Yanis Varoufakis's Blog, page 58

The Eurozone’s grappling with crisis, class war & the North-South divide – Berliner Verlag interview

What did you think when the Euro-group elected its new leader last week? At least this was not the outcome Frau Merkel had wished?
My first thought was that it spelled the end of any possibility of harmonizing corporate tax rates across the Eurozone, an issue that I am on Mrs Merkel’s side. The second thought was that the Irish finance minister’s victory was a victory for forces pushing for greater, not less, austerity across the European Union. It was not a good moment for Europe. [From the above you can see that I never automatically opposed whatever Mrs Merkel favoured!]
If you look at fiscal and monetary politics in the Euro area today – what is your impression? Have the Europeans learnt a lesson from the Greek crisis?
To begin with, please let us not conflate Europe’s rulers with the… Europeans. Turning now to your question, Europe’s leaders resemble the Bourbons: they have forgotten nothing and they have learned nothing. More precisely, while the ECB’s monetary policy reaction has been far improved since Mario Draghi succeeded the catastrophic Jean-Claude Trichet’s, monetary policy has long ago reached the limits of what it can do. So, the only thing that matters now is Europe’s fiscal stance.
Our fiscal stance remains the most tepid and the weakest amongst developed economies. It must be considered yet another dereliction of duty for two reasons, one ex ante and one ex post.
The ex ante failure has to do with what we are doing now, in 2020: Taking out all the loans provided to business (that are irrelevant fiscally), the fiscal injections into the EU economy are: (a) small overall and (b) hopelessly lopsided, with Germany on the one hand pumping a great deal more fiscal power into its economy while Italy and Spain cannot – the result being a magnification of Europe’s greatest weakness: our internal imbalances.
The ex post failure stems from the demise of the idea of a Eurobond – the only instrument that could prevent, in 2021 or 2022 (when the fiscal compact is re-energised) massive new austerity in countries like Italy and Spain. Since the budget deficit of these countries will exceed 10% of GDP, you can imagine that the fiscal consolidation necessary to return to the fiscal compact is going to produce a further increase in the imbalances that have been tearing the Eurozone apart since 2010.
You are very critical of the European Recovery Fund. Why?
For at least three important reasons: First, it was devised as a substitute to the Eurobond, which it is not. Secondly, because its structure is divisive and likely to cause greater disunity among Europeans. Thirdly, because it will be too little and it will come too late to counter-act the new austerity that the re-introduction of the fiscal compact will bring. Let me explain these three objections in greater detail.
While it is true that the Recovery Fund involves a degree of common debt, it is explicitly (and legally) designed as a one-off debt with specific details on how and when it will be repaid. Thus, we have wasted a fantastic opportunity to create the equivalent of US Treasury Bills, which is what makes the dollar powerful and the United States far better placed to absorb shocks.
Moreover, I am appalled that the Commission specified in advance, based on backward looking data, which country will receive how many billions. It was an awful thing to do because it set one country, one people, against another. What we needed was a sum that would be diverted to regions in Europe most in need of support. There are poor parts of Germany that will be hit more than richer parts of Spain. The total sum available should be distributed ex post on the basis of the needs of particular European regions and sectors, not by means of the usual sordid bargain in Brussels that divides a pie between governments.
Lastly, this Recovery Fund will do very little to ameliorate the austerity that the re-introduction of the fiscal compact will necessitate. It will fail in the same way that the many billions of the structural funds failed to ameliorate the effects of austerity between 2010 and 2016.
What consequences will the Fund have in Europe?
It will entrench the false view in Northern Europe that it was all about hand-outs to the Southerners while, at once, entrenching the false view in Europe’s South that the whole of the North benefits from pushing the South into greater impecunity.
What will happen to the working class people in the Euro-Zone?
It will continue to watch its prospects decline both in the North and in the South while the financiers and the members of the boards of directors of large companies enjoy the fruits of socialism for the oligarchy and stinging austerity for the majority of the Greeks and of the Germans.
Will the consequences be different for Greece and Germany, aka South and North?
Yes and no. Workers in the North and in the South will be facing increasing precarity and will be getting angrier and more discontented. Except that the rate of deterioration will be much greater in countries like Greece, the result being the continuation of the mass exodus of young people which makes our countries of the South impossible to sustain as functioning societies.
What role are the “frugal four” playing – isn’t it legitimate to keep in mind the public debt in each country?
Governments have a duty to defend their people from a number of threats. One of them is excessive public debt. But, there is also excessive private debt. And, even more ominously, low investment that jeopardises a nation’s chances to repay both private and public debt. The so-called frugal four are working in favour of large conglomerates that want their cake and to eat it: They like the effect Italy and Greece are having at keeping the exchange value of the euro low (so as to maximise their exports, eg, to China) and the interest rates below zero (so as to get free money from the ECB). Like all free-riders, they take what suits them but then take no responsibility for the damage that the policies favouring them do both to the South and to their own working classes (which find themselves increasingly squeezed and indebted as part of the same process that squeezes and indebts the South).
You frequently speak of “oligarchs” – who are they in Europe?
In the early fifties, when the EEC was first created, they were the captains of the steel and coal industries. Soon after, they were joined by the electrical goods industries plus the automakers. In the 1980s the captains of industry were increasingly sidelined by the bankers who, by 2008, had ended up as the masters of Europe’s destiny.
Can the European oligarchs at least provide new jobs and/or be competitive with the US or China?
Absolutely not. The capacity of European financialised capitalism to produce good quality jobs is at its nadir and is getting worse and worse due to the EU’s failure to create the public finance instruments that DiEM25 has been proposing for years now – e.g. a joint European Investment Bank and European Central Bank program by which EIB-bonds can be backed by ECB-bonds to mobilise idle cash (that is currently destroying German pension funds) and turn it into green investments.
Most observers have no doubt that there will be austerity in exchange of money from the fund. What austerity else can Greece bear, keeping in mind the sacrifices that have already been made?
This is like asking a patient nearing death as a result of having been subjected to massive radiation how much more radiation she can take!
What is the current state of the Greek economy? Debt is still at 180 percent, despite 200 billion Euro for bailing out the banks?
Greece’s debt is unpayable not despite but because of the banks’ bailout. Since 2009 I have been saying that Europe’s rulers, and this is where I do blame Mrs Merkel, cynically saved idiotic bankers by transferring their losses onto the shoulders of Europe’s weakest taxpayers. Mrs Merkel, Mr Sarkozy, the troika and everyone else who has maintained this crime-against-logic for a decade will forever by guilty in the conscience of Europe’s progressives. [And, by the way, Greece’s debt is not well about 200% of GDP!]
What will Europe look like if the Recovery Fund really delivers on 750 billion Euro?
Sad and divided. For a start, of these 750 billions, 250 billions will be loans. The last thing Europe’s devasted businesses that are facing insolvency is more loans – Greece’s fate provides a great lesson to those who refuse to recognise this simple truth. As for the remaining 500 billions, more than 100 of them are re-purposed funds (i.e. not new money) and another 200 will be sacrificed to buy the frugal four’s consent. That leaves us with, at best, 300 billion. It sounds a lot but it is puny. Over three years it comes to less than 1% of GDP. Given that the austerity that Berlin will demand and Brussels will impose will be more than 4% of GDP over the same year, the only conclusion is that, as the pandemic (hopefully) subsides, European capitalism will be inflicting another unnecessary blow to itself – just as in 2010.
In your view – what would be an adequate program to cope with the Corona-devastation?
DiEM25 has already answered this – our 3 point plan.


The ECB must issue a long-maturity, 30-year, Eurobond for €1 trillion euros solely backed by the ECB, with the possibility of further issuance in needs be. This €1 trillion should then be used to replace national debt, in proportion to the coronavirus-induced regional recessions & public health costs.


The ECB must inject a €2000 European Solidarity Cash Payment to every European resident


The EU must create a European Green Recovery & Investment Program funded by EIB bonds approximately equal to 5% of the EU’s GDP, to be backed in the bond markets by the ECB.


You are talking about “class war”. Are we already there?
We have been there since 2010. The austerity imposed upon Greece in May 2010 was the first move toward a fiscal consolidation in Germany (and all other countries) that shrank German workers (and every other European working class’) total income and job prospects.
What should the workers and/or leftist parties do to stop the call war? Or will they have to fight? And can they be the winners?
Form a transnational, paneuropean movement with a single economic agenda that we campaign in favour of in Holland, Finland, Germany, Greece, Italy, everywhere. This is what we at DiEM25 have been working towards. Can it succeed? Yes, it can. Will it succeed? It depends on us.

CLICK HERE FOR THE INTERVIEW IN GERMAN, AS PUBLISHED BY BERLINER VERLAG

 

MeRA25: One year in Parliament

In less than a year, MeRA25’s our parliamentary group has proven “your voice in parliament”

They have attended all parliamentary proceedings and articulated profound, substantive and creative opposition!
MeRA25’s parliamentary group has notably:


Tabled more than 850 questions in the context of Parliamentary Control of the Government


Submitted concrete proposals on a number of articles during the Amendment of the Constitution


 Tabled 20 amendments to legislative bills, including:


Abolishing the prepayment of tax [businesses and freelance professionals must currently pay in advance 100% of next year’s estimated income tax]


Rationalising the flat tax on property in favour of the weakest [one of the harshest austerity-inspired flat taxes, keeping in mind that home-ownership in Greece, at around 75%, is amongst the highest in the EU]


Reducing VAT rates in Aegean islands [whose residents are de facto overburdened by high transport costs and limited access to state services due to geographic isolation],


Proposing a subsidy for the elderly uninsured and protecting main residences and small businesses from foreclosures [a huge social issue, made worse by the government’s decision to allow off-shore predatory funds to purchase non-performing loans at large discounts, which in turn makes auctioning properties at prices well below the market profitable]

In addition, MeRA25 has submitted:


A comprehensive electoral law proposal, aiming at a more proportional, practical, smart, full and democratic electoral system, while the other parties where haggling around electoral bonuses [Under majority representation over the past decade, the party gaining the most votes is awarded a bonus of up to 50 seats in parliament, out of a total of 300].


A comprehensive legislative proposal on the right to vote of Diaspora Greeks, while both the government and the main opposition where deceiving them [Diaspora Greeks amount to as much as 50% of Greece’s population and established parties covet their votes]


A legislative proposal “Protection of Citizens from the Fallout of the Intensifying Economic Crisis” [in Greek] for public consultation, ahead of its formal submission to the Greek Parliament.

Do you want to be informed of DiEM25’s actions? Sign up here

Πέντε χρόνια μετά, το ΟΧΙ πιο επίκαιρο από ποτέ

Το 2015 τα μάτια των προοδευτικών ανθρώπων όλου του κόσμου στράφηκαν στην Ελλάδα όπου ένας μικρός ευρωπαϊκός λαός ύψωσε το ανάστημά του εναντίον του σοσιαλισμού για τους πολύ λίγους και της στυγνής λιτότητας για την πλειοψηφία των ευρωπαίων.
Το Δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου του 2015 ήταν μια ιδιαίτερη στιγμή της σύγχρονης Ευρωπαϊκής Ιστορίας. Κόντρα στην ασφυξία των κλειστών τραπεζών και την τρομολαγνεία των καναλιών της διαπλοκής, ο λαός απέδειξε ότι μπορεί. Ηττηθήκαμε λόγω μιας ηγεσίας που, αντίθετα με τον λαό, δεν ήθελε και δεν μπορούσε. Όμως, ο λαός μας γράφει Ιστορία τόσο με νίκες όσο και με ηρωϊκές ήττες.
Σήμερα, πέντε χρόνια μετά, η επέτειος του Δημοψηφίσματος δεν έχει απλά ιστορική σημασία. Εν όψει του 5ου Μνημονίου που ετοιμάζει η ίδια ολιγαρχία-χωρίς-σύνορα, και με μια ακόμα ελληνική κυβέρνηση να ετοιμάζεται για ένα νέο ΝΑΙ ΣΕ ΟΛΑ, η 5η επέτειος του ΟΧΙ αποτελεί παρακαταθήκη για την αντίσταση στη νέα φτωχοποίηση των ήδη φτωχοποιημένων Ελλήνων.
Το ΟΧΙ δεν ανήκει σε κανένα κόμμα. Όμως, το ΜέΡΑ25 είναι το μόνο κοινοβουλευτικό κόμμα που τιμά εκείνο το ΟΧΙ δίνοντάς του νέα δυναμική μέσα από συγκεκριμένη Ολοκληρωμένη Πρόταση Νόμου για την Προστασία των Πολιτών από το 5ο Μνημόνιο.

