Θοδωρής Γεωργακόπουλος's Blog, page 3

Μερικές Σκέψεις Για Το Ντοκιμαντέρ Του ΣΚΑΙ Για Το Μάτι

Εδώ, μερικές σκέψεις που έγραψα σε ένα Twitter thread για το συγκλονιστικό ντοκιμαντέρ για το Μάτι. Αν δεν το έχετε δει ακόμη, να το δείτε οπωσδήποτε -> Εδώ.

Το ότι το ελληνικό κράτος είναι ένα ανοργάνωτο μπάχαλο το ξέραμε. Το χάος και ο ερασιτεχνισμός που αποκαλύπτουν οι συνομιλίες δεν προκαλούν έκπληξη. Ξέρουμε πώς λειτουργεί το ελληνικό δημόσιο, πώς στελεχώνεται, πόσο αποτελεσματικό είναι. Αυτή η κυβέρνηση φυσικά δεν άλλαξε τίποτε.

Για παράδειγμα, Γ.Γ. Πολιτικής Προστασίας τότε ήταν κύριος ονόματι Γ. Καπάκης, ο οποίος προερχόταν από την πυροσβεστική μεν, αλλά από τις δημόσιες σχέσεις. Έβγαζε το περιοδικό. Πώς βρέθηκε σε τέτοια κρίσιμη επιχειρησιακή θέση; Ε, ήταν στέλεχος του "Πράττω" του κ. Κοτζιά.

Οι συνομιλίες αποκαλύπτουν ότι τις κρίσιμες ώρες της φωτιάς αποφάσεις παίρνονταν "με εντολή υπουργού" (οι κ. Τόσκας και Σκουρλέτης, αμφότεροι άσχετοι με την κατάσβεση πυρκαγιών) ενώ δυνάμεις πήγαιναν να σβήσουν τη φωτιά στο σπίτι του δημάρχου που "τα έχει καλά με τα κανάλια".

Κανέναν δεν εκπλήσσουν αυτά. Έτσι γίνονταν πάντα τα πράγματα. Απλά μας υπενθυμίζουν ότι είμαστε ο καθένας μόνος του. Όταν ψηφίζουμε αυτούς που διορίζουν τα περισσότερα ανίκανα βύσματα, την ώρα της καταστροφής το μόνο που υπάρχει ανάμεσα σε εμάς και τη φωτιά, είναι τα βύσματα.

Το εκπληκτικό, και το πραγματικά διδακτικό αυτής της καταστροφής είναι άλλο. Το εξαιρετικό ντοκιμαντέρ του Αλ. Παπαχελά και της Μ. Κακαουνάκη δεν το διατυμπανίζει, δεν το επισημαίνει, ούτε το σχολιάζει. Μας αφήνει μόνους μας να το καταλάβουμε.

Το καταλαβαίνουμε όταν μετά από αυτό το μεγαλειώδες φιάσκο βλέπουμε ένα μάτσο άσχετους και υπεύθυνους να παίζουν θέατρο την ώρα που άνθρωποι καίγονται. Το ντοκιμαντέρ σταματάει εκεί, και δεν μας υπενθυμίζει τι έγινε μετά. Αλλά εμείς θυμόμαστε.

Θυμόμαστε πως όλη η νωχελικότητα και η ανικανότητα της κυβέρνησης κατά τη διάρκεια της καταστροφής μετατράπηκαν αμέσως μετά σε μια εντυπωσιακά focused καπατσοσύνη στην προσπάθεια να αποφύγουν τις ευθύνες με ψέματα και μια επίδειξη πρωτοφανούς απανθρωπιάς.
Θυμόμαστε τη συνέντευξη τύπου, το bullying των πυρόπληκτων από στελέχη της κυβέρνησης, τους χάρτες των "εμπρησμών, τη "στραβή στη βάρδια".Ο κ. Καπάκης χρειάστηκε 14 ολόκληρες ημέρες για να παραιτηθεί. Ο κ. Τόσκας 11. Μέχρι τότε η κυβέρνηση τους παρείχε απλόχερα στήριξη, μη και παραδεχτεί ευθύνες.

Το μπάχαλο κι η ανοργανωσιά ήταν αναμενόμενα. Ίσως ποτέ άλλοτε δεν ήταν τόσο ξεχαρβαλωμένος ο κρατικός μηχανισμός, αλλά μην κοροϊδευόμαστε, πάντα μπάχαλο είχαμε. Αυτό που είναι πρωτοφανές και δεν έχει εμφανιστεί ξανά στην πολιτική μας πραγματικότητα, ήταν ο κυνισμός και η απανθρωπιά.

Αυτό είχα γράψει τότε γι' αυτό το θέμα. Κατά τη γνώμη μου αυτό είναι το πιο σημαντικό απ' όλα.

Δεν πρέπει ποτέ να ξεχάσουμε τι έγινε πέρυσι το καλοκαίρι στο Μάτι. Δεν έχει προηγούμενο στην πρόσφατη ιστορία, ούτε το '07, ούτε στο Σάμινα ούτε ποτέ. Μπορεί να μην ήταν το μόνο ή και το ενδεικτικότερο δείγμα γραφής αυτής της κυβέρνησης, αλλά ήταν το πιο τρομακτικό.

Αυτή η καταστροφή δεν αποκάλυψε μόνο την ένδεια του κράτους(που την ξέραμε) αλλά και τον πραγματικό εαυτό των ατόμων που έχουμε διορίσει για να μας προστατεύουν από τέτοιες καταστροφές και, έστω, όταν δεν μπορούν, για να συμπεριφέρονται υπεύθυνα,ηθικά, σαν αξιοπρεπείς άνθρωποι.

Δεν είναι αξιοπρεπείς άνθρωποι.

Σας θυμίζω δε ότι πριν από το ντοκιμαντέρ είχε κυκλοφορήσει το πόρισμα των εισαγγελέων όπου αποκαλύφθηκαν οι συνομιλίες, το χάος, και οι ευθύνες της ΓΓΠΣ, της πυροσβεστικής, της αστυνομίας, των Δήμων και της Περιφέρειας. Είχα γράψει τότε το εξής.

Αν δεν έχετε δει ακόμη το ντοκιμαντέρ, δείτε το. Μοιράστε το και σε όσους πιστεύετε ότι θα το βρουν χρήσιμο. Και μην ξεχάσετε ποτέ τι συνέβη το '18 στο Μάτι. Πέρα από μια φυσική καταταστροφή ή μια αποτυχία του κράτους, ήταν μια κοινωνική ηθική κατάρρευση.

Αυτά Της Είπα Για Να Την Προετοιμάσω, Καθώς Πηγαίναμε Να Δούμε Το Avengers: Endgame

"Λοιπόν, στην ταινία αυτή υπάρχει ένας κακός, ο Θάνος, ήτοι Θανάσης. Είναι κάτι σαν αθάνατος θεός από το διάστημα, χρώματος μωβ, ο οποίος είχε την ιδέα ότι αν σκοτώσει τα μισά έμβια όντα του σύμπαντος οι κοινωνίες θα ευημερήσουν και όλοι θα είναι ευτυχισμένοι, κάτι που βεβαίως δεν βγάζει κανένα νόημα σύμφωνα με το τρέχον επιστημονικό consensus περί οικονομίας και δημογραφίας. Αυτό υπέθετε πως θα το επιτύγχανε φορώντας κάτι χρωματιστά ρουμπίνια και χτυπώντας τα δάχτυλα. Και, πράγματι, στην προηγούμενη ταινία το επέτυχε, μολονότι ένας άλλος θεός, της σκανδιναβικής μυθολογίας αυτός και χρώματος caucasian, είχε την ευκαιρία να τον σταματήσει κόβοντάς του το χέρι που φορούσε το γάντι με κοφτερό τσεκούρι, μα δεν το σκέφτηκε".

"Γενικά πολλοί προσπάθησαν να τον σταματήσουν το Θάνο, ένα μεγάλο και ετερόκλητο μπουλούκι ονόματι "Εκδικητές", και οι ιστορίες τους ήταν το θέμα όλων των προηγούμενων ταινιών, οι οποίες ήταν είκοσι μία. Σε όλες αυτές τις ιστορίες οι υπερήρωες, είτε ο καθένας μόνος του, είτε σε ομάδες, είτε (πολύ σπανιότερα, για λόγους μπάτζετ) όλοι μαζί, προσπαθούσαν να αντιμετωπίσουν μια τρομερή απειλή, διαφορετική κάθε φορά. Οι υπερήρωες αυτοί είναι επίσης πολύ διαφορετικοί μεταξύ τους και κυμαίνονται από τον προαναφερθέντα αθάνατο σκανδιναβό θεό και το Μπέντενικ Μπάντερματς που ξέρει μάγια σα το Βόλντεμορτ αλλά είναι με τους καλούς, μέχρι έναν τοξοβόλο που απλά είναι πολύ εύστοχος (;) κι ένα ρακούν που μιλάει. Επίσης στην ίδια ομάδα είναι ένα πράσινο τέρας που δεν μπορεί να αρθρώσει λόγια και εμφανίζεται όταν ένας επιστήμονας που έχει εφτά PhD (εφτά! ποιος, ποιός το κάνει αυτό στον εαυτό του και γιατί, ποιος ξέρει, πάντως παρ' όλα τα εφτά PhD δεν του πέρασε από το μυαλό να εξηγήσει στο Θάνο ότι η ιδέα του περί υπερπληθυσμού δε βγάζει νόημα) θυμώνει πάρα πολύ, ένα δέντρο που περπατάει και ξέρει μόνο μία λέξη και μία ΑΙ που ήταν σαν την Alexa του Τόνη Σταρκ αλλά μετά απέκτησε κορμί χρώματος μπορντό και αγάπησε κιόλας μιαν. Είναι στην παρέα και η Σκάρλετ Γιοχάνσον, που παίζει μια φόνισσα. Οι πιο διάσημοι, καθώς έχουν από τουλάχιστον δύο ταινίες δικές του ο καθένας, είναι ο Καπετάν Αμέρικα, ο οποίος έχει μια ασπίδα και είναι πολύ δυνατός, ο σκανδιναβός θεός Θωρ που είναι θεός, και ο Τόνη Σταρκ, ο οποίος είναι πάρα πολύ πλούσιος. Ο Τόνη Σταρκ και ο Καπετάν Αμέρικα, ο οποίος λέγεται Στηβ Ρότζερς, κάποια στιγμή τσακώθηκαν, αλλά τα ξαναβρήκανε. Στην παρέα είναι και ο (πολύ πιο διάσημος από όλους αυτούς) Σπάιντερ-Μαν, αλλά αυτός έχει μόνο μία ταινία στη σειρά, καθότι προηγούμενως η Ντίζνεϊ δεν είχε τα δικαιώματα για να τον βάλει στην παρέα. Η Σκάρλετ Γιοχάνσον δεν έχει καμία ταινία".

"Μολονότι οι περιπέτειες όλων αυτών είχαν να κάνουν με υπερφυσικά φαινόμενα, εξωγήινους και μαγείες, σε όλες τους τις ταινίες κατέληγαν να κυνηγιούνται στους δρόμους με αυτοκίνητα και να παλεύουν με μπουνιές και κλωτσιές. Κι αυτό δεν είναι το πιο εξωφρενικό. Ούτε το ότι στις περισσότερες το σενάριο δεν βγάζει κανένα νόημα και οι βασικοί χαρακτήρες κάνουν εντελώς ακατανόητα πράγματα και διαρκείς αψυχολόγητες επιλογές που μετά εύλογα κοροϊδεύει το "HISHE". Ούτε το ότι οι σκηνές δράσεις είναι κατά κανόνα τόσο περίπλοκες και ακατανόητες και "γυρισμένες" επίτηδες από τόσο κοντά που δεν καταλαβαίνει κανείς ποιο πίξελ είναι τι".

Το πιο εξωφρενικό είναι το ότι από αυτές τις είκοσι μία ταινίες έχω δει τις είκοσι.

Αυτό είναι το πιο εξωφρενικό. Είκοσι τέτοιες ταινίες έχουν συνολική διάρκεια σχεδόν δύο ημέρες. Όπερ σημαίνει, έχω αφιερώσει δύο γεμάτες, καθαρές ημέρες από την πολυάσχολη και κατά τα άλλα παραγωγική τελευταία δεκαετία κοιτάζοντας βλοσυρούς εξωγήινους μάγους, θεούς και ρακούν να κυνηγιούνται με τα αυτοκίνητα και να παίζουνε μπουνιές, πρακτικά άνευ λόγου, αιτίας, ή αξιοσημείωτου διακυβεύματος (σχεδόν πάντα το κεντρικό πρόβλημα της ταινίας θα μπορούσε να λυθεί με έναν πολύ απλό και αυτονόητο τρόπο, χωρίς μπουνιές ή κυνηγητά -βλέπε HISHE). Δεν ξέρω πώς μου συνέβηκε αυτό.

Επιπλέον, πρόκειται για δύο ημέρες εντελώς χαμένες. Δεν θυμάμαι σχεδόν τίποτε από όλα αυτά. Σχεδόν καμία υπόθεση από τις ταινίες. Ποιος ήταν ο κακός, τι ήθελε, πως τον σταμάτησαν οι ήρωες, γιατί ήταν σημαντικό, τίποτε. Από όλες αυτές τις ταινίες μόνο δύο ήταν υποφερτές ή έως και διασκεδαστικές για εμένα: Η τρίτη ταινία με το σκανδιναβό θεό, που ήταν slapstick κωμωδία, και μέχρι ενός σημείου και ο Μαύρος Πάνθηρας (αν παραβλέψει κανείς το ότι ο αρχηγός της φανταστικής χώρας του Μαύρου Πάνθηρα επιλεγόταν όταν οι εκλεκτοί της τοπικής ελίτ πλακώνονταν μεταξύ τους με μπουνιές -και μερικά άλλα πράγματα). Όλες οι υπόλοιπες πέρασαν μπροστά από τα μάτια μου και δεν μου άφησαν πια τίποτε, ούτε ο Άιρον-Μαν, ούτε η άλλη με τον χαζούλη από το Parks & Recreation στο διάστημα, ούτε αυτή με τον αειθαλή άνθρωπο-μυρμήγκι (σοβαρά, υπάρχει άνθρωπος-μυρμήγκι -και μάλιστά έχει κι αυτός δύο ταινίες) ενώ ποτέ δεν κατάλαβα τι ήταν η ιστορία με τον αντίζηλο/φίλο (αδερφό; εραστή;) του Καπετάν Αμέρικα που περιφέρεται βλοσυρός σε διάφορες ταινίες και τον οποίο όλοι στην οθόνη θεωρούν πολύ σημαντικό. Δεν θυμάμαι πως τον λένε αυτόν (Μάκη;). Ίσως να έχει ένα χέρι (πόδι;). Τέλος πάντων, όλοι αυτοί και άλλοι πολλοί που ξεχνάω τώρα συγκεντρώθηκαν μαζί στην προηγούμενη ταινία για να νικήσουν το Θανάση και απέτυχαν, και οπότε οι μισοί πέθαναν στο τέλος, κάτι που συγκλόνισε πολύ κόσμο απάνω που είχε αρχίσει να ξεπερνά το χαμό του Νεντ Σταρκ.

Και έτσι φτάσαμε εδώ.

Μεσολάβησε και μια ταινία με την Καπετάνισσα Μάρβελ, την οποία δεν είδα, και τώρα όσοι έχουν απομείνει κάτι θα κάνουν για να νικήσουνε το Θανάση και να ζωντανέψουνε τους νεκρούς. Δεν έχω ιδέα πώς θα το κάνουν αυτό, αλλά εδώ λέει ότι η προσπάθεια θα κρατήσει τρεις ώρες και είμαι σίγουρος ότι θα περιλαμβάνει κυνηγητά με αυτοκίνητα και θα παλέψουν και με τις μπουνιές τους".

Αυτά της είπα για να την προετοιμάσω, καθώς πηγαίναμε να δούμε το Avengers: Endgame.

AirPorTraits: Δεν Υπάρχουν Βαρετοί Άνθρωποι

Ένα αεροδρόμιο, πέρα από την κανονική του λειτουργία, είναι και κάτι άλλο: Ένας κόμβος ανθρώπινων ιστοριών. Όπου που κι αν κοιτάξει κανείς τις βλέπει.

Ανυπόμονοι ταξιδιώτες, οικογένειες στις διακοπές τους, κουρασμένοι επαγγελματίες, μετανάστες. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι που περνούν από το αεροδρόμιο κάθε μέρα, ποιοι είναι; Τι ιστορίες έχουν να μας πουν; Τι θα γινόταν αν τους ρωτούσαμε;

Ε, τους ρωτήσαμε.

Για μερικές εβδομάδες του 2018 γυρίζαμε στους χώρους του Αεροδρομίου της Αθήνας, και μιλούσαμε με τους ανθρώπους, και ακούσαμε τις ιστορίες τους. Η Στέλλα Κάσδαγλη έπαιρνε τις συνεντεύξεις και η Στέφη Κωστή τις φωτογραφίες.

Μείναμε κατάπληκτοι από την ποικιλία, την προθυμία, την ευγένεια και τον ενθουσιασμό των ανθρώπων που πάνε, έρχονται, δουλεύουν και περιμένουν εκεί μέσα. Αν υπάρχει ένα συμπέρασμα που προκύπτει από τις δεκάδες συνομιλίες που είχαμε με ανθρώπους από όλο τον κόσμο στο Αεροδρόμιο της Αθήνας, είναι το εξής:

Δεν υπάρχουν βαρετοί άνθρωποι.

Όλοι έχουν μια ενδιαφέρουσα ιστορία να πουν. Κάποιοι έχουν περισσότερες από μία. Αλλά όλοι έχουν τουλάχιστον μία.

(να ένα πολύ μικρό δείγμα, σε αυτό το στόρι)

Βγάλαμε συνολικά 52 φωτογραφίες -και αντίστοιχες μικρές συνεντεύξεις-, οι οποίες ανεβαίνουν μία μία στο Instagram του Αεροδρομίου κάθε Παρασκευή. Το project πήρε τ' όνομα "AirPorΤraits".

Αυτό τον καιρό υπάρχει, δε, και μια έκθεση στο σταθμό του προαστιακού στο αεροδρόμιο με όλες τις φωτογραφίες και τις ιστορίες για να τις χαζέψει όποιος θέλει. Τη Δευτέρα, 15 Απριλίου η έκθεση θα μεταφερθεί ειδικά για εμάς στο media room του αεροδρομίου, όπου έχουμε συνάντηση με το Bookworm. Μπορείτε να έρθετε για να τη δείτε από κοντά μαζί μας ακόμα κι αν δεν έχετε διαβάσει το βιβλίο του μήνα. Γράφτείτε εδώ.

