Yanis Varoufakis's Blog, page 122

Στις αγορές, πτωχευμένοι 2.0 – ΕφΣυν, 22 Ιουλίου 2017

Κυβέρνηση, τρόικα και κατεστημένο προσδοκούν πώς και πώς την πολυπόθητη έξοδο στις αγορές, υποσχόμενοι στους χειμαζόμενους εν μέσω θέρους πολίτες ότι αυτή η «επιτυχία» θα φέρει την άνοιξη για όλους. Πρόκειται για επικίνδυνο ψέμα που κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος έχει καθήκον να αποδομήσει.

Για αυτό τον λόγο, έκατσα σήμερα να γράψω μια ανάλυση του τι σημαίνει έξοδος στις αγορές και γιατί δεν έχει καμία σημασία είτε βγούμε σ’ αυτές είτε όχι. Ομως, πριν αρχίσω να γράφω το άρθρο μου, με έπιασε μια στενοχώρια που με εμπόδιζε – μια στενοχώρια που οφειλόταν στο ότι αναγκαζόμουν να γράψω ακριβώς τα ίδια πράγματα με εκείνα που έγραφα το πρώτο εξάμηνο του… 2014.

Σκέφτηκα, λοιπόν, αντί να ξαναγράψω τα ίδια από την αρχή, να χρησιμοποιήσω αποσπάσματα εκείνων των άρθρων – καταδεικνύοντας ότι στα ίδια ψεύδη πρέπουν οι ίδιες απαντήσεις.

Πράγματι, την 20ή Φεβρουαρίου 2014, σε μια περίοδο που η τότε κυβέρνηση ύφαινε το αφήγημα του greek success story στον καμβά της φιλολογίας περί εξόδου στις αγορές, δημοσίευσα άρθρο στο protagon.gr με τίτλο «Στις αγορές, πτωχευμένοι!». Το άρθρο αναφερόταν στο σχέδιο του Βερολίνου για την Ελλάδα των επόμενων ετών. Ονομάζοντάς το «3ο, κρυφό, Μνημόνιο» αναφερόμουν στα τρία βασικά συστατικά του:

Πρώτον, ότι «δεν περιέχει το κούρεμα, το οποίο θα μπορούσε να βγάλει το ελληνικό κράτος από τη διαχρονική κατάσταση χρεοκοπίας (κοινώς, την αδυναμία να εξυπηρετεί τα χρέη του μακροπρόθεσμα, ακόμα και μετά από μια γενναία επιμήκυνση μετά μείωσης του επιτοκίου κατά μισή με μία μονάδα)».

Δεύτερον, «δεν περιέχει καμία πρόβλεψη για κοινό, ευρωζωνικό χρέος (π.χ. ευρωομόλογα)».

Και, τρίτον, «προσπαθεί να πείσει ότι δεν θα χρειαστούν νέα μνημονιακά δάνεια καθώς η έξοδος στις αγορές είναι ζήτημα χρόνου».

Σας θυμίζει κάτι εκείνο το σχέδιο; Δεν είναι πανομοιότυπο με αυτά που σήμερα παρουσιάζει η τρόικα, αλλά και η ελληνική κυβέρνηση, ως το νέο greek success story; Δεν εγείρει ακριβώς το ίδιο ερώτημα με εκείνο που έθετα στις 20 Φεβρουαρίου 2014, δηλαδή: «Γιατί βοηθά να δανειστούμε από ιδιώτες όσο παραμένουμε πτωχευμένοι, ακόμα κι αν εκείνοι –για δικούς τους λόγους– μας δανείσουν;»

«Περιληπτικά», εξηγούσα τον Φεβρουάριο του 2014, «ο άξονας του γερμανικού σχεδίου για την Ελλάδα είναι ένας: η συνέχιση της στρατηγικής των προηγούμενων τεσσάρων ετών, δηλαδή η καθυστέρηση της παραδοχής ότι η Ελλάδα αδυνατεί να επιβιώσει εντός των “κανόνων” που το Βερολίνο θεωρεί “απαράβατους”. Για να μη χρειαστεί να παραδεχτούν την αλήθεια, προετοιμάζουν ένα νέο “παράδοξο” Μνημόνιο, όπου το μεγάλο ποσοστό των νέων δανείων θα έρχεται από τις αγορές σε ένα πτωχευμένο Δημόσιο, ελέω της σιωπηλής παρέμβασης της ΕΚΤ.

Αυτό λοιπόν που προτείνεται στον ελληνικό λαό, αντί για ένα βιώσιμο σχέδιο για την επόμενη δεκαετία, είναι το να συναινέσει στην έξοδό του στις αγορές όσο το κράτος του είναι πτωχευμένο, και με προοπτική να βουλιάζει όλο και πιο πολύ στον βούρκο της μακροπρόθεσμης πτώχευσης αλλά, βέβαια, παραμένοντας στις αγορές. Θεωρώ εθνική ανοησία την συναίνεσή μας σε αυτό το πλάνο».

Εξι μέρες αργότερα, σε άλλο άρθρο, αναφέρθηκα σε ερώτημα φιλο-τροϊκανών σχολιαστών προς εμένα με το οποίο με ρωτούσαν: «Οταν η Ιταλία, η Αυστραλία και άλλες σοβαρότερες της δικής μας χώρες δανείζονται με επιτόκια μεταξύ 4% με 5%, εσύ Βαρουφάκη με τι επιτόκια θα ήθελες να δανειζόμαστε;». Σε νέο άρθρο της 26ης Φεβρουαρίου 2014 τους απάντησα ως εξής:

«Με κανένα επιτόκιο! Ούτε καν με αρνητικό επιτόκιο! Ο πτωχευμένος δεν δικαιούται να δανείζεται πριν το χρέος του γίνει βιώσιμο, με οποιονδήποτε τρόπο. Η άποψη πως το πτωχευμένο ελληνικό Δημόσιο θα πρέπει να συνεχίζει να δανείζεται κι έχει ο Θεός (ή η κ. Μέρκελ) για το πότε, το εάν και το πώς θα διαγραφεί ένα μεγάλο μέρος του χρέους αποτελεί ασέλγεια επί της λογικής. Ιδίως στο πλαίσιο μιας Ευρώπης που καθημερινά αποδεικνύεται πανέτοιμη να σπρώχνει το πρόβλημα στο μέλλον, μεγεθύνοντάς το».

Βέβαια, οι τρόικες εξωτερικού και εσωτερικού προσποιήθηκαν ότι δεν καταλάβαιναν. Ετσι, τον επόμενο Απρίλιο (του 2014) η κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου-Στουρνάρα «βγήκε στις αγορές» εκδίδοντας δύο ομόλογα τα οποία μάλιστα βρήκαν ένθερμους αγοραστές – με αποτέλεσμα ολόκληρη η καθεστηκυία τάξη να πάλλεται από ενθουσιασμό για την έξοδο από την κρίση κ.λπ. κ.λπ.