5η Ιουλίου 2015: Το βράδυ που ένας πρωθυπουργός ανέτρεψε τον λαό

Καθώς περνούσα την κύρια είσοδο του Μαξίμου, οι υπουργοί και παρατρεχάμενοι που συνάντησα φαίνονταν μουδιασμένοι, λες και είχαν μόλις υποστεί βαριά εκλογική ήττα. Η παρουσία μου τους έκανε ακόμα νευρικότερους. Ο Αλέξης, μου είπαν, βρισκόταν σε συνάντηση με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας στο γειτονικό Προεδρικό Μέγαρο και θα με δεχόταν αργότερα. Έτσι, περίμενα στην αίθουσα συσκέψεων με τους υπόλοιπους υπουργούς, παρακολουθώντας τα τελευταία αποτελέσματα στις οθόνες. Όταν εμφανίστηκε το τελικό ποσοστό στην οθόνη. 61,35% υπέρ του ΟΧΙ με ποσοστό συμμετοχής το εντυπωσιακό 62,5%, πετάχτηκα από την καρέκλα μου σηκώνοντας πανηγυρικά τη γροθιά στον αέρα. Τότε, κοιτάζοντας γύρω μου, συνειδητοποίησα ότι ήμουν ο μόνος στο δωμάτιο που πανηγύριζε.
Περιμένοντας τον Αλέξη, βρήκα μήνυμα στο κινητό μου από τον Νόρμαν Λάμοντ: «Αγαπητέ Γιάνη, συγχαρητήρια. Μια περίφημη νίκη. Δε γίνεται να μην εισακουστείτε τώρα. Καλή τύχη!» Θα εισακουστούμε, σκέφτηκα, αρκεί να αποφασίσουμε να μιλήσουμε. Εκεί που καθόμουν, παρακολουθώντας να ξετυλίγεται σε αργή κίνηση η ακύρωση της περίφημης νίκης μας, άρχισα να παρατηρώ τους παρευρισκομένους και τις μικρές λεπτομέρειες που μέχρι τότε μου είχαν διαφύγει. Οι άντρες είχαν εγκαταλείψει το απλό, καθημερινό ντύσιμο που χαρακτήριζε τα στελέχη του Σύριζα και έμοιαζαν με κοστουμάτους μεγαλοδικηγόρους σε βραδινή έξοδο. Οι γυναίκες ήταν ντυμένες λες και πήγαιναν σε προεδρική δεξίωση. Όταν έφτασε και η Δανάη, συνειδητοποίησα πως όχι απλώς ήμασταν οι μόνοι χαρούμενοι άνθρωποι εκεί μέσα, αλλά ήμασταν και οι μόνοι που φορούσαν τζιν και μπλουζάκια. Ένιωθα σαν να βρέθηκα ξαφνικά σε μια ταινία επιστημονικής φαντασίας, όπως εκείνες όπου οι εξωγήινοι καταλαμβάνουν ένα ένα τα σώματα των δικών σου ανθρώπων χωρίς να το έχεις πάρει είδηση.
Κάποια στιγμή ο Αλέξης επέστρεψε στο Μαξίμου και μισή ώρα αργότερα απηύθυνε διάγγελμα προς τον ελληνικό λαό. Δύο φράσειςκλειδιά στην ομιλία του ξεκλείδωσαν το σεντούκι των προθέσεών του. Η μία απέκλειε τη ρήξη με την τρόικα. Η δεύτερη ήταν η ανακοίνωση πως μόλις είχε ζητήσει από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να συγκαλέσει αμέσως το συμβούλιο των πολιτικών αρχηγών: Το επόμενο πρωί κιόλας μετά τον εξευτελισμό τους στις κάλπες, οι αρχηγοί του μνημονιακού τόξου προσκαλούνταν να επιστρέψουν στα πράγματα, να καθοδηγήσουν τη συνέχεια. Στρεφόμενος στη Δανάη της είπα χαμηλόφωνα:
«Διασπά τον Σύριζα και προετοιμάζει συμμαχία με την αντιπολίτευση για να περάσει το νέο μνημόνιο. Η Νέα Αποστασία που μαγείρευαν τα παιδαρέλια του στις Βρυξέλλες δεν ανακόπηκε από το 62%».
Πέρασε μιάμιση ώρα ακόμη σε ξεχωριστές συναντήσεις με τους Σαγιά και Ρουμπάτη προτού με δεχτεί. Η ώρα είχε πάει σχεδόν δύο όταν μπήκα στο γραφείο του. Καθώς σηκωνόταν από την καρέκλα του γραφείου του για να με προϋπαντήσει, με μαύρους κύκλους κάτω από τα μάτια και ύφος ψυχολογικής καθίζησης χειρότερο από ποτέ, με κοίταξε και είπε κάτι που δεν μπορεί να γραφτεί εδώ. Το νόημα της φράσης του ήταν ότι τα είχαμε κάνει θάλασσα. «Διαφωνώ», του απάντησα ορθά κοφτά. Γίνανε λάθη πολλά, αλλά ήταν μια νύχτα θριάμβου που απαιτούσε από εμάς να χαρούμε και να τιμήσουμε τη λαϊκή ετυμηγορία.
Πριν αρχίσουμε την κουβέντα, ο Αλέξης με ρώτησε αν θα με πείραζε να παραστεί στη συνάντησή μας ο Δημήτρης Τζανακόπουλος, ο νομικός σύμβουλος του Μαξίμου και βαθιά αντιμνημονιακός σύντροφος που τον Φλεβάρη με αντιμετώπιζε με σκεπτικισμό φοβούμενος ότι έσερνα τον Αλέξη προς τη συνθηκολόγηση με τους τροϊκανούς.8  Καθόλου, του απάντησα. Για την ακρίβεια ήθελα να είναι παρών, κάτι ως μάρτυρας. Ήταν φανερό πως δε θα ήταν μια απλή συνάντηση.
Ο Αλέξης ρώτησε αν οι τράπεζες θα άνοιγαν σύντομα. Ήταν ερώτηση-παγίδα. Γνώριζε την απάντηση και την εκμαίευε για να δικαιολογήσει την απόφασή του να συνθηκολογήσει. Προσποιήθηκα ότι δεν καταλάβαινα, λέγοντας πως για να σεβαστούμε το ΟΧΙ έπρεπε να ξεκινήσει εκείνη τη στιγμή το παράλληλο σύστημα πληρωμών (με έκδοση ηλεκτρονικών υποσχετικών IOU η αξία των οποίων θα βασιζόταν στη δυνατότητά τους να αποπληρώνουν μελλοντικούς φόρους) και να κουρέψουμε τα ομόλογα SMP του Ντράγκι. Αν δεν κάνουμε αυτές τις κινήσεις για να ενισχύσουμε τη διαπραγματευτική σου ισχύ, του είπα, το
61,3% θα σκορπιστεί στους πέντε ανέμους. Αν, αντίθετα, τις ανακοινώσουμε απόψε, με τη στήριξη του 61,3% των ψηφοφόρων, σε διαβεβαιώνω ότι ο Ντράγκι και η Μέρκελ αργά ή γρήγορα θα συζητήσουν για πρώτη φορά μαζί μας μια αμοιβαίως ικανοποιητική συμφωνία. Τότε μόνον, Αλέξη, θα ανοίξουν οι τράπεζες κανονικά. Αντίθετα, αν δεν προβείς σε αυτή την κίνηση, επέμεινα, «θα σε ισοπεδώσουν».
Εξήγησα ακόμα πως χρειαζόμουν μόνο δύο, τρεις το πολύ, μέρες για να ενεργοποιήσω την πρώτη φάση ανάπτυξης του συστήματος πληρωμών που θα οικοδομούνταν στο TAXISnet. Έκανε πως εντυπωσιάστηκε, δίνοντάς μου την ευκαιρία να συνεχίσω: Το αποτέλεσμα του
61,3% είναι ένα κεφάλαιο που πρέπει να το χρησιμοποιήσεις σωστά. Πρέπει να το διαχειριστείς με μεγαλύτερο σεβασμό προς τον λαό από αυτόν που έδειξες πριν από το δημοψήφισμα. Να σεβαστείς και τον εαυτό σου επίσης. Μετά την αποψινή βραδιά βρίσκεσαι μπροστά σ’ ένα πολύ απλό δίλημμα. Ή επαναφέρεις το σχέδιό μας, δίνοντάς μου τα εργαλεία που χρειάζομαι, ή παραδίδεσαι.
Μιλήσαμε για πολλή ώρα. Κάναμε ανασκόπηση των προηγούμενων μηνών, εβδομάδων, ημερών. Δε μάσησα τα λόγια μου, απαριθμώντας τα λάθη του, επισημαίνοντας τους τρόπους με τους οποίους μέλη του πολεμικού συμβούλιου υπονόμευσαν τον αγώνα μας, συχνά σε συνεργασία με την τρόικα και τους εντεταλμένους της. Του έδωσα αποδείξεις για έναν από αυτούς, ο οποίος λειτουργούσε με τρόπο που άγγιζε τα όρια της διαφθοράς. Φάνηκε να ξαφνιάζεται και ζήτησε τη γνώμη του Δημήτρη: Ήταν ο άνθρωπος στον οποίο αναφερόμουν τόσο μεγάλο πρόβλημα; Ο Δημήτρης με επιβεβαίωσε: «Ναι, κι ακόμα χειρότερο».
Η συζήτηση επεκτεινόταν σε άσχετα θέματα, γι’ αυτό αποφάσισα να τον ρωτήσω ευθέως: Θα σεβόταν το αποτέλεσμα του ΟΧΙ επιστρέφοντας στην αρχική μας συμφωνία; Ή θα εγκατέλειπε τον αγώνα; Η απάντησή του ήταν ελλειπτική αλλά δεν άφηνε περιθώρια παρερμηνείας ως προς την κατεύθυνση προς την οποία κινούνταν: παράδοση άνευ όρων. Η πρώτη φορά που μίλησε με αποφασιστικότητα σε όλη τη διάρκεια της συζήτησης ήταν όταν είπε:
Κοίτα, Γιάνη, ο μόνος που ό,τι μου είπε «έχει βγει» ήσουν εσύ. Όμως το πρόβλημα είναι το εξής: αν οποιαδήποτε άλλη κυβέρνηση τους είχε δώσει αυτά που τους έδωσα εγώ, η τρόικα θα είχε ήδη κλείσει τη συμφωνία. Τους έδωσα περισσότερα απ’ όσα θα έδινε ποτέ ο Σαμαράς. Και εξακολουθούν να θέλουν να μας τιμωρήσουν. Δε θέλουν να δώσουν μια συμφωνία, ούτε σε σένα ούτε σε μένα. Θέλουν να μας ανατρέψουν. Όμως, με το 61,3% δεν μπορούν να με αγγίξουν. Μπορούν όμως να καταστρέψουν εσένα.
«Μην ανησυχείς για μένα, Αλέξη», τον προέτρεψα. Του είπα να ανησυχεί για το πώς θα τιμήσει τον κόσμο που είχε βγει στους δρόμους να γιορτάσει το ΟΧΙ ενώ εκείνος κατέστρωνε σχέδια εγκατάλειψής του. Αν μέναμε ενωμένοι, αν ενεργοποιούσαμε τα όπλα μας και δείχναμε στους δανειστές πως είμαστε ενωμένοι, δε θα μπορούσαν να καταστρέψουν ούτε εκείνον, ούτε εμένα, ούτε τον λαό μας. Τότε ήταν που ο Αλέξης, βλέποντας ότι δεν κάμπτομαι, έβαλε στη συζήτηση το βαρύ πυροβολικό προηγούμενων ζοφερών εποχών λέγοντάς μου πως φοβόταν για εμάς, ότι, αν επιμέναμε, θα αντιμετωπίζαμε ένα νέο «Γουδή».9 Ομολογώ ότι, όσο και αν ο χωρισμός των δρόμων μας ήταν προδιαγεγραμμένος, δεν περίμενα από τον Αλέξη να φτάσει σε αυτό το σημείο. Ανίκανος να τον πάρω στα σοβαρά, ούτε καν να θυμώσω, το διακωμώδησα λέγοντας, μεταξύ αστείου και σοβαρού, ότι αν μας εκτελούσαν μετά το 61,3% υπέρ μας, η χρυσή σελίδα μας στο βιβλίο της ελληνικής ιστορίας ήταν εξασφαλισμένη.
Ο Αλέξης όμως δεν πτοήθηκε. Με πληροφόρησε ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο Στουρνάρας, οι μυστικές μας υπηρεσίες, το βαθύ κράτος δηλαδή, αλλά και κάποια μέλη της κυβέρνησής μας βρίσκονταν σε «ετοιμότητα». Υπαινισσόταν εμμέσως πλην σαφώς κάποιου είδους πραξικόπημα. Άλλη μία φορά τον αντέκρουσα: «Ας προσπαθήσουν! Συνειδητοποιείς τι σημαίνει 61,3%;» Τότε άλλαξε κάπως ρότα λέγοντάς μου ότι ο Δραγασάκης προσπαθούσε να τον πείσει να με ξεφορτωθεί, όπως και όλους της Αριστερής Πλατφόρμας και των Ανεξάρτητων Ελλήνων του Καμμένου, και να ηγηθεί κυβέρνησης συνασπισμού με τη Νέα Δημοκρατία, το ΠΑΣΟΚ και το Ποτάμι. Τον διαβεβαίωνε μάλιστα, σύμφωνα πάντα με τον Αλέξη, ότι μόλις υπογραφόταν η συμφωνία με την τρόικα, ο Αλέξης θα μπορούσε να ξεφορτωθεί Νέα Δημοκρατία, ΠΑΣΟΚ και Ποτάμι και να με επαναφέρει! Του είπα ότι ήταν η πιο ηλίθια ιδέα που είχα ακούσει ποτέ στη ζωή μου. Χαμογέλασε συμφωνώντας, χρησιμοποιώντας μάλιστα μια έκφραση για να περιγράψει τον Δραγασάκη που κι αυτήν δεν μπορώ να την επαναλάβω εδώ.
Αυτό το διάλειμμα δευτερολέπτων θυμηδίας διεκόπη από τον ίδιο τον πρωθυπουργό με μια δική του πρόταση. «Όμως», πρόσθεσε, «δεν είναι άσχημη η ιδέα να προχωρήσουμε με δύο γραμμές: μια δημόσια και μια κρυφή. Δημοσίως μπορούμε να προσεγγίσουμε τους δανειστές παρουσιάζοντάς τους μια δεξιά εικόνα, που θα περιλαμβάνει ανασχηματισμό που να τους δηλώνει “είμαστε καλά παιδιά τώρα”. Και την ίδια στιγμή, στα κρυφά, να ετοιμάσουμε την αντεπίθεση».
Αν είχα μαλλιά, θα τα τράβαγα. Του απάντησα ότι η ιδέα του ήταν εξίσου εξωφρενική με εκείνη του Δραγασάκη. Εκείνη τη μέρα ο λαός έδωσε την ετυμηγορία του, του θύμισα. Αν του την πετάξεις στα σκουπίδια, ό,τι και να κάνεις μετά κεκλεισμένων των θυρών, μυστικά, θα τον έχεις στείλει στα τάρταρα της απελπισίας και στα πρόθυρα της παράδοσης στην τρόικα εσωτερικού. Δε θα ξαναβγούν ποτέ στους δρόμους να σε στηρίξουν. Οπότε για τι κρυφή αντίσταση μιλάς;
Ο Αλέξης με κοίταξε με βλέμμα μεταξύ κατατονίας και βαρεμάρας. Άδραξα την ευκαιρία να του πω, άλλη μία φορά, ότι καθήκον του ήταν να εκφραστεί δημοσίως, ενστερνιζόμενος αυτά που είχα πει νωρίτερα στη δήλωσή μου στο υπουργείο: Πως η ψήφος υπέρ του ΟΧΙ ήταν, από τη μία, ρητή απαγόρευση ακόμα και της σκέψης της συνθηκολόγησης και, από την άλλη, εντολή για την εξεύρεση λύσης εντός του ευρώ σε συνεργασία με τους Ευρωπαίους εταίρους μας, υπό τον όρο ότι θα τους καθιστούσαμε σαφές ότι δε μας τρομάζουν οι απειλές τους για Grexit. Πρόσθεσε, τον προέτρεψα, και κάποια κολακευτικά λόγια για την Επιτροπή, το ΔΝΤ, ακόμη και για την ΕΚΤ, για να δείξεις πως το εννοούμε όταν λέμε ότι επιθυμούμε μια συμβιβαστική λύση. Αλλά, παράλληλα, δείξε πυγμή. Άσε τις ανοησίες για ανταρτοπόλεμο στις κατακόμβες του κράτους μας.
Βλέποντάς τον να μην αντιδρά, έκρινα απαραίτητο να επιχειρηματολογήσω υπέρ της πλήρους διαφάνειας ως προς τις κινήσεις του. Ό,τι και να κάναμε τώρα, έπρεπε να γίνει ανοιχτά. Έπρεπε να δηλώσουμε ξεκάθαρα ότι προετοιμάζαμε τη δική μας ρευστότητα, εξηγώντας γιατί είχαμε καθήκον να το πράξουμε εφόσον η ΕΚΤ κρατούσε κλειστές τις τράπεζές μας. Και έπρεπε να δηλώσουμε πως τα ομόλογα SMP της ΕΚΤ θα αναδιαρθρώνονταν βάσει της ελληνικής νομοθεσίας που τα διέπει. Κανένα, όμως, από τα επιχειρήματά μου δεν ήταν ικανό να διαπεράσει το καβούκι της παράδοσης στο οποίο ήταν εγκλωβισμένος. «Θα τους είναι πολύ δύσκολο να μας δώσουν συμφωνία, Γιάνη». «Κάνεις συνέχεια το λάθος να βλέπεις τη συμφωνία σαν κάτι που “θα μας δώσουν”. Είναι λανθασμένος τρόπος σκέψης. Χρειάζονται τη λύση όσο τη χρειαζόμαστε κι εμείς. Δεν είναι κάτι που θα μας προσφέρουν, λες και πρόκειται για δώρο στη διακριτική τους ευχέρεια. Πρέπει να κερδίσουμε τη λύση με το σπαθί μας. Αυτό σημαίνει πως χρειαζόμαστε μια πειστική απειλή. Το κούρεμα SMP και η δική μας ρευστότητα είναι ακριβώς αυτό!»
Τελικά, το μόνο που κάναμε ήταν νοητικούς κύκλους γύρω από τα ίδια παγιωμένα επιχειρήματα, σωματικά καταρρακωμένοι κι οι δύο. Κάποια στιγμή έπρεπε να μπει ένα τέλος σ’ αυτό τον φαύλο κύκλο. Αποφάσισα να το θέσω εγώ ζητώντας του να μου πει τι είχε αποφασίσει να κάνει, δεδομένου ότι, εφόσον ήταν αποφασισμένος να παραδοθεί με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, ενώ εγώ να μην υπογράψω τη συνθηκολόγηση με την τρόικα που μόνον υπουργός Οικονομικών μπορεί να την υπογράψει, η παραίτησή μου ήταν δεδομένη.
Απάντησε πως σκεφτόταν τον ανασχηματισμό του υπουργικού συμβουλίου για να σταματήσει… τη στοχοποίησή μου από την τρόικα, τους δανειστές και τα μέσα ενημέρωσης. Προσποιούμενος ότι δεν είδε το ειρωνικό μου βλέμμα, με ρώτησε ποιος πίστευα πως έπρεπε να με αντικαταστήσει στο υπουργείο Οικονομικών. Ήταν εμφανές ότι είχε ήδη αποφασίσει, αλλά αποφάσισα να παίξω το παιχνίδι του, προτείνοντας τον άνθρωπο που ήμουν σίγουρος ότι είχε ήδη δεχθεί να αναλάβει το πόστο μου: τον καλό μου φίλο τον Ευκλείδη. «Θα δεχθεί;» με ρώτησε, όπως τον περασμένο Γενάρη που, πράγματι, η σύγκρουσή τους με είχε αναγκάσει να παρέμβω ώστε ο Ευκλείδης να δεχθεί τη θέση του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών. «Άσ’ το πάνω μου», του είπα και, όντως, μίλησα λίγο αργότερα στον Ευκλείδη συστήνοντάς του να δεχθεί να με αντικαταστήσει, παρόλο που γνώριζα ότι η αποδοχή της πρότασης εκ μέρους του ήταν προδιαγεγραμμένη.
Η συζήτηση μπήκε στην τελική της ευθεία με την ύστατη προσπάθεια του Αλέξη να με κρατήσει εντός της κυβέρνησης και μακριά από τα έδρανα και τις επάλξεις της αντιμνημονιακής αντιπολίτευσης, την οποία, προφανώς, φοβόταν:
Α.Τ.: Θα ήθελα να σου ζητήσω να αναλάβεις το Υπουργείο Οικονομίας, ώστε να συνεχίσετε τη στενή συνεργασία με τον Ευκλείδη.
Γ.Β.: Κι ο Σταθάκης;
Α.Τ.: Θα χαιρόμουν πολύ να μην τον ξανάβλεπα μπροστά μου. Ας εξαφανιστεί στα πίσω έδρανα της Βουλής.
Γ.Β.: Όχι, Αλέξη, δεν ενδιαφέρομαι. Θέλησες να με γνωρίσεις χρόνια πριν γιατί ανέδειξα το δημόσιο χρέος ως τον δράκο που έπρεπε να νικηθεί και λόγω των προτάσεών μου για το πώς θα μπορούσε να γίνει αυτό ήρεμα και λογικά. Ζω και αναπνέω, σκέφτομαι, ονειρεύομαι, όλο το βράδυ και κάθε μέρα, την αναδιάρθρωση του χρέους, τη μείωση των στόχων πρωτογενούς πλεονάσματος, το τέλος της λιτότητας, τη μείωση των φορολογικών συντελεστών και την αναδιανομή πλούτου και εισοδήματος. Δε με ενδιαφέρει τίποτα άλλο. Ποσώς νοιάζομαι να γίνω ο διαχειριστής των ευρωπαϊκών κονδυλίων, όταν η Ευρώπη επιβάλλει στον αμέσως πιο κάτω όροφο12 νέες πολιτικές λιτότητας υπό νέο τοξικό δανεισμό. Κι όλα αυτά για να παραμείνω… υπουργός! Θυμάσαι για ποιον λόγο γύρισα από την Αμερική; Επειδή μου ζήτησες να σε βοηθήσω να αποδράσουμε από τα μνημόνια. Έβαλα υποψηφιότητα στις βουλευτικές εκλογές όχι γιατί επιθυμούσα να γίνω βουλευτής, αλλά γιατί απαιτούσα τη δημοκρατική νομιμοποίηση στον αγώνα για την κατάργηση της χρεοδουλοπαροικίας. Τώρα, εφόσον εγκαταλείπεις αυτό τον σκοπό, κόντρα στη λαϊκή εντολή που μόλις πήραμε, δεν έχω κανέναν λόγο να είμαι υπουργός. Δεν πειράζει. Ας το κάνει κάποιος άλλος. Θα είμαι στη Βουλή, απ’ όπου και θα βοηθάω όσο καλύτερα μπορώ, εφόσον η αναδιάρθρωση του χρέους παραμείνει κύριος στόχος του Ευκλείδη.
Α.Τ.: Μπορείς να αναλάβεις κάποιο άλλο υπουργείο – ίσως του Πολιτισμού, που το γνωρίζετε τόσο καλά με τη Δανάη [σημ.: γελάκια μαζί με τον Τζανακόπουλο]. Τέλος πάντων, θα υπάρξουν πολλές θέσεις στο μέλλον…
Γ.Β.: Για άλλη μία φορά με μπερδεύεις με κάποιον που νοιάζεται για αξιώματα, Αλέξη. Ένα πράγμα μόνο με νοιάζει, και ξέρεις πολύ καλά ποιο είναι αυτό!
Α.Τ.: Ας το ξαναδούμε αύριο, ας το σκεφτούμε λίγο.
Γ.Β.: Δεν υπάρχει τίποτα να σκεφτούμε. Δεν υπάρχει χρόνος. Έχεις πολλά να κάνεις.
Όταν έφτασα σπίτι, η Δανάη με ρώτησε τι είχε συμβεί, γεμάτη αγωνία αλλά χωρίς καμία ψευδαίσθηση. «Απόψε είχαμε το αξιοπερίεργο φαινόμενο της ανατροπής ενός λαού από την κυβέρνησή του», μονολόγησα.
Η έβδομη και φαρμακερή
Ενώ βρισκόμουν πλέον πεσμένος στον καναπέ του σαλονιού μας, λίγο πριν ανατείλει ο ήλιος της 6ης Ιουλίου, η Δανάη με υποχρέωσε να αφηγηθώ τη συζήτησή μου με τον Αλέξη στην κάμερά της, για να καταγραφεί όσο ήταν ακόμα νωπή. Κατόπιν έγειρα να κοιμηθώ δύο ώρες πριν γράψω την έβδομη, και τελευταία, επιστολή παραίτησής μου. Αφού την ξαναδιάβασα μερικές φορές, την έστειλα στο γραφείο Τύπου, ενώ μόνος μου πόσταρα την αγγλική της εκδοχή στο μπλογκ μου. Ήταν το πιο δύσκολο κείμενο που χρειάστηκε ποτέ να γράψω, εξαιρουμένου του παρόντος «τόμου».
Από τη μία, είχα καθήκον να προειδοποιήσω τον λαό, τον δήμο της δημοκρατίας μας, πως η εντολή του επρόκειτο να πεταχτεί στα σκουπίδια. Από την άλλη, ένιωθα την υποχρέωση να μη γίνω εγώ ο καταλύτης της διάσπασης του Σύριζα και ο καταστροφέας της όποιας προοδευτικής δυναμικής είχε απομείνει στην κυβέρνησή μας και στο κόμμα. Σε εκείνη τη φάση ακόμη πίστευα ακράδαντα ότι σύντροφοι όπως ο Ευκλείδης, ο Σκουρλέτης, ο Κοτζιάς και πολλοί άλλοι δε θα συναινούσαν στο έγγραφο συνθηκολόγησης άνευ όρων που ετοίμαζαν Αλέξης, Χουλιαράκης, Δραγασάκης και Σία για τα μέσα Ιουλίου. Ιδίως για τον επιστήθιο φίλο μου τον Ευκλείδη αρνούμουν να πιστέψω ότι θα έθετε την επιρροή που διέθετε στο κόμμα στην υπηρεσία της παράδοσης – μια επιρροή που εγώ ποτέ δεν είχα.
Πράγματι, αποδεχόμενος να με αντικαταστήσει, ο Ευκλείδης γινόταν ο άνθρωπος-κλειδί, ο ένας υπουργός χωρίς τον οποίο ο Αλέξης δε θα μπορούσε να στρέψει την πλάτη του, όπως είχε αποφασίσει, στο 62% και στο βροντερό εκείνο ΟΧΙ. Η απώλεια ενός δεύτερου υπουργού Οικονομικών μέσα σε μερικές εβδομάδες, αν ο Ευκλείδης αρνιόταν να γίνει συνεργός στην υπόθεση της άνευ όρων παράδοσης, θα προκαλούσε ρήγμα στην κυβέρνηση και στο κόμμα. Αν μη τι άλλο, θα έφερνε εκλογές χωρίς πρώτα να έχει ψηφιστεί από τη Βουλή το 3ο μνημόνιο.