To AirPorΤraits ήταν ένα project που φτιάξαμε για λογαριασμό του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών (ΑΙΑ) σε συνεργασία με τη JWT. Οι άνθρωποι που βοήθησαν για να υλοποιηθεί ήταν πολυάριθμοί (δεν ήταν απλή υπόθεση, σας πληροφορώ) και σίγουρα θα ξεχάσω κάποιους εδώ, αλλά πρέπει οπωσδήποτε να αναφέρουμε και να ευχαριστήσουμε θερμά την Ιωάννα Παπαδοπούλου, τη Τζένη Βαλλιανου, τη Φαίη Κιζγκάλα και την Έλενα Δημοπούλου από το ΑΙΑ, τη Ζέφη Δεμέναγα, την Ιωάννα Δημοπούλου και τη δημιουργική ομάδα που επιμελήθηκε τα της έκθεσης από τη JWT και ένα σωρό άλλους ανθρώπους από το προσωπικό του αεροδρομίου και εταιρείες που δραστηριοποιούνται εκεί (η κ. Βιργινία Δελχανίδου του ΑΙΑ, η κ. Μαρία Τζόρα της Aegean μεταξύ πολλών άλλων) που βοήθησαν να κάνουμε τη δουλειά και ενίοτε και να αποκτήσουμε πρόσβαση σε χώρους και ανθρώπους όπου οι απλοί επισκέπτες δεν φτάνουν.

Τι Έμαθα Ταξιδεύοντας Για Ένα Μήνα Στις ΗΠΑ

Τον Οκτώβριο του 2018 ταξίδεψα στις ΗΠΑ ως Marshall Memorial Fellow του German Marshall Fund. Μέσα σε 24 ημέρες επισκέφτηκα πέντε πόλεις, μίλησα με πάνω από 120 ειδικούς σε περίπου 50 κλειστές συναντήσεις για μια σειρά από σημαντικά θέματα που αφορούν τις τοπικές κοινωνίες, την πολιτική πραγματικότητα και τις μελλοντικές προκλήσεις. Οι ιδέες που κουβέντιασα και οι εμπειρίες που έζησα ήταν τόσο πυκνές και πολυάριθμες που θα χρειαστώ πολλούς μήνες -ίσως και χρόνια- για τις αποκωδικοποιήσω. Μερικά stories με εικόνες και βίντεο που ανέβαζα επί τόπου μπορείτε να βρείτε στο Instagram. Πρόσφατα διάβασα ξανά τις 25.000 λέξεις σημειώσεων που κρατούσα εκεί, ανάμεσα (και σχεδόν πάντα και μέσα) στα ραντεβού και στα αεροπλάνα. Κάποια πρώτα, σκόρπια, πολύ συνοπτικά συμπεράσματα τα καταγράφω εδώ παρακάτω.  

1.

Στις πόλεις που επισκέφτηκα, κάποιες από τις οποίες έχουν περάσει τεράστιες οικονομικές κρίσεις στο παρελθόν, είδα να αναδεικνύονται τρεις συγκεκριμένοι παράγοντες που παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στο πώς επιστρέφει μια οικονομία από μια κρίση στην ανάπτυξη, στους οποίους συχνά δεν δίνουμε αρκετή σημασία και έμφαση: Τα καλά πανεπιστήμια και νοσοκομεία, η φιλανθρωπία και η μετανάστευση. Θα γράψω λίγο πιο αναλυτικά γι' αυτά τα θέματα αλλού (να μια αρχή), αλλά εν τάχει σημειώνω τα εξής:

• Τα πανεπιστήμια και τα νοσοκομεία αποτελούν σημαντικό παράγοντα ως κοιτίδες και πυρήνες ανθρώπινου δυναμικού υψηλής εξειδίκευσης.

• Ένα παράδειγμα: Στο Πίτσμπεργκ, όπου το Carnegie Mellon έχει ένα από τα καλύτερα τμήματα AI και machine learning στον κόσμο (και το τμήμα robotics είναι επίσης ανάμεσα στα καλύτερα) η Uber έχει επιλέξει να τοποθετήσει το παγκόσμιο κέντρο έρευνάς της για τα αυτόνομα αυτοκίνητα, με περίπου 250 ερευνητές και μηχανικούς. Άλλες εταιρείες του ίδιου κλάδου (Aurora, Argo) έχουν επίσης τα γραφεία τους εκεί.

• Άλλο παράδειγμα: Όλες οι μεγάλες εταιρείες στο χώρο της υγείας έχουν γραφεία και εργαστήρια με χιλιάδες ερευνητές δίπλα ή μέσα στο Texas Medical Center του Χιούστον.

• Σε άλλες πόλεις μπορεί να υπάρχουν και πυρήνες άλλου είδους (πχ άλλες μεγάλες επιχειρήσεις στη Silicon Valley, ο στρατός στο Ισραήλ, κρατικές δομές όπως το Johnson Space Center στο Χιούστον). Είναι όμως σαφές πως μια οικονομία οποιουδήποτε μεγέθους για να βγει από μια κρίση και να επιστρέψει στην ανάπτυξη πρέπει οπωσδήποτε να έχει τουλάχιστον μια δομή που να φιλοξενεί και να παράγει πολύ υψηλού επιπέδου εργατικό δυναμικό. Εφόσον υπάρχει αυτό, μετά οι εταιρείες και οι επενδύσεις θα έρθουν.

Το Πίτσμπεργκ, μια πόλη που έχει και πολύ καλά πανεπιστήμια, και εξαιρετικά νοσοκομεία, και τεράστια φιλανθρωπικά ιδρύματα.

Ο δήμαρχος του Πίτσμπεργκ, Μπιλ Πεντούτο. Μου ζήτησε να δώσω χαιρετισμούς στο Δήμαρχο Καμίνη. Γνωρίζονται από τις 100 Resilient Cities. Μόλις το θυμήθηκα αυτό.

• Ο δεύτερος παράγοντας είναι η φιλανθρωπία. Βοηθά τις κοινωνίες που περνούν κρίση με το να διατηρεί μια υψηλή ποιότητα ζωής και την ελπίδα των πολιτών ζωντανή, στηρίζοντας τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας που μέσα σε μια κρίση τα κράτη εγκαταλείπουν, όπως οι τέχνες, ο πολιτισμός, οι κοινωνικές δράσεις και οτιδήποτε έχει να κάνει με το κοινωνικό κεφάλαιο.

• Σε πόλεις που κατέρρευσαν επειδή οι οικονομικές συνθήκες άλλαξαν (Πίτσμπεργκ όταν έκλεισαν οι βιομηχανίες του χάλυβα, Χιούστον μετά την πετρελαϊκή κρίση), τα τεράστια φιλανθρωπικά κεφάλαια ιδρυμάτων που φτιάχτηκαν από μεγιστάνες των προηγούμενων εποχών (Carnegie, Frick, Mellon, Heinz, Brown, Moody, Jones κλπ), ενεργοποιήθηκαν για να φτιάξουν και να συντηρήσουν τα μουσεία, τα θέατρα, τους πολιτιστικούς χώρους και να αναπτύξουν υπηρεσίες υγείας και εκπαίδευσης και δράσεις αντιμετώπισης της φτώχειας.

• Πέρα από την στήριξη στις τοπικές κοινωνίες, αυτό είχε και μια παράπλευρη συνέπεια: Όταν η οικονομία “γύρισε”, χάρη σ' αυτές τις υποδομές τα μέρη αυτά αποδείχτηκαν ελκυστικά για εργαζόμενους από άλλες περιοχές.

• Όπως μου είπαν, καμία άλλη μικρομεσαία πόλη των ΗΠΑ δεν έχει τα μουσεία και τα θέατρα του Πίτσμπεργκ.

Το πανεπιστήμιο Carnegie Mellon στο Πίτσμπεργκ. Το συγκεκριμένο γλυπτό, που βρίσκεται στην είσοδο του campus, λέγεται "Walking to the sky". Είναι αμφιλεγόμενο. 

• Ο τρίτος παράγοντας είναι η μετανάστευση. Είναι καλά τεκμηριωμένη η αξία της εισροής μεταναστών για μια οικονομία, τα παραδείγματα είναι πολυάριθμα. Σε κάποιες κοινωνίες πλέον γίνονται και αντιληπτά από τους πολίτες.

• Στο Χιούστον δεν κουράζονται να επαναλαμβάνουν καμαρωτοί ότι η πόλη τους είναι «the most diverse city in America».

• “Καμία δύναμη στον κόσμο δεν μπορεί να κάνει το Χιούστον και το Τέξας λιγότερο μαύρο, λιγότερο latino, λιγότερο asian. Κάνε ό,τι θες, χτίσε φράχτες, διώξε δέκα εκατομμύρια που νομίζεις ότι είναι εδώ παράνομα, αλλά τίποτε δεν θα κάνει 63χρονους «Anglos» να κάνουν περισσότερα παιδιά. Έχει τελειώσει. Αυτό είμαστε. Αυτό είναι το μέλλον μας”. – Stephen Klineberg, The Kinder Institute for Urban Research, Χιούστον.

Με το δήμαρχο του Χιούστον Συλβέστερ Τέρνερ και άλλους Fellows, νυν και πρώην, Ευρωπαίους και Αμερικάνους.

Συζητώντας με την πρώην δήμαρχο του Χιούστον, την Ανίς Πάρκερ. Η κ. Πάρκερ εξελέγη το 2010, η πρώτη λεσβία δήμαρχος μεγάλης πόλης στις ΗΠΑ. Γενικά το Τέξας ψηφίζει πολύ διαφορετικά απο ό,τι θα φανταζόταν κανείς. Από τις 11 γυναίκες δημάρχους μεγάλων πόλεων που έχουν εκλεγεί στις ΗΠΑ, οι 6 είναι από το Τέξας. Το Τέξας έχει βγάλει δυο λεσβίες σερίφηδες. Μια κυβερνήτη πρώην αλκοολική. Τη νίκησε ο Μπους -επίσης πρώην αλκοολικός.

• Στο Μαϊάμι τα πράγματα είναι ακόμα πιο θεαματικά.

• Στο φιλελεύθερο κόσμο της Ευρώπης μια ιδανική συνθήκη θέλει τους μετανάστες να έρχονται και να ενσωματώνονται (με τη βοήθεια οργανωμένων δομών) στην κουλτούρα και την κοινωνική πραγματικότητα της χώρας που τους υποδέχεται. Να μαθαίνουν τη γλώσσα, να υιοθετούν τις συνήθειες.

• Στο Μαϊάμι οι μετανάστες των τελευταίων 60 ετών έφεραν τη δικιά τους γλώσσα, τις δικές τους συνήθειες και σήμερα είναι η πλειοψηφία και μια κυρίαρχη υποκατηγορία τους (οι Κουβανοί) κάνουν κουμάντο στο μέρος.

• Στο Μαϊάμι είναι μετανάστης ο γιατρός σου, ο καθηγητής σου, ο δήμαρχος και ο γερουσιαστής σου, και δεν πιάνεις δουλειά (στον τομέα των υπηρεσιών τουλάχιστο) αν δεν μιλάς ισπανικά. Το ψηφοδέλτιο (επτά σελίδες Α4 αυτό που είχαν στις midterms του 2018) είναι σε τρεις γλώσσες (αγγλικά, ισπανικά και γαλλικά κρεόλ της Αϊτής). Και κανένας -ούτε οι "Anglos"- δεν έχει πρόβλημα, κυρίως επειδή το μέρος αναπτύσσεται αλματωδώς.

Το Μαϊάμι ανοικοδομείται με ρυθμούς Κινεζικής πόλης του 2006.

• Η πόλη χαρακτηρίζεται "πρωτεύουσα της Λατινικής Αμερικής" από όλους ανοιχτά. Μεγάλες εταιρείες έχουν τα λατινοαμερικάνικα headquarters τους στο Μαϊάμι (βοηθά και το αεροδρόμιο). Όποτε υπάρχει κρίση σε χώρα της Λατινικής Αμερικής οι πλούσιοι φέρνουν τα λεφτά τους στο Μαϊάμι. Όλοι οι skilled Βενεζουελάνοι που φεύγουν τα τελευταία χρόνια από τη χώρα τους πρώτα πάνε στο Μαϊάμι. Η πόλη ανοικοδομείται με ρυθμούς Κινεζικής μεγαλούπολης.

• Σε μια τέτοια ραγδαία αναπτυσσόμενη πόλη, από ό,τι αποδεικνύεται, ακόμα και οι συντηρητικοί "Anglos" (και οι ντόπιοι Έλληνες που συνάντησα) δεν έχουν καμία αντίρρηση να μάθουν λίγα ισπανικά για να μπορούν να συνεννοούνται. Στην πόλη τους. Στο σπίτι τους.

• Και η μετανάστευση δεν έχει επιπτώσεις μόνο σε συγκεκριμένες πόλεις. Όπως ξέρουμε -και ακούσαμε και σε ομιλία του Φαρίντ Ζακαρία στο University of Miami-, χάρη στη μετανάστευση «σε 5 χρόνια οι ΗΠΑ θα έχουν καλύτερο δημογραφικό προφίλ (σ.σ. περισσότερους νέους) από το Μεξικό. Σε 10 χρόνια θα έχουν καλύτερο δημογραφικό προφίλ από την Κίνα».

Δοκιμάζοντας το Magic Leap στο Μαϊάμι. Κάτι βουλίτσες που πέταγαν έβλεπα. Δεν μπορώ να το περιγράψω. Καλό ήταν, υποθέτω.

Πολλή περαιτέρω συζήτηση και σκέψη χωρούν αυτά, βεβαίως, αλλά θέλω να σημειώσω εδώ πως από τους τρεις τομείς εμείς κάτι κάνουμε με τη φιλανθρωπία (σε κάποιο βαθμό), κάτι κάναμε με τη μετανάστευση τη δεκαετία του '90 (αλλά σήμερα ακολουθούμε τον υπόλοιπο κόσμο απομακρυνόμενοι από οποιαδήποτε ψύχραιμη συζήτηση για το θέμα) αλλά χωλαίνουμε βαθιά σε πανεπιστήμια και επίπεδο δομών παραγωγής και διατήρησης υψηλού επιπέδου ανθρώπινου δυναμικού.

Wynwood, Μαϊάμι. Η χιψτερογειτονιά, με την υπαίθρια έκθεση γκραφίτι.

2.

Οι πολιτισμικές διαφορές ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Ευρώπη είναι πολύ μεγάλες, ακόμα κι αν αναλογιστεί κανείς ότι οι διαφορές ανάμεσα σε διαφορετικούς πληθυσμούς των ΗΠΑ (και αντίστοιχα της Ευρώπης) είναι μεγάλες.

• Οι δεκάδες άνθρωποι (κυρίως μέλη της εκάστοτε μορφωμένης, άρχουσας ελίτ) που συνάντησα επιβεβαίωσαν το συμπέρασμα και μου θύμισαν τους λεμούριους της Μαδαγασκάρης. Κάποιες κοινές γενικές "αξίες" υπάρχουν, κυρίως σε θέματα που έχουν να κάνουν με την ταυτότητα επιμέρους πληθυσμών (θρησκευτική πίστη, ιδεολογικά σχήματα) αλλά πρόκειται για δύο πληθυσμούς που έχουν εξελιχθεί ανεξάρτητα για πάρα πολλά χρόνια, έχοντας τριβή με διαφορετικές προκλήσεις, με αποτέλεσμα να έχουν αναπτύξει εξαιρετικά διαφορετικές προσεγγίσεις ακόμα και σε κοινά θέματα, οι οποίες εν μέρει καλύπτονται από κοινές πολιτισμικές αναφορές, αλλά γίνονται ευδιάκριτες με την παραμικρή αφορμή.

• Και η απόσταση στο μέλλον θα μεγαλώνει. Σύντομα λίγοι Αμερικανοί θα θυμούνται τις κοινές προκλήσεις Ευρώπης-ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Και όπως είδαμε παραπάνω, το μέλλον των ΗΠΑ είναι στα χέρια νέων λατινοαμερικάνικης, ασιατικής ή αφρικανικής καταγωγής, που έχουν λιγότερα να τους συνδέουν με την Ευρώπη κι από τα λίγα που έχουν οι απόγονοι των Γερμανών, Ιρλανδών, Ιταλών (και Ελλήνων) αποίκων.

• Μέσα από αυτές τις αντιθέσεις, ωστόσο, οι Ευρωπαίοι ταξιδιώτες μπορέσαμε να βρούμε πολλά κοινά σημεία μεταξύ μας, κυρίως σε στιγμές θυμηδίας και ετεροπροσδιορισμού, όπως όταν παρακολουθούσαμε σχολιάζοντας σαν σε ντοκιμαντέρ τους Αμερικανούς που μπαινόβγαιναν στο Walmart, ή όταν πυροβολούσαμε με Καλάσνικοφ σε gun range του Τέξας.

• Από όσα είδα και άκουσα, η ιδέα μιας κοινής πολιτισμικής ή αξιακής ταυτότητας των δύο πλευρών του Ατλαντικού (η υποστήριξη της οποίας είναι κατά μία έννοια μέρος της αποστολής του German Marshall Fund) μάλλον δεν επαληθεύεται. 

"Πάρκο Τζορτζ Μπους", στο Χιούστον. Δεν είχα ιδέα τι συνέβαινε εκεί πέρα.

Στο Johnston Space Center του Χιούστον.

3.

Κάτι πιο αφηρημένο, που πάντως άλλαξε σημαντικά στην αντίληψή μου κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού, έχει να κάνει με τον τρόπο που θα έπρεπε να λειτουργεί η πολιτική διαδικασία στο επίπεδο του πραγματικού κόσμου.

• Η ευκαιρία της συναναστροφής με πάρα πολλούς πολύ διαφορετικούς ανθρώπους σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα μου έδωσε μια πρωτόγνωρη αντίληψη για το τι είναι και σε τι συνίσταται ένας "λαός".

