Θοδωρής Γεωργακόπουλος's Blog, page 2

Τι Μας Έλειψε

Στις 15 Μαΐου του 2020, καθώς τα μέτρα στην Ελλάδα είχαν αρχίσει να χαλαρώνουν και δειλά βγαίναμε από την καραντίνα, ζήτησα από τους αναγνώστες του νιουζλέτερ μου να μου στείλουν δυο λόγια απαντώντας στο ερώτημα “τι σας έχει λείψει”; Έχοντας ήδη καταγράψει μερικές ιστορίες από την καραντίνα, τώρα ο σκοπός ήταν να αποτυπώσουμε όλοι μαζί το συλλογικό μας τραύμα, απαριθμώντας τις βασικότερες επιπτώσεις, όπως τις αντιλαμβάνεται ο καθένας και η καθεμία προσωπικά. Να έχουμε αυτές τις βασικές ελλείψεις μαζεμένες σε ένα μέρος για να τις διαβάζουμε μετά από χρόνια και να θυμόμαστε πώς ήμασταν, τι σκεφτόμασταν και τι μας ενδιάφερε τότε, την αξέχαστη άνοιξη του 2020. 

Τις επόμενες ημέρες μου έγραψαν 260 αναγνώστες, άλλοι μόνο μια φράση, πολλοί πολύ εκτενέστερα κείμενα. Υπάρχουν, όπως αντιλαμβάνεστε, πολλά κοινά στοιχεία στις απαντήσεις. Στους περισσότερους έλειψαν τα ίδια πράγματα. Μία λέξη, μάλιστα, εμφανίζεται με αξιοσημείωτη συχνότητα. Ήταν το πράγμα που έλειψε περισσότερο από όλα, από σχεδόν όλους. Μαντεύετε ποια είναι.

Αρχίζει από “α”. 

Κατά τα άλλα, όπως θα διαπιστώσετε και παρακάτω, το Μάιο το τραύμα ήταν ακόμη πολύ φρέσκο κι έντονο. Οι άνθρωποι έκτοτε πιθανότατα έχουν προσαρμοστεί λίγο, έχουν επανέλθει σε κάποιο επίπεδο κανονικότητας, καθώς σιγά σιγά όλα (σχολεία, δουλειές, μαγαζιά, εστιατόρια) άνοιξαν. Ο φόβος και η επιφυλακτικότητα είναι ακόμα εδώ (τέλη Ιουλίου 2020 που γράφονται αυτά) αλλά η κατάσταση έχει αλλάξει αρκετά από τα μέσα του Μαΐου, όταν μου τα έγραφαν αυτά που θα διαβάσετε παρακάτω. 

Επέλεξα και παραθέτω αυτούσια τριάντα εννέα από τα κείμενα που μου έστειλαν. Όλα μαζί φωτογραφίζουν μια περίοδο που θα μας μείνει αξέχαστη για πάντα. 

"Μου λείπουν οι γονείς μου, που θα έβλεπα φέτος το καλοκαίρι, αλλά επειδή μένουν σε νησί δεν θα διακινδυνεύσω να πάω. Μου λείπει το παιδί μου να κάνει παρέα με τον παππού του και να τον βλέπω να τον καμαρώνει. Μου λείπει να πάω με το παιδί μου σε θέατρα και μουσεία. Μου λείπει να πάμε μαζί μια άσκοπη βόλτα στο μετρό. Μου λείπει η χαρά του να σχεδιάζεις για το καλοκαίρι και να διαλέγεις μαγιό. Μου λείπει το να γυρίσω από το σουπερμάρκετ και απλά να χώσω όλα τα πράγματα στο ψυγείο και όχι να κάνω διαδικασίες λες και πρόκειται να βάλω το γάλα εμφύτευμα σε καρδιοπαθή".

--

"Η προηγούμενη "κανονικότητα" της ζωής μας και ο σύντροφός μου που μένει σε άλλο νομό κι έχω να τον δω 3 μήνες".

--

"Η δυνατότητα να ταξιδέψεις με αεροπλάνο εκτός εθνικών συνόρων, όποτε θέλεις. Είτε από την Ελλάδα προς τα έξω, είτε αντίστροφα. Με δυο άμεσα μέλη της οικογένειας μόνιμα εκτός συνόρων, ένα στις ΗΠΑ ένα στο ΗΒ, η δυνατότητα αυτή, που επί 50 χρόνια τουλάχιστον δεν σταμάτησε παρά λίγες μέρες το 2001 και θεωρούσαμε δεδομένη, είναι η έλλειψη που ανατρέπει σχέδια και προϋπολογισμούς, μου δημιουργεί καθημερινή ανασφάλεια και την αίσθηση περιορισμού και έλλειψης επιλογών για ένα υποφερτό μέλλον!"

--

"Μου έλειψε να πάω μια βόλτα μόνο με τη γυναίκα μου. Όχι τόσο έξοδος σε μαγαζί. Απλά έναν περίπατο μόνοι μας. Χωρίς τα δύο μας παιδιά που εδώ και δύο μήνες, λόγω του ιού, δεν τα έχουμε αφήσει καθόλου σε παππούδες".

--

"Κι όμως, η δουλειά μου! Να ντύνομαι, να βάφομαι, οι συνάδελφοι μου, αγκαλιές, φιλιά, κουτσομπολιά πριν την πτήση στο κτίριο, οι επιβάτες, οι επαγγελματίες, οι φοιτητές, οι γονείς τους που πάνε να τους βρουν, οι τουρίστες, τα χαμόγελα. Τι θα είναι ίδιο μετά;" (Αεροσυνοδός με αναστολή μέχρι 01/06)

--

"Το κάμπινγκ. Να μπω στο αυτοκίνητο και να οδηγήσω μέχρι το κάμπινγκ. Τα παραθαλάσσια ταβερνάκια κοντά στο κάμπινγκ".

--

"Οι ανέμελες βόλτες, οι αγκαλιές, οι σφιχτές χειραψίες εμπιστοσύνης αλλά πιο πολύ απ’ όλα ο άντρας μου (ναυτικός εγκλωβισμένος στο εξωτερικό)".

--

"Η ανθρώπινη επαφή. Αυτό μου λείπει περισσότερο. Όχι με τον χυδαίο τρόπο. Μια απλή, δυνατή, χαλαρή, φιλική, άβολη, τρυφερή, γνωριμίας, αποχαιρετισμού, αδελφική χειραψία ή/και αγκαλιά. Η ασυναίσθητη ανάγκη να πλησιάσεις τον άλλον, να του πεις (στ' αλήθεια ή στην πλάκα) ένα μυστικό στο αυτί, να γελάσετε, να τον σκουντήξεις, να τον πιάσεις απ' το πρόσωπο, να τον χαϊδέψεις με ανθρώπινη συναίσθηση, να του πεις τον πόνο σου και να κλάψετε μαζί αγκαλιά, να κρατήσεις αγκαζέ τον δικό σου άνθρωπο, να πάμε μια βόλτα ή να μαζευτούμε όλη η παρέα σε ένα σπίτι, να ζήσουμε ανέμελα και δίχως τη συνεχή και ψυχολογική εξάρτηση της ιδέας μην και κολλήσουμε τον ιό και τον μεταφέρουμε σε δικά μας ευπαθή άτομα. Γιατί τους αγαπάμε και δεν θέλουμε να πάθουν το παραμικρό. Έστω κι αν η πιθανότητα είναι μικρή. Ή μεγάλη. Πια κανείς δεν ξέρει. Κανείς δεν είναι σίγουρος για τίποτα και κανέναν. Σκέφτομαι πως κάποια στιγμή βέβαια θα περάσει όλο αυτό. Θα «κάνει τον κύκλο του», θα βρεθεί ένα φάρμακο, κάποιο εμβόλιο, θα στεγνώσουν τα δάκρυα όσων θα έχουν χάσει τους ανθρώπους τους, οι άνθρωποι θα κυκλοφορούν κανονικά, λες και δεν συνέβη ποτέ τίποτα. Θα είναι όμως τα πράγματα στ' αλήθεια ίδια; Θα επιστρέψουμε στην και καλά κανονικότητα που τόσο καιρό μασάμε σαν καραμέλα; Θα θέλουμε να αγκαλιάσουμε ξανά έναν δικό μας άνθρωπο, δίχως μια δεύτερη σκέψη; Θα θέλουμε να κάνουν χειραψία με κάποιον που μόλις γνώρισαμε, θα λέμε «έλα κάτσε εδώ» στον φίλο που μόλις ήρθε και θα χτυπάμε με εκείνο το ανυπόμονο κάλεσμα την θέση δίπλα τους για να κάτσει κάποιος άλλος, θα πλησιάζουμε τον περαστικό που μας ρώτησε κάτι επειδή δεν ακούσαμε ή για να δούμε αν «σπυράκι είναι αυτό;» στο πρόσωπο της φίλης μας; Θα ξαναφτιάξουμε το τσουλούφι που πετάει στον συνάδελφο; Θα κρατάμε την πόρτα στην τράπεζα για να περάσει ο κυριος ετών 70; Θα σταματήσουμε οι άνθρωποι να φοβόμαστε τον κάθε άλλο όταν σταματήσει και φύγει πια όλο αυτό; Ή ο φόβος της επαφής θα μας κρατήσει σε μια συναισθηματική καραντίνα; Έρχονται πολύ περίεργες μέρες".

--

"Η ευκολία του να παίρνω το Χ95, να πηγαίνω στο αεροδρόμιο, να μπαίνω σε ένα αεροπλάνο και να πηγαίνω κάθε φορά σε μία διαφορετική χώρα. 45 μέρες καραντίνα, 2 ακυρωμένα ταξίδια και δεν ξέρουμε αν θα βρούμε σύντομα το κουράγιο να ξαναμπούμε στο Χ95".

--

"Η αίσθηση ότι έχω τον έλεγχο".

--

"Ο χορός. Δεν ξέρω αν θα χορέψω με τους φίλους μου σύντομα. 'Ήμασταν μια ωραία ομάδα που χορεύαμε παραδοσιακούς χορούς και πιανόμασταν, αγκαλιαζόμασταν. Τώρα όλα αυτά μου φαίνονται επιστημονική φαντασία. Κι άλλα πολλά μου λείπουν. Το θέατρο, οι συναυλίες και τα φεστιβάλ. Αλλά πιο πολύ απ' όλα μου λείπει η αυθόρμητη σωματική επαφή. Χωρίς δεύτερες σκέψεις, χωρίς αμηχανία. Και μου λείπουν επίσης κάποιοι φίλοι που φοβούνται λίγο παραπάνω ή φυλάγονται για προσωπικούς λόγους. Φοβάμαι την απομόνωση. Και θα πω και κάτι πιο ρηχό. Μου λείπει που δεν μπορώ ακόμη να βάλω πιο καλά ρούχα και να βγω μια βραδινή έξοδο. Η δουλειά από το σπίτι καλή δεν λέω, αλλά τα ρούχα στην ντουλάπα μου κάθονται και περιμένουν να τα φορέσω. Πού να τα φορέσω; Όλο με φόρμες και κολάν και τώρα που έπιασε η ζέστη άντε με καμιά βερμούδα κυκλοφορώ. Γι' αυτό τώρα που θα ανοίξουν τα θερινά, θα σπεύσω από τους πρώτους".

--

"1. Η ανεμελιά
2. Η κυρία που καθάριζε το σπίτι"

--

"Μου λείπει πάρα πολύ μια εκδρομή! Μου λείπει εξαιρετικά πάρα πολύ ένα τραπέζι με φίλους και γέλια μέχρι το πρωί στην άβολη ψάθινη καρέκλα της ψαροταβέρνας. Και τέλος μου λείπει ένα θερινό σινεμά με μπύρα, μυρωδιά από αντικουνουπικό και τα πατατάκια να "γυριζουν"

Το Ίντερνετ Των Πραγμάτων

Η ιστορία της Vodafone Innovus , ή πώς Έλληνες μηχανικοί σχεδιάζουν το μέλλον του Internet of Things

Καθώς ο κόσμος περιμένει για ακόμα μια φορά την επιστήμη και την τεχνολογία για να δώσουν λύση σε ένα πολύ πολύ σημαντικό πρόβλημα -και καθώς, περιμένοντας, ο κόσμος χρησιμοποιεί την τεχνολογία σε πρωτοφανή βαθμό (για να επικοινωνήσει, να δουλέψει, να περάσει το χρόνο όσο πιο ευχάριστα και ξεκούραστα γίνεται)- αξίζει τον κόπο να ρίξουμε μια ματιά και σε έναν άλλο τρόπο με τον οποίο η τεχνολογία είχε ήδη αρχίσει να αλλάζει σταδιακά τον τρόπο που ζούμε.

Τι σας έρχεται στο μυαλό όταν ακούτε ή διαβάζετε “Internet of Things”; Είναι ένας από αυτούς τους όρους που αναφέρονται συχνά στη δημόσια συζήτηση, συνήθως μαζί με άλλους, όπως “machine learning”, “blockchain”, “τεχνητή νοημοσύνη” και “5G”. Πιθανότατα το έχετε ακούσει. Οι περισσότεροι από όσους το έχουν ακουστά (κυρίως ως αρκτικόλεξο: “ΙοΤ”) φαντάζονται ότι αναφέρεται στα ηχεία με Alexa ή Google Assistant, στις λάμπες που αναβοσβήνει κανείς από το κινητό, ή στα πλυντήρια που στέλνουν μήνυμα όταν τελειώνουν την πλύση. Πράγματι, αυτές είναι εφαρμογές του ΙοΤ -πολλοί από εσάς μπορεί να τις χρησιμοποιούσατε συχνά το τελευταίο διάστημα, κλεισμένοι στο σπίτι και, πράγματι, κάνουν τις ζωές όσων τις χρησιμοποιούν λίγο πιο εύκολες. Αλλά δεν είναι οι σημαντικότερες. Στην πραγματικότητα το ΙοΤ προκαλεί ήδη μια σειρά από αόρατες επαναστάσεις σε τομείς της πραγματικής ζωής και της οικονομικής δραστηριότητας που θεωρούμε αυτονόητους και δεδομένους, σε βαθμό που να τους σκεφτόμαστε ελάχιστα, ή καθόλου. Εδώ και πολύ καιρό, πολύ πριν από την εμφάνιση του νέου κορωνοϊού στον κόσμο μας, έχω αρχίσει να διαβάζω και να μιλάω με ανθρώπους που ξέρουν καλά αυτό το θέμα, αναζητώντας παραδείγματα και μια εικόνα της αλλαγής που έρχεται. Ήμουν προετοιμασμένος για το μέγεθος της αλλαγής, βεβαίως. Ήξερα ότι η αναζήτηση θα με οδηγούσε σε κάτι σημαντικό και σπουδαίο, που αξίζει να καταλάβω καλά και μετά να εξηγήσω με απλά λόγια σε όσους άλλους ενδιαφέρονται. Αυτό που με τίποτε δεν περίμενα, όμως, ήταν το ότι πολλές από τις απαντήσεις θα τις έβρισκα σε ένα γκρίζο τριώροφο στο παράδρομο της Εθνικής Οδού στο ύψος της Μεταμόρφωσης, 15 λεπτά απ’ το γραφείο μου, λίγες ημέρες πριν ξεκινήσει η καραντίνα και το social distancing, και αλλάξουν οι ζωές μας.

1.

Πριν από μερικές εβδομάδες, την εποχή που ακόμα ο κόσμος έκανε χειραψίες και πήγαινε σε εκδηλώσεις, ο ιδιοκτήτης ενός ζαχαροπλαστείου στη Γλυφάδα έφτασε στο μαγαζί του, 8 το πρωί, όπως κάθε μέρα, για να αντικρίσει μια τραγωδία. Όλα τα προϊόντα και όλα τα υλικά λιωμένα. Κατά τη διάρκεια της νύχτας το ρεύμα είχε πέσει, τα ψυγεία είχαν κλείσει -πιθανότατα για πολλές ώρες- και όλη η παραγωγή είχε καταστραφεί. Το ζαχαροπλαστείο δεν άνοιξε εκείνη την ημέρα, και η οικονομική ζημιά ήταν τεράστια. Να τι είναι στην πράξη το Internet of Things: φτηνά, μικρού μεγέθους μηχανηματάκια -υποτυπώδεις ηλεκτρονικοί υπολογιστές, πρακτικά- με μια κάρτα SIM, που τροφοδοτούνται με ρεύμα (και έχουν και μπαταρία ως back-up) τα οποία ελέγχουν το αν το ψυγείο λειτουργεί κανονικά και επιπλέον και μια σειρά από άλλα πράγματα, και ενημερώνουν αυτόματα μια ηλεκτρονική πλατφόρμα διαχείρισης με τα δεδομένα που συλλέγουν. Αν είχαν κάτι τέτοιο τα ψυγεία του ζαχαροπλαστείου εκείνο το βράδυ, ο ιδιοκτήτης θα είχε ενημερωθεί αυτόματα και εγκαίρως και θα είχε κάνει ό,τι χρειάζεται για να σωθεί η παραγωγή του. Και επιπλέον θα μπορούσε να διαχειρίζεται το μαγαζί και τη δουλειά του με εντελώς διαφορετικό τρόπο.

“Έχουμε ήδη εγκαταστήσει κάποιες δεκάδες χιλιάδες τέτοια ψυγεία στην Αφρική” μου είπε ο Γιώργος Διαμαντόπουλος, CEO της Vodafone Innovus, μιας εταιρείας ΙοΤ εδώ, στην Αθήνα, την οποία εξαγόρασε κατά 100% η Vodafone Ελλάδας το 2012 (μια εποχή προτού τα startups γίνουν πολύ της μόδας) για να γίνει μέρος της στρατηγικής ολόκληρου του ομίλου Vodafone στο IoT.

Η κατασκευάζει τέτοια μηχανηματάκια που μπορούν να συνδεθούν με οποιοδήποτε αντικείμενο (ψυγεία, καφετιέρες, φορτηγά, μετρητές ύδρευσης), και μαζί και την software πλατφόρμα που επιτρέπει σε όλα αυτά τα μηχανήματα να επικοινωνούν μεταξύ τους και με ένα κεντρικό σύστημα. Η εταιρεία έχει αναλάβει ένα μεγάλο έργο για λογαριασμό μιας πολυεθνικής στο χώρο των ποτών στην Αφρική, με σκοπό να εγκαταστήσει συνολικά πλήθος “έξυπνων” ψυγείων. “Ξεκινήσαμε από την Κένυα”, μου είπε ο κ. Διαμαντόπουλος, “όπου η συγκεκριμένη εταιρεία αντιμετώπιζε διάφορα προβλήματα. Εκεί οι ιδιοκτήτες των μαγαζιών, για παράδειγμα, έβγαζαν τα ψυγεία που τους παρείχε η εταιρεία από την πρίζα το βράδυ για να μην καταναλώνουν ρεύμα. Αυτό, φυσικά, δημιουργούσε πρόβλημα στα προϊόντα, αλλά έφθειρε και το μοτέρ των ψυγείων. Ακόμα, σύμφωνα με την εταιρεία, το 18% των ψυγείων “χάνονταν”, για να το πω κομψά.

Η Vodafone Innovus εγκατέστησε, λοιπόν, χιλιάδες μικρά μηχανηματάκια (φανταστείτε ένα μαύρο πλαστικό κουτάκι σε μέγεθος πακέτου τσιγάρων, ή αν δεν θυμάστε τι είναι το πακέτο τσιγάρων, σε μέγεθος “ποντικιού” υπολογιστή) σε ψυγεία της εταιρείας. Αυτά, συνδεδεμένα με διάφορους αισθητήρες, μπορούν να μετρούν μια σειρά από παραμέτρους σε κάθε ψυγείο, από το αν κινείται και αν είναι στην πρίζα, μέχρι το αν είναι ανοιχτή η πόρτα του και το αν χρειάζεται φρέον. Αν, για παράδειγμα το μηχάνημα “διαβάζει” ότι η πόρτα είναι κλειστή, το ψυγείο είναι στην πρίζα, αλλά η θερμοκρασία δεν πέφτει προς το επιθυμητό επίπεδο, στέλνει αυτόματα ειδοποίηση σε πιστοποιημένο τεχνικό για να έρθει να βάλει φρέον. Όλα αυτά τα παρακολουθεί η εταιρεία στην οποία ανήκει το ψυγείο μέσα από ένα εύχρηστο UI, με πλήρη στατιστικά και αναφορές για δυσλειτουργίες ή προβλήματα. “Μέσα στην πρώτη χρονιά με αυτό το σύστημα μειώθηκε το πρόβλημα των “χαμένων” ψυγείων κατά 70%”, μου λέει ο κ. Διαμαντόπουλος. “Από αυτό και μόνο η εταιρεία έβγαλε τα λεφτά της επένδυσής της”.

2.