Έτσι, τουλάχιστον η ήττα της Άνοιξης δε θα είχε επισημοποιηθεί με τη βούλα, με την υπογραφή, της επίσημης Αριστεράς.


Έτσι, τουλάχιστον μεγάλο μέρος του Σύριζα, κι όχι μόνο ο πυρήνας της Αριστερής Πλατφόρμας, θα είχε διασώσει την ενότητα και την υπόληψή του.




Έτσι, το ΟΧΙ θα διατηρούσε ικανή κοινοβουλευτική εκπροσώπηση στις επόμενες εκλογές.


Αυτή ήταν η αγωνία μου, αυτό προσπάθησα να προωθήσω με τη συγκεκριμένη φρασεολογία την οποία επέλεξα κατά τη σύνταξη της επιστολής παραίτησης:
Το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου θα μείνει στην παγκόσμια ιστορία ως η μοναδική στιγμή που ένας μικρός ευρωπαϊκός λαός όρθωσε το ανάστημά του εναντίον της χρεοδουλοπαροικίας. Όπως όλες οι δημοκρατικές κατακτήσεις, έτσι κι αυτή η ιστορική απόρριψη του τελεσιγράφου του Eurogroup της 25ης Ιουνίου έχει μεγάλο κόστος. Είναι λοιπόν απαραίτητο το κεφάλαιο του ΟΧΙ να επενδυθεί αμέσως ώστε να μετατραπεί σε ΝΑΙ σε κάποια έντιμη συμφωνία-επίλυση – με αναδιάρθρωση χρέους, με μειωμένη λιτότητα, με αναδιανομή υπέρ των μη εχόντων, με πραγματικές μεταρρυθμίσεις.
Λίγο μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων του δημοψηφίσματος, μου κατέστη γνωστό ότι οι συμμετέχοντες στο Eurogroup, και λοιποί εταίροι, θα «εκτιμούσαν» την… απουσία μου από τις συνεδριάσεις του, κάτι που ο πρωθυπουργός έκρινε ότι ίσως βοηθήσει στην επίτευξη συμφωνίας. Γι’ αυτό και αποχωρώ από το Υπουργείο Οικονομικών. Είναι καθήκον μου να βοηθήσω όσο μπορώ τον Αλέξη Τσίπρα να εκμεταλλευτεί, όπως εκείνος κρίνει, το κεφάλαιο που μας δώρισε ο ελληνικός λαός μέσω του δημοψηφίσματος.
Κι είναι τιμή μου η απαίτηση των δανειστών.
Θα φέρω το μίσος τους στο πέτο ως τιμητικό παράσημο.
Η Αριστερά λειτουργεί συλλογικά, και οι αριστεροί δεν αγαπάμε τις καρέκλες. Θα στηρίξω τον Αλέξη Τσίπρα, τη νέα ηγεσία του Υπουργείου Οικονομικών, την κυβέρνηση της Αριστεράς.
Η υπερπροσπάθεια να τιμήσουμε τον γενναίο ελληνικό λαό, και το περίφημο ΟΧΙ που χάρισε χτες στους απανταχού δημοκράτες, μόλις ξεκινά!
Εκ των υστέρων, θεωρώ ότι η επιστολή μου ήταν απελπιστικά ήπια ενώ η στήριξη που έδινα στον Αλέξη δεν του έπρεπε. Έπρεπε να είχα κρούσει πιο δυνατά τον κώδωνα του κινδύνου για τις προθέσεις του πρωθυπουργού, ιδίως υπό το φως όσων είχε ψελλίσει στο γραφείο του ώρες νωρίτερα. Έπρεπε να προειδοποιήσω τους πολίτες ότι ο πρωθυπουργός τους είχε παραδώσει τα όπλα, ώστε τουλάχιστον να τους δοθεί η ευκαιρία να προσπαθήσουν οι ίδιοι να πάρουν τα πράγματα στα χέρια τους, στις πλατείες και στους δρόμους αν χρειαζόταν. Το γεγονός ότι δεν το έκανα, πως προτίμησα τα παραπάνω λόγια κριτικής στήριξης και υπονόησης ότι η παραίτησή μου οφειλόταν στην υποταγή του Αλέξη στους δανειστές, αντανακλά την εσφαλμένη εκτίμησή μου ότι σημαντική μερίδα των συναδέλφων μου υπουργών, της πλειοψηφίας της Κεντρικής Επιτροπής του Σύριζα, κυρίως ο Ευκλείδης, θα εκπλήρωναν το καθήκον τους να αποτρέψουν τη μετεξέλιξη της κυβέρνησής μας σε μια πιο ροζ έκφανση της κυβέρνησης Σαμαρά.
Ήταν, προφανώς, άλλο ένα λάθος μου. Δεν είμαι όμως πεπεισμένος πως μια πιο ξεκάθαρη προειδοποίηση θα άλλαζε κάτι. Σχεδόν όλοι οι άνθρωποί μας με τους οποίους έχω μιλήσει έκτοτε, ακούγοντας την παραίτησή μου, διαβάζοντας το κείμενό της, κατάλαβαν πολύ καλά τι είχε συμβεί. Μια φίλη δημοσιογράφος που έκλαψε όταν της είπα τι είχε γίνει μου είπε ότι ο νεαρός γιος της, με το που άκουσε ότι παραιτήθηκα, και χωρίς καμία άλλη πληροφόρηση, μονολόγησε με πόνο: Σύριζα τέλος!13
Ευτυχώς, εκτός από τους δανειστές μας και τους εν Ελλάδι εντολοδόχους τους, υπήρχε κι άλλο ένα πρόσωπο που καταχάρηκε με την παραίτησή μου. Η κόρη μου η Ξένια, που είχε έρθει να με επισκεφτεί από την Αυστραλία δύο εβδομάδες νωρίτερα, αλλά μετά βίας είχε καταφέρει να με δει. Βγαίνοντας από το δωμάτιό της κατά τις εννέα το πρωί αγουροξυπνημένη για να πάει στο μπάνιο, έπεσε πάνω μου. Δεν ήταν συνηθισμένη να με βρίσκει στο σπίτι. Ακούγοντας από το στόμα μου ότι μόλις είχα παραιτηθεί, γύρισε με μισάνοικτα μάτια να μου πει με ύφος «επιτέλους είδες το φως»: «Δόξα τω θεώ, μπαμπά! Γιατί άργησες τόσο;» Ικανοποιημένη, επέστρεψε στο κρεβάτι της να χουζουρέψει.
Η εβδομάδα που γέννησε το ΟΧΙ: Διαβάστε εδώ το Μέρος Α’, εδώ το Μέρος Β, εδώ το Μέρος Γ’ κι εδώ το Μέρος Δ’
Αποσπάσματα από το βιβλίο “ΑΝΙΚΗΤΟΙ ΗΤΤΗΜΕΝΟΙ: Για μια Eλληνική Άνοιξη μετά από ατελείωτους μνημονιακούς χειμώνες”, Εκδόσεις Πατάκη, 2017

Η εβδομάδα που γέννησε το ΟΧΙ, Μέρος Δ’ – Η Μεγάλη Συγκέντρωση του Συντάγματος, 3η Ιουλίου 2015

ΠΛΑΤΕΙΑ ΕΛΠΙΔΑΣ: Το απόγευμα της Παρασκευής 3 Ιουλίου, λίγο πριν από τις 5 μ.μ., αναστέναξα με ανακούφιση. Μία εβδομάδα κλειστών τραπεζών τελείωνε. Παρά τις μεγάλες ουρές στα ΑΤΜ και την αβεβαιότητα για τη Δευτέρα που μας περίμενε, δεν είχε σημειωθεί κανένα βίαιο περιστατικό, κανένας πανικός, καμία αναταραχή. Ο ελληνικός λαός είχε αποδείξει περίτρανα τη σύνεσή του.
Τα μέσα ενημέρωσης, αντιθέτως, είχαν καταφέρει να πέσουν πιο χαμηλά και από το ήδη ευτελές επίπεδό τους και συναγωνίζονταν ποιο θα ανακαλύψει τον πιο ευφάνταστο τρόπο για να τρομάξει τους ψηφοφόρους και να τους αποτρέψει από το να ψηφίσουν ΟΧΙ. Σε άλλη χώρα πολλά από τα ρεπορτάζ τους που στοχοποιούσαν τους εισηγητές και υποστηρικτές του ΟΧΙ θα θεωρούνταν προτροπή προς τη βία. Οι δημοσκοπήσεις τους προέβλεπαν σταθερά νίκη του ΝΑΙ με ποσοστό μεγαλύτερο του 60%, ενώ τα φερέφωνά τους άφριζαν με το «θράσος» της κυβέρνησης να προκηρύξει το δημοψήφισμα ενάντια στις επιθυμίες των δανειστών. Εν τω μεταξύ, η μνημονιακή αντιπολίτευση είχε καταφέρει μέρες πριν να κατεβάσει αρκετά μαζικά υποστηρικτές της στην Πλατεία Συντάγματος, οι οποίοι ανέμιζαν σημαίες της ΕΕ και πλακάτ που διατυμπάνιζαν «Μένουμε Ευρώπη!»4 – ένα ενδιαφέρον σύνθημα αν σκεφτεί κανείς πόσο αντιευρωπαϊκή ήταν η ταύτιση της Ευρώπης με τους Ντάισελμπλουμ, Σόιμπλε και τα μνημόνιά τους.

