuyện, tủm tỉm cười một mình.

Sáng sớm, cà phê cà pháo xong, đi dạo vườn một vòng. Ôi bao nhiêu là cây trái!

anh hai Quan cùng ĐHN thăm vườn sớm.

 

vườn cam trỉu quả

 

 

 

 

 

 

 

 

Đã đến giờ phải lên đường vì còn ghé thăm mấy nơi ở Sadec.

Chủ khách tạm biệt và hẹn ngày tái ngộ. Lần tới, hy vọng có cả ”gánh hát” cùng đi.

Về Sadec, ghé qua chùa Kim Huê, nơi cách đây vài năm, mình đã có dịp đến Trò chuyện cùng quý vị Phật tử. Các thầy gặp lại rất vui. Thầy Thiện Ân, 91 tuổi còn khỏe lắm. Thầy Thiện Lâm trụ trì và thầy Nguyên Thiện đang du học Mã Lai cũng vừa về nghỉ hè. Đang có lớp tu tập ngắn ngày cho học sinh, các thầy mời đoàn ghé thăm và đề nghị phát biểu mấy câu khuyến khích các em tu học!

Sư ông Thiện Ân chùa Kim Huê Sadec.

 

Ghé thăm lại ngôi nhà “Người Tình” Huỳnh Thủy Lê bên bờ Sa giang.

 

 

 

 

 

 

Trên đường về tạt qua Vĩnh Long. Mưa lại ào ào. Ghé Xẻo Mây ở Cái Bè cà phê mà không có, chỉ có món… nhậu! Đây là một điểm khá đẹp. Nhiều du khách từ bên Vĩnh Long băng qua sông Tiền ghé chơi.

Đầu óc mình ngày càng tệ, không nhớ chính xác địa điểm bắt xe phải  chạy vòng vòng. Tệ nhất là tên gọi Xẻo Mây cũng không nhớ, chỉ nhớ cái gì Xẻo, Xẻo… Ở vùng này, ”xẻo” là chỗ sông ăn sâu vào trong đất liền thành một cái vũng (mà ở ngoài bờ biển thì gọi là vịnh?). Cái bè có Xẻo Mây, Đồng Tháp có Xẻo Quít…

Bạn thấy đó. Lúc này mình làm biếng viết thấy rõ. Hẹn thư sau vậy nhé.

Đỗ Hồng Ngọc.

……………………………………………………………………………………………………………………………..

(*) Ở vùng mình, không biết tự bao giờ có câu chuyện kể: Đứa cháu nghe ông mình ”đánh rắm” một tiếng rõ to giật mình hỏi – Cái gì vậy ông? – Ếch kêu! – Ếch kêu sao thúi? Ông lúng túng: – Ếch chết – Ếch chết sao kêu? Ông càng lúng túng: – Hai con!…

Chuyện vậy. Nhảm nhí. Không nên đọc.

 

 

 

Nói với Sinh viên Y5 (tiếp theo)

 

Nói với Sinh viên Y5 (tiếp theo)

Bs Đỗ Hồng Ngọc

Đây là phần trình bày dưới dạng Powerpoint của thầy Đỗ Hồng Ngọc dành cho các bạn Sinh viên Y5 trong buổi Hội thảo Y đức của Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch, thành phố Hồ Chí Minh (Saigon) ngày 17.6.2017.

Theo yêu cầu của một số các em, thầy Ngọc đưa lên để tiện tham khảo.

Thân mến,

 

 

Tại sao em nên là một Bác sĩ?

 

 

 

 

 

 

 

 

2. Làm thế nào để trở thành một Bác sĩ giỏi (tốt)?

 

 

 

3. Làm thế nào để là một Bác sĩ “hạnh phúc”?

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

………………………………………………………………………………………………..

(*) Một số hình ảnh được lấy từ Internet. Xin trân trọng cám ơn. (ĐHN)

Nói với Sinh viên Y5

 

Nói với Sinh viên Y5

Bs Đỗ Hồng Ngọc

Hội thảo Y đức cho SV Y5 Trường ĐHYK Phạm Ngọc Thạch, Tp HCM 17.6.2017

Năm nay có sự chuẩn bị khá hơn các năm trước, dù số lượng SV khá đông, trên 500 em. Trước đó các em đã sinh hoạt ở lớp và đề xuất mỗi lớp một chủ đề để “thảo luận hội trường”: Đó là 4 chủ đề lớn: 1) First do no harm, 2) Hoa hồng thuốc, 3) Giáo dục sức khỏe cho bệnh nhân, 4) Bạo lực y tế.