Λίγο πριν από εκείνη την ηρωική, αλλά πύρρειο, έξοδο στις αγορές, σε άλλο άρθρο μου με τίτλο «Εξοδος στις αγορές: τι σημαίνει και γιατί γίνεται τώρα», αυτή τη φορά στο «Ηot Doc» της 5ης Απριλίου 2014, έγραφα:

«Κυβέρνηση και τρόικα πανηγυρίζουν την “έξοδο στις αγορές”. Την ίδια ώρα μάς λένε ότι το Δημόσιο έχει σημαντικό πρωτογενές πλεόνασμα, όπερ μεθερμηνευόμενον: δεν έχει λόγο να δανείζεται για μισθούς, συντάξεις ακόμα και για… προεκλογικό “κοινωνικό μέρισμα”. Τότε γιατί δανειζόμαστε από τις αγορές πριν καλά-καλά λάβουμε τις τελευταίες δόσεις του Μνημονίου 2;… [Γιατί] μας βγάζουν στις αγορές πτωχευμένους βυθίζοντας τη χώρα πιο βαθιά στην πτώχευση;

»Γιατί το κάνουν; Η απάντηση κρύβεται σε μια αντίφαση: Επειδή από τη μία η τρόικα πρέπει να εξασφαλίσει ένα νέο τεράστιο πακέτο δανεικών για την Ελλάδα (καθώς η πτώχευση του Δημοσίου μας αυξάνεται εκθετικά), ενώ από την άλλη το Βερολίνο δεν θέλει επ’ ουδενί να πει στον Γερμανό πολίτη ότι θα δώσουν κι άλλα δανεικά στο ελληνικό Δημόσιο. Πώς μπορεί και να μας επιβάλουν νέο δανεισμό και να πουν στους Γερμανούς πολίτες ότι τέρμα τα πακέτα “διάσωσης” της Ελλάδας; Είναι απλό: το Μνημόνιο 3 θα χρηματοδοτεί ως επί το πλείστον από τις… αγορές».

Υπήρχε κι άλλη μία διάσταση που εξηγούσε την πρεμούρα για έξοδο στις αγορές, την οποία ανέπτυξα ως εξής:

«Γιατί όμως βιάζονται τόσο να εκδώσουν ομόλογα τώρα, πριν καλά-καλά λάβουν τις τελευταίες δόσεις από το Μνημόνιο 2; [Για να]… βοηθήσουν κι άλλο τους αγαπητούς τους τραπεζίτες! Πώς βοηθά τους τραπεζίτες η έξοδος στις αγορές;

»Οι ελληνικές τράπεζες δεν διαθέτουν πλέον ομόλογα του Δημοσίου (μετά και την κατ’ ευφημισμόν “επαναγορά χρέους” του Δεκεμβρίου 2012). Αυτό τους κόβει τα πόδια καθώς οι τράπεζες χρησιμοποιούν κρατικά ομόλογα ως εχέγγυα για να δανείζονται από την ΕΚΤ. Τώρα, θα δανειστούν η μία από την άλλη, θα αγοράσουν ομόλογα και έτσι θα βγάλουν κέρδη εις βάρος του Ελληνα και Ευρωπαίου φορολογούμενου.

»Πώς; Με δύο τρόπους: (α) Δανείζονται με επιτόκιο λιγότερο του 1% η μία από την άλλη και δανείζουν στο Δημόσιο (αγοράζοντας τα νέα ομόλογα) με 5% και (β) καλύπτουν τα μεταξύ τους δάνεια καταθέτοντας τα ομόλογα αυτά στην ΕΚΤ για να λάβουν ρευστό χρήμα με επιτόκιο… 0,25%. Ετσι θα ενταθεί η αλληλεξάρτηση πτωχευμένων τραπεζών και του πτωχευμένου Δημόσιου την ώρα που τράπεζες, τρόικα και κυβέρνηση θα πανηγυρίζουν το greek success story!

Στον επίλογο μάλιστα εκείνου του άρθρου αναρωτιόμουν: «Τι ήταν αυτό που ανέκαθεν χαρακτήριζε την Ελληνική Κλεπτοκρατία;» Και απαντούσα:

«Υπερδανεισμός του κράτους (τον οποίο φορτωνόταν ο αδύναμος φορολογούμενος) και κάποια ψίχουλα παροχών (από τα δανεικά) προεκλογικά ώστε οι εκπρόσωποι της κλεπτοκρατίας να επανεκλέγονται. Τι χαρακτηρίζει τη Νέα, Μνημιώδη, Μνημονιακή Κλεπτοκρατία σήμερα; Νέος δανεισμός του βαθιά πτωχευμένου κράτους από τις αγορές, υπό την αιγίδα και με τη βοήθεια της τροϊκανής “τεχνογνωσίας”, και κάποια ψίχουλα παροχών (από τα δανεικά) προεκλογικά ώστε οι εκπρόσωποι της Νέας Κλεπτοκρατίας να μην καταποντιστούν στις ευρωεκλογές».

Και κατέληγα με τα εξής:

Υπό αυτή την έννοια, η επιστροφή στις αγορές δεν είναι παρά ολική επιστροφή στην παραδοσιακή πρακτική της εγχώριας κλεπτοκρατίας, με τη μεγάλη όμως διαφορά ότι, σήμερα, το κράτος είναι πιο βαθιά πτωχευμένο από ποτέ, η ελληνική κοινωνία ισχνότατη και στα όρια της εξαθλίωσης, και η άρχουσα κλεπτοκρατία δεσμευμένη από τον “ξένο παράγοντα” περισσότερο απ’ όσο οι μετεμφυλιακές κυβερνήσεις από τον κ. Πιούριφοϊ

Αφιερωμένο εξαιρετικά στους συντρόφους με τους οποίους πείσαμε τον ελληνικό λαό τον Γενάρη του 2015 να θέσουμε τέλος σε αυτήν τη μισανθρωπική κατάσταση.

Σημείωση: Απάνθισμα όλης εκείνης της προ του 2015 αρθρογραφίας μου εμπεριέχεται στο βιβλίο μου «Η Γένεση της Μνημονιακής Ελλάδας», Εκδόσεις Gutenberg, 2014

Για την ιστοσελίδα της ΕφΣυν, πατήστε εδώ

22.07.2017, 14:10 | Ετικέτες:  Γιάνης Βαρουφάκης, κυβέρνηση, δάνεια, Μνημόνιο

“I was right about the debt, and you know it!” – My reply to Kathimerini’s latest tirade

 

In a recent article entitled “Varoufakis and the 2015 debt talks – behind closed doors”, published on the English language site of Kathimerini, Yannis Paleologos is putting forward an innovative new criticism of my 2015 negotiating stance regarding Greece’s public debt.

His criticism’s first leg is standard troika-speak, insisting that by pressing for a deep re-structuring of Greece’s public debt I brought “the country to the brink of absolute disaster”. As this is uninteresting and repetitive, I shall concentrate on the second, more novel, leg of his accusation: That I clashed with the troika even though my analysis of the Greek debt burden was not that dissimilar to the pro-troika Samaras-Venizelos government (or to Mr Klaus Regling’s, the ESM’s Managing Director).

To substantiate his claim (that I was unadventurously mainstrean in my analysis while belligerent in my stance), Mr Paleologos is quoting from a non-paper that I circulated prior to the Eurogroup meeting of 16th February, 2015. The reader is encouraged to read Mr Paleologos’ article in full with the following caveats in mind, before assessing his claims about my debt analysis:

The non-paper

When Mr Paleologos writes the following,

However, a document… that had been circulated by the Greek side at a Eurogroup meeting on February 16, 2015, which is at Kathimerini’s disposal, shows that Varoufakis, despite his public pronouncements, was much closer to the positions of the reviled Samaras and Venizelos.

… he is neglecting to mention that it was I who had made public the said non-paper on 18th February 2015 in the context of my transparency campaign for which I was vilified by the troika, and by Kathimerini, on the grounds that I broke with the tradition of Eurogroup ‘confidentiality’. Glad, and proud, that I released this and other important material pertaining to those crucial Eurogroup meetings, I am happy that Mr Paleologos has, at last, come around to reading and using it.