Αργότερα εκείνο το απόγευμα της Παρασκευής έλαβα mail από τον Κλάους Ρέγκλινγκ, τον επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM), τον ίδιο εκείνο γκρι υποτακτικό του Σόιμπλε που κάποια στιγμή τον Μάρτιο με είχε συμβουλεύσει να σταματήσω την καταβολή των συντάξεων για να πληρώσω το… ΔΝΤ. Υπό τύπον νομικής υπενθύμισης, μου «θύμιζε» ότι ως ο βασικός δανειστής μας, και δεδομένης της λήξης της δανειακής συμφωνίας, δικαιούνταν να απαιτήσει από μένα την πλήρη και άμεση αποπληρωμή των 146,3 δισ. των δύο πρώτων μνημονιακών δανειακών συμβάσεων. Το κείμενο ήταν διατυπωμένο μάλιστα με τέτοιον τρόπο που να υπαινίσσεται ότι, ως υπουργός Οικονομικών, ήμουν προσωπικά υπεύθυνος γι’ αυτό το ποσό! Παραήταν καλή ευκαιρία για να την αγνοήσω. Ήταν σαν να πήγαινε γυρεύοντας. Του απάντησα με δύο λέξεις: «Μολών λαβέ».
Εκείνο το απόγευμα είχαν προγραμματιστεί δύο συγκεντρώσεις, μία υπέρ του ΝΑΙ στο Παναθηναϊκό Στάδιο και μία στην Πλατεία Συντάγματος υπέρ του ΟΧΙ. Η συγκέντρωση υπέρ του ΝΑΙ ήταν προγραμματισμένη για αργά το απόγευμα. Είχε κόσμο και παλμό. Όμως η συγκέντρωση του ΟΧΙ θα έμενε στην ιστορία. Από μικρό παιδί είχα βρεθεί σε συγκλονιστικές συγκεντρώσεις στο Σύνταγμα, από εκείνες που σου αλλάζουν τη ζωή. Όμως αυτό που ζήσαμε με τη Δανάη εκείνο το βράδυ ήταν πρωτόγνωρο.
Περπατήσαμε από το Μαξίμου μέχρι το Σύνταγμα μαζί με τον Αλέξη και άλλα μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου, τους συντρόφους τους και τους βοηθούς τους. Στη διαδρομή το πλήθος δημιουργούσε ανοίγματα τόσο για να περάσουμε όσο και για να απορροφηθούμε από τη χαρά, την προσδοκία, την ανάτασή τους. Καθώς πλησιάζαμε στην πλατεία, η συσσωρευόμενη, αυτοτροφοδοτούμενη ενέργεια του πλήθους έσπασε όλα τα όρια. Μια θάλασσα πεντακοσίων χιλιάδων ανθρώπων μας κατάπιε. Βυθιστήκαμε σε δάσος από χέρια: σκληροτράχηλοι άντρες με βουρκωμένα μάτια, μεσήλικες γυναίκες με την αποφασιστικότητα χαραγμένη στα πρόσωπά τους, νεαροί άντρες και γυναίκες που ξεχείλιζαν από ενέργεια, ηλικιωμένοι που προσπαθούσαν να μας αγκαλιάσουν και να μας γεμίσουν ευχές, μια παλλόμενη ανθρώπινη μάζα μας περιέκλειε. Για δύο ώρες, προσπαθώντας να μην αφήσουμε ο ένας το χέρι του άλλου για να μη χαθούμε, με τη Δανάη αφεθήκαμε να παρασυρθούμε από τη λαοθάλασσα εκείνων που έλεγαν με τα στόματα και τα κορμιά τους: «Φτάνει πια! Ως εδώ!»
Εκείνο το βράδυ διαφορετικές γενιές είδαν τους ξεχωριστούς τους αγώνες να σμίγουν σε μια γιγαντιαία γιορτή απελευθέρωσης από τον φόβο. Ένας ηλικιωμένος αντιστασιακός έχωσε στην τσέπη μου ένα γαρίφαλο κι ένα κομματάκι χαρτί στο οποίο έγραφε: «Η αντίσταση δεν είναι ΠΟΤΕ μάταιη». Φοιτητές που είχαν αναγκαστεί να μεταναστεύσουν λόγω της κρίσης, κι είχαν γυρίσει για να ψηφίσουν, με εκλιπαρούσαν να μην εγκαταλείψω τον αγώνα. Ένας συνταξιούχος μου υποσχέθηκε πως δεν τον ένοιαζε, ούτε αυτόν ούτε την άρρωστη γυναίκα του, αν έχαναν τις συντάξεις τους, αρκεί να ξαναέβρισκαν την αξιοπρέπειά τους. Και όλοι, όλοι ανεξαιρέτως, μου ούρλιαζαν: «Καμία παράδοση, όποιο κι αν είναι το τίμημα!»
Αυτή τη φορά ήξερα πως το εννοούσαν. Οι τράπεζες ήταν ήδη κλειστές για μία ολόκληρη εβδομάδα. Οι κακουχίες που επέβαλαν οι δανειστές ήταν εμφανείς. Κι όμως, είχαν μαζευτεί εκεί, όλοι αυτοί οι υπέροχοι άνθρωποι, για να φωνάξουν με μία λέξη αυτά που το δίκιο, η λογική και το χρέος απέναντι στην Ιστορία απαιτούσαν από εμάς να πούμε: Όχι! Δεν έλεγαν ΟΧΙ λόγω αρνητισμού ή αντιευρωπαϊσμού. Τίποτα δε θα ήθελαν περισσότερο από το να πουν ένα ολόψυχο ΝΑΙ στην Ευρώπη. Αλλά ένα ΝΑΙ σε μια Ευρώπη για τους λαούς της, όχι σε μια Ευρώπη αποφασισμένη να τους συντρίψει.
Εκείνο το βράδυ, όταν πια η συγκέντρωση τελείωνε, και καθώς ανεβαίναμε με τη Δανάη τα μαρμάρινα σκαλοπάτια που οδηγούσαν στη Βουλή, γύρισα προς τα πίσω κι έριξα μια τελευταία ματιά στη λαοθάλασσα. Ξαφνικά βρήκα τη φράση που αναζητούσα για να περιγράψω τι ήταν αυτό που μας συνέδεε: εποικοδομητική ανυπακοή. Μου την κατέδειξαν αυτοί οι άνθρωποι, με την πραγματιστική ανυπακοή τους. Αυτό ήταν που προσπαθούσα να εφαρμόσω σε όλα τα Eurogroup από την αρχή: να καταθέτω ήπιες, μετριοπαθείς, λογικές, εποικοδομητικές, φιλοευρωπαϊκές προτάσεις, όμως, όταν το βαθύ κατεστημένο αρνούνταν να συμμετάσχει έστω σε διάλογο γι’ αυτές, δεν είχα κανέναν ενδοιασμό να αψηφήσω τις προσταγές τους και να πω ΟΧΙ! Το πολεμικό μας συμβούλιο ποτέ δεν το κατάλαβε αυτό. Το πλήθος που γέμισε την Πλατεία Συντάγματος εκείνο το βράδυ το κατάλαβε και με το παραπάνω.
ΑΥΡΙΟ Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ: Το μεγαλειώδες ΟΧΙ της Κυριακής 5ης Ιουλίου 2015
Διαβάστε εδώ το Μέρος Α’, εδώ το Μέρος Β’ και εδώ το Μέρος Γ’
Αποσπάσματα από το βιβλίο “ΑΝΙΚΗΤΟΙ ΗΤΤΗΜΕΝΟΙ: Για μια Eλληνική Άνοιξη μετά από ατελείωτους μνημονιακούς χειμώνες”, Εκδόσεις Πατάκη, 2017

 

The COVID Class War – THE IRISH EXAMINER & Project Syndicate

“Strengthening the solidarity of Europe’s oligarchs is not a good strategy for empowering Europe’s majority. Quite the contrary. Any “recovery” based on such a formula will short-change almost all Europeans and push the majority into deeper despair.”
ATHENS – The euro crisis that erupted a decade ago has long been portrayed as a clash between Europe’s frugal North and profligate South. In fact, at its heart was a fierce class war that left Europe, including its capitalists, much weakened, relative to the United States and China. Worse still, the European Union’s response to the pandemic, including the EU recovery fund currently under deliberation, is bound to intensify this class war, and deal another blow to Europe’s socioeconomic model.
If we have learned anything in recent decades, it is the pointlessness of focusing on any country’s economy in isolation. Once upon a time, when money moved between countries mostly to finance trade, and most consumption spending benefited domestic producers, the strengths and weaknesses of a national economy could be separately assessed. Not anymore. Today, the weaknesses of, say, China and Germany are intertwined with those of countries like the US and Greece.
The unshackling of finance in the early 1980s, following the elimination of capital controls left over from the Bretton Woods system, enabled enormous trade imbalances to be funded by rivers of money created privately via financial engineering. As the US shifted from a trade surplus to a massive deficit, its hegemony grew. Its imports maintain global demand and are financed by the inflows of foreigners’ profits that pour into Wall Street.
This strange recycling process is managed by the world’s de facto central bank, the US Federal Reserve. And maintaining such an impressive creation – a permanently imbalanced global system – necessitates the constant intensification of class war in deficit and surplus countries alike.
Deficit countries are all alike in one important sense: whether powerful like the US, or weak like Greece, they are condemned to generate debt bubbles as their workers helplessly watch industrial areas morph into rustbelts. Once the bubbles burst, workers in the Midwest or the Peloponnese face debt bondage and plummeting living standards.
Although surplus countries, too, are characterized by class warfare against workers, they differ significantly from one another. Consider China and Germany. Both feature large trade surpluses with the US and the rest of Europe. Both repress their workers’ income and wealth. The main difference between them is that China maintains huge levels of investment through a domestic credit bubble, while Germany’s corporations invest much less and rely on credit bubbles in the rest of the eurozone.
The euro crisis was never a clash between the Germans and the Greeks (shorthand for the fabled North-South clash). Instead, it stemmed from an intensification of class war within Germany and within Greece at the hands of an oligarchy-without-frontiers living off financial flows.
For example, when the Greek state went bankrupt in 2010, the austerity imposed on most of the Greek population did wonders to restrict investment in Greece. But it did the same in Germany, indirectly repressing German wages at a time when the European Central Bank’s money-printing was sending share prices (and German directors’ bonuses) through the roof.
Class warfare is arguably more brutal in China and the US than it is in Europe. But Europe’s lack of a political union ensures that its class war verges on being pointless, even from the capitalists’ perspective.
Evidence that German capitalists squandered the wealth extracted from the EU’s working classes is not hard to find. The euro crisis caused a massive 7% devaluation of the surpluses that the German private sector had accumulated from 1999 onwards, because capital owners had no alternative but to lend these trillions to foreigners whose subsequent distress led to large losses.
This is not only a German problem. It is a condition afflicting the EU’s other surplus countries as well. The German newspaper Handelsblatt recently revealed a notable reversal. Whereas in 2007, EU corporations earned around €100 billion ($113 billion) more than their US counterparts, in 2019 the situation was inverted.
Moreover, this is an accelerating trend. In 2019, corporate earnings rose 50% faster in the US than in Europe. And US corporate earnings are expected to suffer less from the pandemic-induced recession, falling 20% in 2020, compared to 33% in Europe.
The gist of Europe’s conundrum is that, while it is a surplus economy, its fragmentation ensures that the income losses of German and Greek workers do not even become sustainable profits for Europe’s capitalists. In short, behind the narrative of northern frugality lurks the specter of wasted exploitation.
Reports that COVID-19 caused the EU to raise its game are grossly exaggerated. The quiet death of European debt mutualization guarantees that the gigantic increase in national budget deficits will be followed by equally sizeable austerity in every country. In other words, the class war that has already eroded most people’s incomes will intensify. “But what about the proposed €750 billion recovery fund?” one might ask. “Is the agreement to issue common debt not a breakthrough?”
Yes and no. Common debt instruments are a necessary but insufficient condition for ameliorating the intensified class war. To play a progressive role, common debt must fund the weaker households and firms across the common economic area: in Germany as well as in Greece. And it must do so automatically, without reliance on the kindness of the local oligarchs. It must operate like an automated recycling mechanism that shifts surpluses to those in deficit within every town, region, and state. In the US, for example, food stamps and social security payments support the weak in California and in Missouri, while shifting net resources from California to Missouri – and all without any involvement by state governors or local bureaucrats.
By contrast, the EU recovery fund’s fixed allocation to member states will turn them against one another, as the fixed sum to be given to, say, Italy or Greece is portrayed as a tax on Germany’s working class. Moreover, the idea is to transfer the funds to national governments, effectively entrusting the local oligarchy with the task of distributing them.
Strengthening the solidarity of Europe’s oligarchs is not a good strategy for empowering Europe’s majority. Quite the contrary. Any “recovery” based on such a formula will short-change almost all Europeans and push the majority into deeper despair.

For the Irish Examiner site click here. For the Project Syndicate site click here.

 

Άλλη μια επέκταση της “Χρεοδουλοπαροικία η Ελλάς” εν όψει 5ου Μνημονίου – Ομιλία στη Βουλή για τις Μικρο-Πιστώσεις 30/6/2020