H Vodafone Innovus ξεκίνησε την πορεία της το 2004 με την ονομασία Zelitron. Ήταν μια μικρή εταιρεία που στην αρχή έφτιαχνε Wi-Fi δίκτυα και στη συνέχεια άρχισε να κατασκευάζει και λύσεις τηλεματικής για την παρακολούθηση της πορείας οχημάτων από μακριά. Το 2009 η Vodafone Ελλάδος επένδυσε στην εταιρεία και το 2012 την εξαγόρασε εξολοκλήρου. Από τότε η Vodafone Innovus ουσιαστικά αναπτύσσει δύο πράγματα: κατασκευάζει αυτά τα μηχανήματα που αναφέραμε, και κατασκευάζει και την πλατφόρμα επικοινωνίας και διαχείρισης αυτών των μηχανημάτων. Οι μηχανικοί της ενίοτε σχεδιάζουν και το τελικό app, με το UI για τον τελικό πελάτη, ή προσαρμόζουν το προϊόν για να είναι συμβατό με τα συστήματα που χρησιμοποιεί ήδη ο πελάτης. Δεν είναι πάρα πολλές οι εταιρείες που κάνουν αυτή τη δουλειά στον κόσμο, καθώς πρόκειται για κάτι δύσκολο και περίπλοκο. “Ένας από τους πρώτους μας μεγάλους πελάτες ήταν μια εταιρεία στο χώρο των γαλακτοκομικών”,  μου λέει ο κ. Διαμαντόπουλος, για να μου εξηγήσει πόσο δύσκολο είναι. “Και εκεί είχαμε αναλάβει να συνδέσουμε τα ψυγεία που είχε η εταιρεία στα σημεία πώλησης, για να μετράμε διάφορα πράγματα, από τη θερμοκρασία και την ακριβή θέση του ψυγείου, μέχρι το πόσες πωλήσεις κάνει. Όλα πήγαιναν καλά, εγκαθιστούσαμε μηχανήματα συνέχεια, μέχρι που φτάσαμε σε χιλιάδες ψυγεία. Κι εκεί το σύστημα έπεσε. Τα χάσαμε όλα. Ξαφνικά σταμάτησαν να μιλάνε μεταξύ τους και δεν παίρναμε δεδομένα από κανένα. Χρειάστηκε να πάμε επιτόπου και, τελικά, να επανασχεδιάσουμε ολόκληρη την αρχιτεκτονική της πλατφόρμας μας, για να μπορεί να διαχειρίζεται ακόμα και εκατομμύρια “assets”. Τελικά ο πελάτης χάθηκε, υπέθεσα. “Όχι”, μου είπε. “Ακόμα τον έχουμε”.

Τα μηχανάκια της Vodafone Innovus όμως δεν μπαίνουν μόνο σε ψυγεία. Όπως είπαμε, μπορούν να μπουν σχεδόν οπουδήποτε. Τα παραδείγματα έργων που τρέχει ήδη η εταιρεία, ή έργων που διεκδικεί στη διεθνή αγορά, έχουν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον και, κυρίως, δίνουν μια πολύ καλή και σφαιρική εικόνα για το τι είναι το Internet of Things και για το πώς θα μεταμορφώσει ολόκληρους τομείς της παγκόσμιας οικονομίας.

Ας ξεκινήσουμε με ένα μικρής κλίμακας παράδειγμα: τα μελίσσια. Μια συσκευή της Vodafone Innovus μπαίνει σε κάθε μελίσσι και μετρά θερμοκρασία, κινητικότητα μελισσών, υγρασία και βάρος, μεταξύ άλλων. Ο μελισσοκόμος κοιτάζει τα στοιχεία από όλα τα μελίσσια του στο κινητό του, και μπορεί να καταλάβει, αφ’ ενός, αν τα έχει τοποθετήσει στο σωστό σημείο και, αφ’ ετέρου, πότε είναι η σωστή στιγμή να ανέβει στο βουνό για να μαζέψει το μέλι.

Στο εντελώς άλλο άκρο ως προς το οικονομικό και τεχνολογικό μέγεθος, σκεφτείτε το δίκτυο ύδρευσης της Αυστραλίας. Ολόκληρο το δίκτυο ύδρευσης της Αυστραλίας. Η οποία αξίζει να θυμίσουμε ότι έχει έκταση μεγαλύτερη από της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ε, εκεί θέλουν να αναβαθμίσουν τους κλασσικούς μετρητές με νέους, “έξυπνους”, που να μπορούν να μετρούν εκτός από την κατανάλωση και την πίεση, οπότε να μπορούν να εντοπίσουν αν σε κάποιο σημείο του δικτύου υπάρχουν διαρροές και, επίσης, να έχουν τη δυνατότητα να ανοίγουν ή να κλείνουν τη βάνα από μακριά, σε περίπτωση ανάγκης. Η μητρική Vodafone διεκδικεί το έργο, με τη Vodafone Innovus να προσφέρει την πλατφόρμα διαχείρισης των “assets”.

Ένα άλλο εξαιρετικά κατανοητό παράδειγμα για την ελληνική κοινωνία είναι το παράδειγμα του καφέ. Στο εργαστήριο της Vodafone Innovus στη Μεταμόρφωση μου έδειξαν μια μηχανή εσπρέσσο από αυτές που υπάρχουν σε αμέτρητες ελληνικές καφετέριες, η οποία όμως έχει μέσα της ένα από τα μαύρα μηχανηματάκια. Τι μετράει αυτό; Την ποσότητα πρώτης ύλης (καφέ) που χρησιμοποιεί η μηχανή για να φτιάξει το τελικό προϊόν (καφέ), πόσοι καφέδες φτιάχνονται, πόσο νερό καταναλώνει η μηχανή σε κάθε χρήση, με τι πίεση διοχετεύεται το νερό και τι θερμοκρασία έχει αυτό. Οποιοσδήποτε ξέρει πώς λειτουργεί η αγορά του καφέ (και είναι μια πολύ μεγάλη αγορά -και στη χώρα μας) μπορεί να καταλάβει γιατί αυτά τα στοιχεία είναι εξαιρετικά σημαντικά. Με αυτά τα δεδομένα που βγαίνουν διαρκώς και αυτόματα από τη μηχανή, κάποιος σε ένα γραφείο μπορεί ανά πάσα στιγμή να ξέρει, ας πούμε, ότι στην τάδε καφετέρια χρησιμοποιήθηκε τόση πρώτη ύλη για να παρασκευαστούν τόσοι καφέδες. Αυτό από μόνο του έχει τεράστια αξία για τις εταιρείες παραγωγής καφέ στις οποίες ανήκουν αυτές οι πανάκριβες μηχανές. Οι εταιρείες παραγωγής τις δανείζουν δωρεάν στις καφετέριες, με τη δέσμευση ότι οι καφετέριες θα τις συντηρούν και, κυρίως, ότι θα αγοράζουν καφέ αποκλειστικά από τις συγκεκριμένες εταιρείες παραγωγής. Με ένα μαύρο μηχανάκι μέσα στη μηχανή του καφέ οι εταιρείες μπορούν αμέσως να δουν αν η καφετέρια χρησιμοποιεί κάθε μήνα μεγαλύτερη ποσότητα καφέ από αυτήν που έχει αγοράσει -οπότε προφανώς αγοράζει και από αλλού, αθετώντας το συμβόλαιο. Πράγματι, πληροφορίες από την αγορά προ μέτρων και καραντίνας επιβεβαίωναν ότι αυτό είναι ένα εξαιρετικά διαδεδομένο φαινόμενο. Επιπλέον, όμως, με ένα τέτοιο εργαλείο κάποιος μπορεί να δει την ποιότητα του καφέ που φτιάχνεται σε κάθε καφετέρια (κοιτάζοντας, για παράδειγμα, την πίεση του νερού και το χρόνο εκχύλισης), το αν φτιάχνονται υπερβολικά λίγοι ή υπερβολικά πολλοί καφέδες (οπότε να αξιολογείται το αν έχουν διανεμηθεί οι σωστές μηχανές στα σωστά σημεία), ακόμα και το πότε είναι ώρα για την αλλαγή του φίλτρου νερού, οπότε η μηχανή στέλνει αυτόματα ειδοποίηση για να γίνει η απαραίτητη συντήρηση.

Η Vodafone Innovus δουλεύει εδώ και πολύ καιρό το συγκεκριμένο προϊόν (είναι πια στην 4η γενιά του) και έχει σημαντικούς πελάτες και στην Ελλάδα. “Φτιάξαμε ένα application για έναν επιχειρηματία που πουλάει καφέ σε καφετέριες”, μου είπε ο κ. Διαμαντόπουλος, “το οποίο του έδειχνε μόνο τρία νούμερα: τα κιλά καφέ που παράγει, τα χρήματα που εισπράττει από τις επιχειρήσεις που αγοράζουν τον καφέ του, και το πόσες από τις μηχανές του είναι εκτός λειτουργίας. “Με αυτά μπορώ να διαχειριστώ όλη την επιχείρηση, είναι ό,τι φανταζόμουν”, μας είπε.

Σε αυτή την περίπτωση δίνει τη δυνατότητα σε μια επιχείρηση να διαχειριστεί το αντικείμενο της δουλειάς της πολύ πιο αποτελεσματικά. Μάλιστα, σε μια εποχή σαν τη δική μας, που η φυσική παρουσία στο χώρο εργασίας μπορεί να είναι δύσκολη ή και προβληματική, αυτές οι εξ αποστάσεως λύσεις μπορεί να είναι σωτήριες. Μια εταιρεία ύδρευσης ή παροχής ηλεκτρικού ρεύματος, για παράδειγμα, θα χρειαζόταν να στέλνει λιγότερους εργαζόμενους στο πεδίο για χειρωνακτικές εργασίες, αν το δίκτυο ήταν γεμάτο με αισθητήρες που οι εργαζόμενοι μπορούν να χειρίζονται με ταχύτητα και ασφάλεια από μακριά.

Τι γίνεται όμως όταν η βελτίωση είναι τόσο θεαματική που δεν αυξάνει απλά την παραγωγικότητα και την ασφάλεια, αλλά φτάνει στο σημείο να επιτρέπει στην επιχείρηση να αλλάξει εντελώς επιχειρηματικό μοντέλο;

“Ένας πελάτης μας κατασκευάζει εγκαταστάσεις κλιματισμού για μεγάλα κτίρια (HVAC), κυρίως ουρανοξύστες και εμπορικά κέντρα”, μου είπε ο κ. Διαμαντόπουλος. “Η πλατφόρμα μας τους επιτρέπει να παρακολουθούν τις εγκαταστάσεις τους, μεν, αλλά επιπλέον να ρυθμίζουν και τη λειτουργία τους ώστε να παρέχουν ψύξη με μικρότερη ενεργειακή κατανάλωση”. Πώς γίνεται αυτό;  Όπως είπαμε, κάθε ένα από τα μηχανηματάκια της Vodafone Innovus δεν είναι απλά μια κάρτα SIM που συνδέεται με αισθητήρες, αλλά ένας μικρός ηλεκτρονικός υπολογιστής που μπορεί, αν προγραμματιστεί, να κάνει κάποια πράγματα από μόνος του. Στην περίπτωση των εγκαταστάσεων κλιματισμού σε ουρανοξύστες του Κόλπου, για παράδειγμα, το πρόγραμμα λέει στα μηχανηματάκια να ρυθμίζουν αυτόματα τη λειτουργία των κλιματιστικών ανάλογα με το κόστος του ηλεκτρικού ρεύματος κατά τη διάρκεια της ημέρας, εξασφαλίζοντας την επιθυμητή θερμοκρασία με πιο ορθολογικό και οικονομικό τρόπο. Μόνο με αυτό το σύστημα, ένα κτίριο μπορεί να γλιτώσει 15-20% από την κατανάλωση ενέργειας. Οπότε η εταιρεία αυτή, ο πελάτης της Vodafone Innovus, πλέον παύει να “πουλάει κλιματιστικά” και πουλάει στους ανά τον κόσμο πελάτες της αυτό το προϊόν: την ολοκληρωμένη ενεργειακή διαχείριση κτιρίων. 

Τώρα, βέβαια, όπως θα παρατηρήσατε, ένα κοινό χαρακτηριστικό που έχουν τα επαγγελματικά ψυγεία, τα μελίσσια, το δίκτυο ύδρευσης, οι επαγγελματικές καφετιέρες και οι εγκαταστάσεις κλιματισμού σε ουρανοξύστες είναι το ότι όλα (με την εξαίρεση κάποιων ψυγείων στην Κένυα, προφανώς) είναι πράγματα ακίνητα. Τι γίνεται, όμως, με τα πράγματα που κινούνται;

Το πεδίο ανταγωνισμού στο χώρο των αυτοκινήτων, των λεωφορείων και των φορτηγών, για παράδειγμα, είναι ήδη τεράστιο. Στην αγορά υπάρχουν προϊόντα από διάφορες εταιρείες που προσφέρουν μια τεράστια ποικιλία λύσεων για τη διαχείριση στόλου αυτοκινήτων. Αυτές ήδη έχουν αρχίσει να αλλάζουν τον τρόπο που λειτουργούν οι εταιρείες ενοικίασης αυτοκινήτων, οι μεταφορικές εταιρείες που διαθέτουν (ή νοικιάζουν) φορτηγά, τις δημόσιες συγκοινωνίες πολλών χωρών του πλανήτη και τις εταιρείες μεταφοράς ευπαθών προϊόντων. Υπάρχουν συστήματα διαχείρισης για εταιρείες που διαθέτουν 10-15 αυτοκίνητα, που τους επιτρέπουν να βλέπουν από το αν ο οδηγός τους φοράει ζώνη και το πόση βενζίνη καταναλώνει, μέχρι το αν νυστάζει και η οδηγική του συμπεριφορά είναι επικίνδυνη. Υπάρχουν, ακόμα, συστήματα διαχείρισης στόλου φορτηγών μεταφοράς φαρμάκων, ευπαθών προϊόντων ή και όργανα για μεταμοσχεύσεις, που μπορούν ανά πάσα στιγμή να ελέγχουν ότι οι συνθήκες (θερμοκρασία, υγρασία κλπ) στις οποίες μεταφέρονται αυτά τα υλικά είναι αυτές που πρέπει.

Υπάρχουν, όμως, και πολύ πολύ μεγαλύτερα αντικείμενα που κινούνται -όπως ολόκληρα εμπορικά πλοία, ή μεγάλου μεγέθους προϊόντα τα οποία διακινούνται μέσα από τις εφοδιαστικές αλυσίδες σε διάφορα σημεία του πλανήτη.

Ένας πελάτης της Vodafone Innovus, για παράδειγμα, είναι μια εταιρεία που φτιάχνει παρμπρίζ αυτοκινήτων. Τα προϊόντα της μετακινούνται σε μεγάλου μεγέθους παλέτες και, όπως αντιλαμβάνεστε, η εταιρεία θα ήθελε να ξέρει ανά πάσα στιγμή πού βρίσκονται αυτές οι παλέτες, δεδομένου ότι η εμπορική αξία τους είναι τεράστια. Για να ικανοποιήσει αυτή τη λύση η Vodafone Innovus έφτιαξε ένα άλλο μηχανηματάκι, χρώματος λευκού. Αυτό έχει δύο διαφορές από το άλλο, το μαύρο: έχει μεγαλύτερη μπαταρία, (η μπαταρία του αντέχει 8-10 χρόνια, λένε) και, κυρίως, έχει τη δυνατότητα να συνδεθεί σε οποιοδήποτε δίκτυο στον κόσμο. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για ένα προϊόν που μεταφέρεται από κάποιο λιμάνι της Κίνας στη Λισαβόνα, για παράδειγμα, περνώντας από πολλές διαφορετικές χώρες με διαφορετικά τηλεπικοινωνιακά δίκτυα και από ωκεανούς χωρίς καθόλου τηλεπικοινωνιακά δίκτυα. Το λευκό μηχανηματάκι της Vodafone Innovus το ξεπερνά αυτό το πρόβλημα χρησιμοποιώντας όποιο ασύρματο δίκτυο βρίσκει. Αν βρίσκει δίκτυο Vodafone, μπαίνει σ’ αυτό. Αν δεν βρίσκει Vodafone, μπαίνει σε ό,τι υπάρχει. Αν δε βρίσκει δίκτυο κινητής, συνδέεται με narrowband ή Cat M1 δίκτυα, ή βρίσκει GPS, ή κάνει τριγωνισμό με wi-fi. Το αποτέλεσμα είναι ότι μπορεί να δώσει στίγμα σε πραγματικό χρόνο με ακρίβεια από 3 μέχρι 150 μέτρα από οπουδήποτε στον κόσμο. 

Όλα αυτά τα παραδείγματα έχουν ένα κοινό: δείχνουν το πώς από τη στιγμή που τα αντικείμενα που εμπλέκονται σε κάθε οικονομική δραστηριότητα αρχίζουν να δημιουργούν και να μεταδίδουν δεδομένα σχετικά με τη λειτουργία τους, η φύση της ίδιας της οικονομικής δραστηριότητας αλλάζει ραγδαία. Η δουλειά του μελισσοκόμου γίνεται ένα εντελώς άλλο πράγμα. Το επιχειρηματικό μοντέλο μιας εταιρείας που πουλούσε κλιματιστικά αλλάζει εντελώς. Η δουλειά του παραγωγού καφέ παύει να βασίζεται στη διαίσθηση και την αμοιβαία εμπιστοσύνη, και γίνεται μια διαδικασία διαχείρισης ρίσκου, προσφοράς και ζήτησης. Η παραγωγικότητα κάθε διαδικασίας βελτιώνεται ραγδαία και τα περιθώρια για καινοτομία, βελτιστοποίηση διαδικασιών και περιορισμό σπατάλης χρημάτων και ενέργειας είναι τεράστια.

Ένα ερώτημα φλέγον, όμως, παραμένει: γιατί ένας πολυεθνικός κολοσσός πήγε και βρήκε μια εταιρεία από τη Μεταμόρφωση για να κάνει αυτή τη δουλειά;

3.

Στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας η μητρική Vodafone είχε ξεκινήσει μια στρατηγική επέκτασης και εξαγορών στον τομέα της σταθερής τηλεφωνίας και σε άλλες υπηρεσίες, και η εξαγορά της Zelitron (που, όπως είπαμε, στη συνέχεια μετονομάστηκε σε Vodafone Innovus) από την ελληνική Vodafone και, αργότερα, και άλλες εξαγωγές άλλων εταιρειών από την Ιταλία (Cobra -έγινε Vodafone Automotive), τη Νότια Αφρική (IoT.next), τη Γερμανία και τη Ρουμανία εντάσσονταν σε αυτή τη στρατηγική. Η οποία φαίνεται ότι αποδίδει καρπούς: σήμερα η Vodafone θεωρείται πρωτοπόρος παγκοσμίως σε θέματα IoT.

“Συνολικά σήμερα η Vodafone σε παγκόσμιο επίπεδο έχει πάνω από 100 εκατομμύρια SIMs σε συνδεδεμένα μηχανάκια”, μου είπε η Κάτια Σταθάκη, Εμπορική Διευθύντρια της Vodafone Ελλάδος στα γραφεία της εταιρείας στο Χαλάνδρι, επίσης λίγες ημέρες προ-social distancing και τηλεργασίας. Και μετά, για να μου εξηγήσει το γιατί η Vodafone είναι σε πολύ καλύτερη θέση στο χώρο του ΙοΤ από άλλες μεγάλες εταιρείες -ακόμα και μεγαθήρια, εταιρείες που φτιάχνουν προϊόντα που έχετε σε άλλα tabs του browser αυτή τη στιγμή που διαβάζετε αυτό- μου σχεδιάζει σε ένα πίνακα ένα διάγραμμα που δείχνει τα διάφορα "layers” των δικτύων IoT. Υπάρχει, λέει, ένα layer για τη συνδεσιμότητα, ένα για τη διαχείριση των συσκευών, ένα για την ασφάλεια, ένα για τη διαχείριση των δεδομένων που προκύπτουν και, τελικά, το layer της εφαρμογής που χρησιμοποιεί όλες αυτές τις πλατφόρμες και προσφέρει μια τελική υπηρεσία στον πελάτη. Υποκρίνομαι ότι κατάλαβα. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Vodafone είναι ότι μπορεί να προσφέρει ολοκληρωμένες λύσεις που περιλαμβάνουν όλα τα layers που μου ζωγράφισε η κ. Σταθάκη. Μια άλλη εταιρεία-κολοσσός (ας την πούμε Amasoft, ξέρω ‘γω), δεν μπορεί από μόνη της να στήσει πλήρεις λύσεις, γιατί δεν ελέγχει απόλυτα τη συνδεσιμότητα, το δίκτυο μέσα από το οποίο θα μιλάνε οι συσκευές. Μπορεί να χρησιμοποιήσει μια cloud λύση στο ανοιχτό ίντερνετ για να καλύψει αυτό το layer, αλλά αυτό θα προϋποθέτει παραχωρήσεις και πιθανά προβλήματα στην ασφάλεια. Οι πάροχοι, όμως, έχουν δικά τους δίκτυα. Μπορούν να φτιάξουν “κλειστά” υποδίκτυα μέσα στα δίκτυά τους ή να φτιάξουν υβριδικές λύσεις, όπως η πλατφόρμα της Innovus, με κάρτες SIM που συνδέονται σε οποιοδήποτε δίκτυο του κόσμου.