The motivated ‘misunderstanding’ fuelling crippling austerity

Mr Paleologos quotes my non-paper’s section entitled ‘A misunderstanding’ in which I explain that public opinion had the wrong impression of the effective level of Greece’s public debt in that, in present value terms, Greece’s public debt was closer to 135% of GDP (in contrast to the headline 175% figure that referred to its face-value). Noting that my estimate was similar to that of the Samaras-Venizelos-Regling estimate, Mr Paleologos asks:

So, the question inevitably arises: if Varoufakis believed all this, then why did he lead the country to the brink of absolute disaster…?

Setting aside the inflammatory character-assassination language so beloved by Kathimerini, the answer to his real question (Why did Varoufakis clash with the troika over debt restructuring if his debt analysis was similar to theirs?) is, of course, obvious and clearly stated in a paragraph that he only partially re-produces:

“Indeed, if Greece’s debt was calculated in Net Present Value (NPV) terms, say with a 5% discount factor, the Debt-to-GDP ratio would already be as low as 133% of GDP…, and reach 127% in 2020 (as expected by the IMF in nominal term) with a primary surplus maintained at 1.5% of GDP instead of 4.5%.” [Emphasis added]

In short, my argument was that, even by the troika’s own analysis, we did not need a primary surplus target of more than 1.5% in order to stabilise, and indeed, contain Greece’s public debt. The debt restructuring I was demanding was crucial in order (a) to reduce the short-term fiscal stress on the Greek state’s finances, and (b) to signal to the world of investors that our public debt is no longer going to be at levels that they need worry about. In other words, my emphasis was, correctly, on pointing out that the troika’s obsession with primary surplus levels between 3.5% and 4.5% was both absurd and damaging.

The need to end austerity is what my 2015 clash with the troika was about: An extract from a complementary non-paper

For the benefit of Mr Paleologos, and our readers, here is how I explained to my fellow finance ministers in he Eurogroup meetings of February 2015 why ending austerity was essential to restoring Greek debt sustainability (yes, the meetings when I was accused of speaking… macroeconomics!). The following is an extract from another, slightly more technical, non-paper I tabled during the same week of February 2015:

“Through massive sacrifices caused by a depression-level slump, Greece is now running a structural primary budget surplus of around 1.5 percent of GDP. Our new government is not calling for a return to primary deficits. We are merely proposing that the primary surplus be stabilised at the current structural level of 1.5%, rather than raising it to between 3.5 and 4.5 percent of GDP for the medium to long term, a fiscal stance that has few precedents in economic history.

Any primary surplus target above 1.5% will lead to new shortfalls in GDP – exactly as happened since 2010 due to the underestimation of the fiscal multipliers that the IMF now readily admits to. Looking at the experience of 2010-2014 it is clear that a reasonable estimate for our multiplier is well above 1. Let us consider what will happen if our government were to agree with the demands for a primary surplus of 3.5% to 4.5%.

Any given increase in primary surplus (call it X) must equal the reduction in government spending involved (-Y) times (1-mt), where m is the multiplier and t is the effect of a one-euro change in GDP on tax revenues and/or cyclically linked spending like unemployment benefits. [i.e. X = Y(1-mt)]

Most economists, including the IMF’s, these days agree that the Greek economy’s m is around 1.3 and its t around 0.4. So, to get to the high primary surplus targets that the previous agreement has set, i.e.to set X to between 2% and 3% (so that our primary surplus is boosted from 1.5% to 3.5% or 4.5%), we need to impose new austerity to the tune of 4% and 6.25%. But given a multiplier greater than one, this would lead to a loss between 8 and 11 billion euros. A most self-defeating strategy.

In conclusion, it would be an own goal for both Greece and its creditors to maintain a primary surplus of more than 1.5%. This should be our red line, not just Greece’s red line but the Eurogroup’s as a whole.

To paraphrase Bill Clinton, “it was the new austerity, stupid!” (which the troika was obsessively insisted upon) that led to the 2015 clash with the troika. And it was our defeat that led, via the implementation of the austerity I fought against, to the tragic continuation of the Greek social economy’s debt-deflationary cycle to this day and beyond.

To sum up, my argument and proposal in those Eurogroup meetings was simple:

First, less austerity (i.e. a primary surplus of no more than 1.5% of GDP) would help contain Greece’s debt, rather than the opposite.
Secondly, there was an urgent need to frontload reductions in the debt repayments of the Greek government (e.g. in 2015 I had to find €22 billion euros just for debt repayments, out of a state revenues of no more than €47 billion).
Thirdly, I was proposing debt swaps that would link Greece’s repayments to our nominal GDP level and growth rates, in a manner that creates incentive compatibility between the Greek government and its lenders (turning the latter into equity partners of Greece’s recovering economy)

Throwing in a baseless claim, for good measure

Of course, Mr Paelologos, not content to ‘misunderstand’ my point about the importance of lowering the primary surplus target to 1.5% and the ingenuity of the proposed debt swaps (see here and here), chose to refer extensively to the amusing musings of Paul Kazarian, of Japonica Partners – a gentleman that had the unfortunate epiphany of investing in Greek government bonds at a time when their devaluation was inevitable.

While I sympathise with any investor clinging on to wishful thinking regarding his portfolio, and thus respect Mr Kazarian’s protestations that Greece’s debt is sustainable, it is remarkable that Mr Paleologos chose to adopt Mr Kazarian’s extraordinary claim that my proposed debt swaps would have increased the costs of Greece’s public debt servicing. This results from no interpretation of the numbers consistent with even primary school arithmetic. The only reason Mr Kazarian’s views have been given another airing by Kathimerini is that they were deemed useful in putting together another instalment in their ‘Get Varoufakis!’ campaign.

Conclusion

At a time when the IMF is about, once again, to proclaim Greece’s debt unsustainable, and the Greek government is being pushed to issue new bonds despite its insolvency, the Greek oligarchy’s official organ, Kathimerini, is continuing its valiant efforts to distort the facts about my 2015 negotiation with the troika. My recommendation to readers is: Read their articles carefully and critically. For their quasi-skilled distortions are full of insight regarding the troika’s dead end in the face of a Greek ‘program’ that was imposed with as much brutality and the incompetence on which it was based.

Footnote

Whether it was I who caused the clash with the troika or the troika that used all ways and means to suffocate our government even before we were elected, determined to avoid a serious restructuring of Greece’s public debt, I shall leave to the reader to judge. My recent book Adults in the Room contains all I need to say on the matter.

 

Συνέντευξη ΣΚΑΙ, με τον Γιώργο Αυτιά, για το παράλληλο σύστημα πληρωμών

ΑΝΤΙ ΣΧΟΛΙΟΥ: Κάποτε o Άπτον Σινκλαίρ είχε πει: “Μου είναι δύσκολο να κάνω κάποιον να καταλάβει κάτι όταν ο μισθός του εξαρτάται από το να μην το καταλάβει.” [‘It is difficult to get a man to understand something when his salary depends upon his not understanding it.’]

Αλλη μία επέτειος του «όχι» επιβεβαιώνει την ανάγκη παράλληλου συστήματος πληρωμών

08.07.2017, 14:00 |

Από το 2010 όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις, όλοι οι υπουργοί Οικονομικών ήρθαν αντιμέτωποι με παράλογες απαιτήσεις από δανειστές που δεν δίστασαν να τους εκβιάσουν στη βάση τού: «Είτε περνάτε τα μέτρα που σας υπαγορεύουμε είτε σας κλείνουμε τις τράπεζες και σας πετάμε από το ευρώ».

Η οργανωμένη άμυνα της χώρας απέναντι στον ωμό αυτόν εκβιασμό ήταν, και είναι, καθήκον κάθε κυβέρνησης, κάθε υπουργού Οικονομικών.