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, κατ’ αρχάς θα ξεκινήσω ευχαριστώντας την Κυβέρνηση. Σας ευχαριστώ, κυρίες και κύριοι της Συμπολίτευσης, γι’ αυτή τη μοναδική στα χρονικά της μνημονιακής Ελλάδας στιγμή ακούσιας ειλικρίνειας. Φέρνοντας στη Βουλή και στη χώρα ένα σύστημα που έχει αποδώσει μόνο στο Μπαγκλαντές, έστω και ακούσια παραδέχεστε ότι δέκα χρόνια μνημονίων έχουν μετατρέψει αυτή τη χώρα σε χώρα αυτού που λέγαμε κάποτε, του Τρίτου Κόσμου.
Και όπως κι εσείς βλέπετε, μέσα από τη διαδικασία της κατάρτισης του πέμπτου μνημονίου, το οποίο σίγουρα γνωρίζετε ότι βρίσκεται στα σκαριά, η μνημονιακή αυτή διαδικασία θα βαθύνει ακόμη περισσότερο την αποανάπτυξη, καθιστώντας την Ελλάδα πεδίο δόξης λαμπρό ή τουλάχιστον κάποιοι θα νομίζουν ότι καθιστά την Ελλάδα πεδίο δόξης λαμπρό για την ενδιαφέρουσα και εξαιρετική για το Μπαγκλαντές ιδέα του Μοχάμεντ Γιουνούς.
Το όραμα του Μοχάμεντ Γιουνούς, μιας και μιλάμε για μικροδάνεια, μικροπιστώσεις, μικροχρηματοδότηση, ήταν πράγματι εξαιρετικό και ενδιαφέρον. Σε μια χώρα σαν το Μπαγκλαντές όπου υπήρχε παντελής έλλειψη μικρών επιχειρήσεων σε μεγάλα κομμάτια της χώρας, όπου υπήρχαν χωρικοί χωρίς καμία πρόσβαση όχι μόνο στο τραπεζικό σύστημα, αλλά ούτε καν στο νομισματικό σύστημα -ήταν εκτός νομισματικού συστήματος, δούλευαν, εργάζονταν, πάσχιζαν, ίδρωναν, χωρίς καν να περνούν χρήματα από τα χέρια τους, σε χωριά χωρίς τηλέφωνα – η ιδέα του Μοχάμεντ Γιουνούς, πάνω στην οποία χτίστηκε η γνωστή Grameen Bank, με την οποία μοιράστηκε o Μοχάμεντ Γιουνούς, όπως γνωρίζετε, το Νόμπελ Οικονομικών, είναι η εξής.
Σε ένα χωριό το οποίο δεν έχει ούτε τηλέφωνα, ούτε χρήματα, ούτε τράπεζες, ούτε επιχειρηματικότητα διαλέγουμε μια σοβαρή, περήφανη, ηθική γυναίκα -γυναίκα πάντα- και την ενισχύουμε με δύο τρόπους: πρώτον, με ένα κινητό τηλέφωνο, έτσι ώστε να δημιουργήσει η ίδια ένα δίκτυο γύρω της των χωρικών που θα χρησιμοποιούν εκείνη για τις τηλεπικοινωνίες τους και ταυτόχρονα, ένα μικροποσό για να ξεκινήσει μια μικρή επιχείρηση.
Η Grameen Bank του Γιουνούς ήταν μία τράπεζα που επένδυσε σε αυτό που ονομάζουμε «κοινωνική επιχειρηματικότητα». Δεν είχε στόχο τη μεγιστοποίηση του κέρδους, είχε στόχο ένα ελάχιστο κέρδος, για να μπορεί η τράπεζα αυτή να είναι βιώσιμη. Όμως, ο στόχος ήταν η κοινωνική ανάπτυξη τέτοιου είδους χωριών στο Μπαγκλαντές.
Δούλεψε το σύστημα για μία δεκαετία. Ήταν εξαιρετικά χαμηλό το ποσοστό των «κόκκινων» δανείων, των δανείων που αυτές οι περήφανες γυναίκες χωρικές δεν επέστρεφαν. Δημιουργήθηκαν κάποιες μικρές μικροεπιχειρήσεις. Οι γυναίκες αυτές πούλαγαν κεντήματα, έκαναν κάτι τέτοιο. Όμως, εντός μιας δεκαετίας είδαμε άλλη μια φορά το καταστροφικό έργο αυτού που εγώ ονομάζω «παράδοξο της εμπιστοσύνης».
Η ηθική βάση αυτής της συναλλαγής μεταξύ της Grameen και της περήφανης γυναίκας του χωριού δημιουργήθηκε στη βάση σχέσεων εμπιστοσύνης. Αλλά, με το που αρχίζει να είναι πιο επικερδής αυτή η σχέση, τόσο για την τράπεζα όσο και για την περήφανη αυτή γυναίκα, αυτή η εμπιστοσύνη αρχίζει να διαρρηγνύεται, ιδίως με την είσοδο στην αγορά αυτή μικροδανείων, μικροπιστωτικών επιχειρήσεων, που δεν είχαν τον ίδιο στόχο με αυτό του Μοχάμεντ Γιουνούς, που ήταν η κοινωνική ανάπτυξη αυτών των χωριών.
Πόσο θα ήθελα, κύριε Υπουργέ, κυρίες και κύριοι της Συμπολίτευσης, να βρίσκομαι σε μια γωνιά της αίθουσας συσκέψεων όταν βρεθήκατε, τα συζητήσετε και αποφανθήκατε ότι αυτό που χρειάζεται η Ελλάδα το 2020 είναι μικροδάνεια, μικροπιστώσεις, μικροχρηματοδοτήσεις.
Κυρίες και κύριοι της Συμπολίτευσης, αναφέρθηκα στο Μπανγκλαντές. Δεν εννοώ ότι κάνετε την Ελλάδα Μπανγκλαντές, γιατί δεν σας αξίζει αυτή η φιλοφρόνηση. Οι συνάδελφοί σας της Κυβέρνησης του Μπανγκλαντές, καθώς και οι τεχνοκράτες του Μπαγκλαντές είναι πάρα πολύ μπροστά σας. Σας έχουν αφήσει είκοσι χρόνια πίσω.
Ο εκφυλισμός στο Μπανγκλαντές, στον οποίο αναφέρθηκα εν συντομία, οδήγησε την κυβέρνηση του Μπαγκλαντές εν έτει 2013 να περάσει το λεγόμενο «Grameen Bank Act», έναν νόμο ειδικά για την Grameen Bank. Μακάρι να έφτανε έστω και στο 50% το δικό σας νομοσχέδιο την τεκμηρίωση του νομοσχεδίου που πέρασε από τη Βουλή του Μπανγκλαντές το 2013.
Εκεί, η Grameen Bank εθνικοποιήθηκε, κύριε Υπουργέ. Εκεί, η Grameen Bank λειτουργεί από τότε με κανόνες κοινωνικής οικονομίας, που δεν βρίσκονται ούτε κατά διάνοια μέσα στα άρθρα του νομοσχεδίου σας. Στο Μπανγκλαντές, κύριε Υπουργέ, έχουν γνώση οι φύλακες, αντίθετα με εσάς. Στην Ελλάδα αυτή η ιδέα δεν θα ταξιδέψει καλά.
Κυρίες και κύριοι της Συμπολίτευσης, στην Ελλάδα το ζητούμενο δεν είναι η δημιουργία εκ του μηδενός μικρομεσαίων επιχειρήσεων, το οποίο ήταν το όραμα του Γιουνούς. Το θέμα είναι η προστασία και η αρωγή των υπαρχόντων επιχειρήσεων, μικρών και μεσαίων, ώστε να εκσυγχρονιστούν και να αρχίσουν να παράγουν με ένα τρόπο που να τις καταστήσει βιώσιμες.
Το θέμα δεν είναι εν δυνάμει επιχειρηματίες που δεν διαθέτουν τηλέφωνο ή τραπεζικό λογαριασμό. Στην Ελλάδα σήμερα σχεδόν όλοι διαθέτουν ένα κινητό τηλέφωνο, άνδρες και γυναίκες. Σχεδόν όλοι διαθέτουν τραπεζικό λογαριασμό. Το θέμα είναι ότι αυτοί έχουν πνιγεί στα «κόκκινα» δάνεια και δεν μπορούν να αποπληρώσουν τον λογαριασμό του τηλεφώνου που τους έρχεται.
Το θέμα δεν είναι η ενίσχυση περήφανων γυναικών, για να βγουν από το χωριατόσπιτο. Αυτό έγινε στις αρχές της δεκαετίας του 1980 και χρωστάμε ένα χρέος γι’ αυτό στον Ανδρέα Παπανδρέου. Το θέμα είναι η προστασία των γυναικών σήμερα εντός ενός ανεπτυγμένου, αν και καχεκτικού συστήματος αγορών, που τις συνθλίβει και από το οποίο καλούνται να προστατεύσουν τα μέλη της οικογένειάς τους, δουλεύοντας μέρα-νύχτα εντός και εκτός του σπιτιού τους.
Αντίθετα με το Μπαγκλαντές, κύριε Υπουργέ, εδώ στην Ελλάδα ένας «βομβαρδισμός» τοκογλυφικών μικροδανείων ούτε θα ενισχύσει την επιχειρηματικότητα με νέες επιχειρήσεις ούτε θα φρενάρει τη χρεοκοπία των υπαρχόντων επιχειρήσεων ούτε θα φρενάρει συνολικότερα τη φτωχοποίηση των μικρομεσαίων Ελλήνων. Απλά, θα φέρει νέα φτώχεια. Θα δημιουργήσει, θα χτίσει, θα οικοδομήσει άλλη μια φυλακή χρέους εντός της χρεοδουλοπαροικίας «Η Ελλάς».
Θέλετε μικροεπιχειρηματικότητα, κύριε Υπουργέ; Αυτό απαιτεί λευτεριά των υπαρχόντων μικρομεσαίων από τις ληξιπρόθεσμες οφειλές, από τα «κόκκινα» δάνεια και, βεβαίως, απ’ όλα τα μικροδάνεια με τα οποία θα τους βομβαρδίσετε. Χρειάζονται ρευστότητα χωρίς τοκογλυφία, χρειάζονται ρευστότητα χωρίς νέο χρέος. Πώς θα γίνει αυτό;
Εμείς ως ΜέΡΑ25 πρόσφατα βγάλαμε στη διαβούλευση μία ολοκληρωμένη πρόταση νόμου με θεσμικές τομές, που απαντάνε σε αυτό το ερώτημα. Αντί για τον «ΗΡΑΚΛΗ», που λειτουργεί υπέρ των funds και ρευστοποιεί τα «κόκκινα» δάνεια και τους μικρομεσαίους, εμείς προτείνουμε τη δημιουργία μιας δημόσιας εταιρείας διαχείρισης ιδιωτικών χρεών, που την ονομάζουμε «ΟΔΥΣΣΕΑΣ».
Αντί για τις αναβολές φόρων, εισφορών και δόσεων που δημιουργούν ασφυξία σε επιχειρήσεις που δεν λειτουργούν ακόμα, εμείς προτείνουμε «κουρέματα» αυτών των ληξιπρόθεσμων οφειλών, δόσεων και εισφορών.
Είναι σκανδαλάκι κρυμμένο, υπό τη μορφή ενός μικρού «δώρου» για την ολιγαρχία -κάθε νομοσχέδιό σας, κυρίες και κύριοι της Συμπολίτευσης, έχει και ένα «δωράκι» για κάποιον ολιγάρχη μέσα- το άρθρο 26, το οποίο καταργεί τον ν. 128/1975, που ουσιαστικά αναιρεί την εισφορά των συστημικών τραπεζών στα δάνεια των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, των δήμων, των περιφερειών. Είναι ένα σκανδαλώδες «δωράκι», το οποίο καταφέρατε να κρύψετε μέσα σε αυτό το νομοσχέδιο.
Αντί για αυτά τα «δωράκια» στην ολιγαρχία, εμείς πιστεύουμε και πρεσβεύουμε και καταθέτουμε συγκεκριμένη πρόταση νόμου καθ’ όλα συνεπή και συμβατή με το ευρωπαϊκό δίκαιο για δημόσιο έλεγχο των τραπεζών.
Αντί για το ξεπούλημα του υπερταμείου στην ολιγαρχία δίχως σύνορα, εμείς προτείνουμε στην πρόταση νόμου μας την ένταξη του ΤΑΙΠΕΔ στην Αναπτυξιακή Τράπεζα που ήδη υπάρχει, έτσι ώστε η δημόσια περιουσία να μην εκποιείται, αλλά να μετατραπεί σε εχέγγυα για τη δημιουργία από την δική μας Αναπτυξιακή Τράπεζα επενδυτικών ροών, τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα.
Αντί για τη διαπλοκή της λεγόμενης «Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων», που, βεβαίως, μόνο ανεξάρτητη δεν είναι, καθώς εξαρτάται πλήρως από την τρόικα και από την ολιγαρχία, εμείς πρεσβεύουμε μία αυτόνομη γενική γραμματεία δημοσίων εσόδων, τόσο αυτόνομη από τον Υπουργό όσο αυτόνομη και από την τρόικα, με μόνιμους αλγοριθμικούς ελέγχους της φοροδιαφυγής σε πραγματικό χρόνο.
Αντί για τα μικροδάνεια της τοκογλυφίας και την επέκταση μέσα απ’ αυτές της μικροπιστώσεις της χρεοδουλοπαροικίας, εμείς προτείνουμε ένα σύστημα δημοσιονομικών συναλλαγών μεταξύ ιδιωτών και δημοσίου.
Θέλετε να πάρετε μια «γεύση», κύριε Υπουργέ, του τι φέρνετε στην Ελλάδα; Δεν θα πάτε στο Μπανγκλαντές, θα πάτε στη Νότια Αφρική, όπου μεταπήδησε το μοντέλο της Grameen με καταστροφικά αποτελέσματα.
Θέλετε να πάτε σε μια πιο ανεπτυγμένη χώρα; Πηγαίνετε στο Missouri των Ηνωμένων Πολιτειών, όπου η Grameen λειτουργεί και θα δείτε τον τρόπο με τον οποίο αυτές οι μικροπιστώσεις σπέρνουν τις πτωχεύσεις, τη χρεοκοπία των ανήμπορων, των αδύναμων σε χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες.
Ο «βομβαρδισμός» των μικροδανείων που φέρνετε την ώρα που ρευστοποιούνται οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις μέσα από τον «ΗΡΑΚΛΗ» είναι η χειρότερη βάση πάνω στην οποία μπορούμε να χτίσουμε ως λαός, ως πολίτες, τις αντιστάσεις μας στο ωστικό κύμα της νέας ύφεσης, που θα φέρει λιτότητα από το 2021, στην οποία ο Υπουργός Οικονομικών σας συναίνεσε την 11η Ιουνίου στο Eurogroup, δεσμευόμενος σε πρωτογενές πλεόνασμα από του χρόνου.
Ωθείτε τους πολίτες από μία χρεοδουλοπαροικία ανεπτυγμένης χώρας σε μια νέα μορφή φτωχοποίησης, σε μια νέα μορφή Τρίτου Κόσμου, από την οποία χώρες όπως το Μπαγκλαντές κατάφεραν λίγο-πολύ να αποδράσουν.
Αλήθεια, κυρίες και κύριοι της Συμπολίτευσης, που είναι ο συντηρητισμός σας; Είναι συντηρητική πολιτική τα νέα εορτοδάνεια, τα οποία θα πάρουν τη μορφή τροφιμοδανείων; Είναι νεοφιλελεύθερη πολιτική να προσπαθείτε να ξαναφουσκώσετε «φούσκες» χρέους, οι οποίες ξεφούσκωσαν με μικροδάνεια;
Πού είναι ο συντηρητισμός, λοιπόν, και ο νεοφιλελευθερισμός σας; Μήπως τον αφήσατε, τον ξεχάσατε εκεί που ο ΣΥΡΙΖΑ ξέχασε την αριστεροσύνη του και το ΠΑΣΟΚ ξέχασε τον κεϋνσιανισμό του; Τουλάχιστον υποστηρίξτε την τροπολογία την οποία ο εισηγητής μας κατέθεσε για περιορισμό, για πλαφόν στα επιτόκια αυτών των τοκογλύφων. Δεν το κάνετε όμως, γιατί όπως και με τα «κόκκινα» δάνεια είστε δέσμιοι αυτών των παρασίτων. Και όλα αυτά την ώρα που απεργάζεστε το πέμπτο μνημόνιο και το ωστικό κύμα λιτότητας που φέρνει.
Αλήθεια, κυρίες και κύριοι της Συμπολίτευσης, σε ποιο στάδιο άρνησης βρισκόσαστε σήμερα; Γιατί την περασμένη φορά που ήμασταν εδώ μιλούσατε για μείον 3% ύφεση. Είδα ότι ο κ. Σταϊκούρας έστειλε την 24η  Ιουνίου στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τις προβλέψεις του για ύφεση μεταξύ μείον 5% και μείον 8% .
Όταν εμείς μιλάγαμε για μείον 10% και μείον 15% από τον Μάρτιο, εσείς μας κοιτάγατε σαν να λέγαμε κάτι περίεργο. Τώρα σε ποιο στάδιο άρνησης είσαστε; Μήπως είσαστε σε αυτό του ανεκδιήγητου κ. Στουρνάρα, ο οποίος τόλμησε την 29η Ιουνίου να έρθει εδώ στη Βουλή και να καταθέσει στον Πρόεδρο της Βουλής πρόβλεψη για μείον 5,8% ύφεση; Μου αρέσει και το δεκαδικό. Όλα τα είχε ο κ. Στουρνάρας τα δεκαδικά τού έλειπαν!
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ξεκαθαρίζει ότι ολόκληρη η Ευρωζώνη στο σύνολό της, κατά μέσον όρο, θα έχει ύφεση πάνω από 10% και ότι η Ελλάδα θα είναι η χώρα στην οποία η ύφεση θα χτυπήσει πιο πολύ.
Κυρίες και κύριοι της Συμπολίτευσης, πηγαίνετε από την ανεπάρκεια στο κυνικό ψεύδος. Τον Μάρτιο να πιστέψω ότι δεν κατανοείτε αρκετά μακροοικονομική για να προβλέψετε. Σήμερα να μιλάτε για 5% και 6% ύφεση;
Προς συναδέλφους που θέλουν να ξέρουν, και της Συμπολίτευσης -γιατί είμαι σίγουρος ότι θέλετε, δεν είστε υπεύθυνοι για τη γραμμή του κυνικού ψεύδους της Κυβέρνησής σας- θα αναφέρω ορισμένα σημεία τα οποία νομίζω ότι έχουν σημασία στο να εκτιμήσουμε την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε, πέρα από κομματικές αντιπαραθέσεις:
Πρώτον, η Κυβέρνηση και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχουν υπο-εκτιμήσει θανάσιμα, θα έλεγα, τη δυναμική των χρεοκοπιών, τον αντίκτυπο που έχει το κλείσιμο της μίας επιχείρησης στις πιθανότητες να κλείσει μία άλλη επιχείρηση.
Πιο σημαντικό από αυτό. Αυτό είναι μια μορφή πολλαπλασιαστή. Η Τρόικα δεν τα πήγαινε ποτέ καλά με τους πολλαπλασιαστές. Το θυμάστε αυτό. Υπάρχουν και τα mea culpa τους. Δεύτερον -και κάτι το οποίο πρέπει να πω ότι και εμένα με εξέπληξε το μέγεθος αυτού του προβλήματος- παρατηρούμε ότι σε ολόκληρη την Ευρωζώνη -ακούστε το αυτό, κύριε Υπουργέ, έχει σημασία- ανάμεσα στους πολίτες που δεν είδαν μείωση των εισοδημάτων τους –οι λίγοι πολίτες, γιατί οι περισσότεροι είδαν μείωση των εισοδημάτων τους- είχαμε μείωση της κατανάλωσης των δαπανών μεταξύ του 25% και του 30%. Αυτό δεν το είχατε υπολογίσει.
Γενικότερα υπάρχει και μια τρίτη διάσταση που πρέπει να μας προβληματίσει. Κάθε κρίση, είτε είναι του 2008 είτε είναι η σημερινή, αφήνει την Ευρώπη, τον ευρωπαϊκό καπιταλισμό, αν θέλετε, τη δυναμική του ευρωπαϊκού οικονομικού συστήματος σε χειρότερη θέση από ό,τι τη βρήκε, σε σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα.
Η συγκεκριμένη κρίση με τον Covid-19 θα είναι ακόμα πιο έντονη ως προς αυτό. Τι θέλω να πω; Το βλέπετε. Ο ιός αυτός δίνει πόντους στην ψηφιακή οικονομία σε σχέση με την αναλογική οικονομία. Δίνει πόντους στις πλατφόρμες και τα μονοπώλια τύπου «facebook» και «amazon» και ρίχνει χαμηλά εταιρείες-μεγαθήρια στον βιομηχανικό τομέα παραγωγής φυσικών αγαθών.
Ο τουρισμός ή οι χώρες που βασίζονται στον τουρισμό εκτός των συνόρων, εξωτερικό τουρισμό, αυτές οι χώρες χάνουν, σε σχέση με χώρες που βασίζονται, όπως το Μαϊάμι για παράδειγμα, στον εσωτερικό τουρισμό.
Σήμερα διάβασα ένα άρθρο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για μια αντίστοιχη διαδικασία εντός της Ευρωζώνης. Η αγωνία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας σε αυτό το άρθρο -μπορείτε να μπείτε να το διαβάσετε, σήμερα εκδόθηκε- είναι ότι ο μηχανισμός μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής θρυμματίζεται εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Γιατί; Γιατί οι διαφορετικές χώρες πλήττονται διαφορετικά, ανάλογα με την εξάρτησή τους στην ψηφιακή ή την αναλογική οικονομία, στις βιομηχανίες σε σχέση με τις ψηφιακές εφαρμογές, στον τουρισμό τον εξωτερικό σε σχέση με τον εσωτερικό.
Αυτά φαντάζομαι ότι είναι ψιλά γράμματα για την Κυβέρνηση. Γιατί βλέπω ότι η Κυβέρνηση πραγματικά προετοιμάζεται! Σας βλέπω να ετοιμάζεστε. Ετοιμάζεστε με παράβολα, με δακρυγόνα και με στάχτη.
Τα παράβολα; Τι ήταν αυτό πάλι; Βλέπω ότι αυξάνετε στις εφέσεις των μισθωτών και των συνταξιούχων το κόστος του παραβόλου κατά 150%. Για έφεση σε θέμα χρηματικού αντικειμένου εκεί που το μάξιμουμ ήταν 1.500 ευρώ το πήγατε στα 5.000 ευρώ. Προφανώς προετοιμάζεστε. Προετοιμάζεστε για το πώς θα αυξήσετε το κόστος των πολιτών όταν απαιτούν τα δικαιώματά τους από το κράτος ενόψει πέμπτου μνημονίου.
Τα δακρυγόνα; Βλέπω ότι το στοκ έχει αρχίσει να αυξάνεται. Βλέπουμε το νομοσχέδιο που θα φέρετε τώρα, απαγορεύοντας διαδηλώσεις και συναθροίσεις.
Όσον αφορά για τη στάχτη, έχουμε δύο μορφές στάχτης. Από τη μία μεριά έχουμε τον χαρακτηριστικό κυνισμό με τον οποίο ψεύδεστε για τα μακροοικονομικά στοιχεία της χώρας, για το ύψος του κρατικού προϋπολογισμού. Άλλη μία φορά σας προκαλώ: Ποιο θα είναι το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού φέτος; Ήδη «τρέχει», αν κάνετε μία προβολή μέχρι την 31η Δεκεμβρίου, στο μείον 16%. Θα το ομολογήσετε αυτό; Αυτή τη στάχτη στα μάτια ο λαός έχει μάθει να τη βγάζει από πάνω του.
Όμως, παρατηρούμε στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και μια δεύτερη μορφή στάχτης, μια πιο απαίσια, αηδιαστική στάχτη. Ένας καταληστευμένος λαός τόσα χρόνια παρατηρεί Βουλευτές να μασκαρεύονται ως εισαγγελείς, όλοι να χρίζουν όλους τους άλλους ενόχους.
Και ξέρετε, κύριε Υπουργέ, σε μια χώρα που όλοι χρίζουν όλους τους άλλους ενόχους τελικά κανείς δεν είναι ένοχος και τελικά το μόνο που ενοχοποιείται είναι το κοινοβουλευτικό μας σύστημα στα μάτια του ελληνικού λαού. Οι μόνοι που επωφελούνται είναι αυτοί που βασίζονται στην εκκόλαψη του αυγού του φιδιού.
Δεν νιώθει κανείς ντροπή εδώ μέσα που το σκάνδαλο της SIEMENS, της NOVARTIS το ανακάλυψε το FBI; Που το FBI μας είπε τι γίνεται στη χώρα μας και η χώρα μας δεν κατάφερε να δημιουργήσει ένα δικό της σώμα δίωξης μεγαλοεπιχειρηματικού και πολιτικού εγκλήματος το οποίο να μην σέρνει τους Βουλευτές, εμάς, εσάς, μέσα σε επιτροπές όπου αυτοπαρουσιαζόμαστε ξαφνικά ως εισαγγελείς που χαρακτηρίζουμε αλλήλους ενόχους;
Αυτό το όνειδος το οποίο βλέπουμε στα κανάλια είναι μια στάχτη στα μάτια του κόσμου που τελικά το μόνο που κάνει είναι να υπονομεύει τον κοινοβουλευτισμό και τη δημοκρατία μας.
Εμείς ως ΜέΡΑ25 από την πρώτη στιγμή είπαμε ότι δεν συμμετέχουμε σε αυτές τις προανακριτικές επιτροπές. Γιατί; Όχι γιατί δεν είναι σημαντικό να διαλευκαίνονται τα σκάνδαλα, αλλά γιατί δεν είναι δουλειά της νομοθετικής εξουσίας αυτό. Το έχουμε πει και το έχουμε ξαναπεί εμείς. Αυτή είναι η θέση και η συνεισφορά του ΜέΡΑ25.
Εμείς κατεβαίνουμε με θεσμικές προτάσεις νόμων, σαν αυτή στην οποία αναφέρθηκα προηγουμένως, και θεσμικές παρεμβάσεις για την προστασία της δημοκρατίας. Το πέμπτο μνημόνιο αποτελεί μεγάλη απειλή για τη δημοκρατία μας και για τη βιωσιμότητα αυτού του ελληνικού λαού. Δεδομένου ότι είναι δεδομένο, εμείς θα συνεχίσουμε να καταθέτουμε θεσμικές προτάσεις για την προστασία του ελληνικού λαού και της δημοκρατίας μας από αυτό.
Ευχαριστώ.