Πώς όμως διαφοροποιείται η ίδια η Vodafone Innovus από τον ανταγωνισμό της; “Η Innovus έχει μια πλήρη και αξιόπιστη πλατφόρμα”, λέει η κ. Σταθάκη, “αλλά πλέον έχει και πολλά προϊόντα τα οποία πουλάμε και στο εξωτερικό”. Συγκεκριμένα, περίπου το 95% της δραστηριότητας της εταιρείας είναι εξαγωγική. Πώς το έχει καταφέρει; Μιλώντας με τους ανθρώπους της εταιρείας, συμπεραίνω ότι, πέραν της ποιότητας της πλατφόρμας, την οποία μόνο οι πελάτες είναι αρμόδιοι να αξιολογήσουν, υπάρχουν και δύο άλλοι σημαντικοί παράγοντες.

Ο ένας είναι το κόστος. Κάθε ένα από τα μηχανηματάκια που φτιάχνει η Vodafone Innovus έχει πολύ μικρό κόστος, περί τα 30-40 ευρώ μόλις. Το έργο για εκείνη την εταιρεία που φτιάχνει παρμπρίζ η Vodafone Innovus το κέρδισε μετά από μια άκρως ανταγωνιστική διαδικασία, με αντιπάλους μια αμερικανική και μια ισπανική εταιρεία με μεγάλη εμπειρία στο χώρο. Και τα δικά τους μηχανηματάκια πιθανότατα λειτουργούν καλά, αλλά η συσκευή της Vodafone Innovus, που σχεδιάστηκε εδώ, στη Μεταμόρφωση, και κατασκευάζεται στη Γερμανία, κοστίζει τρεις φορές λιγότερο. “Ο στόχος μας ήταν να μειώσουμε την τιμή της κατά 30% επιπλέον φέτος”, μου είπε ο κ. Διαμαντόπουλος τον περασμένο Φεβρουάριο, “αλλά μας καθυστέρησε ο κορωνοϊός”. Ο οποίος στη συνέχεια προχώρησε και χάλασε και πολλά άλλα πράγματα για όλους μας. Αλλά τέλος πάντων.

Ο δεύτερος σημαντικός παράγοντας για την εξωστρεφή επιτυχία της Vodafone Innovus είναι η πρώτη λέξη του ονόματός της. Η μητρική Vodafone είναι  ένας  όμιλος με δική του δραστηριότητα σε 22 χώρες και συνεργασίες σε επιπλέον 42 αγορές. Πρόκειται για ένα δίκτυο πιθανών πελατών στο οποίο καμία μικρή ελληνική εταιρεία δεν θα είχε εύκολη πρόσβαση από μόνη της. Μολονότι σε κάποιες περιπτώσεις (όπως το έργο με τα ψυγεία στην Κένυα) η δουλειά γίνεται απευθείας από τη Vodafone Innovus, σε άλλα (όπως το έργο με την εταιρεία ύδρευσης της Αυστραλίας) η ανάθεση έρχεται κατευθείαν από τη μητρική εταιρεία.

Όλες αυτές τις ανάγκες η εταιρεία σήμερα τις εξυπηρετεί με 57 μηχανικούς πλήρους απασχόλησης στα γραφεία της στη Μεταμόρφωση, και περίπου 30 freelancers. Όπως όλες οι εταιρείες τεχνολογίας στη χώρα, η διαδικασία ανεύρεσης έμπειρου δυναμικού είναι δύσκολη. "Στο ΙοΤ είναι πολύ δύσκολο να βρίσκεις κόσμο που και να ξέρει, και να μένει”, μου είπε η κ. Σταθάκη. “Αυτούς τους ζητάει πάρα πολύ η αγορά. Δικούς μας συχνά μας τους χτυπάνε για πολύ πιο εύκολες δουλειές και με περισσότερα χρήματα από έξω. Είναι ένας αγώνας. Προσπαθούμε να κάνουμε πολλά πράγματα για τους ανθρώπους μας, πέρα από το μισθό, στο πώς δουλεύουν, στα εργαλεία έχουν στη διάθεσή τους, και με όλο το “στόρι” του ΙοΤ. Ξέρετε πόσο “φτιάχνεται” ένας developer που νιώθει πως είναι μέρος αυτού του καινούργιου πράγματος που γίνεται; Είναι ίσως αυτό που τους κρατάει περισσότερο από τα υπόλοιπα”.

“Η δουλειά μας εδώ χρειάζεται ειδικές γνώσεις, που λίγοι έχουν”, μου είχε πει νωρίτερα ο κ. Διαμαντόπουλος. “Οι νεοπροσληφθέντες developers χρειάζονται περίπου 3-4 μήνες για να αρχίσουν να αποδίδουν”.

Έχει αξία να αναφέρουμε ότι εδώ στην Ελλάδα δεν υστερούμε μόνο στην προσφορά εργατικού δυναμικού σχετικού με το ΙοΤ, αλλά και στη ζήτηση των ίδιων των τεχνολογικών λύσεων. Για παράδειγμα, έχουμε περίπου 1,2 εκατομμύρια φορτηγά στη χώρα, αλλά από αυτά μόνο περίπου 100.000 είναι συνδεδεμένα. “Θα έλεγα ότι περίπου το 25-30% των ελληνικών επιχειρήσεων  ξέρουν τι χρειάζεται για να να πάνε μπροστά”, λέει η κ. Σταθάκη που, από τη θέση που βρίσκεται, έχει μια πολύ καλή εικόνα της αγοράς. “Ένα 20% δεν έχουν ακόμη καταλάβει καλά τι έρχεται, και το ενδιάμεσο 40-50% καταλαβαίνουν, αλλά δεν ξέρουν πώς να πάνε παρακάτω”. Ωστόσο, ειδικά στις μεγαλύτερες εταιρείες και σε κάποιους μεμονωμένους κλάδους, κάποια πράγματα κινούνται. “Κάποιες εταιρείες έχουν αρχίσει να καταλαβαίνουν ότι digital transformation σε μια εταιρεία χωρίς ΙοΤ είναι σχεδόν αδύνατη”, προσθέτει η κ. Σταθάκη. “Ειδικά όταν η δραστηριότητά τους έχει να κάνει με παραγωγή, με συντήρηση ή διακίνηση εμπορευμάτων, με υπηρεσίες που πρέπει να παρακολουθείς”.

Ό,τι κι αν κάνουν οι ελληνικές επιχειρήσεις, όμως, το τι θα γίνει παρακάτω είναι λίγο-πολύ προδιαγεγραμμένο. Οι αλλαγές που θα φέρει το ΙοΤ σε όλους τους κλάδους της οικονομίας θα είναι ραγδαίες και, όταν αυτές θα αρχίσουν να γίνονται αισθητές, και άλλες αλλαγές, στην κοινωνία αυτή τη φορά, θα γίνουν αντιληπτές σε όλους. Μάλιστα, η πανδημία του κορωνοϊού ενδέχεται να επιταχύνει την υιοθέτησης πολλών από αυτές τις τεχνολογικές λύσεις ταχύτερα.

Πριν φύγω από το εργαστήριο της Vodafone Innovus μου έδειξαν ένα τελευταίο πράγμα, ένα ψυγείο για αναψυκτικά. Το ψυγείο αυτό είχε μια μικρή κάμερα δίπλα στην πόρτα, την οποία αρχικά δεν παρατήρησα. “Άνοιξε την πόρτα και πάρε κάτι”, μου είπε ο Γιώργος Διαμαντόπουλος. Άνοιξα, πήρα, ξανάκλεισα. “Για να δούμε τι μας λέει”, είπε ο Διαμαντόπουλος, και έστρεψε την προσοχή μου σε μια οθόνη ενός λάπτοπ δίπλα. “Male”, έλεγε το λάπτοπ, “Age: 43, Calm”.

Καθώς τα πάντα θα συνδέονται μεταξύ τους και θα γεννούν δεδομένα για ό,τι συμβαίνει, ο κόσμος σιγά σιγά θα αλλάξει. Σήμερα τα ψυγεία μπορούν να καταλάβουν ποιος είσαι συ που παίρνεις το αναψυκτικό, αν οι άνθρωποι αγοράζουν περισσότερα ή λιγότερα αναψυκτικά όταν έχασε η ομάδα της πόλης, αν μια διαφημιστική καμπάνια φέρνει περισσότερους στο ψυγείο (και πόσους), ή πόσο χρονών και σε τι ψυχολογική κατάσταση ήταν αυτός που ήρθε και έκλεψε το ψυγείο. Σήμερα, επίσης, ένα αυτόματο σύστημα με κάμερες και ειδικό software μπορεί να θερμομετρεί ανώνυμα όλους τους ανθρώπους που βρίσκονται σε ένα μεγάλο χώρο (εμπορικά κέντρα, αεροδρόμια) ή να μετρά την πυκνότητα των ανθρώπων σε κλειστούς χώρους (γραφεία, τράπεζες, παιδότοποι) για να εξετάζεται αυτόματα το αν ακολουθούνται οι κανόνες ασφάλειας που ισχύουν. Τέτοια συστήματα έχει ήδη διαθέσιμα η Vodafone.

Αύριο, αφού πρώτα η σημερινή κρίση ξεπεραστεί και καθώς ο κόσμος σιγά σιγά ξαναπαίρνει μπρος, δεν θα νοείται να υπάρχουν κρίσιμες υποδομές (παράδειγμα: γέφυρες) που να μην παρακολουθούνται κάθε ώρα και στιγμή από μικρά μηχανηματάκια για πιθανά προβλήματα ασφάλειας, δεν θα είναι δυνατό κάποιος να χτυπήσει κάποιον με ένα αυτοκίνητο και να τον εγκαταλείψει στην άσφαλτο, δεν θα διανοείται κανένας να στέλνει υπαλλήλους αυτοπροσώπως να σημειώσουν τι γράφει ο μετρητής της ΔΕΗ και δεν θα υπάρχουν κτίρια και συσκευές που να καταναλώνουν ενέργεια ανεξέλεγκτα, επιβαρύνοντας τσέπες και περιβάλλον με αλόγιστη σπατάλη.

Σε όλα αυτά, μια ελληνική εταιρεία στη Μεταμόρφωση Αττικής θα έχει ένα σημαντικό ρόλο να παίξει.

We Shall Overcome - Μια Ιστορία

Στο εβδομαδιαίο γράμμα που έστειλα στους 4.500 συνδρομητές το βράδυ της Παρασκευής, 5 Ιουνίου 2020 είχα μέσα αυτή τη μακροσκελέστατη ιστορία για κάτι που συνέβη 55 χρόνια πριν, αλλά που είναι εξαιρετικά επίκαιρο και διδακτικό για εμάς σήμερα, που παρακολουθούμε τις ταραχές στις ΗΠΑ. Το βάζω εδώ και για τους υπόλοιπους. Αν θέλετε να παίρνετε και εσείς τα γράμματα της Παρασκευής, γραφτείτε εδώ.

Υπάρχει ένα παλιό τραγούδι που λέγεται "We Shall Overcome". Μπορεί να το έχετε ακούσει κάπου. Να εδώ μια εκτέλεση από τον Μπρους Σπρίνγκστιν. Οι λίγοι και απλοί του στίχοι ("θα νικήσουμε μια μέρα", "θα περπατήσουμε χέρι με χέρι", "θα ζήσουμε ειρηνικά") και η αργόσυρτη, μελαγχολική του μελωδία το έκαναν τον de facto ύμνο του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα των μαύρων τη δεκαετία του '60, αλλά έφτασε να τραγουδιέται και σε άλλες γωνιές του κόσμου όπου καταπιεσμένοι διεκδικούσαν δικαιώματα, από την Τσεχοσλοβακία και τη Βόρεια Ιρλανδία μέχρι την Ινδία και το Μπανγκλαντές. Είναι μια όμορφη μελωδία που μπορεί να φανταστεί κανείς ότι αποκτά μεγάλη δύναμη όταν την τραγουδούν με αξιοπρέπεια χιλιάδες άνθρωποι που τους πνίγει το δίκιο. 

Το 1965 στην μικρή πόλη Σέλμα της Αλαμπάμα ζούσαν 14.000 λευκοί. Από αυτούς εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους -και, άρα, με δικαίωμα να ψηφίζουν σε όλες τις εκλογές- ήταν οι 9.300. Την ίδια περίοδο στη Σέλμα ζούσαν 15.000 μαύροι. Εγγέγραμμενοι στους εκλογικούς καταλόγους ξέρετε πόσοι ήταν; 325. 

Παρόμοια εικόνα ίσχυε παντού στον Αμερικανικό νότο εκείνη την εποχή. Από το τέλος του εμφυλίου, 100 χρόνια νωρίτερα, οι νότιες πολιτείες είχαν εφαρμόσει μια σειρά από μέτρα και πολιτικές ειδικά σχεδιασμένες για να αποκλείουν τους μαύρους από την εκλογική διαδικασία. Εξετάσεις ανάγνωσης και γραφής για να γραφτούν στους καταλόγους. Προσωπικές συνεντεύξεις. Μια σειρά από -συχνά ταπεινωτικές- διαδικασίες που εξασφάλιζαν ότι τα εγγόνια και τα δισέγγονα των ιδιοκτητών σκλάβων δεν θα αναγκάζονταν ποτέ να μοιραστούν την πολιτική ισχύ με τα εγγόνια και τα δισέγγονα των σκλάβων τους. 

Αυτά τα 100 χρόνια το αίτημα για την κατάργηση των διακρίσεων και για ισότιμα πολιτικά δικαιώματα ήταν μόνιμο, πάγιο αίτημα και των μαύρων αλλά και της πλειοψηφίας των λευκών από τις βόρειες πολιτείες. Μα οι πολιτείες του νότου είχαν κατοχυρώσει αρκετή πολιτική ισχύ για να εξασφαλίσουν ότι ποτέ κανένα τέτοιο μέτρο δεν θα περνούσε από τη Γερουσία. Πολλοί βόρειοι είχαν δοκιμάσει. Πολλά νομοσχέδια είχαν κατατεθεί. Κάποια είχαν περάσει και από τη Βουλή των Αντιπροσώπων. Από το πανίσχυρο μπλοκ των νότιων γερουσιαστών, όμως, δεν περνούσε τίποτε, ανεξαρτήτως κομμάτων και πολιτικών ρευμάτων. 

Το 1948 εξελέγη γερουσιαστής σε μία από αυτές τις νότιες πολιτείες, στο Τέξας, ο Λίντον Τζόνσον, μετά από μια αξέχαστη εκλογική διαδικασία στην οποία (είναι πλέον επιβεβαιωμένο ότι) το πραγματικό αποτέλεσμα είχε αλλοιωθεί. Ο Τζόνσον κατάφερε να αποκτήσει εξαιρετική ισχύ στη Γερουσία, έγινε αρχηγός της πλειοψηφίας εκεί, και κατόρθωσε να γίνει ένας από τους σημαντικότερους κοινοβουλευτικούς της αμερικανικής ιστορίας. Στις 22 Νοεμβρίου του 1963, ως αντιπρόεδρος πια, βρισκόταν δυο αυτοκίνητα πιο πίσω από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ στην αυτοκινητοπομπή που διέσχιζε το Ντάλας του Τέξας. Λίγες ώρες αργότερα ορκιζόταν ο ίδιος Πρόεδρος, μέσα στο προεδρικό αεροπλάνο, με τη χήρα του προηγούμενου Προέδρου δίπλα του, που είχε πιτσιλιές από τα αίματα του άντρα της ακόμα στο φόρεμα. Σε όλη του την καριέρα στη Γερουσία ο Λίντον Τζόνσον είχε καταψηφίσει όλες μα όλες τις νομοθετικές πρωτοβουλίες για τα πολιτικά δικαιώματα των μαύρων. Όταν έγινε Πρόεδρος, όμως, ξαφνικά άρχισε να χρησιμοποιεί όλα τα πράγματα που είχε μάθει στη Γερουσία για να περάσει ένα νόμο για το θέμα, ο κόσμος να χαλάσει. Ήταν και μέρος του προγράμματος του Κένεντι -ο οποίος είχε αποτύχει να περάσει οτιδήποτε, βεβαίως- ήταν και υπερώριμες οι συνθήκες, καθώς το κίνημα των μαύρων ακτιβιστών είχε γιγαντωθεί τα προηγούμενα χρόνια, αγγίζοντας με τις δράσεις του τις ζωές όλων των αμερικανών και ευαισθητοποιώντας εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο για το θέμα. Πιθανότατα έχετε ακουστά αυτή την ομιλία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, του χαρισματικού ηγέτη του κινήματος. Την έκανε το 1963. Το 1964 του απονεμήθηκε το Νόμπελ Ειρήνης.

Το κίνημα, πάντως, δεν εμπιστευόταν τον Τζόνσον, αφ' ενός λόγω του προβληματικού πολιτικού του παρελθόντος, αφ' ετέρου της καταγωγής του από το ρατσιστικό νότο, και επιπλέον επειδή ο νόμος που τελικά κατάφερε να περάσει το 1964, μετά από πολύ κόπο και χρησιμοποιώντας απίθανα κοινοβουλευτικά κόλπα, απειλές και "δωράκια" για να πείσει τους νότιους πρώην συναδέλφους του, ήταν ένας νόμος ανίσχυρος και, βασικά, συμβολικός. 

Πλησιάζουμε στο επίκαιρο κομμάτι της ιστορίας τώρα, λίγη υπομονή.

Το Μάρτιο του 1965 διοργανώθηκε μια ειρηνική πορεία ακτιβιστών που θα ξεκινούσε από την Σέλμα και θα έφτανε μέχρι το Μοντγκόμερι, την πρωτεύουσα της Αλαμπάμα, 87 χιλιόμετρα μακριά. Πιασμένοι χέρι χέρι και τραγουδώντας το "We Shall Overcome", οι λίγες εκατοντάδες ακτιβιστές σκόπευαν να περπατήσουν τα 87 χιλιόμετρα για να διαμαρτυρηθούν στον -ακραία ρατσιστή και λαϊκιστή- κυβερνήτη Τζορτζ Γουάλας. Η πορεία, που ξεκίνησε στις 7 Μαρτίου, διακόπηκε σε μια γέφυρα, όταν οι ακτιβιστές συνάντησαν ένα μπλόκο αστυνομικών και "εθελοντών πολιτών". Όταν οι ακτιβιστές προσπάθησαν να προχωρήσουν, οι αστυνομικοί και οι "εθελοντές" τους ξυλοκόπησαν άγρια. Οι εικόνες της βίαιης καταστολής μεταδόθηκαν σε όλο τον πλανήτη και προκάλεσαν σοκ. Δύο ημέρες αργότερα, μετά από μια συμβολική διαμαρτυρία στη Σέλμα παρόντος και του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, τρομοκράτες της Κου Κλουξ Κλαν δολοφόνησαν έναν 38χρονο λευκό ιερέα από τη Βοστόνη που είχε έρθει για να συμμετάσχει στην πορεία. Αυτά τα γεγονότα οδήγησαν σε παγκόσμια κατακραυγή. Κρατήστε μία εικόνα για παράδειγμα: την επιμνημόσυνη δέηση για τον χαμένο χριστιανό ιερέα σε συναγωγή της Νέας Υόρκης, με τους συγκεντρωμένους να τραγουδούν "We Shall Overcome". Τέτοιες εικόνες επαναλήφθηκαν παντού και μαζί φυσικά ξεκίνησαν και νέες, διαρκείς διαμαρτυρίες και διαδηλώσεις και στο Μοντγκόμερι, αλλά και στη Ουάσινγκτον, όπου μεγάλο πλήθος άρχισε να συγκεντρώνεται έξω από το Λευκό Οίκο, φωνάζοντας συνθήματα και τραγουδώντας "We Shall Overcome", απαιτώντας δικαιοσύνη και πολιτικά δικαιώματα, αλλά και προστασία των διαδηλωτών στη Σέλμα από τους ντόπιους "εθελοντές" και δολοφόνους. 