• Η πιο δυσάρεστη, -σχεδόν απωθητική- επαφή μου σε όλο το μήνα ήταν με κάποιους ακτιβιστές που διαμαρτύρονταν για το διορισμό του Μπρετ Κάβανο έξω από το Καπιτώλιο, (με τους οποίους συμφωνούσα 150%), ενώ η πιο φιλική και εγκάρδια συνομιλία ήταν με μια φανατική οπαδό του Τραμπ στην πτήση για το Πίτσμπεργκ, η οποία πιστεύει ότι ο Ομπάμα είναι κομμουνιστής και παιδόφιλος (και με την οποία δεν συμφωνώ σε τίποτε απολύτως).

• Αυτή η εικόνα της ιδεολογικής, μορφωτικής και διανοητικής σαλάτας που υπάρχει ανάμεσα σε αυτά τα δύο άκρα δεν με έκανε σοφότερο, ούτε μου αποκάλυψε καμιά κρυφή αλήθεια, αλλά απλά υπογράμμισε γλαφυρά ότι σε μια κοινωνία τόσο τραγικά πολωμένη (πιο πολωμένη κι από τη δικιά μας, σύμφωνα με όσα μου είπαν στο Pew) τίποτε δεν πρόκειται ποτέ να λυθεί με την διαιώνιση της κόντρας.

• Ακόμα κι αν οι μεν "νικήσουν" τους δε, δεν υπάρχει περίπτωση να έρθει κοινωνική ειρήνη και βιώσιμη ευημερία αν οι λύσεις που θα επιβάλουν οι μεν δεν περιλαμβάνουν και τους δε.

Διαμαρτυρίες έξω από το Ανώτατο Δικαστήριο στη Ουάσινγκτον. Λίγες ώρες αργότερα, ο Μπρετ Κάβανο ορκίστηκε στο νέο του αξίωμα.

• Στο πανεπιστήμιο Rice συνάντησα τον Ρικ Γουίλσον, έναν πολιτικό επιστήμονα ο οποίος μελετά τους τρόπους με τους οποίους αντίπαλες ομάδες λύνουν τις διαφορές τους. Αναζητώντας απαντήσεις σε μέρη όπως η Βοσνία, το Αλέπο και το Γιακούτσκ, διαπιστώνει πως ακόμα και ομάδες ανθρώπων που μισιούνται λυσσαλέα μεταξύ τους μπορούν να συνυπάρξουν και να προοδεύσουν φτάνει α) να μην είναι χωρισμένες μεταξύ τους (να ζουν μαζί) και β) να υπάρχουν δομές και θεσμοί που να τους αναγκάζουν να συνεργαστούν προς έναν ή περισσότερους κοινούς σκοπούς. Δεν γίνεται αλλιώς.

• Το μήνυμα που έβγαλα από αυτό το ταξίδι είναι πως ό,τι κι αν σκεφτώ, όποια λύση ή ιδέα κι αν γράψω εγώ σε ένα άρθρο, ή όποια πρόταση πολιτικής κι αν προτείνει η διαΝΕΟσις, θα πρέπει οπωσδήποτε να λαμβάνει υπ’ όψιν και να περιλαμβάνει τους "αντιπάλους". Θα πρέπει να συνηθίσω στην ιδέα ότι οι ιδέες μου δεν θα "νικήσουν", και ότι ο κόσμος ποτέ δεν θα γίνει όπως θα τον ήθελα ή όπως τον φαντάζομαι, επειδή αυτό είναι αδύνατο, επειδή πρέπει να ζήσουμε μαζί με τους άλλους, και κυρίως να συνηθίσω το εξής: Ότι δεν πειράζει.

• Ο καθηγητής Γουίλσον μου είπε: "I am often surprised by how well people will work together. I am surprised how we are not killing each other more".

Και το Χιούστον έχει υπαίθρια έκθεση γκραφίτι, εννοείται.

4.

Τέλος, ένα αναπάντεχο συμπέρασμα έχει να κάνει με την Ελλάδα.

• Από τους περίπου 200 ανθρώπους που συνάντησα (συμπεριλαμβανομένων των οδηγών Uber, baristas στα Starbucks κλπ), δεν υπήρχε ούτε ένας που να μην ήξερε τι είναι η "Ελλάδα". Ούτε ένας.

• Το δε ποσοστό των ανθρώπων που στο άκουσμα του "Ελλάδα" απαντούσαν "έχω πάει" ήταν συγκλονιστικό, έφτανε το 30%, χωρίς υπερβολή.

• Η εμπειρία που είχα ως Έλληνας επισκέπτης στη χώρα αυτή ήταν εντελώς διαφορετική από την εμπειρία που είχαν οι συνταξιδιώτες μου από τη Μολδαβία, τη Βουλγαρία ή τη Ρουμανία. Στην Ελλάδα έχουν πάει πολλοί Αμερικάνοι, την ξέρουν όλοι, και θέλουν να πάνε όλοι. Ως brand είμαστε το ίδιο με τη Γαλλία ή την Ιταλία -και σαφώς ελκυστικότερο από τη Γερμανία.

• Δεν ξέρω πώς να αξιολογήσω το συναίσθημα του να βρίσκομαι σε ένα ξένο μέρος και όλοι να ξέρουν την πόλη από όπου έρχομαι και αυτόματα να υιοθετούν απέναντί μου μια μενταλιτέ επαρχιώτη, επειδή εγώ είμαι από τη διάσημη Αθήνα και αυτοί είναι από το Πίτσμπεργκ, που υποθέτουν πως κανείς εκτός ΗΠΑ (για να μην πω εκτός Πενσιλβάνιας) δεν γνωρίζει ότι υπάρχει. Ήταν πρωτόγνωρο, με γέμισε υπερηφάνεια (εντελώς παράλογη, όπως όταν κάνει triple-double ο Αντετοκούνμπο) και μου άφησε την υποψία μιας αόρατης υπεραξίας, την υποψία ότι οι "32 εκ. επισκέπτες το χρόνο" δεν είναι αξιοζήλευτο ρεκόρ. Είναι λίγοι.

Σε ένα πρωτότυπο δοκιμαστικό όχημα για μια μελλοντική επανδρωμένη αποστολή στον Άρη, πατάω κουμπάκια.

Τα 10 Καλύτερα Βιβλία Που Διάβασα Το 2018

Άλλη μια χρονιά, τελειώνει, άλλη μια σοδειά βιβλία διαβάστηκαν, άλλη μια λίστα προέκυψε, γιατί η αξιολόγηση είναι σημαντικό πράγμα και όταν θες ιδέες για να πάρεις δώρα οι λίστες βολεύουν. Φέτος, όπως θα παρατηρήσετε, η λίστα περιέχει ελάχιστη λογοτεχνία. Όχι επειδή δεν διάβασα λογοτεχνία (αφού έχουμε το Bookworm, δεν αποφεύγεται) αλλά επειδή διάβασα ασυνήθιστα πολλά και πολύ καλά non-fiction βιβλία. Τρία από αυτά τα διάβασα προετοιμαζόμενος για το μεγάλο ταξίδι στις ΗΠΑ, φανταστείτε. Μετά τη λίστα, όπως πάντα, έχουμε και "τα δικά μας", που φέτος ήταν κάμποσα. Του χρόνου αυτά θα είναι μάλλον περισσότερα. 

Πάμε:  

10. Ken Liu - The Paper Menagerie

Αυτή είναι μια συλλογή 15 διηγημάτων από έναν κινεζοαμερικανό συγγραφέα, ο οποίος είναι και ο μεταφραστής των βιβλίων πολλών νέων Κινέζων συγγραφέων επιστημονικής φαντασίας, όπως του Λιου Σισίν, που ήταν στην περυσινή λίστα. Πολύ ωραίες ευαίσθητες ιστορίες με φαντασιακό υπόβαθρο αλλά τους ανθρώπινους χαρακτήρες και τις σχέσεις ως κύριο θέμα. Όπως συνειδητοποίησα προς το τέλος της χρονιάς, μοιάζει -και ταιριάζει- πολύ με τα διηγήματα/νουβέλες της Ούρσουλα Λε Γκεν που επίσης διάβασα φέτος και για λίγο δε μπήκαν στο τοπ-10. 

9. J.D. Vance - Hillbilly Elegy 

Ετούτο το διάβασα ως προετοιμασία για το ταξίδι στις ΗΠΑ. Ήταν χρήσιμο. Περιγράφει την παραγνωρισμένη αλλά τρομερά επίκαιρη (εξαιτίας του τι ψηφίζει) ομάδα των λευκών αμερικανών που ζουν κυρίως στην περιοχή των Απαλάχιων ορέων, από το Κεντάκι και την Πενσιλβάνια μέχρι κάτω τη βόρεια Αλαμπάμα και τη Τζόρτζια. Έχουν κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, από τα προβλήματα πρόσβασης σε σταθερή απασχόληση μετά το κλείσιμο των βιομηχανιών, μέχρι τα μεγάλα προβλήματα αλκοολισμού και χρήσης ναρκωτικών κι από τις τις πολλές διαλυμένες οικογένειες μέχρι την ανεπαρκή εκπαίδευση. Ο συγγραφέας εκεί ζούσε, αυτό ήταν. Μας περιγράφει πώς μεγάλωσε σε αυτό το περιβάλλον, ποιοι είναι πραγματικά οι "hillbillies" που δεν είναι πάρα πολύ φτωχοί, είναι πάρα πολύ πατριώτες και ψηφίζουν Τραμπ, και πώς ο ίδιος ξέφυγε και σπούδασε στο Γέιλ, χωρίς ποτέ πάντως να απορρίψει τους δεσμούς του με αυτή την πραγματικότητα, που είναι κομμάτι της ταυτότητάς του. 

8. Juval Noah Harari - 21 Lessons for the 21st Century

Το τρίτο βιβλίο του πολύ διάσημου Ισραηλινού καθηγητή είναι σαν σύνθεση των προηγούμενων δύο. Διαβάζεται νεράκι σε σε βάζει να σκεφτείς τα πολύ σημαντικά θέματα που θα μας απασχολήσουν στο άμεσο μέλλον, από τα εργασιακά μέχρι την τεχνητή νοημοσύνη. Βεβαίως, δεν είναι επιστημονικό κείμενο, και οι απόψεις του συγγραφέα μπλέκονται με τα ερευνητικά δεδομένα χωρίς να είναι σαφές τι είναι τι σε κάποια σημεία, αλλά δεν πειράζει και τόσο. Και αυτό όπως και τα Homo Deus και Sapiens είναι τροφή για σκέψη, όχι δόγμα. 

7. Michiko Kakutani - The Death of Truth

Ένα μικρό δοκίμιο της πάλαι ποτέ τρομερής βιβλιοκριτικού των New York Times. Το διάβασα σε αεροπλάνα και ξενοδοχεία και ήταν εντελώς αναπάντεχο εύρημα, η καλύτερη σύνοψη των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η δημοκρατία στην εποχή μας. Η Κακουτάνι έχει διαβάσει τα πάντα και συμπυκνώνει ό,τι έχει γραφτεί ως τώρα για το λαϊκισμό, την κρίση εμπιστοσύνης σε θεσμούς, πολιτικά συστήματα και ΜΜΕ, χωρίς να σου τρίβει στη μούρη την δικιά της αποψάρα (με την οποία όπως και να 'χει συμφωνώ), αν και θα μπορούσε. Είναι μικρό και γρήγορο, πολύ ωραίο. 

6. Hans Rosling - Factfulness

Ετούτο είναι από αυτά τα βιβλία που μας λένε τι ωραίος που είναι ο κόσμος σήμερα και πόσο λάθος κάνουμε αν νομίζουμε ότι όλα πάνε στραβά. Αλλά το λέει με ωραίο, ορθολογικό και χαριτωμένο τρόπο, χωρίς διδακτισμό ή έπαρση. Ο Ρόσλινγκ, που έχει και πολύ ωραία TED talks αν σας ενδιαφέρει, έγραψε αυτό το βιβλίο με τo γιο του και τη νύφη του λίγο πριν πεθάνει. Είναι γεμάτο με στοιχεία και ιστορίες που δείχνουν όχι μόνο τα βασικά δεδομένα του κόσμου μας αλλά και τη σημασία της προσωπικής έρευνας, της περιέργειας και της προσωπικής ευθύνης του καθενός, να μάθει τι συμβαίνει γύρω του διαβάζοντας, ρωτώντας και αναζητώντας συνέχεια. Παρεμπιπτόντως να πω εδώ ότι το hardcover είναι πάρα πολύ ωραία έκδοση. Επίσης, έχει κυκλοφορήσει και στα ελληνικά. 

5. George Packer - The Unwinding 

Και αυτό το διάβασα για την προετοιμασία για το ταξίδι. Είναι μια χαρτογράφηση των ΗΠΑ τις τελευταίες δεκαετίες, μέσα από τις πραγματικές ιστορίες ανθρώπων. Εναλλάσσονται οι ιστορίες κυρίως τεσσάρων Αμερικανών, αλλά ενδιάμεσα υπάρχουν και μικρά κομμάτια για ιστορίες διάφορων άλλων, ακόμα και διασήμων. Η ποικιλία των ζωών, οι κοινές προκλήσεις αλλά και οι σημαντικές διαφορές ανάμεσα στους ανθρώπους και τις ευκαιρίες που τους δόθηκαν δημιουργεί συνολικά ένα αποτέλεσμα εξαιρετικό, πολύ σημαντικότερο από τις επιμέρους ιστορίες. Πάρα πολύ ωραίο το εύρημα και εξαιρετικό το βιβλίο. Το οποίο, μιας και τα λέμε όλα εδώ, μου βράχηκε στις διακοπές και φούσκωσε, και το άφηνα να λιάζεται στον καυτό ελληνικό ήλιο για μέρες, μέχρι να στεγνώσει. Τι ωραίο μέρος που είναι, αυτό στο οποίο ζούμε. 

4. Μιν Τζιν Λι - Πατσίνκο

Το μόνο βιβλίο στα ελληνικά στη λίστα, διαπιστώνω, το μόνο μυθιστόρημα, και το μόνο από τα 12 του Bookworm (κάποια, ομολογουμένως, είχαν διαβαστεί προηγούμενες χρονιές -αλλά και πάλι). Και παραλίγο να μην είχε επιλεγεί καν. Το πήρα από τη λίστα με τα βιβλία που μας στέλνουν μόνο και μόνο επειδή είναι πάρα πολύ ωραίο το σχήμα του, βαρύ και στιβαρό, με ωραίο χαρτί και πολύ όμορφο εξώφυλλο, οπότε είπα να το ξεφυλλίσω για λίγο. Τρεις ημέρες αργότερα το τελείωσα, διαβάζοντας σε κάθε ελεύθερο τρίλεπτο. Είναι η ιστορία τεσσάρων γενεών Κορεατών μεταναστών στην Ιαπωνία. Unputdownable, που λένε. 

3. Matthew Desmond - Evicted

Το τρίτο βιβλίο που διάβασα για να μάθω περισσότερα για τις σύγχρονες ΗΠΑ ήταν αυτό, αλλά μου έμαθε πολύ περισσότερα. Ο δημοσιογράφος που το έγραψε έζησε για πολύ καιρό με αληθινά φτωχούς Αμερικανούς στο Μιλγούκι, θέλοντας να μελετήσει το φαινόμενο των εξώσεων στις φτηνότερες, φτωχότερες περιοχές της πόλης. Το αποτέλεσμα δεν έχει σχέση με real estate. Είναι μια μελέτη πάνω στη φτώχεια και μια απεικόνιση ενός κόσμου που δεν έχει ποτέ καμία ευκαιρία να γλιτώσει από τον αέναο κύκλο της ανέχειας. Είναι σκληρό, σπαρακτικό και ανθρώπινο. Απαραίτητο. 

2. Dave Eggers - The Monk of Mokha

Κι ετούτο ήταν ένα αναπάντεχο διαμάντι. Η αληθινή ιστορία ενός μετανάστη από την Υεμένη στο Σαν Φρανσίσκο που, χωρίς να ξέρει τίποτε από καφέ, αποφάσισε να στήσει μια επιχείρηση εισαγωγής υψηλής ποιότητας καφέ από την πατρίδα του. Βεβαίως, εκεί απάνω που είχε αυτή την ιδέα, στην Υεμένη ξέσπασε ο πόλεμος. Η ιστορία είναι συναρπαστική, και δεν έχει καμία σημασία το ότι είναι και αληθινή. Διαβάζεται σαν μυθιστόρημα. 

1. Robert A. Caro - The Path To Power

Το καλύτερο μέρος της βιογραφίας του Λίντον Τζόνσον που γράφει ο αμερικανός δημοσιογράφος Ρόμπερτ Κάρο εδώ και σαράντα χρόνια είναι το τέταρτο. Το είχα διαβάσει παλαιότερα αυτό. Φέτος διάβασα (ή, πιο σωστά, άκουσα σε audiobook) και τα τρία άλλα μέρη. Πολλοί λένε ότι το καλύτερο είναι το τρίτο, που περιγράφει τη θητεία του (και την κυριαρχία του πάνω) στη Γερουσία. Μπορεί όντως να είναι το ουσιαστικότερο, αν είστε κάπως άρρωστος με τις λεπτομέρειες της πολιτικής. Ωραίο ήταν και το δεύτερο, όπου βλέπει κανείς πόσο απατεώνας και παλιάνθρωπος ήταν ο Λίντον Τζόνσον, τις πιο σκοτεινές του στιγμές, πώς έβγαλε λεφτά όταν τον ξέβρασε η πολιτική, πώς έκλεψε τις εκλογές όταν θέλησε να ξανατρυπώσει. Αλλά εγώ εδώ επιλέγω το πρώτο. Δεν είναι μόνο η εξιστόρηση των νεανικών χρόνων του (ποιος νοιάζεται) αλλά κυρίως η χαρτογράφηση μιας αλλόκοτης, άγριας χώρας που δαμάστηκε από αλλόκοτους, περίεργους ανθρώπους. Για να φανταστείτε, το αντικείμενο του βιβλίου (ο Λίντον Τζόνσον) δεν εμφανίζεται παρά μόνο μετά τις πρώτες 5 ώρες του audiobook. Εξαιρετικό. 

Τα δικά μας

Εφέτος κυκλοφόρησαν και μερικά βιβλία άλλα, στα οποία οικογενειακώς ή επαγγελματικώς βάλαμε ένα χεράκι και τα οποία σας προτείνω ως δώρα για ανθρώπους που συμπαθείτε. 