Η εβδομάδα που γέννησε το ΟΧΙ, Μέρος Γ’ – Το μέγα ερώτημα της Τετάρτης 1η Ιουλίου 2015: Ήταν μάταιη η αντίσταση στην τρόικα;

Τετάρτη 1η Ιουλίου 2015, πέντε χρόνια σαν σήμερα. Το μέγα ερώτημα που με απασχολούσε, όπως και όλους, ήταν το εξής: Τί θα γινόταν αν κέρδιζε το ΟΧΙ και η κυβέρνηση το τιμούσε, τραβώντας το σχοινί; Θα είχαμε Grexit; Κι αν ναι, με ποιό κόστος; Το πιο κάτω κείμενο, που δημοσιεύτηκε στον Πρόλογο του ΑΝΙΚΗΤΟΙ ΗΤΤΗΜΕΝΟΙ, απαντά στα ερωτήματα αυτά βασιζόμενο σε σημειώσεις και υπολογισμούς που έκανα στο ΥπΟικ εκείνη τη μέρα – Τετάρτη 1η Ιουλίου 2015, πέντε χρόνια σαν σήμερα.
Η Ελλάδα, από τη στιγμή που το κράτος πτώχευσε το 2010, ήταν αντιμέτωπη με τρεις πιθανές καταστάσεις: Πρώτον, τη χρεοδουλοπαροικία, στο πλαίσιο της οποίας ζούμε από τότε υπό τον ζυγό μη βιώσιμων δανείων, μόνιμης λιτότητας και δίνης ύφεσης-χρέους. Δεύτερον, ένα Grexit, που θα ερχόταν είτε εξ ατυχήματος είτε λόγω πολιτικής απόφασης των δανειστών ή των Αθηνών. Τρίτον, μια βιώσιμη συμφωνία, βασισμένη στην αναδιάρθρωση του χρέους, εντός του ευρώ. Το εάν η αντίσταση της Άνοιξης του 2015 ήταν μάταιη ή όχι εξαρτιόταν από το εάν θεωρούσαμε την εκπαραθύρωση από το ευρώ χειρότερη προοπτική από τη μονιμοποίηση της χρεοδουλοπαροικίας μέσω 3ου μνημονίου.
Το λαϊκό αίτημα δεν ήταν ποτέ η έξοδος από την ευρωζώνη (Grexit). Τον Γενάρη του 2015 το εκλογικό σώμα μάς έδωσε εντολή να διαπραγματευτούμε μια βιώσιμη συμφωνία βασισμένη στην αναδιάρθρωση του χρέους, εντός του ευρώ. Αλλά θα πει σωστά κάποιος: «Αυτό το ήθελαν και οι κυβερνήσεις του μνημονιακού τόξου (Παπανδρέου-Παπαδήμου-Σαμαρά). Εσείς γιατί θα καταφέρνατε κάτι καλύτερο; Επειδή δε φορούσατε γραβάτα;»
Ο λόγος για τον οποίο οι μνημονιακές κυβερνήσεις δεν είχαν καμία ελπίδα να εξασφαλίσουν τη βιώσιμη συμφωνία είναι ότι εξόρκιζαν το Grexit και προέκριναν αντ’ αυτού, και χωρίς δεύτερη συζήτηση, την παραμονή της χώρας σε καθεστώς μόνιμης χρεοδουλοπαροικίας. Γνωρίζοντας ότι οι μνημονιακές κυβερνήσεις αντιμέτωπες με το Grexit θα έλεγαν «ναι σε όλα», οι δανειστές (οι οποίοι, για λόγους που θα εξηγηθούν σε επόμενα κεφάλαια, δεν ήθελαν τη βιώσιμη συμφωνία) δεν είχαν παρά να τις σπρώξουν στα πρόθυρα του Grexit ώστε να αντηχήσει το «ναι σε όλα» στην ολομέλεια και στους διαδρόμους της Βουλής μας.
Ακριβώς γι’ αυτό τον λόγο, από την πρώτη μέρα που συνάντησα τον Αλέξη Τσίπρα, το μήνυμά μου ήταν ότι, για να αξίζει τον κόπο να πάρει τα κλειδιά του Μαξίμου, έπρεπε να φοβάται τη μονιμοποίηση της χρεοδουλοπαροικίας μας (δηλαδή το 3ο μνημόνιο) περισσότερο απ’ ό,τι φοβόταν το Grexit: Μόνο έτσι υπήρχαν πιθανότητες για την πολυπόθητη βιώσιμη συμφωνία χωρίς Grexit! Μόνο έτσι δε θα μπλόφαρε λέγοντας στους δανειστές ότι τα μνημόνια τελείωσαν. Γιατί; Επειδή αν πραγματικά προτιμάς το Grexit από το 3ο μνημόνιο, δεν είναι μπλόφα να λες ότι, βρέξει χιονίσει, δεν υπογράφεις 3ο μνημόνιο! Κι οι δανειστές; Θα ενέδιδαν ποτέ στην απαίτηση για σοβαρή και έγκαιρη αναδιάρθρωση του χρέους (προαπαιτούμενο για βιώσιμη συμφωνία); Ναι, εφόσον ταυτόχρονα:
(Ι) γνώριζαν ότι, αντιμέτωποι με το δίλημμα Grexit ή συνθηκολόγηση (και αποδοχή της χρεοδουλοπαροικίας),  εμείς προτιμούσαμε  το Grexit·
(ΙΙ) έκριναν ότι ένα Grexit θα τους κόστιζε τελικά (σε οικονομικούς και πολιτικούς όρους) πιο πολύ από το να ενδώσουν στη σοβαρή και έγκαιρη αναδιάρθρωση του χρέους την οποία απαιτούσε η επιθυμητή βιώσιμη συμφωνία.

[Σημ Το άμεσο κόστος για ΕΕ, ΔΝΤ, ΕΚΤ ανέρχεται στα περίπου 700 δισ. ευρώ αθετημένων αποπληρωμών: ελληνικό δημόσιο χρέος, TARGET2, υποχρεώσεις των ελληνικών τραπεζών απέναντι στην ΕΚΤ, οφειλές των ελληνικών τραπεζών σε ξένους δανειστές, δάνεια ελληνικών εταιρειών και νοικοκυριών από ξένους δανειστές. Όλα αυτά τα δάνεια σε ευρώ θα ήταν, προφανώς, αδύνατον να αποπληρωθούν σε ευρώ μετά την έξοδο της χώρας από το ευρώ. Επιπλέον, υπολογίζεται ότι, λόγω των λεγόμενων cross defaults (των στάσεων πληρωμών ξένων εταιρειών ή οργανισμών προς άλλες ξένες εταιρείες ή οργανισμούς λόγω της αθέτησης αποπληρωμών από Έλληνες οφειλέτες), τουλάχιστον 300 δισ. επιπλέον πρέπει να προστεθούν στο κόστος της ΕΕ από ένα Grexit. Σύνολο: περί το 1 τρισ. ευρώ!]

Συνοπτικά, στη Μνημονιακή Ελλάδα υπήρχαν τρεις βασικές απόψεις-θέσεις – τις οποίες αποτυπώνει ο πιο κάτω πίνακας:
(α) Η πεποίθηση του μνημονιακού τόξου ότι η παραμονή στο ευρώ άξιζε τα ισόβια στη φυλακή οφειλετών στην οποία μας έβαλε η τρόικα.
(β) Η πεποίθηση των θιασωτών της δραχμής ότι βιώσιμη συμφωνία εντός ευρώ δεν μπορεί να υπάρξει και, συνεπώς, το Grexit είναι η μόνη εναλλακτική στη χρεοδουλοπαροικία.
(γ) Η μεσαία οδός που (νόμισα ότι) ήταν κοινός τόπος μου με τον Αλέξη Τσίπρα και την ηγετική ομάδα του Σύριζα, και η οποία μπορούσε να μας οδηγήσει σε βιώσιμη συμφωνία εντός της ευρωζώνης εφόσον εμείς θεωρούσαμεό,τι χειρότερο το 3ο μνημόνιο και οι δανειστές φοβόντουσαν πιο πολύ το περίπου 1τρισ. ευρώ που θα κόστιζε το Grexit1 απ’ ό,τι το πολιτικό κόστος του «να τα βρουν» με μια ελληνική κυβέρνηση της Αριστεράς.

Ιδού λοιπόν το κλειδί της ερώτησης: «Ήταν μάταιη η διαπραγμάτευση;» Εφόσον προτιμούσαμε το Grexit από το 3ο μνημόνιο, όχι, δεν ήταν μάταιη. Αυτός άλλωστε ήταν ο λόγος για τον οποίο το σύνθημα με το οποίο κερδίσαμε τις εκλογές του Γενάρη 2015 ήταν: «Συμφωνία βιώσιμη μέσα στο ευρώ, αλλά όχι όλα για το ευρώ!»
Κατεβήκαμε στις εκλογές (τουλάχιστον έτσι νόμισα) αποφασισμένοι να καταδείξουμε στους δανειστές την ειλικρινή μας διάθεση να κάνουμε τα πάντα για την επίτευξη έντιμης επίλυσης του ελληνικού ζητήματος διαμηνύοντάς τους, παράλληλα, ότι –ενώ σε καμία περίπτωση δεν απειλούμε με Grexit– ήμασταν έτοιμοι, ακόμα κι εάν εκείνοι μας απειλούσαν με Grexit, να απαντήσουμε σε επιθετικές τους κινήσεις (π.χ. κλεισίματος των ελληνικών τραπεζών) με ανάλογα και εύλογα αντίποινα (κούρεμα ομολόγων SMP της ΕΚΤ, ενεργοποίηση παράλληλου συστήματος πληρωμών κτλ.)
Δυστυχώς, μετά την ήττα και τη συνθηκολόγηση, ακούμε και διαβάζουμε καλοπροαίρετους σχολιαστές, ακόμα και πολλούς που διάκεινται επικριτικά απέναντι στην επιλογή Τσίπρα να ενδώσει στην τρόικα, και να αποκαλέσει την Ελληνική Άνοιξη «αυταπάτη», οι οποίοι αναρωτιούνται: «Και τι να έκανε όταν κατάλαβε ότι ο εχθρός [σημ.: εννοούν τον κ. Σόιμπλε] επιζητούσε την εφαρμογή της απειλής μας, του Grexit; Να αποδεχόταν την καταστροφή που θα έφερνε το Grexit; Να συνέχιζε να μπλοφάρει με τους δανειστές, όπως ο Βαρουφάκης;» Δυστυχώς, η ήττα φαίνεται πως έφερε αμνησία ως προς το διακύβευμα της Άνοιξης, τους στόχους και τα μέσα μας.
Πολύ πριν κερδίσουμε τις εκλογές, προειδοποιούσα τον Αλέξη να μη διανοηθεί καν να μπλοφάρει απειλώντας μ’ ένα Grexit το οποίο δεν είχε σκοπό να εφαρμόσει. Είχα μάλιστα γίνει και δυσάρεστος, καθώς, από το 2012, επέμενα ότι, την επομένη των εκλογών τις οποίες θα κέρδιζε, θα ερχόταν αντιμέτωπος με μια τρόικα που θα τον έσπρωχνε τεχνηέντως στο χείλος του Grexit, ώστε να διαπιστώσουν οι δανειστές αν εννοούσε αυτά που έλεγε. Πρόσθετα μάλιστα ότι η βιωσιμότητα της Ελλάδας εντός του ευρώ απαιτούσε από εκείνον, εκείνη τη στιγμή, να προτιμήσει το επαπειλούμενο Grexit από τη συνθηκολόγηση. Μόνον τότε μπορεί να υποχωρούσαν, δίνοντας στη χώρα τις ανάσες που χρειαζόταν, και άξιζε, εντός της ευρωζώνης.
Είχα δίκιο όμως, το 2012, ή το 2015, ότι η βίαιη έξωσή μας από το ευρώ ήταν, παρά το τεράστιο κόστος της, προτιμότερη από τη συνέχιση των μνημονίων και του καθεστώτος χρεοδουλοπαροικίας που αυτά μας επιβάλλουν;
Το σχετικό κόστος του Grexit
Το μέγα λοιπόν ερώτημα ήταν, και παραμένει, το εξής: Τι θα ήταν καλύτερο τον Ιούλιο του 2015; Ένα Grexit, το οποίο δε θέλαμε; Ή το 3ο μνημόνιο, εναντίον του οποίου εξεγερθήκαμε; Η απάντηση απλή: Το Grexit! Ναι, το κόστος θα ήταν μεγάλο. Το 2012 είχα μάλιστα χρησιμοποιήσει ακραίες εκφράσεις, λέγοντας ότι ένα Grexit θα μας πήγαινε πίσω στη νεολιθική εποχή. Όμως και τότε επέμενα: Αν δεν ήμασταν διατεθειμένοι να πούμε «όχι» σε νέα μνημονιακά δάνεια, ακόμα και υπό την απειλή του Grexit, η τρόικα θα συνέτριβε τη χώρα αφήνοντάς την εκτεθειμένη σε ένα μελλοντικό Grexit το οποίο θα ερχόταν όταν θα συνέφερε τους δανειστές, και με τη χώρα σμπαραλιασμένη. Όπερ και εγένετο! (Βλ. παρακάτω το γράφημα όπου φαίνεται η ραγδαία πτώση των εισοδημάτων την περίοδο 2012-2015.)
Στις αρχές Ιουλίου του 2015, κατά την ηρωική στιγμή του δημοψηφίσματος, ο πρωθυπουργός βρέθηκε αντιμέτωπος με την απειλή του Grexit σε μια συγκυρία όπου, μεσοπρόθεσμα, η συνθηκολόγηση και το 3ο μνημόνιο ήταν χειρότερη επιλογή από την αποδοχή του Grexit. Μην ξεχνάμε ότι τα capital controls που μας επέβαλε η τρόικα, και τα οποία πάσχισα με νύχια και με δόντια να αποτρέψω τους πεντέμισι μήνες της υπουργικής μου θητείας (βλ. π.χ. στο κεφάλαιο 4 το υποκεφάλαιο «Απορρίπτοντας τα όπλα του εχθρού»), είχαν ήδη βγάλει –στην ουσία– τη χώρα από τη νομισματική ένωση δημιουργώντας, ντε φάκτο, δύο νομίσματα: τα «χάρτινα», κανονικά, ευρώ και ένα παράλληλο νόμισμα, τα ευρώ που είχαν εγκλωβιστεί στις ελληνικές τράπεζες.
Με το κλείσιμο των τραπεζών, οι Έλληνες έμαθαν το πλαστικό χρήμα, όπως θα μάθαιναν να χειρίζονται το παράλληλο σύστημα πληρωμών που θα μας έδινε, κατ’ αρχάς, τη δυνατότητα να παραμείνουμε στο ευρώ για κάποιους μήνες (ώστε να ξανασκεφτεί η κ. Μέρκελ την καταστροφική για την ευρωζώνη επιλογή του Grexit) και, εν τέλει, αν το Βερολίνο επέμενε στο Grexit, θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για νέο νόμισμα. Με αυτά τα δεδομένα, και σε συνδυασμό με τις προβλέψεις του 3ου μνημονίου περί μονιμοποίησης της λιτότητας (έως το 2040), υπερφορολόγησης των αδυνάμων, χυδαίας νέας εκχώρησης του εθνικού πλούτου και της εθνικής κυριαρχίας στους δανειστές και στα λοιπά αρπακτικά και συνεχιζόμενης εις το διηνεκές μετανάστευσης νέων ανθρώπων, το αδιαμφισβήτητα αρνητικό σοκ ενός Grexit θα ήταν προτιμότερο!