Mỗi lớp đều thực hiện các “tiểu phẩm” với kịch bản cô đọng và ‘diễn xuất’ cũng khá hay, sau đó là cuộc thảo luận chung quanh vấn đề được đặt ra rất sôi nổi. Tiếc thời gian quá ít. Phải nói năm nay nhờ nhóm các bác sĩ trẻ trong bộ môn Y đức – Khoa học hành vi hoạt động tích cực, cùng với sự trợ giúp của nhóm hỗ trợ từ Sinh viên, nên Hội thảo có thể nói là thành công. Ngoài thầy Hiệu trưởng Ngô Minh Xuân, kiêm Trưởng Bô môn, thầy Trương Trọng Hoàng, Phó TBM, thầy Ngọc, Cố vấn, còn có các thầy cô được mời tham gia vào từng vấn đề như Cô Phi Yên, cô Hà, thầy Thanh, thầy Tuấn, anh Tân, cùng các cô bên mảng tâm lý. Bộ môn thì có Thanh Ngân, Kiều Chinh, Nguyên Hùng… trực tiếp trong BTC.

Riêng tôi, một “thầy thuốc già”, làm Cố vấn Bộ môn Y đức – Khoa học hành vi của Trường mấy năm nay cũng đã tham gia vào “chủ tọa đoàn” và có một bài phát biểu ngắn với các em: Nói với Sinh viên Y5 trong dịp này. Nhìn lại các bạn bác sĩ trẻ trong Bộ môn và các em sinh viên Y5, đã thấy giật mình: thầy trò cách nhau đã hơn… nửa thế kỷ. Biết bao nhiêu nước chảy qua cầu! Thời mình đã khác xa các em nhiều quá! Tuy nhiên, vẫn còn đó những vấn đề trong mối quan hệ Thầy thuốc – Bệnh nhân…

 

 

Từ lâu, tôi nghe ngóng, biết các em bây giờ không ít em chán nản, không muốn theo đuổi nghề y nữa. Thầy Thanh cho biết chắc có đến 50% các em Y5 đang chán nản, thầy Hoàng thì bảo chắc đến 90% muốn… bỏ nghề!

Tôi nghĩ, với tư cách là một người thầy thuốc già, có lẽ nên chia sẻ với các em về vài vấn đề như : Tại sao nên là Bác sĩ? Làm thế nào để trở thành một bác sĩ giỏi? và Làm thế nào để là một bác sĩ “hạnh phúc”?

Nhưng trước hết, tôi muốn ghi lại đây (trích dẫn) vài kết quả thăm dò ý kiến một vài SV Y5 để hiểu rõ hơn “nỗi lòng” các em, thế hệ thầy thuốc tương lai. Xin cảm ơn các em SV Y5 đã trả lới câu hỏi của thầy Ngọc, cám ơn Bs Mai Ngọc Thanh Ngân đã giúp thầy tiếp cận với các em.

 

Câu hỏi: “Trong thời gian học y khoa, đã bao giờ em chán nản, muốn bỏ nghề chưa? Và vì sao em mất động cơ học để trở thành BS?”

 

TLM

Ngày: 21:47 9 tháng 6, 2017

Con là sinh viên Y5, trong quãng đời sinh viên, đôi lúc con đã chán nản.

Có thể đó là lúc con thấy các bạn, anh chị có người thân làm trong ngành, hay còn gọi là “con ông cháu cha” chỉ cần học tàn tàn nhưng rồi lại kiếm được chỗ làm “ngon”.

Hay là đôi lúc con thấy các bạn “copy” bằng nhiều hình thức trong thi cử nhưng điểm lại cao hơn so với mình.

Rồi còn vấn đề bệnh nhân tin ông/bà hàng xóm hơn tin bác sĩ điều trị. Đôi khi con nghĩ không biết là do thói quen thì khó thay đổi hay do bác sĩ chưa biết cách truyền đạt. Rồi con thấy mỗi buổi sáng 1 bác sĩ phải khám tầm 50 bệnh, mỗi bệnh vài phút, con lại nghĩ là với thời gian như vậy làm sao có thể giải thích hay truyền đạt cho bệnh nhân, thế là lại hơi chán.