Στη διαΝΕΟσις βγάλαμε την "Επόμενη Ευρώπη", μια συλλογή κειμένων για το μέλλον της Ε.Ε., τα οποία γράφτηκαν ειδικά για εμάς από πολύ σημαντικούς και γνώστες. Την επιμελήθηκα και μπορώ να σας πω ότι καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της κουβέντας που γίνεται διεθνώς για το θέμα, και μάλιστα από διάφορες οπτικές γωνίες. Εδώ μπορείτε να διαβάσετε την εισαγωγή μου κι εδώ το κείμενο του Γιούνκερ. 

Ο "Γρίφος των 100 Χρόνων" είναι πολύ διαφορετικό βιβλίο. Είναι, βασικά, ένα βιβλίο σχεδόν-αυτοβελτίωσης,καθώς εξηγεί μεν πώς θα αλλάξουν τα πάντα στον τρόπο που εργαζόμαστε, εκπαιδευόμαστε και συνταξιοδοτούμαστε στο κοντινό μέλλον, αλλά επιπλέον περιέχει συγκεκριμένες συμβουλές και σενάρια για το πώς θα προσαρμόσουμε τη ζωή μας για να ανταπεξέλθουμε. Οι συμβουλές απευθύνονται και στα κράτη και τις επιχειρήσεις, που πρέπει να αλλάξουν άρδην, αλλά και στους μεμονωμένους πολίτες, στον καθένα μας. Γι' αυτό το βιβλίο δεν έκανα τίποτε, μόνο τις διαπραγματεύσεις για τα δικαιώματα και ενέκρινα και το εξώφυλλο. Θα σας αρέσει. Εδώ μπορείτε να διαβάσετε το επίμετρο του Πλάτωνα Τήνιου. 

Αν, δε, ψάχνετε μιαν εναλλακτική στις παραδοσιακές πριγκίπισσες των παραμυθιών, ώστε τα μικρά αγόρια και κορίτσια της ζωής σας να αποδομήσουν καθιερωμένα τοξικά στερεότυπα από νωρίς, όριστε. Η "Πριγκίπισσα Αθηνά" της Στέλλας Κάσδαγλη, με τα σκίτσα του Τόμεκ Γιοβάνη, είναι μια αλλιώτικη πριγκίπισσα που ψάχνει να βρει μια δουλειά να κάνει γιατί δεν μπορεί να κάθεται, που συνειδητοποιεί ότι δεν χρειάζεται σώνει και καλά να είναι όμορφη και που απορρίπτει υποχρεωτικούς "πρίγκιπες" καθώς δεν της είναι καθόλου απαραίτητοι. Κυκλοφορούν τα τρία πρώτα βιβλία της σειράς (θα βγουν άλλα δύο το 2019) από τις εκδόσεις Πατάκη. Προτείνω να αρχίσετε από το φούξια. Ούτε σ' αυτό έκανα τίποτε. 

Τέλος, η δική μου νουβέλα που έγραψα για ένα project του Αεροδρομίου της Αθήνας το 2017 κυκλοφορεί από τα τέλη της προηγούμενης χρονιάς σε e-book (τόσο τέλη, που ήταν σχεδόν φέτος, οπότε μετράει) αν θέλετε να την κατεβάσετε και εφόσον σας αρέσουν τα σύντομα αστυνομικά μυστήρια. 

Καλό διάβασμα και καλό 2019 σε όλους. 

Και μερικά λινξ

Τα 5 καλύτερα βιβλία που διάβασα το 2017 

Τα 5 καλύτερα βιβλία που διάβασα το 2016 

10 βιβλία που θέλω να διαβάσω τώρα και που πιθανότατα δεν θα τελειώσω ποτέ 

Το Τεχνολογικό Λεξικό Του Αύριο - Part II

Τι θα μας κάνουν τα ρομπότ; Τι είναι η εικονική πραγματικότητα και πώς ξέρετε ότι αυτή που ζούμε δεν είναι εικονική πραγματικότητα; Τι δουλειά έχει η τράπεζα στο κινητό μου; Και τι είναι το ΚΡΣΠΡ πώς το λένε, και τι κάνει στα γονίδιά μου;

Όλες οι απαντήσεις στο δεύτερο μέρος αυτού του αφιερώματος για τις ιδέες, τα concept και τις τεχνολογίες που μας απασχολούν περισσότερο σήμερα και που δείχνουν τι θα μας απασχολεί περισσότερο αύριο. 

(διαβάστε το πρώτο μέρος εδώ)

Robots

Εδώ έχουμε μια κατηγορία τεχνολογιών που είναι αρκετά διάσημη. Δεν χρειάζεται να σας πω εγώ τι είναι ρομπότ. Και τον Ασίμοφ σας μπορεί να έχετε διαβάσει, και τον Εξολοθρευτή τον έχετε δει, και το Wall-E, οπότε ξέρετε τι είναι. Επιπλέον, έχουμε ήδη αναφέρει πράγματα που λίγο-πολύ μπορούν να θεωρηθούν ρομπότ (τα drones), παρακάτω θα πούμε και για άλλη μια κατηγορία (τα αυτοκίνητα), ενώ έχουμε ήδη μιλήσει για την τεχνητή νοημοσύνη. Τι άλλο μένει να πει κανείς;

Κυρίως ένα πράγμα: ότι τα ρομπότ που μας έφερε η φυσιολογική τεχνολογική ανάπτυξη τελικά δεν μοιάζουν πάρα πολύ με αυτά που προέβλεπε η επιστημονική φαντασία. Αν εξαιρέσει κανείς κάποια ανθρωποειδή που έχουν δημιουργηθεί κυρίως για λόγους μάρκετινγκ, τις σκούπες και άλλα IoT αντικείμενα, τα περισσότερα και τα χρησιμότερα ρομπότ στον κόσμο μας σήμερα είναι μηχανές που συναρμολογούν ή κατασκευάζουν απλά ή περίπλοκα προϊόντα (αυτοκίνητα, καραμέλες, αλουμινένια κουτάκια, άλλα ρομπότ). Αυτά είναι τα ρομπότ της εποχής μας, μηχανές που κάνουν πρώην χειρωνακτικές δουλειές. Είναι μια πραγματικότητα αρκετά πιο πεζή από αυτή που φανταζόμασταν όταν οραματιζόμασταν «το μέλλον» κάποτε, Αλλά, από την άλλη, ποιος είχε φανταστεί τις σκούπες;

Διαβάστε για το θέμα: 

Μήπως ανησυχούμε υπερβολικά για τις βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις των ρομπότ στην αγορά εργασίας; 

Τι θέλουν να μάθουν τα ρομπότ; 

Και επίσης, αυτή η ενδιαφέρουσα συζήτηση: 

Self-Driving Cars

 Πολλά ρομπότ δεν τα παίρνουμε καν χαμπάρι, αλλά αυτά εδώ θα αλλάξουν τις ζωές μας με εντελώς οφθαλμοφανείς και απτούς τρόπους και μάλιστα δεν θα αργήσουν και πάρα πολύ. Τα αυτόνομα αυτοκίνητα. Ή ρομπότ αυτοκίνητα. Ή αυτοκινούμενα αυτοκίνητα. Δεν ξέρω πως θα τα λέμε τελικά, αλλά αυτό που ξέρω είναι ότι ως ανθρωπότητα κάναμε ένα γλωσσικό έγκλημα, σπαταλήσαμε την ωραιότατη λέξη “αυτοκίνητα” σε εκείνα τα χειροκίνητα οχήματα που τα οδηγούσανε οι άνθρωποι, παρ’ όλο που δεν ήταν καθόλου “αυτοκίνητα”. Δεν πήγαιναν μόνα τους. Ετούτα εδώ που συζητάμε πηγαίνουν μόνα τους, είναι αυτοκίνητα, ετούτα θα έπρεπε να αποκαλούμε έτσι.

Τέλος πάντων.

Τα ξέρετε αυτά, οπωσδήποτε έχετε διαβάσει γι’ αυτά. Είναι τα αυτοκίνητα που έχουν μια σειρά από πολλών ειδών αισθητήρες οι οποίοι διαβάζουν το δρόμο γύρω τους και τις συνθήκες που επικρατούν πολλές χιλιάδες φορές το δευτερόλεπτο και έχουν κι ένα κομπιούτερ που παίρνει τις αποφάσεις και οδηγάει για να σας πάει στον προορισμό σας με ασφαλή και γρήγορο τρόπο. Η ιδέα είναι ότι στο κοντινό μέλλον, όταν θα οδηγούν μόνο τέτοια στους δρόμους, δεν θα υπάρχουν μποτιλιαρίσματα ή φανάρια (καθώς τα αυτοκίνητα θα μιλούν και μεταξύ τους, δεν θα συγκρούονται και θα ρυθμίζουν τις προτεραιότητες μόνα τους) και θα αλλάξει εντελώς ο τρόπος με τον οποίο βλέπουμε την αυτοκίνηση. Δεν θα υπάρχει λόγος να έχει ο καθένας το δικό του αυτοκίνητο -το δεύτερο μεγαλύτερο κόστος για τα περισσότερα νοικοκυριό, μετά το σπίτι-, θα μπορούμε να μετακινούμαστε με έναν γιγάντιο στόλο αυτόνομων ταξί. Θα αλλάξει ακόμα και η μορφή των πόλεων -φανταστείτε μόνο όλες αυτές τις θέσεις παρκαρίσματος που θα είναι πια περιττές.

Μπορεί να μην απέχουμε πολύ από αυτή την πραγματικότητα αλλά, βέβαια, δεν έχουμε φτάσει ακόμα εκεί. Προς το παρόν τα αυτόνομα αυτοκίνητα που έχουμε δεν είναι πάρα πολύ αυτόνομα.

Γενικά τα σημερινά αυτοκίνητα χωρίζονται σε έξι κατηγορίες ανάλογα με το πόσο “αυτόνομα” είναι (από 0 ως 5). Αν το αυτοκίνητο που οδηγείτε έχει Cruise Control, για παράδειγμα, ή αυτό το κόλπο που παρκάρει μεν μόνο του αλλά εσείς πατάτε το γκάζι, τότε είναι Level 1. To Level 2 είναι αυτό στο οποίο το αυτοκίνητο μπορεί να πάει μόνο του, αλλά ο οδηγός πρέπει να είναι έτοιμος να αναλάβει τον έλεγχο ανά πάσα στιγμή. Το Level 5 είναι αυτό στο οποίο το αυτοκίνητο δεν χρειάζεται να έχει καν τιμόνι -οδηγεί αποκλειστικά μόνο του.

Σήμερα κάποιες εταιρείες υποστηρίζουν ότι συγκεκριμένα μοντέλα τους που είναι σήμερα διαθέσιμα είναι Level 3 (Tesla, Audi και άλλα), και πολλές εταιρείες δοκιμάζουν Level 4 οχήματα (Waymo, Uber) αλλά φυσικά δεν κυκλοφορούν Level 5 οχήματα πουθενά (εκτός από πρωτότυπα designs σε εκθέσεις). Πολλοί θεωρούν ότι χρειάζονται ακόμα ένα-δυο τεχνολογικά άλματα για να φτάσουμε ως εκεί. Άλλοι είναι πιο αισιόδοξοι, πιστεύουν πως είμαστε πολύ πιο κοντά από ό,τι νομίζουμε.

Πάντως υπάρχουν ακόμα πολλά πράγματα που μπερδεύουν τους σημερινούς αισθητήρες (το χιόνι, τα πουλιά, γέφυρες, σκιές, αφρός στο δρόμο, αυτοκόλλητα στις πινακίδες) και πολλά θέματα που θα πρέπει να λυθούν πριν τετράτροχα ρομπότ ξαμοληθούν στο δρόμο. Οι δοκιμές όμως είναι ενθαρρυντικές, τα οχήματα βελτιώνονται ολοένα και όλοι αντιλαμβάνονται ότι είναι θέμα χρόνου μέχρι να αρχίσουν να οδηγούν καλύτερα από εμάς. Ελάχιστοι πιστεύουν πως τα παιδιά που γεννιούνται σήμερα θα χρειαστεί να βγάλουν δίπλωμα οδήγησης ποτέ. Κι αυτό είναι καλό πράγμα. Ξέρετε γιατί είναι καλό;

Επειδή 1,2 εκατομμύρια ζωές χάνονται κάθε χρόνο στους δρόμους του πλανήτη σε τροχαία ατυχήματα, το 96% των οποίων οφείλονται σε ανθρώπινο λάθος. Με τα ρομποταυτοκίνητα οι απώλειες δεν θα γίνουν μηδέν, τουλάχιστον όχι αμέσως, αλλά θα μειωθούν τόσο δραματικά που κάποτε -και αυτό το κάποτε πιθανότατα θα ζήσουμε για να το προλάβουμε- η ιδέα ότι οι άνθρωποι οδηγούσαν μόνοι τους μεταλλικά θηρία βάρους δύο τόνων με εκατό χιλιόμετρα την ώρα θα φαντάζει φριχτά επικίνδυνη κι παράλογη.

Διαβάστε για το θέμα: 

Αυτό το white paper για το μέλλον της αυτοκίνησης. 

Fintech

Εδώ έχουμε πάλι έναν όρο που δεν αντιστοιχεί σε κάτι απολύτως απτό και συγκεκριμένο, αλλά σε μια κάπως θολή κατηγορία πραγμάτων. Είναι ενδιαφέρων όρος: ουσιαστικά περιγράφει τις εταιρείες και τις τεχνολογίες που φιλοδοξούν να αλλάξουν τα πράγματα στον κλάδο των οικονομικών υπηρεσιών. Το έχουμε ξαναπεί, η τεχνολογία έχει προκαλέσει έκρηξη και αναμπουμπούλα σε πολλούς κλάδους (στις επικοινωνίες, στα ΜΜΕ, στο λιανικό εμπόριο) και αναμένεται να ανατινάξει και πολλούς άλλους, αλλά εδώ έχουμε ένα κομμάτι της παγκόσμιας οικονομίας τόσο καίριο, σημαντικό και μεγάλο, που για το δικό του “disruption” χρειάζεται μια ειδική λέξη.

Επιχειρήσεις “Fintech” λοιπόν είναι όσες χρησιμοποιούν ψηφιακά μέσα για να προσφέρουν πολύ ευκολότερα ή πολύ φτηνότερα “οικονομικές” υπηρεσίες, δηλαδή τραπεζικές/χρηματοπιστωτικές, ασφαλιστικές, επενδυτικές ή άλλες παρόμοιες. Το PayPal, για παράδειγμα, είναι μια τέτοια υπηρεσία: Επιτρέπει σε ανθρώπους να μεταφέρουν χρήματα χωρίς να μεσολαβεί τράπεζα. Συστήματα πληρωμών όπως το Μ-Pesa, το Apple Pay, το Alipay και άλλα είναι επίσης τέτοιες υπηρεσίες. Συστήματα διαχείρισης πληρωμών από επιχειρήσεις όπως η Stripe ή η Square, οnline τράπεζες όπως η Ν26 και η Atom, συστήματα διαχείρισης οικονομικών όπως η Mint, υπηρεσίες διαχείρισης κρυπτονομισμάτων όπως η Coinbase, online ασφαλιστικές εταιρείες όπως η Oscar, εταιρείες που χορηγούν μικροδάνεια όπως η Avant και η Kabbage, είναι μερικά άλλα παραδείγματα. Μπορεί να μη χρησιμοποιείτε κανένα από αυτά. Όμως οπωσδήποτε έχετε αντιληφθεί ότι κάτι έχει αλλάξει τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Πολλά από τα πράγματα που κάποτε ήταν δύσκολα ή που χρειαζόταν να στηθείτε σε μια ουρά για να κάνετε πλέον γίνονται από το κινητό σας τηλέφωνο.

Εδώ, βεβαίως, πρέπει να σημειώσει κανείς δύο πολύ σημαντικά πράγματα: Πρώτον, ότι οι τεχνολογίες που αναπτύσσονται και το όλο “disruption” στο χώρο του FinTech δεν συμβαίνει μόνο από τις πολλές νέες εταιρείες που είδαν ευκαιρία και έσπευσαν, αλλά και από τις πολλές πολύ μεγάλες εταιρείες που προϋπήρχαν στο χώρο. Η Google και το Facebook ήρθαν από αλλού και κυριάρχησαν στον χώρο των media και της διαφήμισης, η Amazon ήρθε από το πουθενά και κυριάρχησε στο λιανικό εμπόριο, αλλά στο FinTech τα πράγματα δεν έγιναν ακριβώς έτσι. Αν και συμβαίνουν ενδιαφέροντα και ελπιδοφόρα πράγματα στο χώρο, οι τράπεζες, οι ασφαλιστικές εταιρείες, η Visa κι η Mastercard δεν θα αντικατασταθούν από τα προαναφερθέντα startups, επειδή καινοτομούν και οι ίδιες και μάλιστα όχι μόνο στον τομέα των καταναλωτικών προϊόντων που ξέρουμε, αλλά και στο B2Β του κλάδου, που είναι άλλη μεγάλη υπόθεση. Ο λόγος εν μέρει είναι το δεύτερο πράγμα που αξίζει να σημειώσει κανείς: ότι η αγορά οικονομικών υπηρεσιών είναι μια ιδιαίτερα ρυθμισμένη αγορά, έχει πολλούς και πολύπλοκους κανόνες και εμπόδια, οπότε το “disruption” είναι πολύ πιο δύσκολο εκεί. Δεν μπορεί ο κάθε προγραμματιστής στο δωμάτιό του να φτιάξει ένα app για να τινάξει στον αέρα τον τρόπο που λειτουργούν οι τράπεζες. Ρωτήστε και τις online τράπεζες τι αδειοδοτήσεις έπρεπε να πάρουν για να λειτουργήσουν ως τράπεζες. Τι τράβηξε η ψυχούλα τους.

Παρ’ όλα αυτά, ο δρόμος των αλλαγών μοιάζει αναπόφευκτος και εδώ.