Και η μόνη γραμμή άμυνας σε αυτόν τον εκβιασμό, για μια κυβέρνηση που δεν έχει στόχο να βγει από το ευρώ, είναι ένα παράλληλο σύστημα πληρωμών.

Χωρίς τέτοιο σύστημα, η Ελλάδα θα παραμένει στο έλεος δανειστών που, εν γνώσει τους, επιβάλλουν μέτρα που ερημοποιούν τη χώρα ανεξάρτητα από το ποιο κόμμα (υποτίθεται ότι) «κυβερνά».

Το παράλληλο σύστημα πληρωμών και οι υποσχετικές (IOU): μια ιδέα που η τρόικα θεωρεί εξαιρετική εφόσον ωφελεί μόνο τα δικά της τα παιδιά.

Από τότε που ξέσπασε η κρίση εφαρμόστηκε και στην Ελλάδα το σύστημα παράλληλων πληρωμών με υποσχετικές (IOU) για ποσά δεκάδων δισεκατομμυρίων ευρώ.

Η κυβέρνηση Παπανδρέου εξέδωσε υποσχετικές (IOU) για να πληρώνει προμηθευτές του Δημοσίου το 2010.

Πιο πριν, από το 2008, τότε που ξέσπαγε η τραπεζική κρίση, η ΕΚΤ επέτρεψε στις ελληνικές τράπεζες (και σε πολλές ευρωπαϊκές) να εκδώσουν δισεκατομμύρια υποσχετικών (IOU) που βέβαια θα ήταν άνευ αντικρίσματος (δεδομένου ότι οι τράπεζες είχαν ουσιαστικά πτωχεύσει) αν δεν επιβαλλόταν στο ελληνικό υπουργείο Οικονομικών να τις εγγυάται.

Εν ολίγοις, από το 2009 έως σήμερα η Εθνική, η Alpha, η Eurobank και η Πειραιώς επιβιώνουν στη βάση κρατικών υποσχετικών (IOU) των οποίων η ονομαστική αξία, έως και σήμερα, ξεπερνά τα 50 δισ. ευρώ!

Οταν λοιπόν η τρόικα εσωτερικού διακωμωδεί το παράλληλο σύστημα πληρωμών και τις υποσχετικές (IOU), τις πληρωμές με «κουπόνια» ή «χαρτάκια χωρίς αντίκρισμα», όπως λένε, είτε δηλώνουν άγνοια του τι συμβαίνει εδώ και χρόνια στην Ελλάδα είτε δηλώνουν ότι το να δίνονται δισεκατομμύρια υποσχετικών (IOU) σε τραπεζίτες και προμηθευτές είναι «μια χαρά ιδέα», αλλά το να χρησιμοποιούνται για τη στήριξη συνταξιούχων, μικρομεσαίων και φτωχών οικογενειών (σε περίοδο που η τρόικα πάει να τους πνίξει) είναι «φαιδρό», «ανόητο» και «εγκληματικό».

Το παράδειγμα της Καλιφόρνιας

Το 2009 η Πολιτεία της Καλιφόρνιας αδυνατούσε να καταβάλει τις οφειλές της σε δανειστές, προμηθευτές και πολίτες. Ετσι, εξέδωσε υποσχετικές (IOU) με τις οποίες κατέβαλε τις οφειλές εκείνες.

Με τη σειρά τους, οι πολίτες που έλαβαν τις υποσχετικές μπορούσαν να κάνουν τρία πράγματα με αυτές:

α) Να τις κρατήσουν, ώστε κάποια στιγμή να τις εξαργυρώσουν για μετρητά (όταν η Καλιφόρνια θα ξεπέρναγε την κρίση ρευστότητάς της).

β) Να τις μεταφέρουν σε άλλους πολίτες ή επιχειρήσεις ως πληρωμή.

γ) Να τις χρησιμοποιήσουν για να πληρώσουν μελλοντικούς τους φόρους προς την Πολιτεία της Καλιφόρνιας.

Το παράλληλο σύστημα πληρωμών της Καλιφόρνιας βοήθησε τα μέγιστα στη διαχείριση της κρίσης της Πολιτείας και κατάφερε να κρατήσει την Καλιφόρνια στη… ζώνη του δολαρίου όσο καιρό χρειαζόταν για να ορθοποδήσει δημοσιονομικά. (Αργότερα, οι υποσχετικές εκείνες εξαργυρώθηκαν με δολάρια.)

Τον ίδιο σκοπό είχε και το σύστημα παράλληλων πληρωμών που είχα σχεδιάσει για την Ελλάδα: να κρατήσει τη χώρα στην ευρωζώνη δίνοντας ανάσες ρευστότητας στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, παρά την άρνηση ρευστότητας από την ΕΚΤ.

Οχι στο παράλληλο νόμισμα

Ποια η διαφορά παράλληλου συστήματος πληρωμών από παράλληλο νόμισμα; «Η μέρα με τη νύχτα», είναι η απάντηση.

Οποιος θέλει έξοδο από το κοινό νόμισμα εισάγει παράλληλο νόμισμα. Οποιος πασχίζει για μεγαλύτερους βαθμούς ελευθερίας εντός του κοινού νομίσματος, όπως η Καλιφόρνια το 2009 (κι εγώ το 2015), εισάγει παράλληλο σύστημα πληρωμών.¹

Δεν είναι τυχαίο ότι η τρόικα εσωτερικού, αποφασισμένη να με παρουσιάσει ως «συνωμότη της δραχμής», αναφέρεται στο σχέδιό μου συστηματικά ως παράλληλο νόμισμα και ποτέ ως εκείνο που ήταν, δηλαδή ως σχέδιο για παράλληλο σύστημα πληρωμών.

Αυτά όμως έχει η μαύρη προπαγάνδα υπό το βάρος της οποίας ζούμε από τότε που η Ελλάδα μετετράπη σε χρεοδουλοπαροικία.

Πώς θα λειτουργούσε

Εστω ληξιπρόθεσμη οφειλή του Δημοσίου προς την Εταιρεία Α΄ ύψους €200.000 η οποία χρωστά €50.000 στην Εταιρεία Β΄ και μισθό ύψους €2.000 στον Υπάλληλο Κώστα.

Παράλληλα, η Εταιρεία Β΄ χρωστά πάνω από €48.000 στην Εφορία και €2.000 στην Υπάλληλο Αννα η οποία, με τη σειρά της, χρωστά €800 στον φίλο της τον Γιώργο που, και αυτός, έχει να πληρώσει φόρους άνω των €800 στο κράτος.

Αν κάθε ΑΦΜ αποκτήσει κι έναν χρεωστικό λογαριασμό και αποδοθεί στον φορολογούμενο ένα PIN με το οποίο θα μπορεί να μεταφέρει όποιο ποσό θέλει σε όποιον άλλον ΑΦΜ θέλει, προκύπτει η εξής δυνατότητα:

Το Δημόσιο εγγράφει πίστωση €200.000 (απλά δακτυλογραφώντας το νούμερο αυτό) στον ΑΦΜ της Εταιρείας Α΄.

Η Α΄ τώρα μπορεί να χρησιμοποιήσει το PIN της για να μεταφέρει €50.000 στον ΑΦΜ της Εταιρείας Β΄ και €2.000 στον ΑΦΜ του Κώστα.

Περαιτέρω, η Εταιρεία Β΄ μεταφέρει €48.000 πίσω στην Εφορία και €2.000 στην Αννα, η οποία με τη σειρά της χρησιμοποιεί το PIN της για να μεταφέρει €800 στον φίλο της τον Γιώργο, ο οποίος με τη σειρά του κι αυτός αποπληρώνει κάποιους από τους φόρους που χρωστά!