Η ιστορία που θέλω να σας πω σήμερα είναι τα τρία πράγματα που έκανε μετά από όλα αυτά ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ. Πρέπει να ξέρετε, στην περίπτωση που δεν το ξέρετε, ότι ο Λίντον Τζόνσον ήταν ένας βαθιά διεφθαρμένος πολιτικός και από σχεδόν κάθε άποψη ένας χυδαίος παλιάνθρωπος. Εκείνες τις κρίσιμες ημέρες, όμως, έκανε τρία πράγματα που θα ήθελα να έχετε στο μυαλό σας καθώς παρακολουθείτε τις ειδήσεις από τις ΗΠΑ αυτές τις ημέρες. Θα σας γράψω πρώτα το τρίτο, και μετά το πρώτο και το δεύτερο. 

Το τρίτο είναι το ότι κατέβασε το στρατό στους δρόμους. Χρησιμοποίησε τις έκτακτες εξουσίες που του προσφέρει ο νόμος και διέταξε στρατιώτες να μπουν σε αμερικανική πόλη. Όχι για να επιτεθεί στους διαδηλωτές, όμως. Στις 22 Μαρτίου 8.000 άνθρωποι είχαν φτάσει στη Σέλμα για να ξεκινήσουν άλλη μια προσπάθεια να περπατήσουν ως το Μοντγκόμερι (μεταξύ πολλών άλλων, δίπλα στο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ στην πρώτη σειρά, πιασμένος χέρι-χέρι με τους υπόλοιπους, ήταν και ο αρχιεπίσκοπος Ιάκωβος). Ο Λίντον Τζόνσον, λοιπόν, επίταξε για λογαριασμό της κυβέρνησης την εθνοφορουρά της Αλαμπάμα, και διέταξε 1600 άνδρες να πάνε στην πορεία. Για να την προστατεύσουν. Έστειλε και στελέχη του Υπουργείου Δικαιοσύνης και Άμυνας για να παρακολουθήσουν την επιχείρηση και να εξασφαλίσουν ότι κανένας "εθελοντής" ή ρατσιστρομοκράτης δεν θα αγγίξει τους διαδηλωτές. Πράγματι, η πορεία εξελίχθηκε ομαλά και λίγες ημέρες μετά ο Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ έδωσε άλλη μια ιστορική ομιλία από τα σκαλοπάτια της Βουλής στο Μοντγκόμερι σε 25.000 συγκεντρωμένους.

Το πρώτο πράγμα που έκανε ο Λίντον Τζόνσον, αμέσως μετά τα δραματικά επεισόδια, ήταν να φέρει άμεσα τον πιο πρόσφατο νόμο για τα πολιτικά δικαιώματα που βολόδερνε στο κοινοβουλευτικό σύστημα εκείνη την εποχή στη Γερουσία. Και όχι νόμο συμβολικό αυτή τη φορά. Κανονικό νόμο, με "δόντια". Και όχι απλά για να τον φέρει, αλλά για να προσπαθήσει τον περάσει. Και αφού πίεσε, δωροδόκησε και απείλησε γερουσιαστές στο παρασκήνιο, τα κατάφερε. Λίγες εβδομάδες μετά τα γεγονότα στη Σέλμα, για πρώτη φορά μετά τη λήξη του εμφυλίου, οι ΗΠΑ θα αποκτούσαν ένα σοβαρό νόμο κατά των φυλετικών διακρίσεων στα πολιτικά δικαιώματα. 

Φέρνοντας το νομοσχέδιο, δε, έκανε και κάτι άλλο, πολύ σημαντικό. Κάτι που δεν ήταν υποχρεωμένος να κάνει και που, πιθανότατα, δεν επηρέαζε την έκβαση της νομοθετικής πρωτοβουλίας σε εκείνη τη φάση. Μία ομιλία. 

Καθώς οι διαδηλωτές τραγουδούσαν το τραγούδι τους έξω από το λευκό σπίτι στο οποίο έμενε εκείνη την εποχή, πήγε στο Καπιτώλιο λίγο πιο κάτω και έδωσε μια ομιλία η οποία είναι ένα από τα καλύτερα πολιτικά κείμενα που έχω διαβάσει ποτέ. Όχι μόνο για την αρτιότητα του περιεχομένου και για το ρυθμό, αλλά κυρίως επειδή ήταν ένα κείμενο που αποτύπωνε ακριβώς τις ανάγκες και το κλίμα της εποχής. Μιλώντας για τις φυλετικές διακρίσεις στις ΗΠΑ με ευθύτητα και ειλικρίνεια, με συναίσθημα και προσωπικό τόνο (ακόμα και με ιστορίες από τα νιάτα του, όταν δίδασκε πάμπτωχα παιδιά Μεξικανών μεταναστών σε ένα χωριό του Τέξας) χωρίς περιστροφές και χάδια και ναιμεναλλαδισμούς, ξεγύμνωνε το διακύβευμα της συγκεκριμένης ιστορικής φάσης.

Ο παλιάνθρωπος αυτός εκεί πάνω εκείνη την ημέρα δεν μίλησε σαν πολιτικός. Ήταν μια ζοφερή στιγμή της ιστορίας της χώρας του, μια από αυτές τις κρίσιμες, όταν όλα τα άλλα υποχωρούν και στο προσκήνιο ξεχειλίζει μόνο ένα ερώτημα, ένα ζητούμενο, και ο Λίντον Τζόνσον αναγνώρισε πως σε τέτοιες στιγμές δεν υπάρχει "ναι μεν αλλά". Δεν υπάρχει πια στενό πολιτικό συμφέρον, να ψάξουμε τον πιο εφικτό συμβιβασμό, ή το πώς θα κρατήσουμε όσο το δυνατό περισσότερους όσο λιγότερο δυσαρεστημένους γίνεται. Σε τέτοιες στιγμές η Ιστορία κρίνει και υπάρχουν μόνο δύο επιλογές. Από εδώ ή από εκεί. 

Θα σας γράψω το κρίσιμο, κορυφαίο απόσπασμα της ομιλίας του, που δείχνει καλύτερα από όλα ακριβώς τι εννοώ. Θα σας γράψω το απόσπασμα και στις δύο γλώσσες, για να έχετε στο μυαλό σας και την αυθεντική φρασεολογία, που περνά καλύτερα τη δύναμη των λέξεων. Θα αφήσω αμετάφραστες μόνο τις τέσσερις τελευταίες. Θα τις καταλάβετε. 

"Όσα συνέβησαν στη Σέλμα είναι μέρος ενός πολύ μεγαλύτερου κινήματος", έλεγε στους γερουσιαστές, που δεν είχαν ιδέα για το τι επρόκειτο να ακούσουν, "το οποίο φτάνει σε κάθε γωνιά και κάθε Πολιτεία της Αμερικής".  

"What happened in Selma is part of a far larger movement which reaches into every section and state of America".

"Είναι η προσπάθεια των Αμερικανών Νέγρων να εξασφαλίσουν για τους εαυτούς τους τα πλήρη ευεργετήματα της αμερικανικής ζωής", τους είπε, πηγαίνοντας κόντρα σε όσα άκουγε ο ίδιος από τους συναδέλφους του και από τους συμπολίτες του για δεκαετίες, σε όσα πίστευε η μισή Αμερική, σε όσα πολλοί εξακολουθούν να πιστεύουν μέχρι σήμερα. "Ο σκοπός τους πρέπει να είναι και δικός μας σκοπός".

"It is the effort of American Negroes to secure for themselves the full blessings of American life. Their cause must be our cause too".

"Γιατί δεν είναι μόνο οι νέγροι, αλλά όλοι μας", έλεγε, "που πρέπει να κατανικήσουμε την εξοντωτική μας παράδοση μισαλλοδοξίας και αδικίας". 

"Because it's not just Negroes, but really it's all of us, who must overcome the crippling legacy of bigotry and injustice".

Και θα μπορούσε να το αφήσει εκεί. Αλλά δεν το άφησε εκεί. Έκανε μια μικρή παύση, και είπε τις τέσσερις επόμενες λέξεις κοφτά, στακάτα, πριν συνειδητοποιήσει το κατάλευκο, αποσβολωμένο κοινό τι συμβαίνει: 

"Αnd we

(παύση)

shall 

(παύση)

overcome" 

Όταν οι άνθρωποι πονάνε και διεκδικούν και μάχονται, όταν αγωνίζονται στα όρια της απόγνωσης, το πρώτο και το κυριότερο που χρειάζονται είναι να ξέρουν ότι κάποιος τους ακούει. Ο Λίντον Τζόνσον θα μπορούσε να πει τα ιστορικά του λόγια και να περάσει τον ιστορικό του νόμο και να πάρει την θέση του σωστή πλευρά της ιστορίας, αλλά ήθελε να κάνει και κάτι άλλο, να δείξει στους ανθρώπους που τραγουδούσαν στη Σέλμα και έξω από το σπίτι του και σε όλη την λαβωμένη χώρα του, ότι τους ακούει.

διαβάστε ακόμα
Robert A. Caro - Means of Ascent (ο δεύτερος τόμος της βιογραφίας του Λίντον Τζόνσον, ξεκινά με την ιστορία που ο Τζόνσον πηγαίνει στο Καπιτώλιο για να δώσει την ιστορική του ομιλία -αν και το υπόλοιπο βιβλίο ασχολείται με προηγούμενες φάσεις της καριέρας του) 
The Penguin Book of Modern Speeches (μια συλλογή πολλών σημαντικών πολιτικών ομιλιών από το 1899 κι ύστερα, εξαιρετική πηγή έμπνευσης και εργαλείο ιστορίας -και ωραίο δώρο, παρεμπιπτόντως)
Το άρθρο μου στην Καθημερινή την ίδια ημέρα, για το θέμα της σημερινής ηγεσίας των ΗΠΑ.

20 Μικρές Ιστορίες Καραντίνας

Τις προάλλες ζήτησα από τους συνδρομητές του newsletter μου να μου γράψουν μια ιστορία από όσα τους συμβαίνουν στην καραντίνα, κάτι που "στον προηγούμενο κόσμο (ένα μήνα πριν) δεν θα μπορούσε με τίποτε να συμβεί".

Να είκοσι από τις μικρές ιστορίες που μου έγραψαν.

1.

"Σύμφωνα με τα σχέδιά μας, σήμερα ο άντρας μου κι εγώ θα είμασταν στην Κίνα, η μια κόρη μας θα ήταν στην Αγγλία και η άλλη στο Λουξεμβούργο.

Σήμερα είμαστε όλοι μαζί στο σπίτι, έχουμε προσβληθεί από τον κορωνοϊό και βρισκόμαστε πολύ κοντά στην ίαση.

Οι άνθρωποι κάνουν σχέδια, η ζωή τα ανατρέπει".

2.

"Πρώτη φορά είδα το αεροδρόμιο της Ζυρίχης τόσο άδειο. Όλα τα καταστήματα κλειστά, ελάχιστοι επιβάτες. Oι εργαζόμενοι στον έλεγχο ασφαλείας να προειδοποιούν εμφανώς μπερδεμένους Κροάτες μετανάστες που δεν είχαν ιδέα για το τι συμβαίνει και πετούσαν για Ζάγκρεμπ, πως η πτήση τους είναι no way back flight και πως τα σύνορα κλείνουν. Στην Ελλάδα έμεινα δυο βαρετές εβδομάδες σε καραντίνα μακριά από την ετοιμόγεννη γυναίκα μου και τώρα περιμένουμε από μέρα σε μέρα να έρθει η ώρα να βγούμε από το σπίτι για να πάμε στο μαιευτήριο".

3.

"Είμαι 35. Ελεύθερη. Κάνω ψυχοθεραπεία 6 χρόνια. Και πάντα όταν έχω τις μαύρες μου, ή πέφτω σε «δύσκολες» καταστάσεις, συνήθιζα να πηγαίνω να μένω στους δικούς μου για να νιώθω ασφάλεια. Τώρα; Τώρα είμαι ένα μήνα ολομόναχη. Δεν βλέπω τους φίλους μου από επιλογή, Προσπαθώ να είμαι απόμακρη από κάθε επιπλέον πιθανό κίνδυνο ώστε να μπορώ να πηγαίνω τα είδη πρώτης ανάγκης στους δικούς μου, που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες. 

Ξυπνάω το πρωί και νιώθω σαν να έχω μια αποστολή να πετύχω. Έχω ένα τσαντάκι με όλα τα απαραίτητα, γάντια, αντισηπτικά, μάσκες, θερμόμετρο. Ξεκινάω, βγαίνω στην αγορά. 

Κάνω τα ψώνια, πηγαίνω στους δικούς μου, ρίχνουν ένα σχοινί από το μπαλκόνι, δένω τις σακούλες και έτσι γίνεται η μεταφορά. Αν έχει καλό καιρό, κάθομαι λίγο από κάτω και τους βλέπω. Μετά γυρνάω σπιτι και αναρωτιέμαι αν τα έκανα όλα σωστά αν έπιασα κάτι που δεν έπρεπε. Αν έκανα με μαντηλάκι τα χέρια μου. Που εννοείται έχουν γεμίσει σπυριά και πονάνε από την τόση απολύμανση. 

Και μετά ξεκινάει η τρέλα. 

Θερμόμετρο, βαθιές αναπνοές. Μια βαθιά αναπνοή την κρατάω 15 δεύτερα, αν τα καταφέρω σημαίνει είμαι καλά. Το διάβασα σε ένα άρθρο. 

Μετά ξεκινάω δουλειές. Για να μην σκέφτομαι. Έμαθα να ζυμώνω ψωμί. Γυμναστική στο σπιτι. Και μετά αρχίζει και βραδιάζει. Και εκεί δυσκολεύομαι. Αλλά, μαντέψτε, δεν μπορώ να πάω στο καταφύγιο μου. Ξαφνικά νιώθω ότι έχω πολύ δύναμη μέσα μου που τα κατάφερα μόνη μου μέχρι τώρα, αλλά κάποιες φορές σκέφτομαι τι επιπτώσεις θα έχει όλο αυτό. 

Προσπαθώ να είμαι αισιόδοξη. Να σκέφτομαι θετικά για όλους και για όλο το κόσμο. 

Εύχομαι να αφήσει μικρά σημάδια σε όλους μας".

4.

"Ο πεντάχρονος γιος μου όταν τσατίζεται μαζί μου και του λέω "έλα να κάνουμε μια αγκαλιά να τα ξαναβρούμε" πλέον μου απαντάει "ΟΧΙ, γιατί υπάρχει κορονοϊός”.

5.

"Μια πολυκατοικία στο Λονδίνο, 9 διαμερίσματα, 25 άγνωστοι άνθρωποι. Ένας ιός μετά.

Ποτέ δεν είχαμε ανταλλάξει τίποτα παραπάνω απο το τυπικό "καλημέρα" με τους υπόλοιπους ενοίκους μέχρι που ένα απο τα διαμερίσματα μας ανακοίνωσε στο WhatsApp (εχουμε ενα γκρουπ για admin stuff) ότι έχουν mild symptoms. Η ιστορία μας είναι ένα παράδειγμα community resilience. Μέσα στην ίδια μέρα οργανώσαμε το ποιοι θα ψωνίσουν τρόφιμα και ό,τι άλλο χρειαστεί για το ζευγάρι, ενώ άλλοι ένοικοι μοίρασαν πληροφορίες για τοπικές αγορές λαχανικών όπου έκαναν αποστολή (κάτι που δε θα το μαθαίναμε σε καμια άλλη περίπτωση). Παράλληλα, δημιουργήθηκε ένα δίκτυο ανταλλαγής επιτραπέζιων παιχνιδιών, ενώ κάποια ποδήλατα είναι πλέον κοινόχρηστα ώστε να μη χρησιμοποιούν οι ένοικοι τα μέσα μαζικής μεταφοράς.

Είναι δύσκολο να προβλέψεις πότε θα τελειώσει το social distancing και θα επιστρέψουμε σε κάποιου είδους κανονικότητα. Ένα πράγμα είναι σίγουρο όμως: Το πρώτο κρασί θα το πιω με αυτούς τους ανθρώπους".

6.

“Αυτό το καιρό (απο τον Ιανουάριο) ταξιδεύω μεταξύ δύο χωρών: εκεί όπου μένουμε συνήθως και εκεί που είναι ο σύζυγός μου με τα παιδιά μου για 4 μήνες. Γύρισα στη βάση μου, λόγω δουλειάς, μέσα Μαρτίου για 2 εβδομάδες, όπως είχαμε κανονίσει. Και αποκλείστηκα επειδή έκλεισαν τα σύνορα. Και των δύο χωρών. Και είχα και συμπτώματα του ιού, οπότε και να μπορούσα να ταξιδέψω, δεν θα το ήθελα σε αυτή τη κατάσταση.

Δεν έχω δει τα παιδιά μου για 3 εβδομάδες. Το μεγαλύτερο διάστημα από τότε που γεννήθηκαν. Και το χειρότερο είναι πως δεν ξέρω πότε θα τα ξαναδώ. Και αυτό βάζει σε διαφορετική διάσταση και προοπτική τα πάντα. Είναι κάτι που δεν είχα ποτέ διανοηθεί πως θα μπορούσε να μου συμβεί. Αυτή είναι η ιστορία μου”.

7.

"Διαμένω στο Γκάζι, δίπλα στην πλατεία. Ξυπνάω νύχτα, ανά τρίωρο, για να ταίσω τον νεογέννητο μπέμπη μας (14/3 γεννήθηκε). Έτρεμα αυτή τη στιγμή για το πόση φασαρία θα είχε απο τα μπαρ. Τα παράθυρά μας συνήθως βουίζουν και οι τοίχοι δονούνται. Λόγω καραντίνας, είναι σα να ζούμε σε ένα πολιτισμένο προάστιο, δεν ακούς τίποτα. Είναι απλά συγκλονιστικό, ευτυχές και ατυχές οτι μόνο με ένα τέτοιο συμβάν θα ζούσα το σπίτι μου με αυτή την αυτονόητη ποιότητα ηρεμίας".

8.

“Ντρέπομαι που νιώθω αυτή την πελώρια ανακούφιση: η μαμά έφυγε από τη ζωή την περασμένη άνοιξη, λίγες μέρες μετά τα 89α της γενέθλια και αφού πρόλαβε να θάψει την πρωτότοκή της, κι ετσι δεν βιώνουμε το αβάσταχτο άγχος μη κολλήσει και αυτό το παλιόπραμα. Για πολλά χρόνια φοβόμασταν όλοι μη φάει αλάτι, μη καθίσει στον ήλιο, μη χάσει τις αισθήσεις της ξαφνικά την ώρα που βλέπει τηλεόραση, μην αυξηθεί το σάκχαρο, μην αρχίσει πάλι να κλαίει αθόρυβα για το χαμό της αδελφής μου. Τα βράδια έμενα ξύπνια δίπλα της στο κρεββάτι και παρακολουθούσα την ανάσα της, κάθε μια της ανάσα, κάθε βράδυ, μέχρι να ξημερώσει. Ανακούφιση, τρομερή ανακούφιση! 

Για την αδελφή μου δεν τολμώ να σκεφτώ τον τρόμο, την αγωνία και τον πόνο που θα περνούσε αν ζούσε τώρα. Διαλυμένη όπως ήταν από τις χημιοθεραπείες, χωρίς αντισώματα, χωρίς λευκά, χωρίς δυνατότητα να κάνει κάθε 10 μέρες τις ακτινοβολίες, μια φρίκη. Το σκέφτομαι και ανασαίνω βαθιά με ευγνωμοσύνη που δε ζουν σήμερα οι αγαπημένες γυναίκες της ζωής μου”.

9.

"Στις 26/03 γεννήθηκε το δεύτερο παιδί μας. Ήταν αρκετά λυπηρό που κανείς δεν μπορούσε να μοιραστεί τη χαρά μας, καθώς -σωστά- δεν επιτρέπονταν επισκέψεις στο μαιευτήριο. Στην έξοδό μας περάσαμε από το σπίτι του παππού και της γιαγιάς, για να το δουν έστω και μέσα στο αυτοκίνητο, με κλειστά τα τζάμια".

10.

"Η ένοικος του κάτω διαμερίσματος κάθε μέρα καίει κάτι περίεργα καρβουνάκια έξω από την πόρτα της και ακούγεται μουσική τύπου τάι τσι. Μου είπε πως διώχνει την κακή ενέργεια (και τους ιούς). Μέσα μου, πολύ βαθιά, σκέφτηκα τι καλά που θα ήταν να είχε επιτυχία".

11.

"Μέσα στο σπίτι ζούμε (επιτέλους) στο 2020, κάνουμε ηλεκτρονικά τα πάντα, και έξω από το σπίτι ζούμε στο 1960, ελάχιστα αμάξια, ποδήλατα, παιδιά να παίζουν στις πυλωτές. Η εξώπορτα είναι πύλη στο χωροχρόνο πλέον". 

12.