Γράφημα: Η διακύμανση του τριμηνιαίου ελληνικού εθνικού εισοδήματος σε ευρώ για την περίοδο 2007-2017 – με τη συμπαγή γραμμή να καταδεικνύει τον κινούμενο μέσο όρο (διάρκειας ενός έτους) [στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ, επικαιροποιημένα τον Σεπτέμβριο του 2017]. Οι δύο διακεκομμένες χρονοσειρές αποτελούν εκτιμήσεις (μία ουδέτερη και μία απαισιόδοξη) του μέσου όρου του ΑΕΠ μετά από ένα Grexit τον Ιούλιο του 2015. Οι εκτιμήσεις βασίζονται σε προβολές επί των ελληνικών μακροοικονομικών δεδομένων έξι επεισοδίων σπασίματος σταθερών νομισματικών ισοτιμιών (Βρετανία 1931, 1992, Ιταλία 1992, Μεξικό 1994, Βραζιλία 1999, Αργεντινή, 2002), λαμβανομένης υπ’ όψιν της προϋπάρχουσας εσωτερικής υποτίμησης (ιδίως στην περίπτωση της Ελλάδας). Για περισσότερα βλ. το παράρτημα του προλόγου της ελληνικής έκδοσης.
Τι θα συνέβαινε στην ελληνική οικονομία στην περίπτωση του Grexit εν μέσω θέρους του 2015; Το Γράφημα 1 (σελ. 25) παραθέτει δύο εκτιμήσεις της απάντησης (βλ. διακεκομμένες καμπύλες). Η πιο αισιόδοξη εκτίμηση βασίζεται σε απλή προβολή της ιστορικής πορείας του εθνικού εισοδήματος χωρών που βίωσαν το απότομο και βίαιο σπάσιμο σταθερών ισοτιμιών (βλ. Βρετανία 1931, 1992, Ιταλία 1992, Μεξικό 1994, Βραζιλία 1999, Αργεντινή 2002). Και η πιο απαισιόδοξη εκτίμηση βασίζεται στην υπόθεση ότι, λόγω της ανυπαρξίας εγχώριων χαρτονομισμάτων, η άμεση μείωση του εθνικού μας εισοδήματος θα ήταν η διπλάσια εκείνων των συγκεκριμένων ιστορικών επεισοδίων.
Ακόμα και με βάση το απαισιόδοξο σενάριο διαφαίνεται ότι η ανάκαμψη θα ξεκινούσε την άνοιξη του 2016, ότι έναν χρόνο μετά το σοκ του Grexit θα είχε αποσοβηθεί και, σήμερα πλέον, οι ρυθμοί ανάκαμψης θα ήταν εντυπωσιακοί, θέτοντας την ελληνική οικονομία σε τροχιά που καθιστά τη σημερινή μας κατάσταση αποτελμάτωσης και σταδιακής ερημοποίησης ακόμα πιο θλιβερή.
Το κόστος της διαπραγμάτευσης
Στην προσπάθεια αμαύρωσης της αντίστασης του ελληνικού λαού εκείνη τη σπουδαία Άνοιξη καταβλήθηκαν φιλότιμες προσπάθειες από την τρόικα εσωτερικού και εξωτερικού να παρουσιαστεί ως αυταπόδεικτο το ψεύδος ότι η Ελληνική Άνοιξη σταμάτησε την ανάπτυξη που είχε αρχίσει το 2014 και κόστισε στην οικονομία έως και 100 δισ. ευρώ. Μια ματιά στο Γράφημα 1 αποκαλύπτει την πραγματικότητα, η οποία αρνείται πεισματικά, όπως και οι ΑΝΙΚΗΤΟΙ ΗΤΤΗΜΕΝΟΙ, να συμμορφωθεί «προς τας υποδείξεις» της τρόικας εσωτερικού και εξωτερικού.
Η εικόνα του συνολικού εισοδήματος της χώρας (του λεγόμενου Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος), εκφρασμένου σε ευρώ, είναι ξεκάθαρη. Η μείωσή του αρχίζει με την παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση του 2008 και, από τότε, μέχρι και τις αρχές του 2014, επιταχύνεται ραγδαία, με μια συνολική απώλεια της τάξης του 25% και άνω. Από τα μέσα του 2014 περνάμε από τη ραγδαία πτώση στην αποτελμάτωση: πιο ήπιες μειώσεις του συνολικού εισοδήματος, οι οποίες, όμως, συμπίπτουν με μεγάλες μειώσεις τιμών (αποπληθωρισμός της τάξης του 2% και άνω). Εν συντομία, το 2014 δεν υπήρξε καμία ανάκαμψη, πόσο μάλιστα ανάπτυξη. Αυτό που υπήρξε ήταν παγίωση της κρίσης, αποτελμάτωση και παγίδευση της κοινωνίας στην αυτοτροφοδοτούμενη δίνη ενός μη βιώσιμου χρέους – ύφεσης-λιτότητας.
Αντίθετα, λοιπόν, από το αφήγημα της ολιγαρχίας, σύμφωνα με το οποίο ο «ανόητος» λαός ψήφισε Σύριζα τον Γενάρη του 2015 «παρά την ανάκαμψη», η πραγματικότητα καταδεικνύει ότι ο ελληνικός λαός ψήφισε την κυβέρνησή μας επειδή όχι μόνο δεν υπήρξε καμία ανάκαμψη το 2014 αλλά, επιπλέον, δεν μπορούσε άλλο να ανεχτεί τις ανοησίες περί Greekcovery, Greek Success Story κτλ., στις οποίες, προσβλητικά, τον εξέθετε ένα καθεστώς υπό πανικό.
Όσο για το «κόστος» της Ελληνικής Άνοιξης, το Γράφημα  είναι εξίσου αποκαλυπτικό: Απλώς δεν προέκυψε ποτέ τέτοιο κόστος! Σε όρους συνολικού εισοδήματος, αν μη τι άλλο, από τις αρχές του 2015 παρατηρούμε μια διαρκή σταθεροποίηση. Μήπως όμως το 2015 αυξήθηκε το χρέος; Όχι, δεν αυξήθηκε ούτε το χρέος. Όταν παρέλαβα το Υπουργείο Οικονομικών, το δημόσιο χρέος ήταν στα 317 δισ., ενώ το παρέδωσα, έξι μήνες μετά, στα 307 δισ., δηλαδή επί της ουσίας στο ίδιο, κατά τι χαμηλότερο, μη βιώσιμο επίπεδο. Μήπως το νέο χρέος που μου καταλογίζουν προστέθηκε λίγο αργότερα; Ούτε αυτό στέκει: Από το τέλος του 2014 έως την 1η Απριλίου 2016 το δημόσιο χρέος αυξήθηκε, σύμφωνα με τη Eurostat, μόνο κατά 1,5 δισ.
Τότε, τα 86 και 100 δισ. που μου χρεώνουν οι κ. Στουρνάρας και Ρέγκλινγκ πώς προέκυψαν; Πολύ απλά: Πήραν το μη βιώσιμο μέρος του δημόσιου χρέους, το οποίο έλεγα ότι αν δεν κουρευτεί θα πρέπει να μετακυλιστεί με νέα μη βιώσιμα δάνεια, και αφού βοήθησαν να εμποδιστεί το κούρεμά του (κάτι που απαιτούσε την απομάκρυνσή μου από το Υπουργείο Οικονομικών και την ήττα της Άνοιξης), εξασφάλισαν όχι μόνο ότι θα μετακυλιστεί με νέα μνημονιακά δάνεια αλλά και θα χρεωθεί σ’ εμένα!
Δεν είναι εντυπωσιακό; Το μη βιώσιμο χρέος που εκείνοι συσσώρευσαν πριν από το 2015 αποφάσισαν και διέταξαν να χρεωθεί στην Ελληνική Άνοιξη, στην εξέγερση ενός λαού εναντίον του συγκεκριμένου μη βιώσιμου χρέους! Ο Γιόζεφ Γκέμπελς θα ήταν περήφανος που η τέχνη της θεμελίωσης μιας προπαγάνδας σε γιγαντιαία ψεύδη ζει και βασιλεύει.
Εν κατακλείδι
Το 2015 υπήρχε τρόπος να αποδράσει η χώρα από τη φυλακή του χρέους παραμένοντας παράλληλα στο ευρώ: αν η ηγεσία μας φοβόταν το 3ο μνημόνιο περισσότερο απ’ ό,τι φοβόταν το Grexit.
Αν έστω και μια στιγμή, τότε που μου προτάθηκε να συμμετάσχω στην κυβέρνηση Σύριζα, πίστευα ότι η ηγεσία του θα υπέκυπτε στην αυταπάτη ότι η υποταγή στην τρόικα ήταν λιγότερο κακή λύση από το Grexit, δεν υπήρχε πιθανότητα να συμμετάσχω. Το βιβλίο τούτο οφείλεται στην εσωτερική ανάγκη μου να αφηγηθώ τα διεθνούς σημασίας γεγονότα που έφεραν την καθυπόταξη της κυβέρνησής μας στην αυταπάτη ότι η Ελληνική Άνοιξη ήταν καταδικασμένη και πανάκριβη, ενώ το 3ο μνημόνιο μονόδρομος.
ΤΗΝ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ: Προς την συγκέντρωση της Πλατείας Συντάγματος της 3ης Ιουλίου 2015
Διαβάστε εδώ το Μέρος Α΄ και εδώ το Μέρος Β’
Αποσπάσματα από το βιβλίο “ΑΝΙΚΗΤΟΙ ΗΤΤΗΜΕΝΟΙ: Για μια Eλληνική Άνοιξη μετά από ατελείωτους μνημονιακούς χειμώνες”, Εκδόσεις Πατάκη, 2017

AL-AKHBAR: Long interview with Léa El Azzi on capitalism after the pandemic, Europe, Greece, Lebanon & the IMF