Εστω, τώρα, ότι η ΕΚΤ και η τρόικα κλείνουν τις τράπεζες. Πολύ εύκολα, το σύστημα αυτό, ιδίως με τη δυνατότητα οι μεταφορές αυτές να γίνονται μέσω εφαρμογών κινητών τηλεφώνων ή και πλαστικών καρτών, βοηθά να διευκολύνει τις συναλλαγές και να κρατήσει την αγορά ζωντανή υπό συνθήκες έκτακτης ανάγκης.

Π.χ. συντάξεις και μισθοί θα μπορούσαν, μερικώς, να κατατίθενται στους λογαριασμούς του TAXISnet, από όπου οι ιδιώτες θα μπορούσαν να πληρώνουν αλλήλους.

Στον βαθμό που όλοι, και τα σουπερμάρκετ, έχουν να πληρώνουν φόρους, όλοι θα δέχονταν (ιδίως σε περίοδο χαμηλής ρευστότητας μετρητών) αυτές τις πληρωμές.

Ενα τέτοιο σύστημα θα ήταν καλό και πρέπον να το έχει κάθε χώρα της ευρωζώνης ανεξάρτητα από την κρίση και τις συγκρούσεις με την τρόικα.

Για την Ελλάδα θα ήταν, και είναι, μοναδικό εργαλείο άμυνας για να μείνουμε στην ευρωζώνη βιώσιμα.

Μεγάλη μου τιμή…

Η τρόικα εσωτερικού έχει ένα δίκιο: Ο μόνος τρόπος να τιμηθεί εκείνο το μεγαλειώδες ΟΧΙ της 5ης Ιουλίου 2017 ήταν το παράλληλο σύστημα πληρωμών που σχεδίαζα με σκοπό να εξαντληθούν οι ευκαιρίες η χώρα να παραμείνει βιώσιμα, χωρίς να ερημοποιείται, εντός του ευρώ.

Εχετε προσέξει, αγαπητοί αναγνώστες, ότι τόσο στην περσινή επέτειο του δημοψηφίσματος όσο και φέτος η τρόικα εσωτερικού και τα «μέσα» της επέλεξαν τη συγκεκριμένη μέρα για να μου επιτεθούν, χρησιμοποιώντας «αποκαλύψεις» σημαντικών συνεργατών και φίλων μου (του Τζέιμς Γκάλμπρεϊθ πέρσι και του Γκλεν Κιμ φέτος) που, δήθεν, φέρνουν στο φως τα «εγκληματικά» και «ανόητα» σχέδιά μου;

Ο λόγος είναι απλός, και ιδιαίτερα τιμητικός για το πρόσωπό μου, κάτι που φαίνεται να μην καταλαβαίνουν: Το πρωτοποριακό παράλληλο σύστημα πληρωμών (σύμφωνα και με διεθνείς αναλυτές, π.χ. ο Wolfgang Munchau των Financial Times) που σχεδιάσαμε και εξελίξαμε με την ομάδα μου τους εξαγριώνει επειδή αποκαλύπτει τη δική τους αλόγιστη συνθηκολόγηση στους εκβιασμούς της τρόικας.

Οπως συμβαίνει συχνά στη χώρα μας, εκείνοι που την παρέδωσαν στους βαρβάρους στρέφονται μανιωδώς σε όσους δεν παρέδωσαν τα όπλα.

Κλείνω με μια πρόταση προς ωρυόμενους μνημονιακούς: Σας έχω προκαλέσει να με σύρετε σε Ειδικό Δικαστήριο. Κρύβεστε πίσω από το γεγονός ότι αρνείται η κυβέρνηση.

Σας προτείνω λοιπόν κάτι άλλο: Καλέστε με στα κομματικά γραφεία σας να με «εξετάσετε» εκεί.

Οχι τίποτα άλλο, μπορεί να κατανοήσετε έτσι τη διαφορά παράλληλου νομίσματος και παράλληλου συστήματος πληρωμών. Κάτι θα είναι και αυτό!

¹​   yanisvaroufakis.eu


ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

«Ρίχνουν νερό στο μύλο του Σόιμπλε»
Το ανακοινωθέν του Eurogroup μεταφρασμένο σε απλά ελληνικά (β’ μέρος)
Το ανακοινωθέν του Eurogroup της 15ης Ιουνίου μεταφρασμένο σε απλά ελληνικά

Bifo: “I am no longer a European given Europe’s daily crimes” & “thus I resign from DiEM25”. And my response

A few days ago, I received a letter from Franco ‘Bifo’ Berardi that works like a punch-in-the-stomach type of wake up call addressed to all Europeans. To crown its tough message, Bifo concludes that his conscience cannot fathom being a European any longer, given Europe’s daily crimes against logic and humanity. Thus, Bifo concludes, he is compelled also to resign from DiEM25’s Advisory Panel. You can read his letter below along with, immediately following it, my reply and my reasons why we, at DiEM25, refuse to accept his resignation.

LETTER FROM FRANCO ‘BIFO’ BERARDI TO YANIS VAROUFAKIS & DiEM25

Dear Yanis, dear friends and comrades of the Democracy in Europe Movement 25,

After the shameful decisions of the Paris meeting of Minniti Collomb de Maziere it’s time to understand that there is something flawed in our project of re-establishing democracy in Europe: this possibility does not exist.

Democratic Europe is an oxymoron, as Europe is the heart of financial dictatorship in the world. Peaceful Europe is an oxymoron, as Europe is the core of war, racism and aggressiveness. We have trusted that Europe could overcome its history of violence, but now it’s time to acknowledge the truth:

Europe is nothing but nationalism, colonialism, capitalism and fascism.

During the Second World War not many protested against deportation, segregation, torture and extermination of Jews, Roma, communist militants and homosexuals. People had no information about the extermination.

Now we are daily acquainted about what is happening all around the Mediterranean basin, we know how deadly is the effect of the European neglect and of the refusal to take responsibility for the migration wave that is a direct result of the wars provoked by two centuries of colonialism.

The Archipelago of Infamy is spreading all around the Mediterranean Sea.

Europeans are building concentration camps on their own territory, and they pay their Gauleiter of Turkey, Libya, Egypt and Israeli to do the dirty job on the coast of the Mediterranean Sea, where salted water has replaced ZyklonB.

To stop the migratory Euro-Nazism is going to build enormous extermination camps. The non-governmental organisations guilty of rescuing people from the sea will be contained, downsized, criminalised, repressed.

The externalisation of the European borders means extermination.

Extermination is the word that defines the historical mission of Europe.

Nazism is the only political form that corresponds to the soul of the European people.

In the last twenty-five years (since when, in February 1991, a ship loaded with 26.000 Albanians entered the port of Brindisi) we have known that the great migration had began. Two paths were possible at that point.

Opening its borders, starting a global distribution of resources, investing its wealth in a long lasting process of reception and integration of young people coming massively from the sea. This was the first path.

The second was to reject, to dissuade, to make almost impossible the easy journey from Northern Africa to the coasts of Spain Italy and Greece.

Europeans have chosen the second way, and they are daily drowning uncountable children and women and men.

Auschwitz on the beach.

With the exception of a minority of doctors, voluntary workers, activists and fishers, who now are accused of being the abetters of illegal migrants, the majority of the European population are refusing to deal with their own historical responsibility.

Therefore, I declare that I’m not European anymore. And I declare that I have never been European.

We have naively expected that an alliance of British murderers, French killers, Italian stranglers, he German slaughterers and Spanish slayers could give birth to a democratic peaceful friendly union. This pretence is over, and I’m sick of it.