Đời sinh viên con cũng không ít lần bị bệnh nhân chửi, to tiếng, bây giờ còn thêm nạn bạo hành nhân viên y tế, rồi những tai biến y khoa lúc nào cũng lơ lửng trên đầu …

Năm 1 thầy có bảo tụi con viết vào giấy những lý do mà tụi con chọn ngành y. Con thấy các bạn viết rất nhiều, rất dài nhưng con chỉ nhớ là con viết rất ngắn gọn “Vì con thích”. Nhiều anh chị nói là nghề chọn mình chứ mình không chọn nghề, có lẽ vì lý do của con quá ít nên khi gặp bế tắc thì không có nhiều sự lựa chọn chăng. Nhưng mà giờ nếu hỏi lại câu hỏi đó chắc con cũng chỉ trả lời được là vì con thích, nếu không thích thì con nghĩ con chẳng làm được.

Tuy đời sinh viên đôi khi tự nhiên có cảm giác chán chán nhưng vẫn còn rất nhiều kỉ niệm thú vị lắm ạ. Bây giờ bác sĩ thì đông, nhiệm sở lại ít. Không biết lúc đi làm con sẽ có những cảm nhận và trải nghiệm như thế nào. Nhưng mà cũng đáng mong chờ phải không ạ?

 

From: Hương

Date: June 9, 2017 at 8:50:49 PM GMT+7

Em là sinh viên Y4. Năm thứ tư chỉ còn vài ngày nữa sắp kết thúc và bước sang năm 5, giờ trong em cảm thấy chán lắm. Em còn nhớ khi được đứng trước lớp để trình bày suy nghĩ của mình về câu hỏi: ’10 năm nữa , tôi là ai?’ lúc đó em đang học lớp 10. Em đã không ngần ngại trả lời em sẽ làm bác sĩ, em sẽ giúp dân mình vì dân mình còn nghèo và khổ. Em đã đậu vào trường với số điểm không phải lắng lo là mình có bị rớt hay không. Năm 1, có vẻ như chưa quen được cách học và bạn bè, em có thi lại nhiều môn và đậu, lúc đó buồn dữ lắm. Năm 2 và 3 , không còn phải thi lại, được đi lâm sàng, cọ xát nhiều hơn, tiếp xúc với bệnh nhân được nhiều hơn, có nhiều động lực hơn. Có thể là do cách học của em, lúc đầu  em học đọc bài từ từ gần đến thi học nhiều hơn chút; nhưng cho đến bây giờ dù thi ngập đến mặt vậy, em không hiểu sao em không cảm thấy sợ nữa mà thấy đơ ra thì đúng hơn… Sau mỗi kì thi, kiến thức của em giành cho môn đó tự động auto shift-delete; nên khi đi lâm sàng em như trên trời rơi xuống, dù có coi lại bài, cũng hiểu chút chút; rồi đâu lại đó. Em cũng biết muốn nắm những cái trên trời thì phải nắm những cái cơ bản trước là Sinh Lý, hoá sinh, sinh lý bệnh.  Đi lâm sàng gặp thầy cô nhiệt tình đôi khi họ truyền lửa trong lúc dạy em còn hứng thú, rồi đi những khoa để tự bơi là đầu em như mớ hỗn độn.

Có phải vì điểm số của bài thi làm em chán nản hay tại em không cố gắng hết mình. Em suy nghĩ lại giúp dân mình thì có đủ thứ cách, có nhất thiết phải làm bác sĩ? ….có phải em đang đổ lỗi cho mọi việc xung quanh? hay em cứ học hết 6 năm rồi chuyển sang ngành học khác.

 

From: Lan

Date: June 15, 2017 at 6:37:35 PM GMT+7

(…) Đây là ít dòng của em về vấn đề “Trong thời gian học y khoa, đã bao giờ em chán nản, muốn bỏ nghề chưa? Và vì sao em mất động cơ học để trở thành BS?”.

Từ năm 3 tới năm 5 này năm nào em cũng muốn bỏ học 3,4 lần !

Giáo dục và y tế, khi bị đem ra kinh doanh, tính lời tính lỗ, thì chả còn gì là nhân đạo, nhân văn, hay nhân bản. Liệu tôi có phải tiếp tục thỏa hiệp để tồn tại? Nghĩ tới đó lại càng chán ngán, ê chề.