CRISPR

Λοιπόν, εδώ έχουμε ένα πράγμα το οποίο διαφέρει πολύ από τα υπόλοιπα επειδή δεν προέρχεται από τον κόσμο της ψηφιακής τεχνολογίας, οπότε είναι λίγο πιο δύσκολο να το εξηγήσει κανείς. Αλλά ας κάνουμε μια απόπειρα. Το CRISPR (προφέρεται “Κρίσπερ” -ωραίο όνομα για φρυγανιέρα, ή πατατάκια) είναι μια σχετικά νέα και πολυσυζητημένη μέθοδος επέμβασης και επεξεργασίας του γενετικού υλικού, πολύ ακριβέστερη και αποτελεσματικότερη από τις προηγούμενες. Κοιτάξτε να δείτε τι έγινε:

Πριν από μερικά χρόνια, επιστήμονες εντόπισαν μια αξιοσημείωτη αλληλουχία στο γενετικό υλικό κάποιων βακτηρίων, η οποία αποτελούνταν από θραύσματα DNA ιών που στο παρελθόν είχαν επιτεθεί στο βακτήριο. Το βακτήριο χρησιμοποιούσε αυτά τα κομμάτια του γενετικού του υλικού ώς “μνήμη”. Κάθε φορά που δεχόταν νέα επίθεση, αυτά τα κομμάτια ενεργοποιούνταν φτιάχνοντας RNA (το άλλο νουκλεϊκό οξύ που υπάρχει στους πυρήνες των κυττάρων, αυτό που μεταφράζει το DNA σε πρωτεΐνες) και ένα ένζυμο, το Cas9. Το RNA πήγαινε και κόλλαγε στον ιό και, αν ήταν ταίριαζε, και άρα όντως επρόκειτο για άλλη μια επίθεση από τον ίδιο ιό, τότε ερχόταν το ένυμο Cas9 και πετσόκοβε το DNA του ιού. Και πάει ο ιός. Με άλλα λόγια, τα βακτήρια θυμούνταν τους ιούς που τους είχαν επιτεθεί στο παρελθόν και χρησιμοποιούσαν το ίδιο τους το γενετικό υλικό για να τους εξουδετερώνουν στο μέλλον. Φανταστείτε το RNA ως σύστημα ταυτοποίησης και το ένζυμο σαν ψαλίδι. Τα συγκεκριμένα βακτήρια είχαν αναπτύξει έναν τρόπο να διαβάζουν το DNA των ιών, και να το κόβουν. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι αυτό ήταν ένα εξαιρετικό σύστημα κοπτοραπτικής πάνω στο DNA και, ως εκ τούτου, ένα εργαλείο το οποίο θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν με παρόμοιο τρόπο για να κόψουν συγκεκριμένες τοποθεσίες στο γενετικό υλικό οποιουδήποτε οργανισμού. Ακριβώς αυτό κάνουν εδώ και μερικά χρόνια.

Η ιδέα είναι ότι η μέθοδος αυτή, χρησιμοποιώντας και άλλα ένζυμα και με διάφορες μικρές παραλλαγές θα μπορεί να εντοπίσει και να “κόψει” προβληματικά ή ελαττωματικά σημεία του γενετικού υλικού στον πυρήνα των κυττάρων. Υπάρχουν πολλές πολύ σοβαρές ασθένειες που οφείλονται σε προβλήματα σε ένα συγκεκριμένο γονίδιο, για παράδειγμα, όπως η κυστική ίνωση και η δρεπανοκυτταρική αναιμία. Θεωρητικά, με αυτή τη μέθοδο οι επιστήμονες θα μπορούσαν να εντοπίζουν το ελαττωματικό γονίδιο και να το “κόβουν”, αντικαθιστώντας το με ένα “υγιές”. Βεβαίως, απέχουμε ακόμα αρκετά από αυτό το σημείο.

Προς το παρόν πάρα πολλές ερευνητικές ομάδες από όλο τον κόσμο δουλεύουν πυρετωδώς για να δοκιμάσουν και να τελειοποιήσουν τη μέθοδο. Άλλες αναπτύσσουν διαγνωστικές μεθόδους με βάση αυτήν, άλλες δουλεύουν πάνω στον εντοπισμό γενετικών αιτίων πιο περίπλοκων ασθενειών, όπως ο καρκίνος. Κανένας ακόμα δεν έχει ανοίξει τη συζήτηση περί γενετικής θεραπείας, καθώς αυτό είναι ένα ακανθώδες ηθικό θέμα. Βλέπετε, αν κάποιος πάει να πειράξει το DNA των σωματικών σας κυττάρων (πλην ωαρίων και σπερματοζωαρίων δηλαδή), το πολύ πολύ να σας κάνει μια μικρή ή μεγάλη ζημιά. Τίποτε δεν θα περάσει στις επόμενες γενιές. Γενετικές θεραπείες σε γενετικά κύτταρα ή σε βλαστοκύτταρα (τα πρώτα εμβρυικά κύτταρα, που έχουν τη δυνατότητα να μετατραπούν σε οποιονδήποτε ιστό στη συνέχεια), όμως, κληρονομούνται. Όταν η τεχνολογία φτάσει στο σημείο να μπορεί να κάνει τέτοιες αλλαγές, μια σοβαρή συζήτηση θα είναι απαραίτητο να γίνει.  

VR

Η πρώτη φορά που φόρεσα κάσκα Virtual Reality ήταν πάνω από δέκα χρόνια πριν. Ήταν μεγάλη και βαριά, δεν χώραγε τα γυαλιά μου οπότε δεν έβλεπα πολύ καλά, και στα δέκα δευτερόλεπτα είχα ζαλιστεί τόσο πολύ που παραλίγο να σωριαστώ στο πάτωμα της έκθεσης τεχνολογίας. Ήταν μια ιδέα πολύ μπροστά από την εποχή της τότε, αλλά κοιτάχτε να δείτε τι γίνεται με τις ιδέες που είναι πολύ μπροστά από την εποχή τους: κάποια στιγμή, η εποχή τους έρχεται.

Αυτό που λέμε VR είναι οι τεχνολογίες που δίνουν τη δυνατότητα στο χρήστη να βρεθεί σε ένα πλήρως ανεπτυγμένο εναλλακτικό κόσμο χρησιμοποιώντας τουλάχιστον κάποιες από τις αισθήσεις του. Ουσιαστικά πρόκειται για ποιοτική διαφορά: αντί να βλέπεις έναν άλλο κόσμο σε ένα παράθυρο (μια οθόνη), φοράς μια κάσκα και τον βλέπεις παντού γύρω σου. Η διαφορά με το AR που είδαμε στο πρώτο μέρος είναι ότι εκείνο σου δείχνει τον πραγματικό κόσμο με επιπλέον πληροφορίες -ε, στο VR βλέπεις (και ακούς και, σε κάποιες περιπτώσεις, αισθάνεσαι) έναν εντελώς άλλο κόσμο.

Παρ’ όλο που η θεωρητική διαφορά από τους κόσμους που προβάλλονται σε οθόνες (π.χ. στα videogames) είναι μικρή, τεχνικά τα άλματα που πρέπει να γίνουν για να προβάλλει ένα μηχάνημα έναν τέτοιο κόσμο κατευθείαν στα μάτια μας ώστε να νομίζουμε ότι είμαστε εκεί είναι πάρα πολύ μεγάλα. Για παράδειγμα, οι οθόνες που θα πρέπει να είναι πολύ κοντά στα μάτια μας για να γεμίζουν το οπτικό πεδίο, θα πρέπει να δείχνουν ελαφρά διαφορετική εικόνα (για να δημιουργείται η ψευδαίσθηση του τρισδιάστατου) και η εικόνα θα πρέπει να είναι πολύ υψηλής ανάλυσης και να ανανεώνεται με εξαιρετικά υψηλή συχνότητα, αφ’ ενός για να είναι πειστικό το εφέ, και αφ’ ετέρου για να μη ζαλιζόμαστε όποτε κουνάμε το κεφάλι.

Γι’ αυτό άργησε τόσο πολύ να έρθει η εποχή του VR. Μόλις τώρα αρχίζει να γίνεται διαθέσιμο hardware αρκετά ισχυρό για να μπορέσει να φτιάξει και να προβάλλει στα μάτια μας αυτούς τους κόσμους. Θεωρητικά, ακόμα και το κινητό σας τηλέφωνο, αν το βάλετε σε μια από τις πολλές θήκες που κυκλοφορούν και τρέξετε το κατάλληλο software μπορεί να κάνει αυτή τη δουλειά. Υπάρχουν ήδη εφαρμογές από ΜΜΕ όπως οι New York Times, VR ταινιάκια και, βέβαια, παιχνίδια. Όσο βελτιώνονται οι υποδομές των δικτύων εμφανίζονται και πιο ευφάνταστες (και μελλοντικά χρησιμότερες) εφαρμογές. Ο καλύτερος τρόπος για να τα δει κανείς είναι ένα ειδικό μηχάνημα όπως το Oculus Rift (που το έχει αγοράσει το Facebook). Βεβαίως δεν έχουμε φτάσει ακόμα στο σημείο που πρέπει -ακόμα και το Oculus Rift χρειάζεται να συνδέσεις την κάσκα με ένα πολύ ισχυρό κομπιούτερ για να παίξει το εξαιρετικά απαιτητικό software. Απέχουμε ακόμα αρκετά μέχρι την εποχή που αυτή η δουλειά θα γίνεται από ένα ζευγάρι σκούρα γυαλιά.

Αλλά θα έρθει. Πλέον φαίνεται. Η εποχή έχει σχεδόν φτάσει.

Και τότε θα ανοίξει μια άλλη συζήτηση: όταν θα μπορείς να φοράς τα γυαλιά και να βρίσκεσαι σε ένα μέρος που μοιάζει σαν την έρημο Ατακάμα, ακούγεται σαν την έρημο Ατακάμα, ίσως και μυρίζει σαν την έρημο Ατακάμα, τότε γιατί να πας στην έρημο Ατακάμα; Σκεφτείτε το.

Θα Πάω Στην Αμερική (Για Ένα Μήνα)

Και τώρα, μια προσωπική ανακοίνωση. Εφέτος, το έτος 2018, είμαι κάτι που λέγεται Marshall Memorial Fellow ενός οργανισμού που λέγεται German Marshall Fund of the United States. Ο οργανισμός αυτός δημιουργήθηκε από το Γερμανικό κράτος το 1972 ως απάντηση-ευχαριστία για το Σχέδιο Μάρσαλ που ανοικοδόμησε τη Γερμανία μετά τον πόλεμο, και έχει ως στόχο τη σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ. Κάθε χρόνο επιλέγουν 30-40 Αμερικανούς και Ευρωπαίους από τους χώρους της πολιτικής και της κοινωνίας των πολιτών και στέλνουν τους μεν στην Ευρώπη και τους δε στις ΗΠΑ για ένα μήνα, οργανώνοντας συναντήσεις, επισκέψεις και ξεναγήσεις με σκοπό να καταλάβουν καλύτερα πώς λειτουργούν οι απέναντι, και να επιστρέψουν γεμάτοι επαφές, γνωριμίες και γνώσεις. 

Εκεί θα είμαι τον Οκτώβριο του 2018, λοιπόν. Ολόκληρο τον Οκτώβριο. 

Κατά σειρά θα επισκεφτώ τις εξής πόλεις: Ουάσινγκτον (όπου ξεκινούν όλοι μαζί) και μετά Πίτσμπεργκ, Μαϊάμι, Χιούστον και τέλος Νέα Υόρκη (όπου καταλήγουν όλοι μαζί). Το εξαιρετικά πυκνό πρόγραμμα θα περιλαμβάνει πολλές συναντήσεις με πολιτικούς, εκπροσώπους φορέων, επιχειρήσεις και φορείς της κοινωνίας των πολιτών. Όπως αντιλαμβάνεστε, είμαι ενθουσιασμένος και ευγνώμων για την ευκαιρία, αφ' ενός επειδή στις τρεις από τις πέντε πόλεις δεν έχω ξαναπάει και αφ' ετέρου (και κυρίως), επειδή αυτή η εποχή είναι κρίσιμη για τις ΗΠΑ. Ζούμε ιστορικές στιγμές, όπως έχετε αντιληφθεί. Ο κόσμος έχει έρθει τα πάνω κάτω. Θα πάω εκεί λίγες εβδομάδες πριν από τις εκλογές για τη Γερουσία και το Κογκρέσο, μέσα στην τούρλα της προεκλογικής περιόδου, για να δω με τα ίδια μου τα μάτια τι συμβαίνει, πώς μοιάζει η φαινομενική διάβρωση ενός δημοκρατικού πειράματος 240 χρόνων από τα μέσα και αν υπάρχουν έστω και λίγοι -ή έστω και ένας- λόγος αισιοδοξίας. Ποιος ξέρει τι θα δω και τι θα μάθω, ποιος ξέρει τι θα βγει από όλα αυτά. Ίσως ένα άρθρο. Ίσως ένα βιβλίο. 

Το πρόγραμμα αυτό, παρεμπιπτόντως, μοιάζει πολύ σοβαρό και απαιτητικό. Το έχουν κάνει στο παρελθόν διάφοροι σπουδαίοι, ο Μακρόν, η Μογκερίνι (όπως αρέσκονται να τονίζουν οι υπεύθυνοι), ο Βίκτωρ Όρμπαν (αυτόν σαν κάπως να τον κρύβουν) οπότε και οι συμμετέχοντες που θα είναι μαζί μου θα είναι ενδιαφέροντα μέρη του λόγου, μια κάποια ευρωπαϊκή αφρόκρεμα -κι αυτό θα είναι επίσης θέμα ενδιαφέρον προς μελέτη. 

Όπως αντιλαμβάνεστε, θα μένετε ενήμεροι για ολα αυτά, για τα τεκταινόμενα και τις εξελίξεις κατά τη διάρκειά του, ειδικά αν με παρακολουθείτε και στα σόσιαλ μύδια (θα γονατίσει το Instagram), ή αν λαμβάνετε το εβδομαδιαίο νιουζλέτερ, που υποθέτω ότι το λαμβάνετε. 

Και ασφαλώς θα έχουμε πολλά να πούμε και μετά. 

 

Το Τεχνολογικό Λεξικό Του Αύριο - Part 1

Το αύριο είναι ένα μεγάλο μέρος. Περιλαμβάνει εποχές ολόκληρες, έναν ωκεανό εξελίξεων και αλλαγών που κανείς δεν μπορεί να προβλέψει. Μπορούσε κανένας το 1988 να φανταστεί ότι τριάντα χρόνια αργότερα θα κοιτάγαμε συσκευές στο μέγεθος της παλάμης μας διαβάζοντας live μηνύματα του Προέδρου των ΗΠΑ και ότι ένας μόνιμος τρόμος των ανθρώπων θα ήταν το να μείνουν χωρίς ίντερνετ; Όχι. Μπορεί κανείς να φανταστεί τι θα κοιτάμε και τι θα μας τρομάζει το 2048; Επίσης όχι. Στη συζήτηση που γίνεται σήμερα, όμως, επικρατούν πολλοί όροι και πολλά concepts που οπωσδήποτε θα παίξουν ρόλο στο μέλλον. Σίγουρα κάτι θα βγει από όλα αυτά. Από εκεί μέσα κάτι θα προκύψει. Το πρόβλημα κοιτάξτε ποιο είναι: είναι πάρα πολλά, εξαιρετικά πολύπλοκα και δυσνόητα. Επιπλέον, ο ενεργός και ανήσυχος άνθρωπος σήμερα δεν προλαβαίνει να τα επεξεργαστεί και να τα μελετήσει όλα, έχει τόσα ερεθίσματα και τόσες προσλαμβάνουσες να απορροφήσει.

Στην παρακάτω λίστα -χωρισμένη σε δύο μέρη, καθώς κάθε ένα πιάνει χώρο- συγκεντρώνω μερικά από αυτά τα concepts που θα διαμορφώσουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο το μέλλον, για να έχετε να ανατρέχετε, όποτε χρειάζεται. Ελπίζω να σας φανεί χρήσιμη.

ΑΙ - Τεχνητή Νοημοσύνη

Ένα πρόσφατο βιβλίο που γράφτηκε για την επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης έχει τον τίτλο “Our Final Invention”. Η τελευταία μας εφεύρεση. Είναι κάπως απλοϊκό βιβλίο, όχι ιδιαίτερα ψύχραιμο ή ισορροπημένο, αλλά η ιδέα που υποστηρίζει είναι απλή: Όταν κατασκευάσουμε μια γενική τεχνητή νοημοσύνη, μια μηχανή δηλαδή που διαθέτει την ικανότητα να κάνει οτιδήποτε μπορεί να κάνει ένας ανθρώπινος εγκέφαλος και μάλιστα πολύ πιο γρήγορα και αποτελεσματικά, τότε ο ανθρώπινος πολιτισμός όπως τον γνωρίζουμε θα έχει τελειώσει. Το συγκεκριμένο βιβλίο θεωρεί αυτή την προοπτική ως κάτι πολύ κακό. Υπάρχουν και αντίθετες απόψεις. Ωστόσο το σίγουρο είναι πως ό,τι κι αν γίνει στο απώτερο μέλλον (θα σας πω τι να διαβάσετε περί αυτού) σε εγγύτερο χρονικό πλαίσιο οι τεχνητές νοημοσύνες του παρόντος και του κοντινού μέλλοντος θα κάνουν πολλά, πολύ πιο ήπια και ευεργετικά πράγματα.

Με τον όρο τεχνητή νοημοσύνη, το λοιπόν, ενοούμε οποιαδήποτε μηχανή εκτελεί από μόνη της δράσεις για την επίτευξη του σκοπού της, χωρίς τη λεπτομερή καθοδήγηση ενός χειριστή. Αυτός είναι ένας πολύ ευρύς ορισμός, βεβαίως, και περιλαμβάνει ακόμα και εφαρμογές που έχουμε μέσα στο σπίτι μας ή μέσα στη συσκευή που κοιτάζετε αυτή τη στιγμή, “έξυπνους” θερμοστάτες, videogames, το Google. Βεβαίως η τεχνητή νοημοσύνη είναι κάτι που προβλεπόταν από την επιστημονική φαντασία εδώ και πολλές δεκαετίες, αλλά μόνο τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί αφ’ ενός αρκετά ισχυρό hardware και αφ’ ετέρου νέες τεχνικές ανάπτυξης software που να κάνουν όλα τα φανταστικά σενάρια ρεαλιστική πραγματικότητα.