Five centuries of colonialism, capitalism and nationalism have turned Europeans into the enemy of the human kind. May they be cursed forever! May Europeans be swept away by the storm they have generated, by the weapons they are building, by the fire they have ignited, by the hatred they have cultivated!

Because of the aforementioned reasons I must renounce the honour of being part of the Advisory Panel of DIEM25.

YANIS VAROUFAKIS’ REPLY

Dear Franco ‘Bifo’ Berardi, dear friend, dear comrade,

Hannah Arendt once said that as long as one German died at Auschwitz because of her or his opposition to Nazism, the Germans are not responsible collectively for Nazism.

Your letter to us, renouncing the horrors perpetrated in Europe’s name and resigning from our Democracy in Europe Movement (DiEM25) in protest, offers Europeans the same kind of possibility of redemption that Arendt’s ‘single-German-dying-in-Auschwitz’ offered the people of Germany.

You wrote a splendid and timely “J’ accuse” letter to Europeans as a true, unreconstructed, fed-up, European. And in so doing you offered Europe a small, tiny but important chance to save its soul.

It is very likely, as you fear, that Europe will throw that chance away; that Europeans will fail to exploit the minuscule chance that you offered. But it does not matter.

What matters is, first, that you, an authentic European, are putting Europe on the dock while, at once, offering it a precious chance of redemption. Only a true European radical, democrat and humanist could do that.

Secondly, it matters that there are many others like you. And that DiEM25, on whose Advisory Panel you have served, and from which you are now resigning in a bid to shake up our collective and individual consciences, is full of Europeans like you.

Europeans who, like you, are mad as hell with our Europe, as it is and as it acts.
Europeans who, nevertheless, realise that to shed their ‘European’ label in disgust at what Europe is doing to its citizens and to the citizens of the rest of the world requires also declaring that they are no longer Italian, French, British, Greek, Italian… since it is the nation-states of Europe that perpetrate, in the first instance, the scandalous policies that you so powerfully, and rightly, denounce.
Europeans who, mad as we are at Europe’s crimes, understand that renouncing Europe but not Italy, France, Greece, Germany, Britain etc. only plays into the hands of those propagating the fantasy of returning to the bosom of our benevolent nation-states; a fantasy that I know you abhor and one that DiEM25 is railing against.
Europeans who, enraged by what is being perpetrated in their name, are determined to demonstrate that the only way of being good citizens of the world is to be IN and AGAINST this

This is the reason we, at DiEM25, are proud of you and your “J’ accuse” letter of resignation from our Advisory Panel.

And it is the reason we do not accept it!

 

 

A New Deal for the 21st Century – op-ed in the New York Times 6th July 2017

ATHENS — The recent elections in France and Britain have confirmed the political establishment’s simultaneous vulnerability and vigor in the face of a nationalist insurgency. This contradiction is the motif of the moment — personified by the new French president, Emmanuel Macron, whose résumé made him a darling of the elites but who rode a wave of anti-establishment enthusiasm to power.

A similar paradox is visible in Britain in the surprising electoral success of the Labour Party leader, Jeremy Corbyn, in depriving Theresa May’s Conservatives of an outright governing majority — not least because the resulting hung Parliament seemingly gives the establishment some hope of a change in approach from Mrs. May’s initial recalcitrant stance toward the European Union on the Brexit negotiations that have just begun.

Outsiders are having a field day almost everywhere in the West — not necessarily in a manner that weakens the insiders, but neither also in a way that helps consolidate the insiders’ position. The result is a situation in which the political establishment’s once unassailable authority has died, but before any credible replacement has been born. The cloud of uncertainty and volatility that envelops us today is the product of this gap.

For too long, the political establishment in the West saw no threat on the horizon to its political monopoly. Just as with asset markets, in which price stability begets instability by encouraging excessive risk-taking, so, too, in Western politics the insiders took absurd risks, convinced that outsiders were never a real threat.

One example of the establishment’s recklessness was releasing the financial sector from the restrictions that the New Deal and the postwar Bretton Woods agreement had imposed upon financiers to prevent them from repeating the damage seen with the crash of 1929 and the Great Depression. Another was building a system of world trade and credit that depended on the booming United States trade deficit to stabilize global aggregate demand. It is a measure of the sheer hubris of the Western establishment that it portrayed these steps as “riskless.”

When the ensuing financialization of Western economies led to the great financial crisis of 2007-8, leaders on both sides of the Atlantic showed no compunction about practicing welfare socialism for bankers. Meanwhile, more vulnerable citizens were abandoned to the mercy of unfettered markets, which saw them as too expensive to hire at a decent wage and too indebted to court otherwise.

When the insiders’ rescue schemes — including quantitative easing, the buying up of toxic assets, the eurozone’s bailouts and temporary nationalizations of banks — succeeded in refloating banks and asset prices, they also left whole regions in the United States, and whole countries on Europe’s periphery, stagnant. It was not rising inequality that provoked undying anger among these discarded people. It was the loss of dignity, of the dream of social mobility, as well as the experience of living in communities that were leveled down, so that a majority of people were increasingly equal but equally miserable.

As more and more voters became mad as hell, governing parties lost elections between 2008 and 2012 in the United States, Britain, France, Italy, Spain, Portugal, Ireland, Greece and elsewhere. The problem was that the incoming administrations were as much part of the establishment as the outgoing ones. And so they made bipartisan the very approach that had caused the wave of anger that carried them into office.

That approach was doomed, not least because economic forces were already working against the new governments. After the 2008 crash, the monetary easing by central bank institutions like the Federal Reserve, the Bank of Japan and the Bank of England fended off a global repeat of the Great Depression. China’s unleashing of a huge credit-fueled construction boom, which saw investment rise to 48 percent of national income in 2010, from 42 percent in 2007, and total credit climb to 220 percent of national income by 2014, from 130 percent in 2007, also softened the financial market failures of the West.

Unsurprisingly, though, these central bank money-creation schemes and the Chinese credit bubble proved unable to prevent severe regional depressions, which struck from Detroit to Athens. Nor could they prevent sharp global deflation from 2012 to 2015.

By 2014, voters had begun to give up on the new administrations they had voted for after 2008 in the false hope that the establishment’s loyal opposition could provide new solutions. Thus, 2015 saw the first challenges to the insiders’ authority start to surface.

In Greece — a small country, yet one that has proved to be a bellwether thanks to its gargantuan and systemically significant debt — protests against the debt bondage imposed on the population evolved into a progressive, internationalist coalition led by the Syriza party that came from nowhere to win government. In Spain, a similar movement, Podemos, began to rise in the polls, threatening to do the same.

In Britain, a left-wing internationalist tendency that had been marginal in the Labour Party coalesced around the leadership campaign of Jeremy Corbyn — and surprised itself by winning. Soon after, the independent socialist senator from Vermont, Bernie Sanders, carried the same spirit into the Democratic Party primaries.

Everywhere, the political establishment treated these left-of-center, progressive internationalists with a mixture of contempt, ridicule, character assassination and brute force — the worst case, of course, being the treatment of the Greek government in which I served during the first half of 2015. Historians may mark that year as when the establishment turned truly illiberal.

By 2016, the establishment’s arrogance met its first, frightful nemesis: Brexit. The shock waves from the insiders’ unheralded defeat in that referendum rippled across the West. They brought new energy to Donald Trump’s outsider campaign in the American presidential election, and they invigorated Marine Le Pen’s National Front in France.

From the West to the East, a new Nationalist International — an allied front of right-wing chauvinist parties and movements — arose.

The clash between the Nationalist International and the establishment was both real and illusory. The venom between Hillary Clinton and Donald Trump was genuine, as was the loathing in Britain between the Remain camp and the Leavers. But these combatants are accomplices, as much as foes, creating a feedback loop of mutual reinforcement that defines them and mobilizes their supporters.