(…)

Lương bác sĩ quá bèo bọt. 1 giờ làm nhân viên phục vụ ở Sh café được 18k, làm nhân viên ở cửa hàng tiện lợi FMart được 22k/giờ, làm nhân viên phục vụ ở nhà hàng Gy được 20k/giờ. Học bác sĩ 6 năm ra xin việc trầy trật nhận mức lương 11k/giờ.

(…)

Điều này dẫn tới các hậu quả như:

1.      Bác sĩ không đủ sống với đồng lương chân chính. Muốn sống với nghề phải đi đêm với trình dược viên, phải ngồi phòng khám bệnh viện… Ngồi phòng khám rồi phải khám thiệt nhiều bệnh trong thời gian ngắn nhất, phải có “thái độ phục vụ rất công nghiệp”.

2.      Bệnh nhân được khám như gà, mỗi người 2 phút. Bác sĩ bị đuổi đánh là do vậy; bệnh nhân không hết bệnh đi khắp các bệnh viện góp phần quả tải bệnh viện cũng do vậy; bệnh nhân tìm đến phòng khám có bác sĩ Trung Quốc, bị lừa hàng chục hàng trăm triệu cũng do vậy; bệnh nhân quay ra uống thuốc tàu thuốc nam thuốc bác thuốc tễ đầy corticoid cũng do vậy; ngành y tế bị chửi nhiều như hôm nay cũng là do vậy. Cay đắng không?

Đối mặt với những sự thật này, nói ra những sự thật này không hề dễ dàng. Tôi nói ra vì tôi dám nói, vì tôi thực sự muốn thay đổi, để bác sĩ no ấm hơn, để đồng bào tôi khỏe mạnh hơn.

(còn tiếp)

 

 

 

 

 

 

 

Huấn luyện “thấu cảm”

Huấn luyện “thấu cảm”

Đỗ Hồng Ngọc

 

Thấu cảm (empathy) không phải là thông cảm. Cũng không phải là đồng cảm. Tiếng Việt ta có nhiều từ “thấu” rất hay như thấu hiểu, thấu đáo, thấu… xương ( lạnh thấu xương! )…

Cho nên thấu cảm không dễ chút nào!  Thấu cảm đòi hỏi phải có khả năng đặt mình vào vị trí người khác để hiểu rõ nguồn cơn, ngọn ngành. Từ cái hiểu sâu sắc đó mới có cách ứng xử đúng đắn, phù hợp. Đối với người thầy thuốc thì thấu cảm là đặt mình vào vị trí của người bệnh để hiểu được đằng sau nỗi đau kia còn có nỗi khổ nào, đằng sau cái bệnh kia còn có cái hoạn nào. Nhờ vậy mà mối tương giao thầy thuốc – bệnh nhân trở nên “đằm thắm” hơn, truyền thông sẽ hiệu quả hơn, có sự hợp tác tốt hơn giữa thầy thuốc và bệnh nhân.

Trong buổi thảo luận “Bàn tròn” sinh viên y khoa năm thứ hai vừa qua nhằm chuẩn bị thái độ và kỹ năng cho các em đi lâm sàng đạt hiệu quả tốt, một sinh viên nói em cầm kim chích thuốc cho bệnh nhân mà run rẩy, chỉ sợ bệnh nhân đau. Vậy là tốt. Biết sợ bệnh nhân đau là tốt. Chỉ lo lâu ngày chày tháng biến thành vô cảm. Người ta vẫn thường trách người thầy thuốc hôm nay, chỉ biết máy móc xét nghiệm mà không thấy có bệnh nhân, chẳng cần hỏi han, chẳng cần “nhìn sờ gõ nghe” gì đến bệnh nhân cả. Một em lớp lớn khuyên do quá đông sinh viên nên phải chia từng nhóm để “thao tác’ trên bệnh nhân rồi chia sẻ thông tin với nhau. Một vị thầy nhắc, đối với người bệnh, không nên dùng từ “thao tác”. Thao tác là dùng cho máy móc kia. Em hãy tưởng tượng mình chính là người bệnh đang có nhiều biến chứng trầm trọng đó được nhiều sinh viên tới ‘thao tác” thì sẽ cảm thấy thế nào? Phải luôn biết ơn người bệnh vì nhờ họ mà em được học hỏi để trở nên người thầy thuốc giỏi.  Một vị thầy khác nói thêm: với cái TV cũ, hư hỏng nặng, người thợ có thể khuyên: sửa không được đâu, vô ích thôi, mua cái khác cho rồi! Còn với một bệnh nhân không thể nói vợ ông già quá rồi, chữa không được đâu, vô ích thôi, lấy vợ khác cho rồi được!