Σήμερα οι πιο διάσημες “ειδικές” τεχνητές νοημοσύνες (δηλαδή αυτές που κάνουν πολύ καλά μόνο ένα συγκεκριμένο πράγμα) είναι αυτές που νικάνε τους ανθρώπους σε πολύ δύσκολα παιχνίδια όπως το σκάκι και το Go. Υπάρχουν σήμερα προγράμματα που μπορείς να τους δείξεις ένα videogame χωρίς να τους πεις τίποτε, κι αυτά αρχίζουν να παίζουν, σιγά σιγά καταλαβαίνουν τον σκοπό του παιχνιδιού, γίνονται όλο και καλύτερα και μέσα σε απίστευτα μικρό χρονικό διάστημα καταρρίπτουν τα ρεκόρ των καλύτερων ανθρώπων-παικτών. Αυτό το επίτευγμα πλέον δεν εξαρτάται μόνο από την γυμνή υπολογιστική ισχύ των μηχανών -επαγγελματίες παίκτες του Go (ένα παιχνίδι με τόσο μεγάλη ποικιλία πιθανών κινήσεων που είναι εντελώς αδύνατο για ένα μηχάνημα να τις επεξεργαστεί όλες) δήλωσαν κατάπληκτοι από την ποιότητα και τη στρατηγική του Alpha Go της Google. Πέρα από τα παιχνίδια, όμως, οι τεχνητές νοημοσύνες προχωρούν γοργά και σε άλλους τομείς. Ο Watson της ΙΒΜ, που στο παρελθόν κέρδιζε τους ανθρώπους στο παιχνίδι γνώσεων Jeopardy, πλέον χρησιμοποιείται στον τομέα των διαγνώσεων καρκίνου. Στο μέλλον αντίστοιχο software θα οδηγεί τα αυτοκίνητα, θα ελέγχει γραμμές παραγωγής, θα κάνει ιατρικές γνωματεύσεις και θα επεξεργάζεται νομικές υποθέσεις, και όλα αυτά θα τα κάνει αυτόνομα και πολύ καλύτερα από οποιονδήποτε άνθρωπο ή ομάδα ανθρώπων. Ολόκληρα επαγγέλματα θα επηρεαστούν από αυτές τις εξελίξεις και η ζωή μας θα γίνει καλύτερη και πολύ πιο πλούσια με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Αυτές οι εφαρμογές είναι πολύ πιθανό να μετασχηματίσουν ολόκληρες κοινωνίες με συγκλονιστικούς, δύσκολα προβλέψιμους τρόπους.

Αν και αυτές οι “ειδικές” τεχνητές νοημοσύνες είναι μια ρεαλιστική βεβαιότητα, και θα τις βλέπουμε όλο και πιο έντονα τις επόμενες δεκαετίες, για να φτάσουμε σε μια “γενική” τεχνητή νοημοσύνη, δηλαδή software που μπορεί να εκτελέσει όλες τις διανοητικές λειτουργίες που εκτελούν τα ανθρώπινα όντα, θα χρειαστεί τουλάχιστον ένα τεχνολογικό άλμα και αρκετά περισσότερος χρόνος. Μάλλον. Πάντως οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ότι με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο κάποια στιγμή θα την φτιάξουμε, ή θα δημιουργηθεί από μόνη της. Τότε κανείς δεν ξέρει τι θα γίνει. Μια μηχανή με ιλιγγιώδη υπολογιστική ισχύ και γενική νοημοσύνη θα μπορεί να γίνεται “εξυπνότερη” εκπαιδεύοντας τον εαυτό της με κάθε χιλιοστό του δευτερολέπτου που περνά. Φανταστείτε ένα μυρμήγκι. Φανταστείτε τώρα ότι κατασκευάζουμε μια οντότητα που είναι πιο έξυπνη και ισχυρή από εμάς όσο πιο έξυπνοι και ισχυροί είμαστε εμείς από τα μυρμήγκια, και η οποία θα γίνεται ολοένα και εξυπνότερη αυτόνομα, από μόνη της. Τι θα έκανε; Τι θα μας έκανε; Πολλοί πολύ έξυπνοι άνθρωποι ανησυχούν γι’ αυτό το θέμα, άλλα άλλοι είναι και αισιόδοξοι, καθώς πιστεύουν ότι θα είναι εξαιρετική εξέλιξη αυτή, ότι θα βοηθήσει το είδος μας να πάει παρακάτω. Αν έχετε χρόνο, αξίζει να διαβάσετε για το θέμα. Ίσως έτσι να είστε καλύτερα προετοιμασμένοι. Κάποιοι από εσάς, οι νεότεροι, ενδέχεται να το προλάβετε. 

Σχετικά με το θέμα, διαβάστε:

Nick Bostrom - Superintelligence

Ray Kurzweil - The Singularity is Near

Max Tegmark - Life 3.0

AR - Augmented Reality

Θυμάστε το Google Glass; Εκείνο το γυαλάκι που φορούσες πάνω από το μάτι και σου έδειχνε πράγματα ενώ περπατούσες; Που το είχα βγάλει βόλτα στην Αθήνα τότε; Δεν υπάρχει πια, δεν βγήκε καν ποτέ κανονικά στην αγορά, αλλά ήταν μια ενδιαφέρουσα δοκιμή πάνω σε αυτό εδώ το θέμα που συζητάμε. Οι εφαρμογές AR ή, για να το πούμε σε αδέξια ελληνικά “επαυξημένης πραγματικότητας”, είναι εφαρμογές που παρουσιάζουν στο χρήστη τεχνητές πληροφορίες πάνω στον πραγματικό κόσμο. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα: Τα στοιχεία που παρουσιάζονται στο κόκπιτ των μαχητικών αεροπλάνων ή στο παρμπρίζ των ακριβών αυτοκινήτων ας πούμε. Κοιτάς εσύ έξω από το παράθυρο και το μηχάνημα σου δείχνει πληροφορίες που σε ενδιαφέρουν και συμπληρώνουν ή επεξηγούν αυτά που βλέπεις. Πολλές τέτοιες εφαρμογές έχουν εμφανιστεί τα τελευταία χρόνια, ειδικά στις φορητές συσκευές, χρησιμοποιώντας την κάμερα και τους αισθητήρες των κινητών τηλεφώνων και των tablets. Ένα app του ΙΚΕΑ, ας πούμε, σου επιτρέπει να δεις πώς χωράνε τα έπιπλα στο πραγματικό σου δωμάτιο -απλά κοιτάς το δωμάτιο όπως φαίνεται από την κάμερα του κινητού και το software προσθέτει live στην εικόνα τα τραπέζια και τα κρεβάτια με τις σωστές διαστάσεις που θα είχαν. Το Pokemon Go είναι ένα άλλο παράδειγμα, το παιχνίδι στο οποίο περπατάς έξω στον κανονικό κόσμο και μέσα στην οθόνη του κινητού εμφανίζονται τα πόκεμον που μοιάζουν να περπατάνε σε παγκάκια και πεζοδρόμια που πραγματικά έχεις μπροστά σου. Υπάρχουν άπειρα apps-ψηφιακές μεζούρες, για να μετράς το ύψος του απέναντι τοίχου, ας πούμε, ή τουριστικά apps που σου δίνουν πληροφορίες για την περιοχή στην οποία βρίσκεσαι και τα αξιοθέατα που κοιτάζεις. Βεβαίως, υπάρχουν και πολύ πιο σοβαρές εφαρμογές στον κατασκευαστικό κλάδο, στο βιομηχανικό σχεδιασμό, το design και την αρχιτεκτονική. Κάποιες από αυτές τις εφαρμογές θέλουν το χρήστη να φοράει ολόκληρο κράνος με ημιδιαφανή γυαλιά στα οποία προβάλλονται εικόνες ή άλλες πληροφορίες πλαισιώνοντας την εικόνα του πραγματικού κόσμου.

Το στοίχημα για το εγγύς μέλλον, βεβαίως, είναι τα γυαλιά.

Γιατί το Google Glass δοκιμάστηκε, λοιδορήθηκε, καταργήθηκε και πάει, αλλά η ιδέα μιας στρώσης πληροφορίας ανάμεσα στο μάτι και τον πραγματικό κόσμο εξακολουθεί να έχει νόημα και αξία, και μια καλή εφαρμογή αυτού παραμένει ζητούμενο. Το 2015 το World Economic Forum ζήτησε από 800 ειδικούς στον τομέα της τεχνολογίας να προβλέψουν πότε θεωρούν ότι θα συμβούν μια σειρά από μεγάλες τεχνολογικές αλλαγές. Το 85,5% αυτών πιστεύουν ότι μέχρι το 2025 “το 10% των γυαλιών οράσεως που πωλούνται θα είναι συνδεδεμένα στο ίντερνετ”.

Ειδικά αυτό το τελευταίο εγώ το περιμένω πώς και πώς.

Blockchain

Εδώ έχουμε την περίπτωση μιας τεχνολογίας που ελάχιστοι καταλαβαίνουν και πολύ περισσότεροι είναι βέβαιοι ότι θα παίξει πολύ σημαντικό ρόλο στο μέλλον. Εγώ ανήκω σε μια γκρίζα κατηγορία κάπου ανάμεσα. Κοιτάξτε πώς έχουν τα πράγματα.

Τo blockchain είναι ένα πρωτόκολο, όπως το TCP/IP. Μια σειρά από τεχνικούς κανόνες, ουσιαστικά, που περιγράφουν τη δομή ενός δικτύου. Στη συγκεκριμένη περίπτωση πρόκειται για ένα αποκεντρωμένο δίκτυο το οποίο μοιράζεται κάτι σαν σημειωματάριο ή κατάστιχο, μια λίστα στην οποία καταγράφονται συναλλαγές ανάμεσα στους κόμβους του δικτύου. Το δίκτυο πρέπει να επικυρώσει κάθε συναλλαγή πριν αυτή καταγραφεί στη λίστα, και μετά την καταγραφή της είναι ορατή σε όλους. Αυτό είναι όλο. To blockchain είναι ένα δίκτυο που επιτρέπει την έγκυρη, ασφαλή και κρυπτογραφημένη καταγραφή συναλλαγών χωρίς να χρειάζεται να υπάρχει κάποιο κεντρικό σημείο που να κάνει αυτή τη δουλειά.

Ωραία.

Και τι το κάνεις αυτό το πράγμα;

Καλή ερώτηση. Βασικά, τέτοιας μορφής δίκτυα μπορεί να είναι χρήσιμα σε κάθε περίπτωση που δυο μέλη θέλουν να κάνουν κάποιας μορφής συναλλαγή μεταξύ τους (να δώσουν λεφτά ο ένας στον άλλο, να υπογράψουν ένα συμβόλαιο, να ανταλλάξουν κάτι) και θέλουν να εξασφαλίσουν ότι η συναλλαγή θα γίνει χωρίς ο ένας να κοροϊδέψει τον άλλο. Οι χρηματικές συναλλαγές είναι ένα καλό παράδειγμα. Το να δώσεις λεφτά σε κάποιον άλλο γίνεται με πολλούς τρόπους (από το PayPal και τις πιστωτικές κάρτες μέχρι τη Western Union) αλλά σε όλες αυτές τις περιπτώσεις υπάρχει ένα κεντρικό σημείο (η εταιρεία) που εξασφαλίζει ότι η συναλλαγή γίνεται με ασφάλεια και ότι όλοι παίρνουν αυτό που θέλουν. Ε, με το blockchain δεν χρειάζεται να υπάρχει καμία εταιρεία. Το δίκτυο καταγράφει κάθε συναλλαγή (κρυπτογραφημένα), οπότε η εμπιστοσύνη εξασφαλίζεται “αποκεντρωμένα”.

Η πιο γνωστή εφαρμογή αυτής της αναμφισβήτητα πολύ βαρετής τεχνολογίας είναι το bitcoin και τα άλλα “κρυπτονομίσματα”, αλλά υπάρχουν κι άλλες πιθανές εφαρμογές. Μια χώρα, ας πούμε, θα μπορούσε να διατηρεί τα στοιχεία γεννήσεων και θανάτων με τέτοιο τρόπο. Ή τους τίτλους και τις μεταβιβάσεις γης. Ή τη διαδικασία χορήγησης πιστοποιητικών. Στην Αυστραλία δημιουργήθηκε ένα παράδειγμα που μου άρεσε πάρα πολύ και για το οποίο εδώ και πολύ καιρό ήθελα να γράψω. Το Flux είναι ένα πολιτικό κόμμα που χρησιμοποιεί blockchain, το οποίο συμμετείχε κανονικά στις εκλογές, με σκοπό να εκλέξει βουλευτές. Η ιδέα ήταν πως όλα τα μέλη θα έχουν από μία ψήφο, την οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν για να ψηφίσουν σε κάθε θέμα ή να την παραχωρήσουν σε κάποιον άλλο για να ψηφίσει για λογαριασμό τους. Οι βουλευτές θα ήταν αναγκασμένοι στη συνέχεια να ψηφίσουν στο κοινοβούλιο όπως τους υπαγόρευσε η πλειοψηφία. Κι όλα αυτά χωρίς κεντρική διαχείριση της πλατφόρμας από “το κόμμα” ή από καμία κεντρική επιτροπή, αλλά αποκεντρωμένα, στο blockchain.

Βεβαίως, η τεχνολογία έχει διάφορα προβλήματα. Πρώτον, η πιο πετυχημένη της εφαρμογή, το Bitcoin, έχει υπάρξει αλλοπρόσαλλα ασταθής ως “νόμισμα” και επιπλέον αποδεικνύεται αδιανόητα ενεργοβόρα. Δεύτερον, οι εφαρμογές της παραμένουν εξαιρετικά εξειδικευμένες και/ή ακατανόητες, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις είναι σαν να προσπαθούν να λύσουν ένα πρόβλημα που δεν υπάρχει. Γιατί καλό και αποκεντρωμένο το Bitcoin, ας πούμε, αλλά του παίρνει λεπτά ή και ώρες για να καταγράψει μια συναλλαγή που οποιαδήποτε πιστωτική κάρτα υλοποιεί σε milliseconds και μάλιστα καταναλώνοντας πολύ λιγότερη ενέργεια.

Γιατί όμως ενθουσιάζονται τόσο πολύ οι ευαγγελιστές του blockchain; Πρώτα απ’ όλα, είναι δικαιολογημένα ενθουσιασμένοι επειδή κατάλαβαν τι είναι το blockchain. Αυτό είναι το ένα. Δεν είναι λίγο. Δεύτερον, επειδή όντως πρόκειται για εξαιρετικά ενδιαφέρον concept. Ίσως αυτό που λείπει να είναι ένα killer app που θα καταφέρει να προσφέρει μια πραγματικά χρήσιμη υπηρεσία σε μεγάλους αριθμούς πολιτών μιας ή περισσοτέρων χωρών, χωρίς (κι αυτό είναι κρίσιμο) να τους αναγκάσει να καταλάβουν τι είναι το blockchain.

Drones

Τα ξέρετε τα drones. Τα έχετε δει όλοι, να πετάνε ζουζουνίζοντας πάνω από δεξιώσεις γάμων. Έχετε δει βιντεάκια στο YouTube τραβηγμένα με drones, ίσως να είδατε και την τελετή έναρξης των φετινών χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων στην Κίνα με τα φωτεινά drones που σχημάτιζαν τους Ολυμπιακούς Κύκλους στον ουρανό, πιθανότατα τα έχετε δει και σε καταστήματα με ηλεκτρονικά, οποιοσδήποτε μπορεί να αγοράσει ένα. Ωστόσο, δεν είναι αυτά τα μόνα drones που υπάρχουν. Και οπωσδήποτε δεν είναι τα πιο σημαντικά.

Τα drones (ή, με την πιο επίσημη ονομασία τους, “μη επανδρωμένα ιπτάμενα οχήματα” UAVs) χρησιμοποιούνται εδώ και αρκετά χρόνια στον τομέα της άμυνας. Τα ιπτάμενα ρομπότ σιγά σιγά μπαίνουν και σε διάφορα παρακλάδια της αγοράς των μεταφορών, από τα πρώτα πειράματα της Amazon και κινέζικων εταιρειών στο χώρο της μεταφοράς προϊόντων κατευθείαν σε καταναλωτές, μέχρι συστήματα μεταφορών στο χώρο των logistics αλλά και πιο φιλόδοξες προσπάθειες για μεταφορές ανθρώπων -το όνειρο των ιπτάμενων αυτοκινήτων- που ετοιμάζουν άλλοι. Αυτή η εξέλιξη, μαζί με τα αυτοκινούμενα φορτηγά και τα καράβια-χωρίς-ναύτες θα αλλάξουν ολοκληρωτικά τις παγκόσμιες μεταφορές, κι αυτό θα έχει επιπτώσεις και σε άλλες αγορές (μεγάλο θέμα αυτό). 

Και υπάρχουν κι άλλα. Η Vodafone αναπτύσσει τεχνολογία ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας με drones. Πολλές εταιρείες ήδη προσφέρουν drones στον αγροτικό τομέα, που επιτρέπουν στους αγρότες να παρακολουθούν τις καλλιέργειές τους σε πραγματικό χρόνο. Στον τομέα των κατασκευών ιπτάμενα ρομπότ χρησιμοποιούνται για τεχνικούς ελέγχους -ειδικά σε απομακρυμένες περιοχές- και για το στήσιμο εναέριων δικτύων, ειδικά σε περιοχές που έχουν πληγεί από φυσικές καταστροφές. Περιβαλλοντικές οργανώσεις μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν για την παρακολούθηση οικοσυστημάτων. Γενικά όπου χρειάζεται ένα μάτι στον ουρανό, τα drones μπορούν να βοηθήσουν.

Και πολλά μέρη στον κόσμο μας θα χρειάζονται μάτια στο μέλλον. 

Gigabit Society

Αυτό εδώ δεν είναι ένα συγκεκριμένο concept, κάτι απτό σαν τα drones ή, έστω, μια εφαρμογή της τεχνολογίας όπως το blockchain, αλλά ένας ευρύτερος όρος που περιλαμβάνει μια σειρά από στόχους για την αναβάθμιση των υποδομών των δικτύων. Μπορεί αυτό να ακούγεται βαρετό (και είναι λίγο, εδώ που τα λέμε), αλλά πρόκειται για κάτι εντελώς απαραίτητο γιανα δούμε να υλοποιούνται όλα τα υπόλοιπα που περιγράφονται σε αυτήν εδώ τη λίστα. Στην πράξη μια “Gigabit Society” περιλαμβάνει φορείς (σχολεία, δημόσιες υπηρεσίες), επιχειρήσεις και μεμονωμένα σπίτια μιας κοινότητας που συνδέονται με πάρα πολύ γρήγορα τηλεπικοινωνιακά δίκτυα. Ο στόχος αναφέρει ταχύτητες άνω του 1 Gigabit ανά δευτερόλεπτο (και upload και download) αλλά αυτό είναι ενδεικτικό. Στην πράξη με τον όρο περιγράφονται κοινωνίες στις οποίες η ταχύτητα των δικτύων δεν θα αποτελεί εμπόδιο για την υλοποίηση όλων των τεχνολογικών λύσεων που θα απαιτεί η ζωή, η επαγγελματική δραστηριότητα και η λειτουργία των κρατικών μηχανισμών.