The trick is to get outside the closed system of that loop. The progressive internationalism of Mr. Corbyn’s Labour Party, Mr. Sanders’s supporters and the Greek anti-austerity movement came to offer an alternative to the deceptive binaries of establishment insiders and nationalist outsiders. An interesting dynamic ensued: As the insiders defeated or sidelined the progressive internationalist outsiders, it was the nationalist outsiders who benefited. But once Mr. Trump, the Brexiteers and Ms. Le Pen were strengthened, a remarkable new alignment took place, with a series of unstable mergers between outsider forces and the establishment.

In Britain, we saw the Conservative Party, a standard-bearer of the establishment, adopt the pro-Brexit program of the tiny, extreme nationalist U.K. Independence Party. In the United States, the outsider in chief, Mr. Trump, formed an administration made up of Wall Street executives, oil company oligarchs and Washington lobbyists. As for France, the anti-establishment new president, Mr. Macron, is about to embark on an austerity agenda straight out of the insiders’ manual. This will, most probably, end by fueling the current of isolationist nationalism in France.

Where does this prey-predator game between the globalist establishment and the isolationist blood-and-soil nationalists leave us?

The recent elections in Britain and France confirm that both strands are alive and kicking, reinforcing each other, as they tussle, to the detriment of a vast majority of their populations. Both Mrs. May’s and the European Union’s negotiating teams in Brussels are investing their efforts in an inevitable impasse, which each believes will bolster their political authority, even though it will disadvantage the populations on both sides of the English Channel that must live with the consequences.

In the United States, Mr. Trump is pursuing an economic policy that, if it has any effect, will set off a run on Treasury bonds at a time when the Fed is tightening monetary policy. A result will be a panicked administration whose reflex will be to impose austerity measures before the midterm elections. Those policies will further disadvantage precisely the regions and social groups that carried Mr. Trump into the White House.

So, what will it take to end this destructive dynamic of mutual reinforcement by the largely liberal establishment insiders and the regressive nationalist outsiders?

The answer lies in ditching both globalism and isolationism in favor of an authentic internationalism. It lies neither in more deregulation nor in greater Keynesian stimulus, but in finding ways to put to useful purpose the global glut of savings.

This would amount to an International New Deal, borrowing from Franklin D. Roosevelt’s plan the basic idea of mobilizing idle private money for public purposes. But rather than through tax-and-spend programs at the level of national economies, this new New Deal should be administered by a partnership of central banks (like the Fed, the European Central Bank and others) and public investment banks (like the World Bank, Germany’s KfW Development Bank, the Asian Infrastructure Investment Bank and so on). Under the auspices and direction of the Group of 20, the investment banks could issue bonds in a coordinated fashion, which these central banks would be ready to purchase, if necessary.

By this means, the available pool of global savings would provide the funds for major investments in the jobs, the regions, the health and education projects and the green technologies that humanity needs. A further step would be to generate more, better-balanced trade by establishing a new international clearing union, to be run by the International Monetary Fund. The new clearing union would help to rebalance trade and create an International Wealth Fund to fund programs to alleviate poverty, develop human capital and support marginalized communities in the United States, Europe and beyond.

Today’s false feud between globalization and nationalism is undermining the future of humanity, and spreading dread and loathing. It must end. A new internationalist spirit that would build institutions to serve the interests of the many is as pertinent today across the world as Roosevelt’s New Deal was for America in the 1930s.

Yanis Varoufakis, a former finance minister of Greece, is a professor of economics at the University of Athens and a founder of DiEM25, a European umbrella group of progressive democratic organizations.

 

 

Tο DiEM25 για τα 2 χρόνια μετά το ΟΧΙ στο δημοψήφισμα

Δείτε ακόμα: Πέντε συμπεράσματα από το Δημοψήφισμα του 2015

2nd anniversary of the OXI vote & our parallel payments system: Its importance confirmed by the oligarchic press’ continuing, ritualistic distortions

Today, on the anniversary of the stupendous NO with which 62% of Greek voters responded to a third predatory loan ultimatum from Greece’s ‘official’ lenders (the troika: IMF, ECB, EU), Greece’s oligarchic press – in cahoots with the troika itself – is hard at work in its attempt to demonise the people of Greece for having dared to say NO to yet another lost generation. The memory of our collective defiance still prevents the oligarchy from sleeping tightly at night, it seems. In the process of demonising the NO, they are paying me, personally, a huge compliment. This is why/how:

Kathimerini, the official organ of Greece’s oligarchy and the local representative of the troika’s collective will, has (just as they did a year ago, on the first OXI/NO anniversary) chosen to portray the Greeks’ NO as reckless folly. To build up their argument, they begin with a correct hypothesis: The only viable alternative to surrendering to the troika (i.e. to ignore the NO vote and turn it into a YES, which is what Alexis Tsipras did on the night of that famous referendum), was to implement the parallel payments system that I had been devising since at least February 2014 (see this).

So, to ‘demonstrate’ that the NO was foolish and dangerous, Kathimerini is trying its hardest to portray my parallel payments system as amateurish and sure to fail. In today’s edition, they seize up0n a presentation by my close aide, Glenn Kim, to continue along the lines of two distortions that they have invested a great deal of time and energy in:

Distortion 1: My parallel payment system was clandestine and only exposed by their investigative reporting – when, in reality, they only know of it because I told the world about it – in response to accusations I had entered into negotiations without a Plan B. (See this article in the Financial Times, less than a month after I resigned the Ministry of Finance.)

Distortion 2:  That I was designing a parallel currency – when, in reality, I had rejected a parallel currency from the outset, opting instead for a parallel payment system. (Nb. journalists incapable of distinguishing between a payments system and a currency should perhaps disqualify themselves from this debate!)

In short

Kathimerini have a point: Either the parallel payments system I was designing, along with Glenn Kim and other members of my team, represented a good alternative to a 3rd predatory debt-deflationary ‘bailout’ loan, or it was dangerous folly. I was convinced, and still believe strongly, – as do other analysts (e.g. Wolfgang Munchau in the Financial Times) – that the activation of my payments system would be the by far preferable option from the perspective of a crushing majority of Greeks and of the country’s long-term interests.

In a functioning liberal democracy, it would be interesting to conduct this debate calmly, logically but passionately. Alas, in a debtor’s colony, that is today’s Greece, ruled over by  unscrupulous lenders and unfathomable oligarchs, given voice by newspapers like Kathimerini, it is impossible to have this conversation with the powers-that-be. For they are only interested in demonising anything and anyone that stands in their way. That 62% NO vote, and the parallel payments system that could support it, sticks to their throats like thorns. And they react violently, via propaganda, alternative-news, truth reversal and monumental distortion. All we can do, as sensible democrats, is remain calm and stick to the issues.

To this purpose, I copy below two extracts from Chapter 4 of my recent book, Adults in the Room, pertaining to the parallel payments system that I was about to implement in 2015 in support of our people’s NO. The first extract relates the manner in which I presented the concept of the parallel payments system to Syriza’s leadership one night in November 2014; the same meeting in which Alexis Tsipras offered me the Ministry of Finance. The second extract explains the great difference between a payment system and a currency (that Kathimerini’s journalists seem incapable of grasping), as well as the reason I opposed capital controls.

 

1st Extract from CHAPTER 4 – Subsection: A parallel payments system

The scheme I outlined, alluded to in June 2012 … was based on theoretical work I had done previously on how fiscally stressed eurozone governments could gain some room for manoeuvre through a novel utilization of their tax office websites. The gist of it was simple.