Khoa học y học ngày càng tiến bộ, nhiều kỹ thuật mới ra đời, thâm chí có khả năng thay thế bác sĩ, chẩn đoán bệnh tật, cho y lệnh chính xác. Người thầy thuốc được dạy để biết sử dụng các máy móc tân kỳ, thay đổi mẫu mã xoành xoạch đó, dần dần có khuynh hướng chạy theo kỹ thuật, lệ thụôc máy móc và qua đó cũng lạnh lùng, máy móc, “khoa học”, xa cách dần với…con người. Nó làm cho người thầy thuốc trở nên bí hiểm… chẳng khác gì  các phù thủy của những bộ lạc ngày xưa! Thế nhưng con người từ xưa đến nay vẫn không thay đổi: cũng những âu lo, phiền muộn, sợ hãi, cũng những ganh tị, ghen ghét, mừng vui, cũng những già nua, tuổi tác, ốm đau, bệnh hoạn …

Mấy năm trước, trường Y khoa của Đại học California ở Los Angeles, đã làm một cuộc “thì nghiệm” lý thú  nhằm huấn luyện các bác sĩ tương lai để có khả năng “thấu cảm” tốt hơn. Họ chọn một số sinh viên y khoa tình nguyện giả bệnh nhân để  nhập viện điều trị. Hoàn toàn bí mật. Chỉ có giám đốc bệnh viện và điều dưỡng trưởng tham gia trong nhóm nghiên cứu mới được biết trước, còn toàn bộ nhân viên đều không được biết.

Một “ca” giả tình huống té thang lầu, có giai đọan ngất thóang qua; một ca giả đau bụng, oí mửa, mất nước, kiệt sức (cho uống Ipeca), và ca thứ ba giả bị tai nạn xe máy, đau thắt lưng, một chân bị yếu. Các sinh viên được “tập huấn” kỹ,  khai bệnh trơn tru, qua mắt bác sĩ nhận bệnh. Chọn buổi chiều thứ bảy, cuối tuần, là lúc mọi người dễ lơ đễnh nhất để vào bệnh viện. Các “bệnh nhân” được thử máu, truyền dịch, chụp CT, MRI các thứ …

Sau đây là kết quả: Một sinh viên nói “Lúc đó cảm thấy bất lực, hoàn toàn mất tự chủ. Không kiểm soát được. Chẳng biết chuyện gì sẽ xảy ra. Chẳng ai giải thích phải làm xét nghiệm gì, lúc nào, tại sao… cũng đành“nhắm mắt đưa chân”! Người thứ hai là cô sinh viên y khoa năm thứ ba, Lisa Shapiro, nói cô hoàn toàn kinh ngạc thấy bác sĩ rất kiệm lời, lạnh lùng, luôn có vẻ mệt mỏi, như chỉ làm cho xong bổn phận, còn  điều dưỡng thì khá hơn, tử tế hơn một chút.  Cô cảm thấy rất hoang mang, sợ hãi, cô đơn cùng cực. Tất cả đều nói bệnh giả mà thành bệnh thiệt!  Lisa Shapiro nói thêm “ Có cảm giác như mình bị sụp bẫy! Tim đập lọan xạ, huyết áp tăng vọt và có vẻ sốt cao thật sự!”. Người nằm giường kế bên cô là một bà già bệnh nặng, kêu bác sĩ suốt đêm, đèn cứ tắt rồi sáng liên tục làm cô không sao nhắm mắt nổi. Căng thẳng. Bơ phờ. Mệt mỏi!

Được hỏi qua trải nghiệm này, liệu khi ra trường trở thành bác sĩ, cô có quên sạch không? Cô khẳng định không thể nào quên! Cô chỉ nằm viện có 19 giờ đồng hồ mà thấy thời gian dài đăng đẵng. Khi bác sĩ đến thăm bệnh nói cô khá nhiều rồi, cho xuất viện, cô mừng đến phát khóc!