"Η συνειδητοποίηση του πόσο ευγνώμων και τυχερή νιώθω μέσα στο σπίτι μου με τις δύο κόρες μου. Και πόσο απόλυτα δυστυχισμένη θα ήμουν αυτή τη στιγμή αν δεν είχα τολμήσει πέντε χρόνια πριν να φύγω από έναν γάμο που είχε τελειώσει από καιρό. Πιθανόν για εμένα οι ημέρες της καραντίνας να περνάνε κάπως πιο υποφερτά σε σχέση με άλλες γυναίκες ή άνδρες που δεν έχουν καταφέρει να απεγκλωβιστούν από σχέσεις που δεν αντέχονται. Πόσο μάλλον υπό τέτοιες συνθήκες".

13.

“Επειδή έχει χαλάσει το πλυντήριο στο ενοικιαζόμενο διαμέρισμα όπου μένω, και η ιδιοκτήτρια μου μείνει σε άλλη πόλη (επαρχία Μιλάνου) και κατά πάσα πιθανότητα το πλυντήριο θέλει αντικατάσταση, δεδομένης και της κατάστασης, πήγαινα στο αυτόματο πλυντήριο/στεγνωτήριο για τη μπουγάδα. Λοιπόν, με τρεις σακούλες μπαίνω μέσα και βλέπω δύο πενηντάρηδες να κάθονται σε απόσταση ανάσας μεταξύ τους. Από το πλυντήριο στο οποίο έβαζα τα ρούχα η απόσταση ήταν κάτω από 1 μέτρο. Να το πω, να μην το πω... Δεν άντεξα. "Μα εσείς είστε πολύ κοντά, 1 μέτρο τουλάχιστον". Μου απάντησαν οτι είναι ζευγάρι. "Α, εντάξει". Και όμως, δουλειά δεν είχαν μέσα εκεί. Μπουγάδα δεν είχαν. Μιλούσαν ακατάπαυστα. Μάλλον κρύβονταν από τυχόν περιπολικό γιατί απαγορεύεται η κίνηση και οι περίπατοι στους δρόμους. Πριν καμία βδομάδα το αυτόματο έκλεισε. Πλέον πλένω στο χέρι”.

14.

"Μαγείρεψα μπάμιες! Και όχι μόνο τις μαγείρεψα, τις έφαγα κιόλας. Και όχι μόνο τις έφαγα, μου άρεσαν. Oh well".

15.

"Conference call, με ακουστικά, muted & without video, ενώ θηλάζω το ένα παιδί και ταυτόχρονα κοιμίζω το άλλο. Αφού αφήσω κοιμισμένα γλυκά αυτά τα δύο, επιστρέφω στο μεγάλο, το οποίο διαβάζει κάποιο βιβλίο και συνεχίζω συμμετέχοντας κανονικά στο call.

Αυτό περίπου δύο φορές την εβδομάδα".

16.

"Κορίτσι γνωρίζει αγόρι στο Tinder. Βγαίνουμε μια-δυο φορές πριν την απαγόρευση κυκλοφορίας και στο διάστημα που ακολούθησε η επικοινωνία αποτελούνταν απο πολλά γραπτά μηνύματα, ταυτόχρονη προβολή ίδιας ταινίας εξ αποστάσεως και σχολιασμός αυτής afterwards. Το αποτέλεσμα να κοιμάμαι κάθε μέρα 5 το πρωί. Και, μέσα σε όλα αυτά, μια περίοδο που ήμουν κάπως άρρωστη -όχι coronavirus-, ήρθε και μου έφερε προμήθειες απο την μια άκρη της πόλης στην άλλη. Ένας άγνωστος για μιαν άγνωστη. Υπο κανονικές συνθήκες δεν θα συνομιλούσα τόσο και με αυτόν τον τρόπο με κάποιον (τον οποίο, αν θα έπρεπε να είμαι ειλικρινής, δεν γούσταρα τόσο). Αλλά, για να ξανά είμαι ειλικρινής, αν δεν ήταν αυτό το δεκανίκι, δεν θα πάλευα σε εκείνο το στάδιο αυτό που συνέβαινε".

17.

"Επειδή το να τελειώσω 3 βιβλία τη μέρα ή να ξαναστοιβάξω όλα τα πράγματα του δωματίου μου ξανά απο την αρχή ένα ένα ίσως να μην αποτελεί εμπειρία για πολλούς, θα αναφέρω το στόχο που εχω βάλει: ένα τηλέφωνο σε κάποιον από τις επαφές μου κάθε μέρα. Ένα τηλέφωνο οχι από τα συνηθισμένα, που ούτως η άλλως με τον έναν η τον άλλο τροπο επικοινωνούμε, αλλά ενα πιο απροσδόκητο τηλέφωνο. Έτσι, για να έρθουμε σε επαφή με κάποιους λίγο ξεχασμένους γνωστούς και φίλους”.

18.

"Οι τρεις αμεσότεροι συγγενείς μου ανήκουν σε σούπερ ευάλωτη ομάδα. Έχω αναλάβει να τους ψωνίζω και να τους κάνω μπάνιο, καθώς δεν είναι σε θέση. Είναι δύσκολο, σωματικά και ψυχικά, αλλά μέσα στην όλη θλίψη, είναι πραγματικά υπέροχο το συναίσθημα του να τρίβεις τα πόδια ενός γλυκού πλάσματος που έδωσε τα πάντα για να σε κάνει σωστό άνθρωπο. Είναι κάτι που έκανα ενίοτε και πριν, αλλά τώρα το τρομακτικό είναι ότι πρέπει να το κάνω φορώντας μια μάσκα προσώπου αξίας 80 ευρώ, (πολλαπλών χρήσεων με φίλτρα που πήρα προ καραντίνας, βλέποντας πού πάει η κατάσταση, και που έχω πατεντάρει για να είναι ακόμα πιο αποτελεσματική) σαν να πηγαίνω σε πορεία με χημικά. Το χειρότερο που ζω και που δεν θα μπορούσε να συμβεί πριν, είναι ότι φροντίζω τους δικούς μου και ταυτόχρονα νιώθω ότι κινδυνεύω να τους σκοτώσω αν κάνω κάτι λάθος και τους κολλήσω με κάποιο τρόπο". 

19.

"Τις τελευταίες μέρες βγαίνω "βόλτα" με τη μικρή (1,5 έτους) στη βεράντα και μετράμε τις γάτες στον κήπο από κάτω. Τις φωνάζουμε και τις χαιρετάμε. Άρχισα λοιπόν να παρατηρώ πως οι γάτες πλέον μας φέρνουν πεσκέσι για την παρέα, για κουράγιο, κοτσίφια και περιστέρια κάτω από το μπαλκόνι μας. Πνιγμένα. Δώρο όμως".

20.

"Κλεισμένος στο σπίτι. Βγαίνω μόνο για τη δουλειά. Στη διαδρομή θα ψωνίσω τα απαραίτητα. Στη δουλειά μόνος. Σπίτι, δουλειά, σπίτι, δουλειά, μόνος. Ακριβώς όπως ζω τα τελευταία (τέσσερα πήγαν νομίζω;) χρόνια. Τώρα το λένε καραντίνα λόγω κορωνοϊού, και θεωρείται υπεύθυνη στάση. Πριν λεγόταν κατάθλιψη. Και έτσι πάλι θα λέγεται και αφού η πανδημία αυτή περάσει".

Αποδίδει το "Μένουμε Σπίτι";

Έχουν περάσει 16 ημέρες από το παρακάτω post. Τότε ήμασταν, λέει, 16 ημέρες πίσω από την Ιταλία. Τότε η Ιταλία είχε 463 νεκρούς από τον κορωνοϊό. Τα μέτρα που εφαρμόζουμε εμείς φαίνεται ότι έχουν αποτέλεσμα, γιατί 16 ημέρες μετά -και μολονότι το σύστημα υγείας μας είναι σε πολύ χειρότερη κατάσταση- εμείς έχουμε 20 φορές λιγότερους νεκρούς από ό,τι είχαν εκεί τότε. Δεν είμαστε πια μόνο 16 ημέρες πίσω. Έχουμε κερδίσει πολύτιμο χρόνο.

Και το θέμα, βέβαια, είναι τι τον κάνουμε αυτό το χρόνο. Το χρέος μας είναι να ελευθερώσουμε κρεβάτια, να αγοράσουμε αναπνευστήρες, να φτιάξουμε ΜΕΘ. Επιπλέον, προς το παρόν η χώρα μας (όπως και πολλές άλλες) έχει κάνει τη στρατηγική επιλογή μην μετράει όλα τα ύποπτα κρούσματα και να μην κάνει εξετάσεις για τον ιό σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Σύμφωνα με όσα λένε οι ειδικοί (και ο ΠΟΥ), και σύμφωνα με όσα γίνονται σε άλλες χώρες, στο επόμενο στάδιο και πριν φτάσουμε στο στόχο της χαλάρωσης των μέτρων, αυτό θα πρέπει να αλλάξει. Θα πρέπει να αποκτήσουμε τη δυνατότητα να εξεταζόμαστε μαζικά. Ο χρόνος που κερδήθηκε πρέπει να αξιοποιηθεί και προς αυτή την κατεύθυνση.

Οπότε έχουμε την επιτυχημένη υιοθέτηση σκληρών μέτρων από το κράτος και το λαό, με αντάλλαγμα την εξασφάλιση χρόνου για να γίνουν αυτά που πρέπει για να βγούμε από την κρίση.

Σας θυμίζει κάτι;

Τα μνημόνια. Είναι όπως έγινε στα μνημόνια. Τα πήραμε τα μέτρα. Τις κάναμε τις θυσίες. Τότε το πολιτικό μας σύστημα (συμπεριλαμβανομένων των ψηφοφόρων) δεν εκμεταλλεύτηκε το χρόνο και τις θυσίες. Πολλές από τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις δεν έγιναν. Τώρα, βεβαίως, υπάρχει μια μεγάλη και σημαντική διαφορά: τώρα ο εχθρός δεν είναι το πελατειακό μας κράτος, οι σπατάλες μας, ο εαυτός μας. Ο εχθρός είναι ένας μοχθηρός συνδυασμός μορίων, κάτι ξένο. Πιο εύκολο να ενωθείς εναντίον του. Και σήμερα το διακύβευμα δεν είναι μόνο η φτώχεια και η οικονομική κατάρρευση, αλλά οι ζωές των παππούδων και των γονιών μας. Στην οικονομική κρίση της προηγούμενης δεκαετίας σε μεγάλο βαθμό αποτύχαμε. Σε αυτή, τη μεγαλύτερη κρίση της γενιάς μας, έχουμε ακόμα την ευκαιρία να τα καταφέρουμε.

11 Μυθιστορήματα Για Την Καραντίνα

Πρώτα θα περάσετε ώρα -ώρες πολλές- κοιτάζοντας το ταβάνι και αναλογιζόμενοι τις επιπτώσεις αυτού που συμβαίνει. Μετά θα περάσετε πολλές-πολλές ώρες στο ίντερνετ, διαβάζοντας νέα και αυτά που γράφουν οι υπόλοιποι πολίτες του πλανήτη για αυτό που συμβαίνει. Ύστερα (ή και ταυτόχρονα) θα προσπαθήσετε να κάνετε λίγη δουλειά, ή να προχωρήσετε κάποια από τα πρότζεκτ που πάντα θέλατε να προχωρήσατε, αλλά δεν χώραγαν στο πρόγραμμα. Αργότερα θα χαζέψετε σειρές και ταινιές. Εν τω μεταξύ, στο instagram ο κόσμος θα ποστάρει όλα τα βιβλία που, λέει, θα διαβάσει σε αυτό το δύσκολο διάστημα.

Πώς διαβάζουν σε αυτό το δύσκολο διάστημα; Έχετε σεις μυαλό, στ' αλήθεια, να βουλιάξετε μέσα σε ένα μυθιστόρημα; Περισσεύει χώρος; Μπορείτε να βάλετε στην άκρη το θόρυβο από την καταστροφή και την καταστροφολογία και να απορροφηθείτε από μια φανταστική ιστορία που κάποιος, κάποτε σκέφτηκε;

Αν ναι, έχω μια λίστα για εσάς.

Εδώ, 11 μυθιστορήματα που επελέγησαν με μια σειρά από διαφορετικά κριτήρια. Κάποια είναι αυτό που λένε "escapism" -να φύγει το μυαλό σε έναν άλλο κόσμο, να ξεσκάσει. Κάποια είναι εντελώς το αντίθετο: ιστορίες πολύ σχετικές με αυτό που ζούμε σήμερα. Και υπάρχουν και κάποια τα οποία εγώ θεωρώ ότι αξίζει τον κόπο να τα διαβάσετε οποιαδήποτε κι αν είστε, οποτεδήποτε, ανεξαρτήτως επιδημίας.

Βεβαίως, είναι λίγο περίεργο να προτείνεις βιβλία στον άλλον τη στιγμή που τα βιβλιοπωλεία έχουν κλείσει. Οπότε σας βάζω εδώ τα λινκ για να κατεβάσετε το e-book ή το audiobook στα εγγλέζικα, σε κάθε περίπτωση, και όπου υπάρχει και λινκ σε e-shop ελληνικής έκδοσης του βιβλίου. Ρίξτε μια ματιά και στη βιβλιοθήκη σας, πάντως. Ενδέχεται κάποιο ή κάποια από αυτά να τα έχετε ήδη και να τα έχετε ξεχάσει. Θα είναι σα να βρίσκεις 20ευρω σε τσέπη ξεχασμένου τζιν, αν συμβαίνει αυτό.

Έχουμε και λέμε:

Susanna Clarke - Jonathan Strange & Mr. Norrell (Audible)

Τι υπόθεση έχει; Δυο μάγοι στην εποχή των ναπολεόντειων πολέμων προσπαθούν να επαναφέρουν τη μαγεία στη μόδα της κοινωνίας και να βοηθήσουν τη Βρετανία να νικήσει τη Γαλλία. Και πολλά άλλα πράγματα γίνονται, βεβαίως, είναι 900 σελίδες βιβλίο. Πάρα πολύ ωραίο, σαν υβρίδιο Ντίκενς με Τόλκιν.
Πόσο επώδυνο είναι στη δύσκολη εποχή μας; Καθόλου. Διαβάζεται νεράκι.
Υπάρχει στα ελληνικά; ΝΑΙ (από τη Διόπτρα, αλλά όχι e-book και τα βιβλιοπωλεία το βγάζουν εξαντλημένο)

Phillip Roth - The Plot Against America (Kindle, Audible)

Τι υπόθεση έχει; Ο θρυλικός αεροπόρος Τσαρλς Λίντμπεργκ εκλέγεται Πρόεδρος των ΗΠΑ το 1940 και υπογράφει σύμφωνο συνεργασίας με τον Χίτλερ. Τι σημαίνει αυτό για την εβραϊκή κοινωνία στις ΗΠΑ; Μια πολύ ενδιαφέρουσα άσκηση εναλλακτικής ιστορίας -από τα πιο εύκολα και συναρπαστικά βιβλία του Φίλιπ Ροθ.
Πόσο επώδυνο είναι στη δύσκολη εποχή μας; Είναι τρομερά επίκαιρο (λόγω επιστροφής του φασισμού, Τραμπ και άλλων συναφών φαινομένων) αλλά κατά τα άλλα μια χαρά. Γίνεται και μίνι σειρά στο HBO, σε περίπτωση που το προτιμάτε έτσι.
Υπάρχει στα ελληνικά; ΝΑΙ, από τις εκδόσεις Πόλις (αλλά δεν έχουν e-books -ούτε καν website).

Cormack McCarthy - The Road (Kindle, Audible)

Τι υπόθεση έχει; Ένας μπαμπάς με το γιό του διασχίζουν την απέραντη μαυρίλα μετά από μια παγκόσμια καταστροφή, προσπαθώντας να επιβιώσουν και να διασώσουν όση από την ανθρωπιά τους σώζεται.
Πόσο επώδυνο είναι στη δύσκολη εποχή μας; Απεριόριστα. Αυτό το κατάμαυρο αριστούργημα προτείνεται μόνο σε όσους και όσες από εσάς θέλετε να ζήσετε το ζόφο των ημερών στο έπακρο, να νιώσετε τον πόνο ως το μεδούλι, να σκάψετε ένα τραύμα-κρατήρα που δεν επουλώνεται ποτέ. Για τους υπόλοιπους, αφήστε να περάσει καμια δεκαετία και μετά το συζητάμε.
Υπάρχει στα ελληνικά; ΝΑΙ (από τον Καστανιώτη, αλλά όχι σε e-book και τα βιβλιοπωλεία το βγάζουν εξαντλημένο)

Audrey Niffenegger - The Time Traveler's Wife (Kindle, Audible)

Τι υπόθεση έχει; Είναι μια από τις πιο επιτυχημένες απόπειρες να πει κανείς μια ιστορία που να έχει μέσα το ταξίδι στο χρόνο που έχω διαβάσει. Πώς το πετυχαίνει η συγγραφέας; Φτιάχνει μια ιστορία αγάπης. Αυτό είναι. Μια ιστορία αγάπης ανάμεσα σε μια γυναίκα και έναν χρονοταξιδιώτη. Λειτουργεί αναπάντεχα καλά.
Πόσο επώδυνο είναι στη δύσκολη εποχή μας; Όχι περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη ωραία ιστορία αγάπης.
Υπάρχει στα ελληνικά; ΝΑΙ (από τον Ψυχογιό, αλλά όχι e-book και τα βιβλιοπωλεία το βγάζουν εξαντλημένο)

Richard Flanagan - Gould's Book of Fish (Kindle)

Τι υπόθεση έχει; Ένας φυλακισμένος σε μια φυλακή της Τασμανίας το 1828 γράφει για τις εμπειρίες της ζωής του. Ένα αριστουργηματικό παραλήρημα. Δεν ξέρω πώς αλλιώς να το περιγράψω. Έχω διαβάσει τρία βιβλία του Ρίτσαρντ Φλάναγκαν -αυτό είναι το καλύτερο.
Πόσο επώδυνο είναι στη δύσκολη εποχή μας; Όχι ιδιαίτερα, εξαρτάται βέβαια πόσες ημέρες καραντίνας έχετε κλείσει και σε ποιο βαθμό ταυτίζεστε με τον ήρωα, που ζει σε μια κόλαση, σε απίστευτες συνθήκες ανέχειας και εγκατάλειψης, χωρίς να έχει, καν, WiFi.
Υπάρχει στα ελληνικά; NAI (από τον Άγρα, αλλά όχι σε e-book και τα βιβλιοπωλεία το βγάζουν εξαντλημένο)

Emily St. John Mandell - Station Eleven (Kindle, Audible)

Τι υπόθεση έχει; Μια παγκόσμια επιδημία γρίπης προκαλεί την κατάρρευση του ανθρώπινου πολιτισμού. Ένας θίασος ηθοποιών γυρνά στις ερημιές δίνοντας παραστάσεις στους μικρούς πληθισμούς επιζώντων που έχουν απομείνει. Ήταν πολύ ωραίο, το διαβάσαμε το καλοκαίρι του 2016 στο Bookworm.
Πόσο επώδυνο είναι στη δύσκολη εποχή μας; Εσείς τι λέτε. Πώς σας ακούγεται; Αν έχετε κατεβάσει ήδη να δείτε το Outbreak, αν όχι απλά δεν σας τρομάζει να ακούτε και να διαβάζετε για την ουσία και τη φύση της καταστροφής που ζούμε, αλλά θέλετε κι άλλο, αν θέλετε να το ζήσετε στο έπακρο, ρε παιδί μου, ε, να πάρετε να διαβάσετε κι αυτό εδώ.
Υπάρχει στα ελληνικά; ΝΑΙ ΚΑΙ ΣΕ e-BOOK (από τον Ίκαρο, μόνο 7,70!)