The pandemic is not the first crisis (if we can say so) that hit capitalism all over the world. what is the difference between this one and the previous crisis? 
The obvious one is that Covid-19 dealt capitalism an external shock, like an earthquake or a meteor that strikes at both production lines and consumption at once. In contrast, the 2008 financial collapse, for example, was an internal, an endogenous, shock that was created, within, by the system itself. Having said that, the reason why the pandemic will prove so damaging is that capitalism had never recovered from the 2008 crash. Back then, it was the financial sector that crashed and burned. Central banks and governments refloated the financial sector by means of trillions of dollars of new money. However, this liquidity did not turn into actual investment in the real economy. So, while the banks recovered, and the oligarchy found themselves with appreciating assets, the majority our there had to face harsh austerity. This boosted the disconnect between available liquidity and investment in good jobs and its associated disconnect between the world of money (that was doing well) and the world of the real economy (which was not). Company shared were high but profitability was low. So, when Covid-19 arrived on the scene, it acted like a pin that bursts a gigantic bubble. Reflating this bubble, in the absence of serious public investment, will not be possible however much money Central Banks pump into the financial markets.
Why does capitalism face so many problems and challenges, despite the absence of ideological competitors?
Because that’s what capitalism is wonderful at doing: Producing technologies that undermine itself. The process at work is fascinating: In the real economy, new machines come into play that cut down the content of labour per unit of output. New jobs are created lower down the hierarchy of work. This means that machines play an increasing role in producing great new products which the machines will never want and which humans are decreasingly able to afford. Meanwhile, in the world of money, financiers constantly create new forms of debt that disguise themselves as a form of private money. Its accumulation eventually leads to a crash due to a string of bankruptcies. The combination of these dynamics, in the real and in the money worlds, inexorably produce one crisis after the other.
Why throughout the years, the economic success was not accompanied by improvements in peoples’s lives? Is it one of capitalism problems now? 
Defenders of capitalism dispute this. They roll out statistics that show a steady increase in average living standards over the past one hundred and fifty years, presenting it as evidence that capitalism has been good for humanity. While it is true that average real incomes have increased, especially in China and other developing countries, it is not at all clear that this has been a victory either for capitalism or for humanity. Take China, for example. While it has relied on the market and on private enterprise, it would never have grown the way it did if it was not for the capacity of its government to direct investment and determine the income distribution in ways that capitalism would have made impossible – in other words, without the Communist Party and its structures. Additionally, defenders of capitalism ignore the simple fact that a rise in incomes does not necessarily mean a rise in the quality of life. To give an extreme, but not misleading, example, take Australia’s Aborigines. Before the Europeans arrived in Australia, they had no income. But they had a rich and fulfilling life. Today, their majority receive government benefits but lead broken lives. Is this progress?
Will Covid- 19 bring down capitalism? Or do you think it is just a battle inside the same capitalist camp, and capitalism will win again?
The death of capitalism has been pronounced so many times that it is unwise to do so once again. What I can say is, first, that Covid-19 has struck at a time when capitalism was particularly fragile (and, therefore, all the talk of a quick recovery is inane) and, secondly, how this crisis affects humanity will depend on what we do, on how we react. Nothing is written in stone.
If we will set another regime, what will be? and do you think China and Cuba could have an advantage after their role in fighting the virus and helping other countries? — Miatta Fahnbullah wrote in “Foreign Affairs” that “A new economic model is needed, one that adapts traditional socialist ideals to contemporary realities”, you agree?
Yes, of course. Strong public health systems have proven themselves immeasurably better, and more resilient, than private ones. Capitalism’s reliance on just-on-time supply chains that no collective agency can plan or direct is proving its Achilles Heal. How could we have organised production and distribution differently? What might Postcapitalism look like? I have been struggling with these questions for a long time. Alas, this coming September I am bringing out a new book that offers my answer, for whatever it is worth. It is entitled: ANOTHER NOW: Dispatches from an alternative present.
You said that “either we unite with progressives around the planet in a shared struggle for justice, or we surrender to the forces of nationalism and free-market fundamentalism”, how could reuniting progressives help in any way?and what is your plan beside the website?  
Let me give you a simple example: During every recent crisis, bankers banded together and forced governments to apply socialism – for them! The price was austerity and hardship for almost everyone else. This led to discontent. Discontent then breeds fascism, xenophobia, nativism, ultra-nationalism. The representatives of this misanthropic type of politics unite across borders (look at the love in between Trump, Bolsonaro, Modi, Le Pen, Salvini etc.). Is it not the time for progressives to band together in the interests of the majority in every country, on every continent?
This is what our Progressive International is about. How are we organising this, besides a website? In two ways. First, by putting together a global plan for shared, green prosperity. (We must be able to answer questions such as “How much should we spend on fighting climate change? Where will the money come from? How will we redistribute wealth from the few to the many and from the Global North to the Global South?”) Secondly, by organising global actions in support of local causes (e.g. a global campaign in support of a few striking women workers in, say, India). To accomplish these hugely hard, but essential, tasks the Progressive International has put together a Council, comprising leading activists from around the world, and a Cabinet, consisting of a few dedicated organisers working on our campaigns on a day-to-day basis. Our next meeting will take place on 18th September in Iceland, under the aegis of Katrin Jacobsdottir, the country’s Prime Minister.
What should be the role of the state in all of this, specially after the Covid 19 and critics to capitalism and private sectors which was not able to cope with the crisis?
The state’s role is crucial. Even politicians inspired by small-government libertarianism have had to call for governments to step in and, effectively, save everyone. The question is not whether the state has a role. The question is: On whose behalf is the state acting?
Part 2: Europe after the pandemic
How will Covid – 19 change Europe? 
It will make it even more fragmented, insular and wrought by nationalism. Europe’s historic failure came in 2010, when a financial sector crisis was dealt with as if it were a great opportunity to cement the policy of socialism for the bankers and austerity for everyone else. As a result, our democracies were poisoned and powerful centrifugal forces began to tear apart any sense of a union. Covid-19 simply reinforced these forces.
This is not a “traditional economic crisis”, and it’s been very long time since the world faced something alike, but we notice that governments and nations are making “traditional moves”, specially with  releasing new bonds. Yanis Varoufakis doesn’t agree with these procedures, but why should European institutions continue in supporting a failed financial system by saving creditors? And what should be done instead?
Because our political system belongs to the failed financiers. It is they who, for years, financed political campaigns. It is they that wrote the rules of our monetary union, both during the good and the bad times. And it is they who have the power to impose upon the rest of society that the rest of society bails them out from the mess of their own doing. It is oligarchy par excellence.
Why you said that the last thing businesses in Germany, in Italy, in France, in Greece need now is loans? and how loans could affect them?
It is crucial that we never mistake a bankruptcy for a case of illiquidity. If the estimated value of your future income is greater than your debt, you are solvent. But, you may be ‘illiquid’, i.e. lacking cash. In these cases, a loan is both sensible and useful. However, if your debt is lower than your future expected income, no loan can help – all it will do is magnify your debt and push you deeper in bankruptcy. It is in this sense that I said that businesses do not need loans so much now. They need cash injections or, better, a debt restructure – under conditions that society places upon them (e.g. how they treat their workers, the environment, their customers etc.)
Could European institutions finance governments directly?
The European Central Bank cannot, due to a severe restriction in its charter. But, there are a myriad ways in which member-state deficits and debts could be mutualised – the first step toward a proper union.
All we talk about is saving European economies and markets, what about citizens, and the social impact of the pandemic?
I never talk about anything other than our main task, which is to minimise human misery and to maximise shared, real, green prosperity. If I indulge in any discussion about banks, bonds and fiscal policy is because these are the tools by which so few people destroy the lives of so many.
Part 3: Greece and IMF
Did Greece recover after the program with IMF? – if no, why?
Of course not. The reason is simple: The joint IMF-EU program was never about helping the Greek people recover. It was all about, primarily, saving four or five French and German banks by cynically transferring their gargantuan losses onto Europe’s taxpayers, using the Greek Treasury as an intermediate stop for the bailout funds. A secondary role of this IMF-EU program was to force the people of Greece into permanent debt bondage so as to ‘teach’ others (e.g. the Spanish, Italians, French) an important lesson: You do as you are told or else…
Economically speaking, what were the benefits of the program and negatives?
Precisely zero benefits, unless you were an oligarch. As for the negatives, it suffices to mention two: First, permanent debt bondage. Second, desertification, as your young (especially the better educated) are migrating in droves.
If not asking for IMF “help”, what else could have Greece do?
Declare bankruptcy. And then take it from there. Yes, it would have been costly. But, with hard work it would have been possible, either inside or outside the euro, to climb out of the hole. Under the IMF-EU program, this was – and remains – impossible, the result being that all the sacrifices are wasted.
Part 4: Lebanon economic / financial crisis and its IMF Program 
The Lebanese government put recently a “Financial Recovery Plan”, claiming that the “lebanese economy is in free fall” and that an “international rescue package to backstop the recession and create the conditions for a rebound. In parallel a quick delivery on long-awaited reform measures is critical to help restore confidence”. The minister of finance started the negotiations with IMF, and government say that it is the only way out. Why? Is the IMF a solution for the problem or a problem itself? Can we really negotiate to get a better deal, or it’s a package “take it or leave it”, specially for a small country that every day one American responsable give a statement telling us what we should and should not do?
Just like Greece in 2010, Lebanon is facing a moment of truth, a great dilemma. Become a vassal of the IMF and hope for a miracle that becomes less and less likely in the era of the post-pandemic depression. Or, take the pain but also take matters in the hands of its people. There are no easy solutions. But there is a clear choice.
The IMF program can never work for the majority. It may end up a complete disaster, with even the richer Lebanese suffering hugely. Or it may end up as a partial disaster, leading to some benefits for the better off while the majority languish in deeper debt and misery than ever. In either case, the majority of young Lebanese, especially the better educated, will leave the country, thus draining it of its most precious capital. The reason the majority are condemned under the IMF program is that this is what it is meant to do: A mild restructure of banking, personal and public debt in exchange for a massive redistribution of income, and in particular wealth, from the poor to the oligarchy-without-frontiers. While the IMF can, potentially, restore in Lebanon a semblance of normality, this will be bought at the price of the permanent expropriation of whatever little prospects and wealth the ‘little’ people have.
The alternative takes courage and political organisation. Throwing out the IMF, unilaterally haircutting your dollar or euro denominated debt, nationalising the banks, launching a new currency under a reconstituted central bank… these would be the first steps. Undoubtedly, it is a thorny and treacherous path as the world’s powerful will treat your people as a rebel army. But, if they see that you are pulling together and are using this crisis as an opportunity to eradicate corruption and cronyism, they will eventually relent. Iceland was in the same situation at the beginning of the 2008 crisis. They followed this hard road. And they won. There is no reason why a small country cannot assert its right to sovereignty from the global oligarchy that the IMF represents.

FOR THE AL-AKHBAR SITE, in Arabic, CLICK HERE

Η εβδομάδα που γέννησε το ΟΧΙ, Μέρος Β’: Τετάρτη 1η Ιουλίου 2015

Ένας από τους παραλογισμούς εκείνης της εβδομάδας πριν το Δημοψήφισμα ήταν πως δεν μπορούσα να εμπιστευτώ την Τράπεζα της Ελλάδος να μου πει ευθαρσώς πόση πραγματικά ρευστότητα, σε ευρώ, παρέμενε στο σύστημα. Καθώς ο στόχος των Στουρνάρα-Ντράγκι ήταν να μας γονατίσουν μία ώρα αρχύτερα, είχαν κάθε κίνητρο να μας κρύβουν ποσότητες υπάρχοντος, διαθέσιμου ρευστού. Κι αυτό γιατί όσο λιγότερο ρευστό νομίζαμε ότι υπήρχε, τόσο πιο χαμηλό όριο αναγκαζόμουν να θέσω στις ημερήσιες αναλήψεις των καταθετών (ώστε να διαρκέσει έως την επόμενη εβδομάδα). Από την αρχή έκρινα ότι τα 60 ευρώ την ημέρα ήταν λίγα, ότι υπήρχε περιθώριο μεγαλύτερο από αυτό που υπολογίζαμε βάσει των αναφορών της Τράπεζας της Ελλάδος. Όμως, το γεγονός ότι έπρεπε να βασιστώ στα νούμερα που μόνο η Τράπεζα της Ελλάδος γνώριζε μου έκοβε τα πόδια.
Αφού έκανα μια μικρή έρευνα, στην οποία συνέβαλε κι ο Τζεφ Σακς, ανακάλυψα έντονες ενδείξεις ότι ο Στουρνάρας μου έκρυβε, πράγματι, ρευστότητα. Ανακάλυψα όμως και μια άλλη ενδιαφέρουσα, αν και μη εκμεταλλεύσιμη, πληροφορία. Όπως γνώριζα, το καλοκαίρι του 2012, λίγο πριν και λίγο μετά την εκλογή της κυβέρνησης Σαμαρά, και λόγω φημών περί ενός Grexit, οι Έλληνες καταθέτες έτρεξαν στις τράπεζες να σηκώσουν τις καταθέσεις τους. Τότε η ΕΚΤ οργάνωσε κανονική αερομεταφορά με εκατοντάδες πτήσεις αεροπλάνων κάργκο από τη Φρανκφούρτη προς το στρατιωτικό αεροδρόμιο της Ελευσίνας τα οποία μετέφεραν τόνους χαρτονομισμάτων ώστε να αντιμετωπιστεί εκείνο το bank run. Για να μην ξαναχρειαστεί τέτοια αερογέφυρα, αργότερα η ΕΚΤ έστελνε σιγά σιγά χαρτονομίσματα στην Τράπεζα της Ελλάδος, ώστε να δημιουργηθεί ένα στοκ σε περίπτωση έκτατης ανάγκης. Έτσι, κι αυτή ήταν η ενδιαφέρουσα αλλά όχι ιδιαίτερα χρήσιμη ανακάλυψή μου, τον Ιούλιο του 2015, κάτι που μου κρατήθηκε μυστικό κι έπρεπε να το ανακαλύψω μόνος μου, υπήρχαν 16 δισ. ευρώ σε χαρτονομίσματα, ιδιοκτησία της ΕΚΤ, στοιβαγμένα στα θησαυροφυλάκια των υποκαταστημάτων της Τράπεζας σε όλη τη χώρα (εκτός Αττικής, για κάποιον λόγο).
Εκείνη τη μέρα, κατά τη διάρκεια της καθημερινής μου επίσκεψης στο Μαξίμου, βρήκα τον Αλέξη στο γραφείο του παρέα με τον Αλέκο Φλαμπουράρη. Ως συνήθως, ενημέρωσα τον πρωθυπουργό για τα σημαντικά ζητήματα της ημέρας, κυρίως για τον ρυθμό με τον οποίο τα χρήματα διέρρεαν από τα ΑΤΜ. Κάποια στιγμή ανέφερα επίσης τα καταχωνιασμένα 16 δισ. Τα μάτια του έλαμψαν. «Τι; Υπάρχουν 16 δισ. που κάθονται χωρίς να κάνουν τίποτα και δεν τα χρησιμοποιούμε για να γεμίσουμε τα ΑΤΜ ώστε να λειτουργούν κανονικά;» ρώτησε.
Εξήγησα πως δεν μπορούσαμε να ακουμπήσουμε τα χρήματα αυτά. Η κατάσχεσή τους θα ισοδυναμούσε με κλοπή, καθώς δεν ήταν δικά μας αλλά στοκ χαρτονομισμάτων ιδιοκτησίας της Φρανκφούρτης που η ΕΚΤ τα είχε παρκάρει εκεί για μελλοντική, κατά το δικό της δοκούν, χρήση.
Α.Τ.: «Μα, Γιάνη», διαμαρτυρήθηκε ο Αλέξης, «αν το παιδί μου πεινά και δεν έχω λεφτά, έχω το ηθικό δικαίωμα να κλέψω ένα μπουκάλι γάλα. Δεν είναι παρόμοια η περίσταση;»
Γ.Β.: «Έτσι είναι σε προσωπικό επίπεδο και σε επίπεδο ηθικών επιλογών ενός πατέρα. Όχι όμως σε πολιτικό επίπεδο. Από πότε η κλοπή έγινε μέρος του πολιτικού οπλοστασίου της Αριστεράς;» τον ρώτησα.
Ο Φλαμπουράρης έσπευσε να υπερασπιστεί τον προστατευόμενό του:
«Έχουμε κάθε δικαίωμα», βροντοφώναξε, «να πάρουμε αυτά τα λεφτά για να σταματήσει να υποφέρει ο λαός». Ξάφνου, τυχαία, μπήκε στο πρωθυπουργικό γραφείο ο Παναγιώτης Λαφαζάνης, από τις σπάνιες φορές που τον έβλεπα στο Μαξίμου. Ρώτησε τι τρέχει. Ο Αλέξης κι ο Φλαμπουράρης τον πληροφόρησαν πως μόλις είχα ανακαλύψει 16 δισ. ευρώ σε ρευστό να κάθονται σε χρηματοκιβώτια της Τράπεζας της Ελλάδος σπαρμένα ανά την επικράτεια. Τότε ο Φλαμπουράρης του είπε ότι, με τον Αλέξη και σε αντίθεση με μένα, πίστευαν πως οι συνθήκες δικαιολογούσαν την κατάσχεση αυτών των χαρτονομισμάτων από ταμεία που ανήκαν στο κράτος υπέρ του λαού.
Προσπάθησα να τους συνετίσω και, λαμβάνοντας υπόψη τη θέση του Λαφαζάνη υπέρ του Grexit, να εξηγήσω ποιες ήταν οι πραγματικές μας πολιτικές εναλλακτικές: Αν θέλαμε να παραμείνουμε στην ευρωζώνη, τους είπα, τότε δε θα μπορούσαμε σε καμία περίπτωση να δημεύσουμε τα λεφτά της ΕΚΤ. Αυτά τα 16 δισ. ήταν σαν να μην υπήρχαν. Αν, από την άλλη, θέλαμε το Grexit, τότε υπήρχε κάτι που θα μπορούσαμε να κάνουμε χωρίς να χαρακτηριστούμε κλέφτες: Θα μπορούσαμε να δημεύσουμε τα 16 δισ. ευρώ, να τα σφραγίσουμε με ειδικό μελάνι ώστε να ακυρωθούν ως ευρώ, να τα ξανασφραγίσουμε σαν νέες δραχμές, να τα τοποθετήσουμε στα ΑΤΜ ως τη μαγιά για νέο νόμισμα και τέλος να καλέσουμε τον Μάριο Ντράγκι να του εξηγήσουμε πως είμαστε σε κατάσταση έκτατης ανάγκης και να τον ρωτήσουμε ποια ήταν η αξία παραγωγής των 16 δισ. χαρτονομισμάτων (μελάνι, χαρτί, μεταφορικά κόστη κτλ.), ώστε να τον αποζημιώσουμε!
Βλέποντάς τους να επεξεργάζονται σιωπηλά αυτά που μόλις τους είχα πει, άδραξα την ευκαιρία να επαναλάβω την πάγια θέση μου ότι δεν έπρεπε να κάνουμε τίποτα από όλα αυτά, αλλά να ενεργοποιήσουμε το παράλληλο σύστημα πληρωμών που είχα προετοιμάσει. Αυτό θα επεξέτεινε τα χρηματοπιστωτικά μας περιθώρια μέσα στο ευρώ ακόμη, με στόχο πάντα τη βιώσιμη συμφωνία εντός του ευρώ. Και, αν δεν προέκυπτε συμφωνία, θα μας εξαγόραζε χρόνο ή, με βάση το πιο ακραίο σενάριο του Grexit, θα γινόταν το θεμέλιο ενός νέου, ψηφιακού, εθνικού νομίσματος.
Φυσικά, στον Λαφαζάνη άρεσε η ιδέα να χρησιμοποιηθούν τα 16 δισ. του Ντράγκι ως η βάση μιας νέας δραχμής και συμφώνησε, αν ακολουθούσαμε αυτό το σενάριο, ότι η ΕΚΤ θα έπρεπε να αποζημιωθεί για το κόστος παραγωγής των χαρτονομισμάτων. Καθώς όμως ο Αλέξης δε διανοούνταν το Grexit, η συζήτηση ήταν καθαρά θεωρητική. Σύντομα θα ξέχναγε τα 16 δισ. ευρώ αλλά και θα συνέχιζε να μπλοκάρει την ενεργοποίηση του παράλληλου συστήματος πληρωμών μου, στηρίζοντας σταθερά το βέτο που είχε θέσει ο Δραγασάκης λίγες μέρες νωρίτερα.
Μήνες αργότερα, η Καθημερινή δημοσίευσε ως γεγονός κίβδηλο «ρεπορτάζ» σύμφωνα με το οποίο ο Λαφαζάνης σχεδίαζε να κάνει έφοδο στο Νομισματοκοπείο, να διαρρήξει τα θησαυροφυλάκια της Τράπεζας της Ελλάδος, να συλλάβει τον Στουρνάρα κτλ. Κάποια ρεπορτάζ που ακολούθησαν μάλιστα με παρουσίαζαν σαν μέλος εκείνης της συνωμοσίας! Ο στόχος τους ήταν ξεκάθαρος: να δαιμονοποιήσουν όσους είχαν στηρίξει με ειλικρινή τρόπο το ΟΧΙ, ώστε ο Αλέξης να φαντάζει, μέσω της σύγκρισης, ως ο λογικός, ο ενήλικος πολιτικός ανήρ που, την τελευταία στιγμή, είδε τον σωστό δρόμο κι έσωσε την Ελλάδα από τους απατεώνες και τους ερασιτέχνες στο κόμμα και στην κυβέρνησή του. Το γεγονός πως ο Αλέξης και ο Φλαμπουράρης ήταν εκείνοι που, προς στιγμήν, φλέρταραν με την ανόητη ιδέα της δήμευσης χαρτονομισμάτων που ανήκαν στην ΕΚΤ δεν είδε ποτέ το φως της δημοσιότητας.
ΑΥΡΙΟ Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ: Προς την συγκέντρωση της Πλατείας Συντάγματος της 3ης Ιουλίου 2015
Διαβάστε εδώ το Μέρος Α΄
Αποσπάσματα από το βιβλίο “ΑΝΙΚΗΤΟΙ ΗΤΤΗΜΕΝΟΙ: Για μια Eλληνική Άνοιξη μετά από ατελείωτους μνημονιακούς χειμώνες”, Εκδόσεις Πατάκη, 2017