(Đỗ Hồng Ngọc)

http://www.viet-studies.com/DoHongNgo...

 

Hoàng Xuân Sơn: “chợt thấy lòng vui một chút buồn”

“chợt thấy lòng vui một chút buồn”

 

Đó là câu thơ của Hoàng Xuân Sơn (HXS). Tôi đọc được trong thơ Quỳnh. Tập thơ mới mà rất cũ của anh.

“Trong trùng trùng duyên khởi cuộc nhân sinh, những hạt mầm vay mượn có hạt chắc và lép…”. HXS viết. Chắc gì đã chắc. Chắc gì đã lép. Tôi nghĩ. Thơ là tấc lòng. Thốn tâm thiên cổ.

Rồi anh nhắc người bạn Phạm Nhuận: Có hề chi vàng một chút rong rêu.

Phải có hề chi. Vàng, tái, hay xanh thì ‘’cũng đã chín tới’’ (HXS).

Bỗng nhớ Trịnh: Nhìn lại mình đời đã xanh rêu…

mày râu nam tử sao bàng nhược?

sậy yếu lau mềm có thế thôi!

già trơ một chỏm đầu mốc thếch

tóc bạc kể hoài mây vẫn trôi

“bạch vân thiên tải không du du” là vậy. Nó cứ trôi và chẳng cần biết đã vẽ nên những gì trên khoảng không mênh mông kia.

có. không. ừ nhỉ hơi đâu luận

phù vân rồi cũng trắng ngang đầu

Có lần tôi gởi một bài thơ Đường luật cho Ni sư Trí Hải với hai câu mở:

“có có không không có có không?/ không không có có có không không?”. Và Ni sư họa ngay tức khắc: “có cũng không mà không cũng không…”

May thay HXS cũng vừa tìm thấy:

một buổi mai tịnh độ

vân yên hà đương say

mộng đời không ai giữ

thức dưới tạng hoa gầy

Phải rồi. thức dưới tạng hoa gầy chính là trở về với Như Lai rồi đó. Như Quách Thoại sụp lạy cúi dầu khi nghe cái bông bụp hiền lành trước cửa hàng ngày bỗng cất lên tiếng hát…

Khi nghe được “cát bụi mệt nhoài’’ cũng là lúc thấy biết ‘’cát bụi tuyệt vời’’ (TCS)  ra sao.

hạt bụi bay qua nóc nhà thờ

núp vào thánh giá nép vào thơ

trời cao xanh quá lòng vô nhiễm

một phút an nhiên thổi tới bờ

thổi tới bờ là ‘’đáo bỉ ngạn’’. Yết đế yết đế… rồi đó vậy.

Trong “Thả lỏng toàn thân thả lỏng chưa?’’ trên www.dohongngoc.com tôi viết: “(…) hat bụi lang thang/ dính vào hơi thở/ duyên sinh vô ngã/ ngũ uẩn giai không/ từ đó thong dong/ thõng tay vào chợ” (ĐHN). trời cao xanh quá lòng vô nhiễm/ một phút an nhiên thổi tới bờ  thì thõng tay vào chợ được rồi phải không?

Trong bài mười năm, thơ , HXS đề từ ‘’kỷ niệm 10 năm thế vì an sinh’’ khiến tôi ngạc nhiên. Thế vì an sinh ư? Chỉ “thế vì” thôi ư? Có lẽ người thơ đã mỏi mắt đi tìm.

lúc mở lòng ra hứng một mình

bên trời thu tịnh nở huyền kinh

là lúc chín cả mầu oan trái

mười năm. thơ ở lẫn cùng tình

thơ đau nào phải người mông muội

ngôn cú bày ra một cuộc sầu

khí hào dễ có bùng lên. chốc

khuấy bọt bèo tan sóng rượu trào

để rồi thấy ‘thơ ở đâu xa’ kia thôi! Vậy là đã đủ cho thơ Quỳnh. Tôi nghĩ.