Ο στόχος αυτός είναι εξαιρετικά σημαντικός σε βαθμό που έχει προβλεφθεί ως μέρος της στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Ενιαία Ψηφιακή Αγορά. Μια σειρά από νομοθετικές πρωτοβουλίες και χρηματοδοτικά προγράμματα στοχεύουν στη βελτίωση αυτών των υποδομών στην Ε.Ε. Βεβαίως, το να φτάσουμε σε αυτό το επίπεδο δεν είναι απλό. Οι υποδομές που υπάρχουν σήμερα φυσικά δεν αρκούν για να υποστηρίξουν τέτοιες ταχύτητες, και θα πρέπει να γίνουν επενδύσεις πολλών δισεκατομμυρίων (κυρίως από τον ιδιωτικό τομέα) τόσο για την επέκταση των δικτύων οπτικών ινών, ώστε να φτάνουν μέχρι το κάθε μεμονωμένο σπίτι, όσο και για τα νέα ασύρματα δίκτυα 5G. Τα πρώτα βήματα γίνονται ήδη -17.000 σπίτια στο Βύρωνα έχουν ήδη τη βασική υποδομή που θα τους επιτρέψει να συμμετάσχουν στην ελληνική Gigabit society του μέλλοντος.

Βεβαίως, σε εμάς που βλέπουμε streaming video στην τηλεόραση καθώς ταυτόχρονα χαζεύουμε στο κινητό και να χρησιμοποιούμε και όλα τα υπόλοιπα που περιγράψαμε πρόσφατα, αυτό μπορεί να μας φαίνεται κάπως υπερβολικό. Δεν είναι ακριβώς έτσι, όμως. Ένα παράδειγμα που δίνει η Ε.Ε. είναι το εξής: Σήμερα ένα αρχείο αποτελεσμάτων από μια αξονική τομογραφία, ας πούμε, χρειάζεται 14 λεπτά για να μεταφερθεί μέσα από ένα γρήγορο δίκτυο, π.χ. από νοσοκομείο σε νοσοκομείο. Σε μια Gigabit society, με τις ταχύτητες που περιγράφονται στους στόχους, θα χρειάζονται μόνο 40 δευτερόλεπτα. Για εμπορικές εφαρμογές, αλλά και για το IoT σπίτι του κοντινού μέλλοντος, πολύ γρηγορότερα δίκτυα από τα σημερινά θα είναι απαραίτητα.

Ευτυχώς, από ό,τι φαίνεται, η βούληση υπάρχει και η υλοποίηση είναι μόνο θέμα χρόνου.

Το Σπίτι Του Μέλλοντος

Τον Ιανουάριο του μακρινού 2007 βρέθηκα στο Λας Βέγκας σε δημοσιογραφική αποστολή στην έκθεση CES, η οποία μαζί με τη CeBIT του Βερολίνου ήταν η μεγαλύτερη έκθεση τεχνολογικών προϊόντων του κόσμου. Ήταν μια απόλαυση, πού να σας τα λέω, αίθουσες γιγάντιες σαν υπόστεγα για ζέπελιν γεμάτες με γκάτζετ. Ήταν σαν παράδεισος. Τέλος πάντων, σε μια γωνιά σε όλον αυτό το χαμό, σε έναν από τους εξωτερικούς χώρους, υπήρχε ένα περίπτερο μιας εταιρείας τεχνολογίας, μιας από τις μεγάλες, που είχε τον τίτλο «Το Σπίτι Του Μέλλοντος». Και ήταν φτιαγμένο σαν σπίτι, όπως λέει και τ' όνομά του. Οπότε γράφτηκα στη λίστα και όταν ήρθε η ώρα μου, μπήκα μαζί με πέντε-έξι άλλους μέσα, και είδα.

Θυμάμαι σήμερα, μόλις 11 χρόνια αργότερα, το όραμα των "ειδικών" για το μέλλον και δεν μπορώ να χωνέψω πόσο έξω έπεσαν. Τον Ιανουάριο του 2007, να θυμίσω, δεν υπήρχε ακόμα iPhone, τα κινητά μετά βίας τράβαγαν υποτυπώδες φωτογραφίες, δεν υπήρχε Instagram, το Facebook είχε μόλις ανοίξει για το ευρύ κοινό τέσσερις μήνες νωρίτερα, το Netflix ήταν ακόμη βίντεο κλαμπ μέσω ταχυδρομείου, και στην Ελλάδα μόνο το 25% των νοικοκυριών είχε πρόσβαση στο ίντερνετ. 

Το «Σπίτι του Μέλλοντος», λοιπόν, ήταν ένα κανονικό σπίτι το οποίο είχε απλά περισσότερες οθόνες. Οι οθόνες, πολλές από τις οποίες ήταν οθόνες αφής, επέτρεπαν στους κατοίκους να έχουν πρόσβαση στις ταινίες, τα βίντεο και τα τηλεοπτικά κανάλια της οικογένειας από κάθε δωμάτιο. Αυτό ήταν το όραμα για το μέλλον: κάποτε, σου λέγαν, θα έχεις μια ντουλάπα στο σπίτι που θα έχει μέσα το σέρβερ με τους σκληρούς δίσκους και θα μπορείς να βλέπεις τις ταινίες που έχεις κατεβάσει και να ακούσεις τα τραγούδια που έχεις κατεβάσει από οποιοδήποτε δωμάτιο, χρησιμοποιώντας τις οθόνες αφής ή κάτι μεγάλα τηλεχειριστήρια. Για να πάρετε μια εικόνα, έμοιαζε κάπως έτσι:

Μόλις 11 χρόνια μετά αυτό που φαντάζονταν τότε ως μέλλον, εμάς μας μοιάζει σαν μακρινό παρελθόν. Τις ταινίες και τα τραγούδια σήμερα δεν τα κατεβάζουμε καν -τα βλέπουμε ή τα ακούμε απευθείας με streaming στα κινητά, τα tablets, τα μικροσκοπικά λάπτοπ, ασύρματα ηχεία ή την τηλεόραση. Και τα σπίτια του 2018 κάνουν και ένα σωρό άλλες δουλειές πέρα από την κατανάλωση οπτικοακουστικών μέσων που τότε έμοιαζαν τόσο φανταστικές κι αδιανόητες που ούτε αυτοί που κάθονταν να οραματιστούν "το σπίτι του μέλλοντος" δεν μπορούσαν να τα προβλέψουν.

Αυτό είναι το θέμα μας σήμερα. Τα απίθανα πράγματα που μπορεί κάνει η τεχνολογία στα σπίτια μας σήμερα και, συνακόλουθα, τα πιο απίθανα πράγματα που θα κάνει η τεχνολογία στα σπίτια μας στο κοντινό συναρπαστικό μέλλον. Πώς με έπιασε ο πόνος, ρωτάτε; Όπως σας έχω γράψει και σε προηγούμενα κείμενα, η τεχνολογική εξέλιξη που πρόσφατα έχει επηρεάσει περισσότερο την καθημερινότητα των πολιτών του πλανήτη είναι τα smartphones, και αυτά έχουν χτυπήσει ένα κάποιο ταβάνι τα τελευταία χρόνια. Η τεχνολογία γενικότερα, βέβαια, προχωράει, δεν κάθεται. Ίσα ίσα. Στο πρόσφατο MWC έγινε η πρώτη κλήση 5G (από το δίκτυο της Vodafone) και η έμφαση της γιγάντιας έκθεσης δεν ήταν πια τόσο στο "mobile" αλλά σε κάθε μορφής και λογής συνδεδεμένα πράγματα που υπάρχουν μέσα στο σπίτι ή στη δουλειά ή οπουδήποτε αλλού. Η συζήτηση είναι πια στο πώς θα χρησιμοποιηθούν οι φορητές συσκευές ας πούμε για την αντιμετώπιση του καρκίνου ή πώς θα ελέγχονται τα σμήνη των drones που θα πετούν στους ουρανούς τις επόμενες δεκαετίες, ή πως η τεχνολογία θα βοηθήσει τον πρώτο άνθρωπο που θα τρέξει ένα μαραθώνιο σε λιγότερο από 2 ώρες. Στην πρόσφατη Διεθνή Έκθεση της Γενεύης παρουσιάστηκαν αυτοκίνητα με δείκτη αυτονομίας 4 και 5 (ο δείκτης 5 είναι όταν το αυτοκίνητο δεν έχει καν τιμόνι).Το 2019 η Vodafone θα στείλει με έναν πύραυλο της Space X εξοπλισμό στο φεγγάρι για να στήσει εκεί ένα δίκτυο 4G. Στο φεγγάρι!

Αλλά τι θα σημαίνουν αυτές οι εξελίξεις για εμάς; Προσπαθώντας να μαντέψω τι θα γίνει παρακάτω, λέω να αρχίσω να κοιτάζω τριγύρω για να βρω από πού θα προκύψει η επόμενη αντίστοιχη επανάσταση και, ε, πού να ξεκουνιέμαι, ας αρχίσω να κοιτάζω από μέσα στο σπίτι μου. Δεν θα κάνω τίποτα ρηξικέλευθες ή τολμηρές προβλέψεις, μη νομίζετε. Αυτά τα γραπτά μένουν, ποιος ξέρει, δε θέλω να τα διαβάζει κανένας το 2029 και να γελάει μαζί μου.

Ηχεία, σκούπες και πλυντήρια

Συμβαίνει τα τελευταία χρόνια τόσο αργά, οργανικά και σταδιακά που δεν το έχουμε πάρει καλά καλά χαμπάρι. Είναι ένα φαινόμενο. Έχει και όνομα. Αλλά είναι τόσο υποδόριο, σχεδόν αόρατο, που διαβάζουμε το όνομα και νομίζουμε ότι πρόκειται για κάτι μελλοντικό και αφηρημένο. Internet of Things, σου λέει. Θα αλλάξει τον κόσμο. Τι είναι αυτό το πράγμα; Έχει καμία σχέση με το blockchain; Και πότε θα τον αλλάξει τον κόσμο; Σε δέκα χρόνια; Σε είκοσι;

Παράλληλα, καθώς τα διαβάζουμε όλα αυτά, σχεδόν χωρίς να το πάρουμε χαμπάρι, ένα σωρό αντικείμενα τριγύρω μας κάνουν κάτι καινούριο: Συνδέονται με το ίντερνετ. Με διάφορους τρόπους, κάποιοι εκ των οποίων είναι τόσο ανώδυνοι και σχεδόν τετριμμένοι που μοιάζουν αόρατοι. Πάρτε τα bluetooth ηχεία που υπάρχουν εδώ και πολύ καιρό και είναι και πάρα πολύ φτηνά. Συνδέονται ασύρματα με το κινητό και παίζουν τη μουσική που παίζει το κινητό. Εγώ έχω ένα μόνιμα στο αυτοκίνητο, επειδή το αυτοκίνητό μου είναι δεκατεσσάρων χρονών (φουλ εφηβεία, σπυράκια, αμφισβήτηση, αφήστε το) και δεν έχω άλλο τρόπο να ακούω μουσική, παιδικά τραγουδάκια, podcasts ή audiobooks εκεί μέσα, καθώς δεν έχω πια ούτε ένα "Compact Disc" (ή όπως λέγονταν τέλος πάντων) και έχω ξεχάσει και από πώς ρυθμίζεται το ραδιόφωνο. Άλλοι έχουν τέτοια ηχεία ακόμα και στο ντους, αδιάβροχα. Είναι αντικείμενα που δεν μοιάζουν "υψηλής τεχνολογίας", και κάνουν αυτό που έκαναν τα ηχεία πάντα, αλλά πλέον το κάνουν με έναν τρόπο που πριν από λίγα χρόνια έμοιαζε αδιανόητος. Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό μερικών από τα αντικείμενα που συναποτελούν το διαβόητο "Internet of Things". Επιτρέψτε μου σας πω μερικά άλλα τέτοια αντικείμενα.

Λάμπες.

Οι λάμπες φωτισμού για το σπίτι, τέτοιες λάμπες. Έξυπνες πρίζες, που μπαίνουν μέσα στις άλλες, στις χαζές, και κάθονται. Κάμερες ασφάλειας και baby monitors. Ηλεκτρικές σκούπες. Πλυντήρια/στεγνωτήρια. Ζυγαριές. Θερμοστάτες. Θερμόμετρα. Ψυγεία. Όλα αυτά συνεχίζουν να κάνουν τη δουλειά που έκαναν και πριν, αλλά πλέον είναι και συνδεδεμένα στο ίντερνετ, μέσα από την σύνδεση που έχετε στο σπίτι, εντελώς παθητικά και αόρατα. Και ξαφνικά μπορούν να κάνουν αυτά που έκαναν καλύτερα.

Αυτό, βεβαίως, είναι μια γενική περιγραφή. Από αυτά που έχω δοκιμάσει εγώ έχω καταλάβει πως όλες αυτές οι εφαρμογές του “έξυπνου σπιτιού” χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: Σ’ αυτές που κάνουν λίγο πολύ ό,τι έκαναν και πριν, απλά πλέον συνδέονται στο ίντερνετ του σπιτιού και μπορούν να ενημερώνουν τους κατοίκους για διάφορα πράγματα και σ’ αυτές που, όντας συνδεδεμένες, κάνουν εντελώς καινούρια πράγματα, που δεν μπορούσαν να γίνουν πριν.

Παραδείγματα της πρώτης κατηγορίας είναι, ας πούμε, οι λάμπες, ή τα πλυντήρια. Έβαλα δυο “έξυπνες” λάμπες τις προάλλες σε δυο φωτιστικά στο σπίτι και τώρα μπορώ να τις αναβοσβήνω από τα κινητά και τα τάμπλετ του σπιτιού. Δεν είναι τρομερή επανάσταση. Ακόμα λάμπες είναι. Αλλά τώρα μπορείς να ανάβεις το φως πριν πας στο δωμάτιο, ψάχνοντας το διακόπτη του φωτιστικού μέσα στο σκοτάδι. Ή μπορείς να κλείσεις τα φώτα αφού φύγεις, χωρίς να χρειάζεται να ψάχνεις την πόρτα στα σκοτάδια. Δεν είναι σημαντικό, το ξέρω, είναι μικρό πράγμα. Αλλά περιμένετε, θα σας εξηγήσω παρακάτω γιατί είναι μόνο ένα μέρος του συνολικού φαινομένου. 

Ή σκεφτείτε ένα άλλο παράδειγμα που μου αρέσει πάρα πολύ, τις ρομπότ-σκούπες. Οι ρομπότ-σκούπες υπάρχουν εδώ και σχεδόν είκοσι χρόνια. Αλλά μόνο τα τελευταία έχουν γίνει αρκετά “έξυπνες” και αποδοτικές για να καθαρίζουν αξιοπρεπώς μόνες τους ένα σπίτι σε εύλογο χρονικό διάστημα. Οι σύγχρονες σκούπες είναι μικρές, πολύ πιο ήσυχες από τις παραδοσιακές ηλεκτρικές, και πλέον είναι αρκετά καλές στο να μην κουτουλάνε στα πόδια των επίπλων, να χαρτογραφούν μόνες τους τα δωμάτια του σπιτιού, να σκουπίζουν στις γωνίες και κάτω από τους καναπέδες και τα κρεβάτια και να επιστρέφουν μόνες τους στη βάση φόρτισης όταν τελειώσουν. Και επιπλέον είναι και συνδεδεμένες στο ίντερνετ του σπιτιού, οπότε μπορείτε να ελέγχετε την πρόοδο του σκουπίσματος από όπου κι αν βρίσκεστε, να σας στέλνουν μήνυμα όταν τελειώσουν ή αν αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα, να τις βάζετε να ξεκινούν το σκούπισμα από μακριά, να τους φτιάχνετε από το κινητό εβδομαδιαίο πρόγραμμα σκουπίσματος ή μπορείτε να παρακολουθείτε από μακριά πού είναι η σκούπα και τι κάνει μέσα στο σπίτι, αν είστε πάρα πολύ αργόσχολος.  

Στην πράξη οφείλω να σας πω ότι μια τέτοια σκούπα έχει πολλή πλάκα, αλλά μην φανταστείτε ότι κάνει άψογη δουλειά. Εξακολουθούν, δε, να υπάρχουν και μερικά πρακτικά προβλήματα, όπως για παράδειγμα το ότι δεν ανεβοκατεβαίνουν σκάλες, το ότι ακόμα τους παίρνει πολλή ώρα να τελειώσουν ένα σπίτι, ότι μερικές φορές σταματάνε για λίγο και δεν μπορείς να καταλάβεις αν χάλασαν, αν ξεκουράζονται, ή τι σκέφτονται (και μετά ξαφνικά ξαναξεκινάνε, ποιος ξέρει) ή το ότι δυσκολεύονται να χαρτογραφήσουν μεγάλα σπίτια άνω των 150-180 τετραγωνικών. Ένα τέτοιο πράγμα όμως είναι πολύ χρήσιμο για ένα σπίτι με παιδιά ή/και κατοικίδια, που λερώνει μέσα σε μισή ώρα από το τέλος του κανονικού, παραδοσιακού, χειρωνακτικού σφουγγαρίσματος. Μπορούν να κρατάνε το σπίτι ανεκτά καθαρό μέχρι να έρθει η ώρα για το επόμενο σφουγγάρισμα.

Ή σκεφτείτε τα baby monitors και τις κάμερες ασφαλείας. Και τέτοια μαραφέτια υπάρχουν εδώ και πολλά χρόνια. Παλιά, όμως, ήταν κάμερες χαμηλής ανάλυσης που αποθήκευαν κάπου το βίντεο, σε σκληρό δίσκο, σε κασέτα, κάπου. Οι ραγδαίες εξελίξεις στην τεχνολογία των αισθητήρων (ευχαριστούμε, κινητά τηλέφωνα) και το wifi έχουν μετατρέψει τέτοιες συσκευές σε άλλο πράγμα. Σήμερα μπορείτε να πάρετε ένα baby monitor που ταυτόχρονα μετράει την ποιότητα του αέρα, το οποίο σας επιτρέπει να δείτε live εικόνα του δωματίου από την άλλη άκρη του κόσμου στο κινητό, που λειτουργεί και αμφίδρομα (μπορείτε από την άλλη άκρη του κόσμου να του αναβοσβήσετε το φωτάκι, να το κάνετε να παίξει μουσικούλα ή να του μιλήσετε κιόλα, χρησιμοποιώντας το σα μεγάφωνο, αν θέλετε να φρικάρει τελείως το μωρό και να πληρώνετε ψυχιάτρους μια ζωή) και μπορείτε να λαμβάνετε και ειδοποιήσεις όποτε κάνει φασαρία, ας πούμε αν ουρλιάζει επειδή φωτάκια αναβοσβήνουν και μουσικές παίζουν στο δωμάτιό του.