Anthony Doerr - The Light We Cannot See (Kindle, Audible)

Τι υπόθεση έχει; Οι παράλληλες ιστορίες ενός τυφλού κοριτσιού από τη Γαλλία και ενός αγοριού από τη Γερμανία κατά τη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου. Μια μεγάλη ιστορία, πάρα πολύ γεμάτη και συναρπαστική και έντονη, βαρύ αλλά ταυτόχρονα εύκολο. Κι αυτό το διαβάσαμε στο Bookworm το 2016, τους άρεσε πολύ.
Πόσο επώδυνο είναι στη δύσκολη εποχή μας; Νομίζω καθόλου.
Υπάρχει στα ελληνικά; ΝΑΙ ΚΑΙ ΣΕ e-BOOK (από την Πατάκη)

Min Jin Lee - Pachinko (Kindle, Audible)

Τι υπόθεση έχει; Η ιστορία μιας οικογένειας μεταναστών από τη Νότια Κορέα στην Ιαπωνία του 19ου αιώνα. Συναρπαστικό, εξαιρετικά καλογραμμένο και αναπάντεχα ανάλαφρο. Κι αυτό το διαβάσαμε στο Bookworm, τον Ιανουάριο του 2019.
Πόσο επώδυνο είναι στη δύσκολη εποχή μας; Καθόλου. Ίσα ίσα είναι στην επικαιρότητα η Νότια Κορέα με τα drive-through τεστ για τον κορωνοϊό και λοιπά.
Υπάρχει στα ελληνικά; ΝΑΙ ΚΑΙ ΣΕ e-BOOK (από τον Ίκαρο)

Ted Chiang - Stories of Your Life and Others (Kindle)

Τι υπόθεση έχει; Μια συλλογή από εξαιρετικά διηγήματα επιστημονικής φαντασίας, το καθένα από τα οποία αγγίζει σοβαρά και κρίσιμα θέματα και θα σας βάλει να σκεφτείτε πράγματα για τη δική σας ζωή και για τον δικό μας κόσμο. Ή απλά να ξεσκάσει το μυαλό διαβάζοντας μια ενδιαφέρουσα ιδέα σε μια ιστορία 20-30 σελίδων. Κι αυτό το διαβάσαμε στο Bookworm, το 2017.
Πόσο επώδυνο είναι στη δύσκολη εποχή μας; Καθόλου.
Υπάρχει στα ελληνικά; ΝΑΙ (από τον Κέδρο, αλλά όχι σε e-book)

Michel Chabon - The Adventures of Kavalier and Clay (Kindle, Audible)

Τι υπόθεση έχει; Ένας Εβραίος πιτσιρικάς δραπετεύει από την Τσεχοσλοβακία καθώς επελαύνει ο φασισμός και φτάνει στη Νέα Υόρκη και στο σπίτι μιας θείας του. Με τον ξάδερφό του αρχίζουν να φτιάχνουν κόμιξ. Συναρπαστική και πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία. Νομίζω ότι μαζί με του Ντόρ και του Ροθ φτιάχνουν μια πολύ ωραία τριλογία. Τώρα το συνειδητοποιώ. Αν σας παίρνει, δοκιμάστε να τα διαβάσετε το ένα μετά το άλλο, και πείτε μου πώς σας φάνηκε.
Πόσο επώδυνο είναι στη δύσκολη εποχή μας; Καθόλου, μάλλον.
Υπάρχει στα ελληνικά; ΝΑΙ (αλλά από τις εκδόσεις Λιβάνη, που δεν υπάρχουν πια)

Joseph Heller - Catch-22 (Kindle, Audible)

Τι υπόθεση έχει; Ένα θαυμάσιο αντιπολεμικό έπος, ξεκαρδιστικό και πανέξυπνο. Το μόνο "κλασικό" από τα βιβλία που σας έβαλα σήμερα εδώ (δεν ξέρω γιατί), αλλά μοντέρνα γραμμένο, με κυνισμό και ξερό, "μαύρο" χιούμορ που νομίζω ότι ταιριάζει στη δική μας περίσταση.
Πόσο επώδυνο είναι στη δύσκολη εποχή μας; Καθόλου, μάλλον.
Υπάρχει στα ελληνικά; ΝΑΙ (από τις εκδόσεις Εκάτη, αλλά όχι e-book).

Αυτά ήταν. Τα έχω απολαύσει όλα τα τελευταία 10-15 χρόνια. Αν έχετε τη διάθεση και την όρεξη να τα πιάσετε, δεν θα απογοητευτείτε -ίσα ίσα, μπορεί να νιώσετε ότι κάτι καλό βγήκε από όλη αυτή την περιπέτεια. Κι αν χρειάζεστε κι άλλα, να: ανακοινώσαμε όλα μαζί τα βιβλία του Bookworm από τώρα μέχρι και τον Αύγουστο.

Τα 5 Καλύτερα Βιβλία Που Διάβασα Το 2019

Άλλη μια χρονιά τελειώνει, με πολλά βιβλία διαβασμένα τα οποία, βεβαίως, ποτέ δεν είναι αρκετά, και δεν είναι παρά ένα κλάσμα της στοίβας των βιβλίων προς ανάγνωση, η οποία όσο περνά ο καιρός όλο και μεγαλώνει. Αυτή τη χρονιά τα διαβάσματα περιλάμβαναν πάλι πολλά non-fiction βιβλία, πολλές βιογραφίες αξιοσημείωτων ανθρώπων, κάμποσα βιβλία για την κλιματική αλλαγή και τις συνέπειές της, ζοφερά μυθιστορήματα και πολλές, πολλές έρευνες. Η παρακάτω λίστα περιέχει πέντε ιδιαίτερα αξιοσημείωτα που προτείνω ανεπιφύλακτα. Όπως πάντα, είναι βιβλία που εγώ διάβασα φέτος -δεν κυκλοφόρησαν όλα φέτος.

5. Doris Kearns Goodwin - Team of Rivals

Αυτό το πολύ ωραίο ιστορικό πόνημα δεν αρκείται να πει την ιστορία του Αβραάμ Λίνκολν και της απελευθέρωσης των σκλάβων, αλλά χρησιμοποιεί την ιστορία του Λίνκολν ως αφορμή για να περάσει ένα αξιοσημείωτο μήνυμα για την πολιτική ισχύ και την σωστή διακυβέρνηση. Η βασική ιδέα είναι η εξής: Ο Λίνκολν πήρε το χρίσμα των Ρεπουμπλικάνων εντελώς παράδοξα κι αναπάντεχα, επικρατώντας γνωστότερων πολιτικών ονομάτων μετά από λυσσαλέα μάχη. Ε, αμέσως μετά τους έβαλε αυτούς τους αντιπάλους στο υπουργικό του συμβούλιο, και κυβέρνησε μαζί τους. Εξαιρετικά ενδιαφέρον και διδακτικό.

4. Ted Chiang - Exhalation

Η δεύτερη συλλογή διηγημάτων αυτού του πολύ καλού συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας δεν είναι το ίδιο εντυπωσιακή με την πρώτη, αλλά είναι και αυτή γεμάτη με ιστορίες τις οποίες θα σκέφτεστε για πολλή ώρα αργότερα. Ταξίδια στο χρόνο, ο ορισμός της ανθρώπινης υπόστασης και της συνείδησης και άλλα τέτοια θέματα θίγονται, με ωραίο και ευφάνταστο τρόπο. Διαβάζεις κάθε μια ιστορία, μετά κλείνεις το βιβλίο και κοιτάζεις για λίγο κάπως στο κενό, και σκέφτεσαι. Που είναι ένα ωραίο δώρο, τη σήμερον ημέρα, φρονώ.

3. David Wallace-Wells - The Uninhabited Earth

Ένα βιβλίο τρόμου για την κλιματική αλλαγή, γραμμένο από έναν δημοσιογράφο που πήρε τα ευρήματα των διάφορων ετερόκλητων επιστημόνων, τα 'βαλε κάτω και συνειδητοποίησε πόσο άσχημη είναι η κατάσταση. Αν θέλετε να διαβάσετε ένα βιβλίο για την κλιματική αλλαγή, διαβάστε αυτό. Τρόμαξα τόσο πολύ όταν το διάβασα που πήραν τον τρόμο μου και τον βάλανε στο blurb της ελληνικής έκδοσης, όταν βγήκε.

2. Tara Westover - Educated

Αυτή είναι η απίστευτη ιστορία μιας νέας γυναίκας που μεγάλωσε σε μια οικογένεια φανατικών μορμόνων, οι οποίοι δεν πήγαιναν τα παιδιά τους σχολείο, δεν τα εμβολίαζαν, δεν τα πήγαιναν στο νοσοκομείο όταν χτυπούσαν και τα κακοποιούσαν με διάφορους τρόπους, σωματικούς και ψυχολογικούς, ακούσιους ή εκούσιους. Το κορίτσι κατόρθωσε να γλιτώσει και να πάει σε σχολείο στα 17, και μετά να φτάσει μέχρι το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, και να γράψει τη συγκλονιστική της ιστορία και νάτη.

1. John Carreyrou - Bad Blood

Άλλη μια απίστευτη και συγκλονιστική ιστορία ήταν η ιστορία ενός διαβόητου στάρταπ, της Theranos, που υποσχόταν ότι θα αλλάξει τον κόσμο (φυσικά) και, ειδικότερα, τον τρόπο με τον οποίο γίνονται οι ιατρικές εξετάσεις. Την εταιρεία αυτή τη λιβάνιζαν διάσημοι και ΜΜΕ για πολλά χρόνια, και τελικά αποδείχθηκε πως ήταν μια τεράστια, αδιανόητη, εγκληματική απάτη. Ο δημοσιογράφος που αποκάλυψε την αλήθεια έγραψε στη συνέχεια αυτό το βιβλίο. Σας προτείνω να μη γκουγκλάρετε την υπόθεση, απλά να πάρετε το βιβλίο και να το διαβάσετε. Όσο λιγότερα γνωρίζετε, τόσο περισσότερο θα το απολαύσετε.

Ακόμα αξιοσημείωτα:

Ανάμεσα στα υπόλοιπα βιβλία της χρονιάς, να σας επισημάνω ίσως το "The Silk Roads", του Πίτερ Φράνκοπαν, που λέει την ιστορία του κόσμου από μια πιο ανατολικόστροφη (και άρα άγνωστη σε εμάς) οπτική, το "Winners Take All" του Ανάντ Γκιρινταράντας, που καταγγέλει αποτελεσματικά και αναζωογονητικά την υποκρισία της φιλανθρωπίας των ζάμπλουτων ελίτ, βεβαίως "Η Τελευταία Μπλόφα" των Ελ. Βαρβιτσιώτη και Β. Δενδρινού (που σχεδόν σίγουρα το έχετε διαβάσει ήδη), το "The Future of Humanity" του Μίτσιο Κάκου, το "The Dark Forest" του Λιου Σισίν που, παρά το μισογυνισμό και τους υποτυπώδεις χαρακτήρες, πραγματεύτεται πολύ ενδιαφέρουσες ιδέες, όλα τα βιβλία που διαβάσαμε στο Bookworm, και, βεβαίως, τα "δικά μας" (Δικαιοσύνη στην Ελλάδα, Πώς Πετυχαίνουν τα Έθνη, την τέταρτη Πριγκίπισσα Αθηνά).

Ποιοι Είστε;

Πριν από δύο εβδομάδες ζήτησα από τους συνδρομητές του newsletter, 4.200 νοματαίους, να απαντήσουν ανώνυμα σε μια σειρά από ερωτήσεις, καθότι έχουν μεσολαβήσει πέντε χρόνια (!) από την τελευταία φορά που τους είχα ρωτήσει και τα πράγματα έχουν αλλάξει πολύ έκτοτε. Το συνειδητοποιείτε; Πέντε χρόνια. Ούτε Τραμπ είχαμε ζήσει τότε, ούτε Brexit, ούτε περήφανη διαπραγμάτευση, μόνο μια κρίση εγχώρια είχαμε και λιτότητα. Ήταν αθώες εποχές. Έκτοτε ο κόσμος αποτρελάθηκε, αυτοί που διαβάζουν το νιουζλέτερ τετραπλασιάστηκαν, τα πράγματα άλλαξαν.

Εσείς;

Οπότε τους έβαλα πάλι μια φόρμα για να συμπληρώσουν και 644 πράγματι τη συμπλήρωσαν και τα αποτελέσματα θα σας τα παρουσιάσω συνοπτικά τώρα εδώ.

Πρώτο συμπέρασμα: Γεράσαμε!

Πριν από πέντε χρόνια η μεγαλύτερη ηλικιακή ομάδα που διαβάζει το νιουζλέτερ ήταν οι 25-34. Αυτή τη φορά, με μεγάλη διαφορά, είναι οι 35-45, η κατηγορία στην οποία ανήκω, δηλαδή. Οι 25-34 δεν είναι πια ούτε στη δεύτερη θέση. Στη δεύτερη θέση είναι οι 46-59. Αυτό σημαίνει ότι άλλοι διαβάζουνε το νιουζλέτερ και άλλοι με παρακολουθούν στα social media (το Facebook και το Instagram, που έχουν τέτοια στοιχεία), όπου οι 25-34 είναι ακόμα η μεγάλη πλειοψηφία. Το βρίσκω ενδιαφέρον.

Επίσης:

Το νιουζλέτερ ακόμα, όπως και πριν από πέντε χρόνια, το διαβάζουν περισσότεροι άνδρες, σε αναλογία 60/40. Κι εδώ το κοινό είναι αλλιώτικο από του Twitter και του Facebook (αναλογία 50/50) και του Instagram (30/70!).

Οι μισοί ζουν στην Αθήνα αλλά ένα εκπληκτικό 24% των αναγνωστών του νιουζλέτερ ζουν εκτός Ελλάδος. Μου δήλωσαν από μόνοι τους 21 διαφορετικές χώρες προέλευσης.

Είναι μορφωμένοι -η συντριπτική πλειοψηφία έχει πανεπιστημιακό πτυχίο, οι μισοί έχουν μάστερ- αλλά, όπως και την άλλη φορά, μόνο ένας στους τρεις διαβάζει πάνω από 11 βιβλία το χρόνο.

Πέντε χρόνια μετά, οι ιδιωτικοί και οι δημόσιοι υπάλληλοι είναι λίγο περισσότεροι, οι ελεύθεροι επαγγελματίες και οι άνεργοι λίγο λιγότεροι. Ελάχιστοι συνταξιούχοι διαβάζουν το νιουζλέτερ μου, μόλις το 7% του συνόλου.

Οι αναγνώστες -κι αυτό είναι ενδιαφέρον- έχουν σχεδόν τα ίδια γκάτζετ που είχαν και πριν από πέντε χρόνια, σε πολύ παρόμοια ποσοστά. Όλοι έχουν λάπτοπ και smartphone (πάνω από 90%), οι μισοί έχουν desktop υπολογιστή, 60% έχουν τάμπλετ, 1 στους 5 έχουν e-book reader. Σχεδόν τα ίδια νούμερα με πέντε χρόνια πριν!

Οι αναγνώστες πλέον, όμως, χρησιμοποιούν λίγο λιγότερο το Facebook και το Twitter, αλλά πολύ περισσότερο το Instagram. Υπάρχουν και 3 (τρεις) από τους 644 που χρησιμοποιούν το TikTok. Λολ.

Ένα 74% των αναγνωστών που έχουν διαβάσει έστω και ένα βιβλίο μου έχουν διαβάσει το "Φεβρουάριο", λέει, αλλά μόνο ένα θαρραλέο 7% (οι συνταξιούχοι;) είχαν διαβάσει το "Πέρα από την Καταιγίδα" του 2006, και μόνο το 9% είχαν διαβάσει τις "Αληθινές Ιστορίες" του 2011, βιβλία που κυκλοφόρησαν από εκδοτικούς οίκους που δεν υπάρχουν πια και δεν υπάρχει τρόπος να τα βρει κανείς.

Βεβαίως, το καλύτερο μέρος του ερωτηματολογίου και το πιο διασκεδαστικό για εμένα ήταν και πάλι το τελευταίο, εκεί που τους ζήταγα να μου γράψουν ελεύθερα ό,τι τους κατέβει στο κεφάλι για τα πράγματα που θα ήθελαν να κάνω, να δείχνω ή να γράφω. Το το είδαν τα μάτια μου σε αυτές τις 225 απαντήσεις -τις διάβασα όλες- δεν μπορώ να σας το περιγράψω, πολύ ωραία και συγκινητικά λόγια, τον πόνο των σπιτοσκυλοφάν, αυτούς που θυμήθηκαν το podcast (!) και (αναπάντεχα λεπτομερείς και συγκεκριμένες) παραγγελιές για θέματα, δραστηριότητες, άρθρα και βιβλία. Μακάρι να μπορούσα να απαντήσω σε σχεδόν όλους -που δεν θα μπορούσα, βεβαίως, καθότι το ερωτηματολόγιο ήταν ανώνυμο.

Αυτά όλα τα βρήκα εγώ πολύ χρήσιμα, πάντως, και θα τα λάβω υπ' όψιν.

Και σκεφτείτε, ποιος ξέρει ποιοι θα είμαστε σε άλλα πέντε χρόνια από σήμερα; Δεν ξέρω τι μας περιμένει ή τι μας ξημερώνει αλλά, από ό,τι φαίνεται, τα στοιχεία δείχνουν πως δύο πράγματα είναι σίγουρα: οι μορφωμένοι, κοσμοπολίτες αναγνώστες του νιουζλέτερ μου θα είναι ακόμα πιο ηλικιωμένοι, και θα έχουν ακόμα τα ίδια γκάτζετ.

Αν θέλετε να συμμετάσχετε σ' αυτό το απίθανο γκρουπ, γραφτείτε εδώ από κάτω για να παραλαμβάνετε κι εσείς το γραμματάκι σας κάθε Παρασκευή.

Πώς Να Ζητάτε Συγγνώμη: Ένας Οδηγός

Αυτό το άρθρο είναι μια δημόσια προσφορά, από την ταπεινότητά μου σε εσάς, καθώς παρατηρώ ότι υπάρχει ένα σπουδαίο και μεγάλο πρόβλημα στην κοινωνία μας. Πολλοί συνάνθρωποί μας πλήττονται από αυτό, ζουν με ένα τρομερό φορτίο, μια νόσο, θα 'λεγε κανείς, ένα βάσανο.

Δεν ξέρουν να λένε συγγνώμη.

Πρόκειται για πανδημία, για μάστιγα. Είναι παντού γύρω μας, ένα φαινόμενο καθολικό, μια τραγωδία. Άνθρωποι κάθε μέρα κάνουν χοντράδες, βλακείες, ανοησίες, κουταμάρες και λάθη και μετά παγώνουν, μπουρδουκλώνονται, κολλάνε, σαστίζουν. Δεν μπορούν να πουν μια σωστή συγγνώμη. Κάποιοι προσπαθούν, το παλεύουν, μα δεν τους βγαίνει. Ζορίζονται, το βλέπεις, το νιώθεις, δεν το αντέχουν. Κάποιοι κάπως πάνε να το ψελίσσουν αλλά είναι πολύ δύσκολο, δεν μπορούν, το "αλλά όμως" ξεχύνεται αβίαστα από μέσα τους, σα λύτρωση.

Θέλω να βοηθήσω. Να κάνω κάτι.

Εχω ετοιμάσει εδώ παρακάτω ένα μικρό, απλό κείμενο το οποίο μπορεί όποιος θέλει να το πάρει και να το χρησιμοποιήσει αυτούσιο. Απλά αλλάζετε τα λόγια που σας επισημαίνω βάζοντας τα δικά σας, ανάλογα με την περίσταση, και το ποστάρετε. Copy/paste, όπως είναι. Χωρίς προσθήκες. Χωρίς "αλλά όμως". Θέλω να το τονίσω αυτό.

Το κείμενο είναι το εξής.

---

"Θέλω με αυτό το κείμενο να ζητήσω μια απαραίτητη και μεγάλη συγγνώμη. Η συμπεριφορά μου στην χτεσινή εκπομπή/πρόσφατη δήλωσή μου/αντίδρασή μου στο γνωστό συμβάν ήταν απαράδεκτη και δεν επιδέχεται καμίας δικαιολογίας. Έκανα ένα μεγάλο λάθος. Το αναγνωρίζω απόλυτα και αναλαμβάνω την ευθύνη. Αντιλαμβάνομαι ότι πλήγωσα τόσο τον άνθρωπο/τους ανθρώπους που ήταν το θύμα/τα θύματα αυτής της πράξης, όσο και όλα τα θύματα παρόμοιων πράξεων αλλά και όλους όσους μας έβλεπαν/με άκουσαν/το έμαθαν. Συντετριμμένος, σας ζητώ συγγνώμη. Δεν σας αξίζει τέτοια συμπεριφορά, και νιώθω ντροπή που σας προκάλεσα τέτοια συναισθήματα/τόσο πόνο. Θέλω να σας πω πως βλέποντας ξανά το απόσπασμα/διαβάζοντας ξανά τα λόγια μου/ενθυμούμενος το συμβάν δεν αναγνωρίζω σε αυτό/αυτά ούτε τις αξίες μου, ούτε την ανατροφή μου, ούτε τα πιστεύω μου. Ήθελα να πιστεύω ότι είμαι καλύτερος άνθρωπος από αυτόν που είδατε εχτές/σήμερα/πρόσφατα. Σας υπόσχομαι ότι από αυτό μου το λάθος θα μάθω και θα βελτιωθώ. Σας υπόσχομαι ότι στο εξής θα προσπαθώ πάντα να φέρομαι στους άλλους με σεβασμό και να αντιμετωπίζω ανθρώπους και καταστάσεις με υπευθυνότητα και αξιοπρέπεια. Τέλος, θέλω να ευχαριστήσω θερμά όσους αντέδρασαν στη συμπεριφορά μου με ενίοτε σκληρά αλλά δίκαια κριτικά σχόλια. Η εγρήγορση και η ευαισθησία σας μου δημιουργούν την ελπίδα ότι συμπεριφορές σαν τη χτεσινή/σημερινή/πρόσφατη δική μου σύντομα θα εκλείψουν από την κοινωνία μας".