Và bỗng muốn nói nhỏ với nhà thơ:

đừng mở miệng. đừng. tơ trời đương xuống

rụng trên đồi và tiếng hát bao la

đừng vội vã hôn sâu vào mật đắng

hồn lưu cư còn thuở trái cây nhà

Nhưng nỗi đau hình như vẫn còn đó. Khôn nguôi.

lũ lượt người về như ong vỡ

một ngày tan biến giữa thinh không

đạp xe trong quãng bình yên ấy

chợt thấy lòng vui một chút buồn

Chợt thấy lòng vui một chút buồn! Phải rồi đó. ‘’một chút buồn’’ để thấy một trời vui. Bởi vui, ấy là nỗi buồn của “yên ba giang thượng sử nhân sầu”!

Cũng làm nhớ Trịnh “Ta mang cho em một chút buồn’’

Chỉ để rồi: “Trong vườn trăng/ Vừa khép những đóa mong manh ” (TCS)…

Khép, cũng chính là mở thôi vậy!

 

Đỗ Hồng Ngọc.

(Saigon 6.7.2017)

…………………………………………………………………………

· Italic: thơ Quỳnh, Hoàng Xuân Sơn, 2017

20 năm “Gió Heo May Đã Về”

20 năm “Gió Heo May Đã Về”

Thư gởi bạn xa xôi,

Phạm Văn Nhàn ‘meo’ bảo Thư Quán Bản Thảo kỳ tới làm số đặc biệt về Lữ Quỳnh, viết gì cho bạn đi. Viết gì? Thơ Lữ Quỳnh mình đã viết không chỉ một lần: Đừng giục cơn sầu nữa sóng ơi!… nhớ không? LQ cũng đã đưa vào tuyển tập.

Hôm nay nói chuyện khác nhé. Mình vốn đánh giá cao cái cách trình bày sách của LQ. Phải nói là bạn có cái ‘gu’ rất hạp với mính, vì thế mà cuốn Gió Heo May Đã Về cũng như tập thơ Vòng Quanh mình đều nhờ LQ trình bày sách. Càphê góc đường nào đó một buổi, trao đổi với nhau vài ba ý gì đó, tức khắc LQ  ‘dựng’ lên cuốn sách OK ngay! Trình bày sách không dễ đâu. Phải có nghệ thuật và phải có… tâm hồn, thấu cảm với tác giả.

Năm 1995, mình được 55 tuổi, vừa nghe chút ‘gió heo may…’ về, và cắm cúi viết. Một tùy bút không giống ai. Tiêu đề toàn là những ca từ của Trịnh Công Sơn, rồi đề từ trên mỗi chương cũng là ca từ TCS (về sau này có người nói nhờ đọc cuốn này mà thấu hiểu thêm về TCS đó bạn ạ!). Đưa Đỗ Trung Quân coi, Đỗ khoái chí viết ngay bài “Như sông vào biển” trên Tuổi Trẻ Chủ nhật ngày đó. Trịnh Công Sơn viết thêm mấy dòng, nét chữ bay bướm, như một lời Bạt. Mình chọn một số minh họa của Đỗ Trung Quân đưa vào các chương sách rất có ý nghĩa. Dĩ nhiên, không phải là một tùy bút y học, tâm lý học, xã hội học, nhân chủng học gì cả mà là một thứ “tả pí lù”, đầy hoang mang của lứa tuổi chớm già này. Tựa sách lúc đầu là Tùy bút viết cho tuổi chớm già. Nghe nặng nề quá. Mình và LQ bàn bạc rồi đổi tựa thành Gió heo may đã về... Sách bất ngờ bán chạy như tôm tươi. Tái bản liên tục. Báo Sàigòn Tiếp Thị thăm dò đưa lên mục Best seller. Chuyện in sách, bán sách gì gì mình giao hết cho LQ lo. Lâu lâu bạn nói sắp tái bản. Lâu lâu bạn nói có chút tác quyền còm đủ càfé. Vậy thôi. Là sướng rồi.

Nay 2017, vừa đúng 20 năm, ngày phát hành Gió heo may đã về, mình nghĩ đến lúc nên đưa vài hình ảnh cuốn sách 20 năm trước coi cho vui nhé. Dịp này không quên cám ơn Trịnh Công Sơn, Đỗ Trung Quân và đặc biệt cảm ơn Lữ Quỳnh, người bạn “mát tay”, có tài trình bày sách… quý hiếm!

Thân mến,

Đỗ Hồng Ngọc.

 

 

 

Bản viết tay của Trịnh Công Sơn:

Minh họa của Đỗ Trung Quân