Αλλά εδώ περνάμε σιγά σιγά στη δεύτερη κατηγορία -αυτές τις συσκευές που με το να συνδέονται online πολλαπλασιάζουν τη χρησιμότητά τους. Άλλες τέτοιες είναι αυτοί οι φοβεροί θερμοστάτες, που αντικαθιστούν τους παλιούς (κολλάνε στην υπάρχουσα συνδεσμολογία -γίνεται και στις ελληνικές υποδομές, φτάνει να το εγκαταστήσει κάποιος που ξέρει) οι οποίοι μπορούν μεν να αυξομειώνουν τη θερμοκρασία ακολουθώντας εντολές από μακριά, αλλά μπορούν να καταλαβαίνουν πότε είστε στο σπίτι και πότε φεύγετε, να ρυθμίζουν μόνοι τους τη βέλτιστη θερμοκρασία περιορίζοντας όσο γίνεται την κατανάλωση, να “μαθαίνουν” τα γούστα και τις προτιμήσεις σας και να αυτορρυθμίζονται χωρίς να κάνετε εσείς τίποτε. Ή ένα ηλεκτρονικό θερμόμετρο που έχω, το οποίο στέλνει μεν κάθε θερμομέτρηση στο κινητό για να βλέπεις πόσο πυρετό έχει το παιδί από οπουδήποτε, αλλά κρατά και αρχείο των μετρήσεων για να παρακολουθείτε τις αυξομειώσεις. Ή κάτι έξυπνοι καθρέφτες, που σε δείχνουν πώς είσαι φορώντας τα ρούχα που έχεις στη ντουλάπα, χωρίς να χρειάζεται να τα δοκιμάσεις (να μια «εμπορική» εκδοχή). Ή ένα σύστημα με αισθητήρες που τους μπήγεις στη γλάστρα και σου στέλνουν μήνυμα όταν χρειάζεται πότισμα το φυτό. Και μπορεί να συνδέεται και με το αυτόματο πότισμα για να ποτίζει μόνο του όταν χρειάζεται, και απλά να σε ενημερώνει ότι το έκανε εκεί που κάθεσαι στις διακοπές σου και χαζεύεις το πέλαγο.

Και δεν έχουμε μιλήσει καν για τα εργαλεία που οι άλλοι πριν από 11 χρόνια νόμιζαν πως είναι ό,τι “έξυπνο” μπορεί να κάνει ένα σπίτι, τα οπτικοακουστικά δηλαδή, το πώς ακούς μουσική και βλέπεις σειρές και ταινίες ελέγχοντας τα πάντα από το κινητό και χωρίς να χρειάζεται να κατεβάσεις τίποτε.

Τώρα καταλαβαίνω τι θα μου πείτε. Πολλά από αυτά τα παραδείγματα μοιάζουν κάπως τετριμμένα. Υποτίθεται ότι εδώ μιλάμε για το συναρπαστικό μέλλον. Είναι συναρπαστικές οι λάμπες; Είναι τόσο τρομερό πράγμα η ρομπότ ηλεκτρική σκούπα και το πλυντήριο που σου στέλνει μήνυμα όταν τελειώνει το πλύσιμο;

Έχετε τα δίκια σας.

Αλλά τώρα εδώ υπάρχει ένας άλλος παράγοντας που είναι απαραίτητο να αναφέρουμε για να μαζέψουμε και λίγο το θέμα.

Μέχρι πρόσφατα, όλα αυτά τα αντικείμενα που μπαίναν στο ίντερνετ στη γρήγορη σύνδεση του σπιτιού (η οποία, παρεμπιπτόντως, όσο τα αντικείμενα αυτά πληθαίνουν, καλό θα είναι να είναι πραγματικά γρήγορη) ελέγχονταν από το κινητό τηλέφωνο, και μάλιστα από διαφορετικά apps. Άλλο app για τις λάμπες, άλλο για τα τραγούδια, άλλο για τις ταινίες, άλλο για το θερμοστάτη, άλλο για τη σκούπα-ρομπότ. Και πάλι θεαματικό πράγμα, δε λέω, αλλά από ένα σημείο και μετά αρχίζουν να μαζεύονται. Τα τελευταία δύο χρόνια, όμως, έχει συμβεί κάτι άλλο. Μια εντελώς νέα κατηγορία προϊόντων έχει εμφανιστεί. Είναι οι “ψηφιακοί βοηθοί”, ουσιαστικά μικρά ηχεία με ενσωματωμένο μικρόφωνο τα οποία συνδέεις στο ρεύμα, συνδέονται στο wi-fi του σπιτιού, και κάθονται. Και ακούνε.

Ακούνε.

Κι εσύ μπορείς να τους δίνεις εντολές ή να τους κάνεις ερωτήσεις. “Παίξε το τάδε τραγούδι”. “Σκούπισε το σπίτι”. “Βάλε το ξυπνητήρι στις 7 το πρωί”. “Τι καιρό θα κάνει αύριο;”. Και αυτά απαντάνε, ή, καθώς εκτός από το wi-fi του σπιτιού έχουν ψάξει και έχουν βρει και όλες τις IoT συσκευές υπάρχουν στο σπίτι και είναι συμβατές, δίνουν εντολές σε αυτές να κάνουν κάτι. Και έτσι με αυτό τον τρόπο ξαφνικά ελέγχετε όλα αυτά τα αντικείμενα με τη φωνή, σαν τον Τόνι Σταρκ με τον Τζάρβις. Και τι προκύπτει; Από ένα σπίτι γεμάτο μαραφέτια συνδεδεμένα στο ίντερνετ, ξαφνικά έχεις κάτι άλλο. Το σπίτι του μέλλοντος.

Το σπίτι του πραγματικού μέλλοντος

Σήμερα ουσιαστικά υπάρχουν δύο digital assistants που αξίζει να αναφέρει κανείς: Η Amazon Alexa και ο Google Assistant. Κυκλοφορούν ηχεία και από τις δύο εταιρείες σε διάφορα μεγέθη, ενώ υπάρχουν και ηχεία άλλων εταιρειών πλέον που κυκλοφορούν με software που υποστηρίζει έναν (ή, στο κοντινό μέλλον, και τους δύο) assistant. Βεβαίως, υπάρχουν και πολλές άλλες επιλογές, αλλά προς το παρόν αυτές είναι οι πιο ώριμες.

Οπότε λέγαμε λοιπόν ότι με ένα digital assistant μέσα στο σαλόνι ξαφνικά το σπίτι σου γίνεται άλλο πράγμα, και τα ετερόκλητα αντικείμενα παύουν να είναι εκκεντρικά παιχνίδια για να κάνεις πλάκα στους καλεσμένους ή τα ανυποψίαστα μέλη της οικογένειάς σου, αλλά ένα περιβάλλον αλλιώτικο.

Και πρέπει να σας πω εδώ και κάτι άλλο, γιατί είμαι σίγουρος ότι κάποιοι από εσάς το σκέφτηκαν. Εγώ χάρηκα πολύ όταν απέκτησα ίντερνετ και μετά όταν απέκτησα και smartphone για πολλούς λόγους αλλά κυρίως επειδή αυτά τα τεχνολογικά επιτεύγματα μου επιτρέπουν να μιλάω προφορικά με πολύ λιγότερους ανθρώπους. Θεωρώ τα apps παραγγελίας φαγητού πάρα πολύ σημαντική κατάκτηση της τεχνολογίας που έχει αναβαθμίσει την ποιότητα της ζωής μου, για παράδειγμα. Κι εδώ ξαφνικά έχουμε μια στροφή, ένα πισγύρισμα. Οι Αλέξες οι Αμέξες πως τις λένε μου ζητάνε να τους μιλάω. Ε, σας πληροφορώ ότι δεν μου είναι τόσο δυσάρεστο. Δεν ξέρω αν είναι ακόμα η γοητεία του καινούριου, ή η γνώση πως δεν μιλάω σε άνθρωπο αλλά σε κάτι πιο οικείο (μια απρόσωπη ηλεκτρονική συσκευή -είμαι περίεργος άνθρωπος, το ξέρω), αλλά δεν μου φαίνεται ενοχλητικό ή φορτικό, μου φαίνεται εύκολο. Στο βαθμό που λειτουργεί, τουλάχιστον, επειδή πρέπει να πούμε ότι ακόμα δεν λειτουργεί απολύτως άψογα, και μερικές φορές δεν με καταλαβαίνει.

Και κάτι άλλο πολύ σημαντικό που πρέπει να πούμε: Αυτά τα μηχανήματα ακόμη δεν καταλαβαίνουν τα ελληνικά και, δεδομένου ότι η γλώσσα μας είναι μια μικρή γλώσσα (και, λέω εγώ, δύσκολη, με ντοπιολαλιές και χρώματα) θα περάσει πολύς καιρός μέχρι να υποστηριχτεί -αν αυτό γίνει ποτέ. Μέχρι τότε θα πρέπει να τους μιλάτε στα εγγλέζικα. Κι αυτό δεν ξέρω πόσο βολικό ή άνετο μπορεί να είναι για όλους.

Τέλος πάντων, νομίζω ότι με τα παραπάνω σας έδωσα μια εικόνα για το πώς μπορεί να μοιάζει ένα απόλυτα ρεαλιστικό σύγχρονο σπίτι το οποίο θα έκανε τα μυαλά των ανθρώπων του 2007 να εκραγούν από κατάπληξη. Το θέμα είναι -τι θα γίνει παρακάτω; Μπορεί να φανταστεί κανείς ότι οι digital assistants θα γίνουν εξυπνότεροι, ότι περισσότερες συσκευές θα συνδέονται και θα ελέγχονται κεντρικά από τη φωνούλα σας, ότι περισσότερες θα μαθαίνουν να κάνουν αγγαρείες μόνες τους, κρίνοντας το πότε και πόσο πρέπει να δουλέψουν καλύτερα από ό,τι θα μπορούσατε να κρίνετε εσείς. Τα ψυγεία θα ξέρουν πότε λήγουν τα γιαούρτια ή πότε τελειώνουν τα αναψυκτικά και θα παραγγέλνουν καινούρια μόνα τους, οι ζυγαριές, οι οδοντόβουρτσες, τα θερμόμετρα και οι λεκάνες της τουαλέτας θα μαζεύουν μόνα τους δεδομένα για την σωματική σας κατάσταση χωρίς να κάνετε τίποτε επιπλέον από όσα κάνετε τώρα, τα στόρια στα παράθυρα θα σηκώνονται μόνα τους κι ο καφές θα σας περιμένει έτοιμος το πρωί που θα ξυπνάτε την ιδανική στιγμή ανάλογα με τον κύκλο του ύπνου -τον οποίο παρακολουθεί το “έξυπνο” μαξιλάρι- για να είστε πιο ξεκούραστος.

Τίποτε από αυτά δεν είναι πολύ μακρινό ή πάρα πολύ δύσκολο. Είπαμε ότι υπάρχουν πολλά θέματα που αξίζει να συζητά κανείς όσον αφορά την προστασία όλων αυτών των δεδομένων που θα προκύψουν, αλλά η πορεία των πραγμάτων δείχνει ότι αφ’ ενός η τεχνολογία καλπάζει προς τα εκεί και αφ’ ετέρου ότι θεσμοί και πολίτες κάπως “ξυπνάνε” και απαιτούν υπευθυνότητα και λογοδοσία για τέτοια θέματα.

Εγώ πρέπει να σας πω ότι δοκιμάζοντας για λίγο καιρό να ζήσω με αυτό τον τρόπο αντιλαμβάνομαι ότι υπάρχει ζουμί εδώ. Υπάρχει μέλλον, και μοιάζει ενδιαφέρον και  συναρπαστικό. Ακόμα είναι αρχή, προβληματάκια υπάρχουν, μικρά bugs, δυσλειτουργίες, χαμένος χρόνος σε settings, όλα τα αναμενόμενα πράγματα που σε κάποιον που έχει ζήσει την εποχή του dial-up και την εμπειρία του Monkey Island 2 σε έντεκα δισκέτες δεν λένε και πολλά ως εμπόδια. Είμαι έτοιμος να αφήσω το σπίτι μου να γίνει εξυπνότερο. 

Αυξάνεται Η Εγκληματικότητα Στην Ελλάδα;

Η Ελληνική Αστυνομία έχει μια σελίδα στο ίντερνετ μέσα από την οποία διαθέτει στο κοινό στατιστικά στοιχεία. Διάφορα στατιστικά στοιχεία. Μεταξύ άλλων, έχει και αναλυτικούς πίνακες για τα εγκλήματα που γίνονται στη χώρα, όπως τα καταγράφουν οι αρμόδιες υπηρεσίες της. Έχει επίσης και εκθέσεις της Eurostat. Γενικά, πολύ υλικό. Αν έχετε απορίες για την εγκληματικότητα στην Ελλάδα, μπορείτε να ανατρέξετε σε αυτά τα στοιχεία. Αν, ας πούμε, θέλετε να δείτε πόσες ληστείες γίνονταν στην Αττική τα τελευταία χρόνια, μπορείτε να αναζητήσετε τα συγκεκριμένα στοιχεία στους αντίστοιχους πίνακες. Υπάρχουν. Η αξιοπιστία αυτών των αριθμών δεν μου είναι γνωστή, αλλά αυτά είναι τα μόνα επίσημα νούμερα που είναι διαθέσιμα. Υποθέτω ότι αν δεν σας αρέσουν, μπορείτε να την αμφισβητήσετε. Ό,τι θέλετε μπορείτε να κάνετε. Επίσης, αν βαριέστε να κατεβάζετε τα μεμονωμένα εξελόφυλλα, μπορείτε να κατεβάσετε αυτό εδώ, όπου έχω συγκεντρώσει πολύ βιαστικά τα στοιχεία για την Αττική. Ελπίζω να μην έχει γίνει λάθος στο copy/paste. Αν έχει γίνει, είναι εύκολο να το βρει κανείς -έτσι είναι όταν υπάρχουν διαθέσιμα ανοιχτά δεδομένα. 

Κοιτάζοντας τα στοιχεία μπορεί να βρει κανείς εκπληκτικά πράγματα. Ή μάλλον, λάθος λέξη χρησιμοποίησα. Όχι εκπληκτικά. Εντελώς αναμενόμενα. 

Κάποια είδη εγκλημάτων παρουσιάζουν αύξηση. Κάποια άλλα, μείωση. Άλλα μένουν σταθερά. 

Ο αρμόδιος αναπληρωτής Υπουργός τις προάλλες απομόνωσε κάποια που τον συμφέρουν και τα τουίταρε. Θα μπορούσε, ας πούμε, αντί γι' αυτά να αναφέρει τις ληστείες κινητών τηλεφώνων και μικροποσών, τις ληστείες οδηγών ταξί ή τις πάσης φύσεως απάτες, εγκλήματα που στην εποχή της θητείας του βρίσκονται στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων οκτώ χρόνων. Αλλά δεν το έκανε. 

Αυτά τα δεδομένα έχουν πάντα ενδιαφέρον για ανθρώπους όπως εγώ, που τους αρέσουν τα στοιχεία ακόμα κι όταν δεν εργαλειοποιούνται, μόνο και μόνο έτσι, για τη σκέτη γνώση. Αλλά κατά τα άλλα μάλλον δεν προσφέρονται για ουσιαστική "πολιτική" χρήση. Όπως και τα περισσότερα πράγματα, η εγκληματικότητα επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, και το ποιος είναι υπουργός ή ποιος κυβερνάει είναι μόνο ένας από αυτούς, και σε πολλές περιπτώσεις όχι ο πιο σημαντικός. 

Το γιατί πρακτικά δεν γίνονται πια ληστείες σε τράπεζες, ας πούμε, δεν έχει καθόλου να κάνει με το ποιος είναι ο υπουργός, αλλά με την τεχνολογική αναβάθμιση των προδιαγραφών ασφαλείας στα υποκαταστήματα. Πρόκειται, δε, για παγκόσμιο φαινόμενο. Διεθνείς παράγοντες επίσης έχουν παίξει ρόλο για τη ραγδαία μείωση των κρουσμάτων πλαστογραφίας και εγκλημάτων σεξουαλικής εκμετάλλευσης.   

Σε άλλα θέματα τα στοιχεία λένε άλλες ιστορίες, ανάλογα πώς τα διαβάζει κανείς. Οι ληστείες στα σπίτια είναι όντως λιγότερες από ό,τι ήταν το 2012 -αλλά ακόμα πολύ περισσότερες από ό,τι ήταν το 2010, ας πούμε.  Οι κλοπές και οι διαρρήξεις είναι λιγότερες από ότι το 2010 ή το 2011, αλλά αυξάνονται σταθερά από το 2014 και μετά. Το ίδιο και οι κλοπές τροχοφόρων. Από την άλλη, οι ανθρωποκτονίες μειώνονταν σταθερά και θεαματικά από το 2011 μέχρι το 2015, οπότε και σταθεροποιήθηκαν λίγο πολύ. 

Το θέμα της ασφάλειας των πολιτών φυσικά είναι πολύ σημαντικό, και δεν συνίσταται μόνο στην πραγματική ασφάλεια, όπως απεικονίζεται από τα νούμερα, αλλά και στο αίσθημα της ασφάλειας, το οποίο επηρεάζεται και από άλλους παράγοντες. Μπορεί μια ραγδαία μείωση των (ούτως ή άλλως πολύ λίγων) ανθρωποκτονιών στην κοινωνία μας να μην έχει καμία επίπτωση στο αίσθημα ασφάλειας των πολιτών, αν συνοδεύεται από έστω μικρή αύξηση των μικροκλοπών, τις οποίες περισσότεροι πολίτες παίρνουν χαμπάρι στην καθημερινότητά τους. 

Αλλά αυτό είναι ένα θέμα που χωράει πολλή συζήτηση. Εγώ σας αφήνω εδώ τα νούμερα, για την περίπτωση που θέλετε κάτι να χαζεύετε, καθώς μασουλάτε το κοκορέτσι.