---

Αυτό. Μπορείτε να κόψετε φράσεις αν σας πέφτει μακρύ, αλλά -πολύ σημαντικό αυτό- δεν μπορείτε να προσθέσετε τίποτε. Ελπίζω να μην το χρειαστείτε ποτέ, αλλά αν το χρειαστείτε, ελπίζω να σας βγάλει ασπροπρόσωπους και να μην ξεφτιλιστείτε, όπως τόσοι συνάνθρωποί μας, θύματα αυτής της αόρατης μάστιγας.

Κυβέρνηση 2015-2019: Μια Κριτική Αποτίμηση

Πού βάζετε την κόκκινη γραμμή εσείς; Σε ποιο σημείο λέτε, “φτάνει”; “Ως εδώ”; Ποιο είναι το όριό σας, πολιτικά μιλώντας; Θα σας εξηγήσω γιατί ερωτώ. 

Στις 7 Ιουλίου ολοκληρώνεται και τυπικά η θητεία μιας κυβέρνησης που ήταν πρωτοφανής για τα πολιτικά χρονικά της χώρας μας. Μετά από δεκαετίες διακυβέρνησης από την κεντροδεξιά και την κεντροαριστερά (εναλλάξ), είχαμε μία κυβέρνηση συνεργασίας ενός κόμματος της ριζοσπαστικής αριστεράς με ένα ακροδεξιό κόμμα, και μάλιστα χωρίς καμία προγραμματική συμφωνία μεταξύ τους, έτσι, στα κουτουρού. Αυτή η συμμαχία κυβέρνησε για περισσότερα από τέσσερα χρόνια. Μεγάλο διάστημα για τα ελληνικά δεδομένα και μια μεγάλη ευκαιρία για την ίδια τη συμμαχία, ειδικά από τη στιγμή που οι οδυνηρές θυσίες των Ελλήνων στα πέντε χρόνια που προηγήθηκαν πιστώνονταν στο προηγούμενο, το “παλιό” πολιτικό σύστημα. Αυτή την ευκαιρία, για να το πω κομψά, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ δεν την άδραξε. Εγώ ήμουν πολύ μικρός για να θυμάμαι τις πρώτες κυβερνήσεις της μεταπολίτευσης, αλλά μιλώντας με αυτούς που τις παρακολουθούσαν προσεκτικά και έγραφαν γι’ αυτές και τις επόμενες, με αυτούς που τις αντιπολιτεύονταν αλλά και με κάποιους που συμμετείχαν σε κάμποσες, αντιλαμβάνομαι ότι υπάρχει μια καθολική αποδοχή του αναπόδραστου συμπεράσματος: η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ ήταν η χειρότερη κυβέρνηση που έχει περάσει από τη χώρα μας τα τελευταία 45 χρόνια. Χειρότερη κι απ’ την κυβέρνηση 85’-89’. Χειρότερη κι από την 04’-09’. Η Ιστορία θα είναι αμείλικτη μαζί της. 

Καθώς η θητεία της φαίνεται να πλησιάζει προς το τέλος της, ωστόσο, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως τουλάχιστο το 1/4 των ψηφοφόρων δηλώνουν ότι θα ψηφίσουν ξανά το ένα από τα δύο κόμματα της συμμαχίας που έχει απομείνει (οι ακροδεξιοί ΑΝΕΛ απορροφήθηκαν, φυσιολογικά και οργανικά, στον αριστερό ΣΥΡΙΖΑ). Δεν είναι μικρό ποσοστό. Είναι σχεδόν 1,4 εκατομμύρια άνθρωποι. Πολλοί θεώρησαν μεγάλη ήττα την υποχώρηση του ΣΥΡΙΖΑ σε τέτοια μεγέθη στις πρόσφατες ευρωεκλογές. Εγώ, ρίχνοντας μια ματιά στις σημειώσεις μου από όσα έχουν συμβεί τα τελευταία τέσσερα χρόνια, την κρίνω ως θρίαμβο. Καταπληκτική επίδοση. Το ότι μετά από όλα όσα έγιναν 1,4 εκατομμύρια Έλληνες επιθυμούν να συνεχίσει να τους κυβερνά αυτή η κυβέρνηση είναι απίστευτο και δημιουργεί πολλές εύλογες απορίες. Όπως, για παράδειγμα, το τι ακριβώς πρέπει να κάνει αυτή η κυβέρνηση για να πάψει να την στηρίζει κάποιος ή κάποια από αυτούς τους 1,4 εκατομμύρια Έλληνες; Τι άλλο πρέπει να γίνει για να πει ο συριζαίος, όπα. Ως εδώ. Αυτό πάει πολύ. Σας μαυρίζω. Τι; 

Τα ψέματα, προφανώς, δεν ήταν αρκετά. Το “προγράμμα Θεσσαλονίκης”, τα “go back, μαντάμ Μέρκελ”, τα “δεν υπάρχει ούτε μία στο εκατομμύριο να μην το δεχτούν”. Τα “θα παραιτηθώ αν το αφορολόγητο πέσει κάτω από τα 9 χιλιάρικα” (σήμερα είναι στα 5), τα “θα καταργήσω τον ΕΝΦΙΑ” τα “κανένα σπίτι στα χέρια τραπεζίτη”. Αυτά απ’ ό,τι φαίνεται δεν πείραξαν και πολλούς. Κάποιος κακεντρεχής θα θεωρούσε πως πολλοί Έλληνες ψηφοφόροι είναι συνηθισμένοι στο να τους λένε γυμνά ψέματα στη μούρη τους και μάλιστα στη συνέχεια αρέσκονται να λένε και μπράβο στους ψεύτες, να τους επιβραβεύουν, να τους ξαναψηφίζουν. Το ίδιο έγινε κι εδώ, όπως γινόταν και παλιά. 

Εντάξει τα ψέματα, λοιπόν. Να το δεχτώ. Το άλλο όμως; Το φρικτό εξάμηνο του 2015; Δεν ήταν αρκετό αυτό για να πουν “ως εδώ;” Μια περίοδος τόσο διαλυτική για την ελληνική οικονομία και για την κοινωνική συνοχή της χώρας μας, που μόνο με έναν πόλεμο ή μια φυσική καταστροφή μπορεί να συγκριθεί. Ήταν η περίοδος που όσοι την έζησαν δεν θα την ξεχάσουν ποτέ, η κορύφωση της ελληνικής κρίσης και μια από τις μεγαλύτερες πολιτικές τραγωδίες από καταβολής ελληνικού κράτους. Εκείνο το αποκρουστικό τσίρκο ανικανότητας και αφέλειας, η απίστευτη, αδιανόητη γελοιότητα της “περήφανης διαπραγμάτευσης”, τότε που άσχετοι και απροετοίμαστοι άνθρωποι, καταφανώς ακατάλληλοι να εκπροσωπούν τα συμφέροντά μας, εξευτελίζονταν και μας εξευτέλιζαν, φυσιολογικά και αναμενόμενα αποτυγχάνοντας. Τα capital controls. Οι ουρές στα ΑΤΜ. Το διχαστικό, γελοίο δημοψήφισμα της μιας εβδομάδας. Η κωλοτούμπα της τελευταίας στιγμής, το τρίτο μνημόνιο. Συνέβησαν μπροστά στα μάτια μας όλα αυτά. Οι θύτες ήταν μπροστά μας, οι πράξεις τους μοιραίες και εμφανείς, τα λόγια τους καταγεγραμμένα και κρυστάλλινα. Ούτε αυτά δεν ήταν αρκετά; Ούτε. 

Το 2015 σαν ένας διακόπτης να κατέβηκε, και τότε πολλοί υποστηρικτές των ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ αποκόπηκαν για πάντα από το κανονικό σύμπαν χρησιμοποιώντας την μαγική δύναμη της άρνησης και της αυθυποβολής. Μια σειρά απο εργαλεία επιστρατεύτηκαν για τον εξορθολογισμό της πλάνης τους. Φαντασιώσεις περί ηθικού πλεονεκτήματος και αγαθών κινήτρων, άσχετα ιδεολογικά φληναφήματα και το απόλυτο υπερόπλο: “Γιατί, οι άλλοι καλύτεροι ήταν;” Για πολύ μικρό χρονικό διάστημα αυτά τα εργαλεία αποδείχτηκαν αποτελεσματικά. Μα η πραγματικότητα ερχόταν κάθε μέρα, για τέσσερα χρόνια, και τα κοπάναγε με λύσσα, τα έφθειρε. Πάμε να δούμε μερικά παραδείγματα;

Θα μας πάρει λίγη ώρα.  

Ας πούμε, πώς να αντέξουν οι φαντασιώσεις περί αγνότητας και ηθικής απέναντι στο τσουνάμι προσλήψεων συγγενών και φίλων, αυτό το αχόρταγο βεντούζωμα στον καρπερό μαστό του κράτους; Βεβαίως και οι προηγούμενοι έκαναν τέτοια. Αλλά υποτίθεται ότι ετούτοι δεν ήταν σαν τους προηγούμενους. Από ό,τι αποδείχτηκε, όπως μου μετέφεραν χαρακτηριστικά άνθρωποι που ξέρουν καλά πώς γίνονται οι δουλειές, αυτοί όχι απλά ήταν σαν τους προηγούμενους, αλλά ήταν και πολύ χειρότεροι από τους προηγούμενους. Ήταν, λέει, εφάμιλλοι των προ-προ-προηγούμενων. Έκαναν ρουσφέτια σε βιομηχανική κλίμακα, πήγαν τη δημόσια διοίκηση πίσω στο ’50 και το ’60, διορίζοντας στο δημόσιο τους πάντες και τα παιδιά των πάντων. Τον ξάδερφο Τσίπρα, τη σύζυγο του ξαδέρφου Τσίπρα, τον σύντροφο της Σβίγγου, τον σύντροφο της Καφαντάρη, το σύντροφο της κόρης του Κοτζιά, την ανιψιά της Αναγνωστοπούλου, την ανιψιά του Κουρουμπλή, τον μπαμπά του Παππά στον ΟΑΣΘ, την ανιψιά του Τόσκα στο Υπ.Εσ., το σύντροφο της Δούρου στην ΕΥΔΑΠ, τον κουμπάρο του Σταθάκη στον ΑΔΜΗΕ, τον κολλητό του Πολάκη (ιδιοκτήτη βουλκανιζατέρ) διευθυντή στο Νοσοκομείο Σαντορίνης, ολόκληρο το σόι του ράπερ-γραμματέα της Νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ, τη σύζυγο βουλευτή και φίλη Τσίπρα στο Υπερταμείο και μετά στην ΤτΕ, την διορισμένη στα ΕΛΤΑ κόρη της Προέδρου της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής (!) στη Βουλή λίγες ημέρες πριν κλείσει για τις εκλογές, ανθρώπους που παίρνουν μηδέν στις γραπτές εξετάσεις και άριστα στην προφορική συνέντευξη ως προϊσταμένους διαχείρισης ΕΣΠΑ, έναν ατελείωτο συρφετό ρουσφετιών χωρίς σταματημό, τέσσερα χρόνια ρουσφέτια. Έναν άχρηστο κρατικό οργανισμό τακτοποίησης βυσμάτων έκλεινε η τρόικα, τέσσερις άνοιγαν αυτοί. Τα έκαναν και άλλες κυβερνήσεις αυτά; Φυσικά. Σε μια πρόσφατη ένας διετέλεσε Πρόεδρος της Βουλής για μία ημέρα και έσπευσε να διορίσει την κόρη του στη Βουλή. Φυσικά τα έκαναν και οι προηγούμενοι. Κι άλλα έκαναν οι προηγούμενοι. Αυτό που πρόσφατα η Περιφέρεια Αττικής της κυρίας Δούρου ασφαλτόστρωσε ένα χωματόδρομο της αρμοδιότητάς της ακριβώς μέχρι την είσοδο του εξοχικού του κ. Δραγασάκη (και όχι τον υπόλοιπο χωματόδρομο); Όπως και τα ρουσφέτια, είναι απόλυτα ενδεικτικό των γελοίων πραγμάτων που κάνουν κυβερνήσεις που θεωρούν ότι το κράτος είναι ένα βαζάκι με μέλι για να τρώνε. Κι ετούτη η κυβέρνηση ακριβώς έτσι το είδε. Μα οι 1,4 εκατομμύριο ψηφοφόροι προφανώς κι αυτό το προσπερνούν. Προφανώς δεν τους πτοεί. Το καταπίνουν και πάνε παρακάτω. Ίσως να μην το θεωρούν σημαντικό. Ίσως να πιστεύουν ότι, εντάξει, έφαγαν κι αυτοί όσο μπορούσαν, τι να κάνουν, όλο στην απ’ έξω ήταν μέχρι τώρα καίτοι, οι περισσότεροι, ευκατάστατα μέλη της οικονομικής ελίτ της χώρας. Ας το παραβλέψουμε. 

Το πώς όμως η κυβέρνηση αυτή εκμεταλλεύτηκε, υποβάθμισε, χειραγώγησε και τελικά εξευτέλισε τους θεσμούς του κράτους, δεν ήταν σημαντικό; Η απόλυτη εξαχρείωση της κοινοβουλευτικής διαδικασίας, που δεν έχει πρόηγούμενο στην ιστορία, δεν είναι κόκκινη γραμμή; Και οι προηγούμενες κυβερνήσεις πέρναγαν άσχετες και/ή εκπρόθεσμες τροπολογίες στα νομοσχέδια (πράγμα που τις καθιστά αυτόματα αντισυνταγματικές) κυρίως για να εξυπηρετήσουν ρουσφέτια στη ζούλα, χωρίς να τα πάρει χαμπάρι κανείς, αλλά ποτέ σε αυτό το βαθμό, ποτέ σε αυτή την κλίμακα. Τέσσερις τροπολογίες ανά νομοσχέδιο έβαζαν οι “σαμαροβενιζέλοι” στην κορύφωση της δικιάς τους εποποιίας, δώδεκα έβαζαν οι ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ, σύμφωνα με έναν πρόσφατο υπολογισμό. Οι άνθρωποι έβαζαν τροπολογίες με ρουσφέτια ακόμα και σε κυρώσεις διεθνών συμφωνιών. Το αποκορύφωμα του εξευτελισμού ήταν η πρωτοφανής έγγραφη δέσμευση των βουλευτών των ακροδεξιών ΑΝΕΛ που δεσμεύονταν να υπερψηφίσουν ό,τι φέρει η κυβέρνηση, παρ' όλο που τυπικά εξακολουθούσαν να παραμένουν μέλη της αντιπολίτευσης για να μη χάσει τα προνόμιά του ο αρχηγός τους. Αυτά τα πράγματα δεν έχουν ξαναγίνει ποτέ. Δεν ήταν κόκκινη γραμμή αυτή; 

Ή, μήπως, οι καταγγελίες εισαγγελέων για την δράση ενός υπουργού-Ρασπούτιν που πίεζε για την στοχοποίηση πολιτικών αντιπάλων; Οι διαρκείς απόπειρες επιρροής και υπονόμευσης της δικαιοσύνης; Η περίπτωση της κ. Θάνου, που όταν έφυγε από την θέση της ως Πρόεδρος του Αρείου πήγε καρφί σύμβουλος στο γραφείο του πρωθυπουργού, και μετά διορίστηκε πρόεδρος της υποτίθεται ανεξάρτητης Επιτροπής Ανταγωνισμού; Ένας διορισμός που, παρεμπιπτόντως, εγκρίθηκε από τη Βουλή μόνο χάρη στις ψήφους των βουλευτών της Χρυσής Αυγής, που είναι όλοι υπόδικοι για συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση και σωρεία άλλων αδικημάτων.

Ή το άλλο; Η συστηματική και λυσσαλέα μάχη για τον έλεγχο των ΜΜΕ, για την εξαφάνιση όσων δεν ήταν φιλικά, για την δημιουργία νέων, πειθήνιων και πιστών. Η αντικατάσταση παλιών ολιγαρχών των media με νέους, φίλα προσκείμενους. Εκείνη η γελοία, εξευτελιστική -και αντισυνταγματική- διαδικασία δημοπρασίας των τεσσάρων (τόσες τις όριζε ένα Ινστιτούτο που βρήκε ο αρμόδιος υπουργός) τηλεοπτικών αδειών. Οι καταγγελίες του κ. Μαρινάκη ότι του ζητούσαν να πληρώσει την άδεια του κ. Καλογρίτσα. Ο έλεγχος της ΕΡΤ και του ΑΠΕ, ιστορικών εφημερίδων που απέκτησαν νέα, “φιλική” ιδιοκτησία και (χυδαίων ή μη) φυλλάδων των λίγων εκατοντάδων φύλλων σε κομματική αποστολή. 

Τίποτε από αυτά δεν ήταν αρκετό; Ούτε ο εξευτελισμός της Βουλής, ούτε η χειραγώγηση της δικαιοσύνης, ούτε η επιχείρηση εγκατάστασης ενός νέου μιντιακού κατεστημένου; Καταπίνονται όλα αυτά; Από ό,τι φαίνεται, καταπίνονται.

Ο Πετσίτης όμως; Ο κολλητός του κ. Παππά που βρέθηκε ακριβοπληρωμένος σύμβουλος καταχρεωμένων επιχειρήσεων και περιφερόταν ως “εκπρόσωπος του Μαξίμου”; Η σχέση του κύπριου δικηγόρου Αρτέμη Αρτεμίου, η επίσκεψη του Ν. Παππά σε φυλακισμένο για εκβίαση πολιτικό στέλεχος στην Κύπρο, η υπόθεση της πώλησης βλημάτων στη Σαουδική Αραβία; Το ότι το έργο κατασκευής μιας εθνικής οδού κόπηκε σε κομμάτια ώστε να μπορεί να τα διεκδικήσει ο εργολάβος που ήταν κουμπάρος του Υπουργού; Ή και άλλα, πιο μικρά: το καταναλωτικό δάνειο 100.000 ευρώ του αναπληρωτή υπουργού Πολάκη από την Τράπεζα Αττικής; Το βαθύπλουτο ζεύγος υπουργών Παπαδημητρίου-Αντωνοπούλου, που έπαιρνε επίδομα ενοικίου 1000 ευρώ το μήνα; Εκείνο τον ανθυπαστυνόμο που βεβαίωσε τη μεταφορά μετοχών του κ. Φλαμπουράρη σε βολική ημερομηνία ώστε να μην έχει πρόβλημα με το πόθεν έσχες, ο οποίος (ανθυπαστυνόμος) μετά κατέβηκε υποψήφιος στις περιφερειακές εκλογές με την κ. Δούρου; Τον διοικητή του κρατικού Νικαίας με τα τέσσερα πλαστά πτυχία;  Αυτή η κυβέρνηση είχε κάνει Γενική Γραμματέα για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς την πρώην διευθύντρια του γραφείου του κ. Παπαγγελόπουλου (τον οποίο κάποιοι ταυτοποποιούν ως  το διαβόητο προαναφερθέντα "Ρασπούτιν") και πληρεξούσια δικηγόρο κυπριακής εταιρείας με έδρα τα γραφεία του προαναφερθέντος κ. Αρτεμίου, και μέλος ΔΣ εταιρείας που παίρνει δημόσια έργα.

Ούτε αυτά έχουν σημασία; Ασφαλώς, θρυλικές μορφές του πολιτικού προσωπικού προηγούμενων δεκαετιών έπαιρναν μίζες εκατομμυρίων και τα σκάνδαλα που μαθαίνονταν (πολλά χρόνια μετά) ήταν μεγαλύτερης κλίμακας καθώς υπήρχαν περισσότερα λεφτά για φάγωμα, αλλά τα παραπάνω δείγματα, όλο αυτό το κλίμα ηθικής χαλαρότητας και ροπής στη μάσα, στα προνόμια και τα δωράκια που έρχονται με την εξουσία, δεν είναι απολύτως ενδεικτικά μιας ολόιδιας ποιότητας, ακόμα και ελλείψει (μέχρι αποδείξεος του εναντίου) σκανδάλων μεγέθους υποβρυχίων; Ασφαλώς και είναι. Αλλά ούτε αυτό μοιάζει να επηρεάζει 1,4 εκατομμύρια φίλους μας. 

Μήπως τότε η ασχετοσύνη και η ανικανότητα; Μια κυβέρνηση αναλαμβάνει να διοικήσει και να διαχειριστεί, να σχεδιάσει και να υλοποιήσει. Είναι δουλειά. Δεν είναι μικρό πράγμα. Αυτή η κυβέρνηση τα έκανε θάλασσα σε τόσο πολλά πράγματα, τόσο πολύ και τόσο εξώφθαλμα, που είναι να απορεί κανείς πώς έχουμε ακόμα ηλεκτρικό ρεύμα. Αν και, έτσι που κατάντησαν τη ΔΕΗ, αν συνεχιστεί για λίγους μήνες (ίσως λίγες εβδομάδες) ακόμα αυτή η ιστορία, σχεδόν σίγουρα δεν θα έχουμε. 

Τι έκαναν λάθος λοιπόν; Και τι δεν έκαναν. Από τα μεγάλα και τα σημαντικά μέχρι τα μικρά και τα ασήμαντα. Η φριχτή αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης. Οι αποκρουστικές εικόνες από το Αιγαίο, η νωθρή, νωχελική, παθητική στάση της κυβέρνησης που έβλεπε τα κύματα των δυστυχισμένων να περνούν και τις αποφάσεις να λαμβάνονται ερήμην της αλλού, την ώρα που ανεκδιήγητα στελέχη της αποφαίνονταν ότι "λιάζονται". Η αδιαφορία για το όνειδος της Μόριας, για τις αποκρουστικές συνθήκες στα στρατόπεδα συγκέντρωσης όπου στοιβάζονται οι πρόσφυγες, από μια κυβέρνηση που υποτίθεται ότι ενδιαφέρεται ιδιαίτερα γι' αυτό το θέμα. Η μυστική, επαναλαμβανόμενη και παράνομη επαναπροώθηση δεκάδων Τούρκων προσφύγων που προσπαθούν να δραπετεύσουν από το καθεστώς Ερντογάν μέσω Έβρου, από τις ελληνικές αρχές χωρίς να βγάζει κανείς κιχ. 

Η ολοκληρωτική απαξίωση της εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες, από την κατάργηση των Συμβουλίων των πανεπιστημίων για να μη διαταραχτεί ο χυλός της ακαδημαϊκής και διοικητικής μετριότητας, μέχρι τη διαιώνιση και την ενδυνάμωση της ανομίας και της εγκληματικότητας μέσα στα κτίρια-αχούρια των Πανεπιστημίων. Η απαξίωση των προτύπων και των πειραματικών σχολείων, τα δεκάδες χιλιάδες μικρά παιδιά που δεν βρίσκουν θέση κάθε χρόνο σε παιδικούς σταθμούς. Η πλήρης αδιαφορία για τις διεθνείς εξελίξεις, για τα εκπαιδευτικά συστήματα προηγμένων χωρών, για τις ανάγκες της αγοράς. Εδώ αυτοί ιδρύουν ακόμα περισσότερες Νομικές σχολές και μετονομάζουν τα ΤΕΙ σε ΑΕΙ. Τόσο μπορούν. 

Και όλα τα υπόλοιπα καταρρέουν επίσης. Η ΔΕΗ, ο μεγαλύτερος εργοδότης στην Ελλάδα, ένα μέχρι πρόσφατα γιγάντιο μονοπώλιο, διαλύεται υπό το βάρος των χρεών (και εξακολουθεί να καίει λιγνίτη και να πουλάει πανάκριβα το ρεύμα στις επιχειρήσεις, και η κυβέρνηση εξακολουθεί να προσθέτει άσχετες χρεώσεις στους λογαριασμούς των πολιτών). Οι συρμοί του μετρό περνάνε όλο και πιο σπάνια, οι συρμοί του ΗΣΑΠ είναι μονίμως μπογιατισμένοι με γκραφίτι, τα χαλασμένα λεωφορεία του ΟΑΣΑ και του ΟΑΣΘ στοιβάζονται στις μάντρες, τα ΕΛΤΑ διαλύονται κι αυτά. Στο Υπουργείο Εξωτερικών τους κάηκε ο σκληρός δίσκος και χάθηκαν τα email. Ο διαβόητος νόμος Παρασκευόπουλου, η πρωτοφανής ανοχή σε συγκεκριμένους τύπους βίας ανομίας, η απίστευτη πολιτική μεσολάβηση για να πάει ο τρομοκράτης σίριαλ-κίλερ σε πιο άνετη φυλακή για να περνάει καλύτερα, το παράδοξο φαινόμενο τρομοκράτες να επιτίθενται στην αντιπολίτευση και σε ΜΜΕ που κάνουν κριτική στην κυβέρνηση. Ούτε αυτά έχουν σημασία; 

Και πού είναι τα άλματα στα θέματα των ανθρώπινων δικαιωμάτων, για τα οποία μόνο οι φιλελεύθεροι και οι αριστεροί ενδιαφέρονται; Πέρασε το σύμφωνο συμβίωσης για τα ομόφυλα ζευγάρια (και ο κ. Μητσοτάκης το ψήφισε), αλλά δεν πέρασε ούτε ο πολιτικός γάμος, ούτε η τεκνοθεσία. Κάτι πήγαν να ψελλίσουν για χωρισμό εκκλησίας και κράτους, αλλά φυσικά ακολούθησε άλλη μια κωλοτούμπα και να τα χειροφιλήματα στην κραταιά ιεραρχία χωρίς περαιτέρω συζήτηση. Ο Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου παραιτήθηκε, επειδή η κυβέρνηση επιχείρησε να αλλοιώσει τη σύνθεση της Επιτροπής “για να την καταστήσει δυσλειτουργική έως πλήρως αδρανή”, όπως έγραψε. 

Και έχουμε φτάσει μέχρι εδώ κάτω και δεν έχουμε πει τίποτε για την οικονομία. Αλλά αυτά ίσως να τα ξέρετε καλύτερα. Η πιο μνημονιακή από τις μνημονιακές κυβερνήσεις πέρασε μέτρα σκληρής λιτότητας με συγκεκριμένο σκοπό και συγκεκριμένη φιλοσοφία: να εξαφανίσουν τη μεσαία, παραγωγική τάξη, να την γονατίσουν στους φόρους, ώστε να περάσει την κρίση όσο πιο ανώδυνα γίνεται η άμεσα εξαρτημένη από το κράτος εκλογική πελατεία. Κι έτσι η φορολογία εξακοντίστηκε στα ουράνια, η κοινωνική πολιτική περιορίστηκε μόνο σε ό,τι επέβαλε το μνημόνιο (πράγματα που σήμερα η κυβέρνηση ψευδώς διαφημίζει ως δικές της πρωτοβουλίες), προμηθευτές του δημοσίου αφήνονταν απλήρωτοι για να συσσωρευτούν πλασματικά πλεονάσματα για να δοθούν ως δωράκια στους ψηφοφόρους. Τίποτε δεν έγινε για να έρθουν επενδύσεις, αν και ό,τι συμφωνίες είχαν προετοιμαστεί από τους προηγούμενους (η COSCO, η Fraport, το Ελληνικό) υπογράφηκαν, έστω και με γκρίνιες και μουτράκια, από τους τωρινούς, που πριν τις πολεμούσαν λυσσαλέα. Αλλά τα γραφειοκρατικά εμπόδια παραμένουν, το φορολογικό βάρος και οι ιλιγγιώδεις εισφορές παραμένουν, οι τράπεζες είναι νεκροζώντανες και δεν χρηματοδοτούν τίποτε, επενδύσεις άλλες δεν έρχονται, καλές δουλειές δεν ανοίγουν, κι έτσι όσοι Έλληνες δεν βολεύονται στις λίγες κακοπληρωμένες και εποχικές δουλειές που ανοίγουν ή με τη σύνταξη της μαμάς και του μπαμπά, φεύγουν. Εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες φεύγουν. Δραπετεύουν.  

Αλλά ούτε αυτό τους πτοεί τους ψηφοφόρους. 1,4 εκατομμύρια άνθρωποι. Όλα μαζί τα παραπάνω από ό,τι φαίνεται δεν είναι αρκετά για να κοιτάξουν μήπως υπάρχει κάποια καλύτερη επιλογή στο πολιτικό μας σύστημα. 

Δεν τους ενόχλησε, άραγε, ότι όλα αυτά γίνονταν παράλληλα και σε ένα περιβάλλον χυδαιότητας, ξιπασιάς, απολίτιστου θυμού και διχαστικού μίσους; Τον συχνά ντροπιαστικό λόγο του ίδιου του πρωθυπουργού, ειδικά σε διεθνή κοινά; Αυτά δεν είχαν σημασία; Να σας θυμίσω τα χυδαία non-papers του Μαξίμου με το γηπεδικό λεξιλόγιο. Τα “στα τέσσερα”. Το ζόφο των στρατευμένων φυλλάδων που επιτίθενται εναντίον πολιτικών αντιπάλων και των οικογενειών τους με κατασκευασμένα σκάνδαλα και fake news. Την εργαλειοποίηση εκατοντάδων τρολ στα social media για να χύνουν χολή, μίσος και διχαστικό φθόνο. Να σας θυμίσω (όχι ότι μπορείτε να τον ξεχάσετε εύκολα, μολονότι τον έχουνε κλειδώσει κάπου αυτή την προεκλογική περίοδο) τον “αψύ” Παύλο Πολάκη, τον με τις τρεις πρωτόδικες καταδίκες για εξύβριση ή συκοφαντική δυσφήμιση, αυτόν που καπνίζει μέσα στο υπουργείο του κατά τη διάρκεια συνέντευξης τύπου, αναπληρωτής υπουργός υγείας, που δεν δίστασε να επιτεθεί σε αντίπαλο υποψήφιο με αναπηρία, με τον πρωθυπουργό να τον σιγοντάρει από δίπλα και να τον καλύπτει, αποκαλώντας και ο ίδιος τον υποψήφιο “γλάστρα” που “τον περιφέρουν εδώ κι εκεί”.  

Αλλά είπε κι άλλα αξέχαστα ο πρωθυπουργός μας, για τον “frozen war”, για τη συγγραφέα “Ναόμι Κάμπελ”, τη “στροφή 360 μοιρών”, για τα “έτη φωτός” ως μονάδα μέτρησης του χρόνου, ή την αξέχαστη παροιμία “we eat the camel and and we have the queue”. Θυμάστε τη συνέντευξή του με τον Μπιλ Κλίντον στα (αν τολμώ να τα αποκαλέσω έτσι) αγγλικά; Τα τέσσερα χρόνια που πέρασαν ήταν μια διαρκής υπενθύμιση ότι ο ηγέτης της κυβέρνησης της χώρας μας ήταν ένας άνθρωπος με στενούς ορίζοντες, περιορισμένες γνώσεις αλλά και προφανείς δυσκολίες σε πολλές περιπτώσεις να ηγηθεί με αξιοπρέπεια, σοβαρότητα, γνώση και ήθος. 

Αλλά ούτε αυτό επηρέασε πολλούς. 

Και ξέρετε κάτι; Μπορεί να ήταν κάτι άλλο αυτό που επιτρέπει μέχρι και σήμερα σε 1,4 εκατομμύρια συμπολίτες μας να μην πτοούνται, να μην αλλάζουν γνώμη, να παραμένουν πιστοί. Το τελευταίο οχύρωμα, η φαντασίωση ότι αυτοί εδώ, αν και ψεύτες, ανίκανοι, άχρηστοι και διεφθαρμένοι, τουλάχιστον δεν εξυπηρετούν το “κατεστημένο” που προϋπήρχε, τους επιχειρηματίες και “αυτούς που μας έφεραν ως εδώ”. Ότι, τουλάχιστον, αυτοί εδώ δεν ήταν με την προϋπάρχουσα “διαπλοκή”. 

Αυτό ήταν το τελευταίο ψέμα. Άντεξε για πολύ καιρό. Πολλοί ακόμη το πιστεύουν. “Πολεμάμε τη διαπλοκή και τα συμφέροντα των ολιγαρχών”, λένε. Εκτός από του Σαββίδη, του Βαρδινογιάννη, της Αγγελοπούλου, του Γιαννακόπουλου, του Κόκκαλη, του Λαυρεντιάδη, του Μπόμπολα, του Κοντομηνά, του Καλογρίτσα και άλλων.  

“Καταψηφίζουμε αυτούς που μας έφεραν μέχρι εδώ”, λένε. Εκτός από τον Κουρουμπλή, το Σπίρτζη, τον Παπαγγελόπουλο, το Τζουμάκα, το Ραγκούση, την Κατσέλη, τη Τζάκρη, τον Κοτζιά, τον Κατρούγκαλο, τον Κοτσακά, το Μάρδα, τον Τόσκα, τον Τσουκαλά, το Μυλόπουλο, το Ρουμελιώτη, την Ξενογιαννακοπούλου, το Μπίστη, το δικηγόρο του Κοσκωτά, τον Άρη Σπηλιωτόπουλο και τόσους άλλους. 

“Ήρθε η ώρα των πολλών”, λένε, αλλά εμείς μετά πηγαίνουμε για διακοπές με το κότερο του εφοπλιστή. 

Όπως αποδεικνύεται, ούτε αυτά αρκούν για να πει το 1/4 των ψηφοφόρων “φτάνει”. “Όχι άλλο”. “Δοκίμασαν και απέτυχαν, τόσο ολοκληρωτικά και οδυνηρά που αναρωτιέται κανείς πώς θα μπορούσαν να τα πάνε χειρότερα”. 

Και δεν έχουμε καν αγγίξει ακόμα τις Πρέσπες. 

Δεν θα πούμε πολλά λόγια γι’ αυτό το θέμα εδώ, καθώς είναι ένα θέμα που διχάζει. Η ουσία του έχει συζητηθεί καλύτερα αλλού. Αλλά εδώ πρέπει να πούμε ότι είναι μια σημαντική συμφωνία, η όμως οποία προέκυψε με τον χειρότερο δυνατό τρόπο. Μια ευκαιρία για συναίνεση και εθνική σύμπνοια, την οποία αυτή η κυβέρνηση την πήρε και την εργαλειοποίησε όχι με σκοπό να λύσει ένα εθνικό θέμα, αλλά να διαλύσει την αντιπολίτευση. Και έτσι δεν πέτυχε καμία συναίνεση, καμία σύμπνοια. Ούτε και να διαλύσει την αντιπολίτευση. Με τον τρόπο που το χειρίστηκε γέννησε μόνο διχασμό, χολή, εθνικισμό και ένα απέραντο αίσθημα ντροπής και εξαπάτησης σε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Ό,τι κι αν πιστεύει κανείς για το θέμα, το ότι πέρασε με μόλις 153 ψήφους από τη Βουλή είναι μια ήττα για τη χώρα μας και τον πολιτικό της πολιτισμό. Αλλά ούτε σε αυτό κολλάνε οι 1,4 εκατομμύριο συμπολίτες μας. 

Και, να σας πω κάτι; Εντάξει. Έστω ότι κάποια από τα παραπάνω δεν τα θεωρούν σημαντικά ή, έστω, χειρότερα από αυτά που έκαναν “οι προηγούμενοι”. Έστω ότι κάποια από τα πιο σημαντικά δεν τα διάβασαν, ή δεν έμαθαν ακριβώς τι συνέβη, ή μπόρεσαν να κάνουν ότι τα ξεχνάνε, ή τα ξέχασαν στ’ αλήθεια ή, τέλος πάντων, δεν τα έχουν δει ποτέ όλα μαζεμένα σε ένα μέρος έτσι με το νι και με το σίγμα, για να φαίνεται το πλήθος και το μέγεθος της ανικανότητας, της ανηθικότητας και της ασχετοσύνης. Έστω, σας λέω και το άλλο, που δεν το θεωρώ πιθανό, ότι κάποιοι από αυτούς τους πολίτες είναι κομμάτι του διεφθαρμένου πελατειακού πολιτικού μας πολιτισμού, και όλα αυτά που αναφέρθηκαν μέχρι τώρα δεν τους ενοχλούν, ίσα ίσα. Τα εγκρίνουν. Δεν το νομίζω. Αλλά έστω ότι κι αυτό ισχύει.

Πώς όμως ξεπέρασαν το Μάτι; 

Πώς άντεξαν το Μάτι; 

Γιατί έχω την εντύπωση ότι περισσότεροι φυλλορρόησαν βλέποντας τον πρωθυπουργό να ρεμβάζει στο κότερο του εφοπλιστή, από αυτούς που έβαλαν την κόκκινη γραμμή τους στο Μάτι; 

Στο Μάτι κάηκαν 102 άνθρωποι, περιουσίες και αυτοκίνητα, αλλά εξατμίστηκε και κάθε προσωπείο ανθρωπιάς και αξιοπρέπειας από αυτούς που το 2015 επιλέξαμε να μας εκπροσωπούν και να μας προστατεύουν. Πώς είναι δυνατόν ένας πολίτης να παρακολούθησε στην τηλεόραση τη γελοία “συσκεψη” το βράδυ της φρίκης, τη γελοία συνέντευξη τύπου, τους χάρτες με τους δήθεν εμπρησμούς, το ”ψάχνω να βρω λάθη και δε βρίσκω” του αρμόδιου Υπουργού, τον άλλο ακροδεξιό υπουργό να επιτίθεται στους "οικοπεδοφάγους" πυρόπληκτους, πώς γίνεται να τα κοιτάζει όλα αυτά και να μην λέει “ως εδώ”; Πώς ακούς τον πρωθυπουργό να λέει "και να 'παιρνες αυτά τα δύο χιλιάδες ευρώ θα τα 'χανες, θα τα σπατάλαγες" στους πυρόπληκτους και να μην λες “φτάνει”; Πώς αντέχεις το πόσο άργησαν να δημοσιεύσουν τα ονόματα των πυρόπληκτων. Το πόσο άργησαν να παραιτηθούν οι υπεύθυνοι. Το ότι λίγους μήνες μετά, κι αφού υποσχέθηκαν να κυνηγήσουν τους καταπατητές και θα φέρουν τις μπουλντόζες, αντ’ αυτού έφεραν άλλον ένα νόμο για να σώσουν οι καταπατητές τα αυθαίρετά τους και να τους πουλήσουν τους ψήφους τους. Το ότι ο Γενικός Γραμματέας πολιτικής προστασίας, ένα διορισμένο βύσμα, εντελώς ακατάλληλο για μια τόσο κρίσιμη θέση, χρειάστηκε 14 ημέρες να παραιτηθεί και μετά κατέβηκε υποψήφιος δήμαρχος στην Ανδρο. Με το ΣΥΡΙΖΑ. Τη Ρένα Δούρου σε προεκλογικό σποτάκι με φόντο τα καμμένα να υποστηρίζει ότι η ίδια είναι το πραγματικό θύμα της υπόθεσης. 

Πώς το άντεξαν αυτό; Όλοι αυτοί οι Έλληνες πολίτες. Πώς το χώνεψαν; Και πώς το χώνεψαν όταν έρχεται επιπλέον όλων των άλλων προαναφερθέντων, ένα σάπιο κερασάκι σε μια τούρτα που ζέχνει; Πού βάζουν το όριο όλοι αυτοί οι συνάνθρωποί μας, τέλος πάντων; Τι θα έπρεπε να γίνει για να το πάρουν απόφαση ότι αυτή η ομάδα ανθρώπων μάλλον ήταν μια λανθασμένη επιλογή για τη διακυβέρνηση αυτού του (ή οποιουδήποτε άλλου) τόπου;

Οπωσδήποτε η διακυβέρνηση μιας χώρας είναι πολύ δύσκολο πράγμα. Δεν είναι μικρό ούτε απλό. Χίλιες δικαιολογίες υπάρχουν για πολλές από τις παραπάνω αποτυχίες, δεκάδες φωτεινές εξαιρέσεις στους κόλπους ακόμα και αυτής της κυβέρνησης. Σας διαβεβαιώ γι' αυτό. Αλλά δεν νομίζω ότι η αξιολόγηση που προκύπτει όταν κάποιος τα βάλει κάτω όλα αυτά -και ίσως και πάμπολλα ακόμα που ξεχνώ- είναι άδικη. Η κυβέρνηση αυτή απέτυχε στα περισσότερα από αυτά που κλήθηκε να υλοποιήσει, κατάφερε ελάχιστα πράγματα ουσίας από μόνη της (περισσότερα, αν αναλογιστεί κανείς αυτά που την υποχρέωσε η τρόικα να κάνει) και σε όλες τις κρίσιμες προκλήσεις αποδείχτηκε είτε κατώτερη των προσδοκιών (στην καλύτερη περίπτωση) είτε απόλυτα καταστροφική. Η επόμενη, όποια κι αν είναι, μπορεί να αποδειχτεί χειρότερη. Μπορεί σε τέσσερα χρόνια το αντίστοιχο κείμενο να είναι ακόμη μεγαλύτερο. Δεν το ξέρουμε αυτό. Τα παραπάνω όμως τα ξέρουμε. Όλοι μας.

Και καταλήγω λέγοντας το εξής.

Στις εκλογές της 7ης Ιουλίου συμμετέχουν 20 κόμματα. Αυτοί οι άνθρωποι 1,4 εκατομμύρια Έλληνες περίπου, πραγματικά πιστεύουν πως ούτε ένα από τα υπόλοιπα δεν θα μπορούσε να καταφέρει κάτι καλύτερο; 

Μια πολύ συντομότερη εκδοχή αυτού του κειμένου δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Καθημερινή" την Παρασκευή, 28 Ιουνίου 2019.