Suppose that the state owes Company A €1 million but is delaying payment due to the state’s liquidity squeeze. Suppose also that Company A owes €30,000 to Jill, one of its employees, plus another €500,000 to Company B, which supplied it with raw materials. Meanwhile, Jill and Company B also owe, respectively, €10,000 and €200,000 in taxes to the state. Now imagine that the tax office creates a reserve account for each taxpayer (per tax file number, to be precise), including for Companies A and B and Jill. The state can then just ‘deposit’ €1 million into Company A’s reserve account simply by typing it in and provide each taxpayer with a PIN to be used to transfer ‘funds’ from one taxpayer’s reserve account to another. Company A could then transfer €30,000 to Jill’s reserve account and €500,000 to Company B’s reserve account, which Jill and Company B could then use to repay the €10,000 and €200,000 they respectively owe the state in tax arrears. The immediate cancellation of many arrears would have been thus effected.

Such a system would be great to have in Portugal, in Italy, indeed in France even during the best of times, but it would be critical in Greece during the emergency of an ECB-enforced bank holiday, allowing all sorts of transactions to continue, not just those with the state. For example, pensions could be partly paid into a pensioner’s tax office reserve account, and the pensioner could then transfer a part of that sum to, say, her landlord, who would also have tax to pay. Even though these credits could not be withdrawn from the system as cash, the scheme would continue to work for as long as the state continued to accept the credits in lieu of tax. And it could work remarkably well if it were developed further in two ways.

Every Greek citizen already has an identity card. Imagine if this were reissued as a smart card featuring a microchip[WH1]  similar to those in modern debit and credit cards. The ID cards of pensioners, public-sector workers, people on benefits, government suppliers – anyone who has financial dealings with the state – could be linked to their tax office reserve accounts and used to pay for goods and services at supermarkets, petrol stations and the like. In other words, even if the banks were to close down, even if the state was rendered illiquid, the government could still meet its obligations simply by assigning tax credits to people’s ID cards – as long as the total value credited did not run the government into a fiscal deficit, of course.

Second, the same system could be used to allow the government to borrow from Greek citizens, thus bypassing the commercial banks, the hostile and suspicious money markets and, of course, the troika. As well as receiving tax credits from the state, citizens could be given the option to buy credits from the tax office online, using web banking linked to their normal bank accounts. Why would they want to do this? Because the government would offer them a discount of, say, 10 per cent, if they later used those credits to pay their taxes, say, a year down the line. The state would in effect be borrowing from its citizens at an interest rate (10 per cent) that no European can get from any bank these days. As long as the total level of tax credits sold by the government was capped and fully transparent, the result would be a fiscally responsible increase in government liquidity, greater freedom from the troika and thus a shorter path to the ultimate goal of a viable new agreement with the EU and the IMF.

Seemingly impressed, Dragasakis asked me to produce a written blueprint for this scheme, while Alexis and Pappas appeared soothed by the thought of the precious time it would buy them after a rupture with the creditors. Within forty-eight hours of my return to Austin I had sent a ten-page technical blueprint to Pappas to pass on to Alexis and Dragasakis.

Let’s briefly fast-forward four months to March 2015 and to a cabinet meeting of the Syriza government with Alexis, as prime minister, in the chair. After an assessment of the confrontation with the troika that had begun with a vengeance on day one, just as anticipated, I outlined a bill my ministry had tabled in parliament to combat the humanitarian crisis: debit cards would be issued to three hundred thousand families living below the poverty line, with a credit of a few hundred euros per month to cover their basic needs.

‘But these cards are just the beginning,’ I said. ‘Soon they could replace ID cards and provide the basis of a payments system that functions in parallel with the banks.’

After I explained how the system would work, I outlined its many advantages: it would give the government more fiscal space, support the poor without subjecting them to the stigma of using coupons and, above all, signal to the troika that Greece had a payments system that would allow our economy to function even if they closed down our banks. Lastly, I pointed out that if the troika decided to push Greece out of the eurozone, as the German finance minister had been wanting to do for years,[1] this same payment system could be redenominated to a new currency at the press of a button.

When the cabinet meeting was adjourned, most of the ministers present approached me to express their enthusiasm, some patting me on the back, others embracing me, one telling me that she was moved and inspired.

Five months later, after my resignation, the press lambasted me for having entered into a tough negotiation without a back-up plan. For days I was mocked in the media not just by opposition politicians but also by many Syriza MPs for walking into the lion’s den without a strategy for what to do if the banks were shut down. I waited to see if Alexis or anyone else in the cabinet came forward to put the record straight. None did. So, during a teleconference conducted by David Marsh of the Official Monetary and Financial Institutions Forum in which I was replying to questions on what had gone wrong with the Greek government’s negotiations with the EU and the IMF I made known my plans for a parallel payments system.

The discussion was supposedly being held under the Chatham House Rule[YV2] , but this convention was ignored. Recordings of my entire presentation were soon made public. Immediately those same journalists and politicians who had been ridiculing me for not having a Plan B suddenly accused me of the direct opposite: varoufakis’s secret grexit plan was a typical headline, suggesting that I had gone behind Alexis’s back to engineer a devilish plot for getting Greece out of the euro. Calls to indict me on criminal charges began to mount. Indeed, while these lines are being written a charge of high treason is hanging over me in Greece’s parliament for undermining Prime Minister Tsipras by means of a ‘secret plot’.

It is a source of personal pride and joy to me that the troika’s cheerleaders within Greece use every opportunity they can to undermine me. I consider their attacks a badge of honour, conferred for having dared to say no to their demands in the Eurogroup. But to have former cabinet colleagues, those very same people who filed past me to praise my proposed payments system, either pretend they have never heard of it or join in with the denunciations fills me only with sadness.[WH3]

2nd Extract from CHAPTER 4 – Subsection: Rejecting the enemy’s weapons

Many of my economist friends – who suspected that I was about to land the worst job in the universe – wrote to me, emailed and phoned to lend support. Some suggested that on my first day in office I should introduce capital controls. That is, rather than wait for the ECB to close down our banks and ATMs on the grounds of halting the very bank run that they had begun, why not pre-empt them by slapping restrictions on how much cash depositors could withdraw from their accounts or wire abroad? The idea was that by slowing the bank run we could buy more time before the banks were closed in which to negotiate under calmer circumstances. There were three reasons for rejecting this counsel.

The first was that imposing capital controls would have been the obvious first step of a party that intended to return to the national currency in order to devalue it and thus gain competitiveness: in that case, introducing capital controls would be essential to prevent the outflow of money caused by the expected devaluation. In other words, introducing capital controls would have been the right move only if we were intending to leave the eurozone – to opt for Grexit – and would therefore have contradicted both my negotiating aims and my strategy for signalling credibly what these aims were. Moreover, even if we managed to convince Brussels of our sincere desire to remain within the euro, capital controls would signal a willingness to become second-rate citizens of the eurozone, as stragglers who had euros but who could not do as they pleased with them. My intention was to signal the precise opposite.

The second reason was that the time available for negotiations was fixed by our debt repayment schedule, so capital controls would not actually buy us any time. These repayments were due to begin in April 2015 and continue until August, which demanded a new agreement by June 2015 at the very latest. Even if I could have waved a magic wand to stop the bank run dead, the negotiations would still have to be completed within four to five months at the very most. Capital controls would not change this one iota.

The third reason was that capital controls are inconsistent with monetary union, whose spirit and reality they violate. The whole point of the eurozone or any common currency area is that money is free to move unimpeded. If I were to introduce capital controls on day one of our administration, how could I censure the ECB for threatening us with them? The moment I did so, all the accusations against me and the Syriza government – of being anti-European, of preparing Greece for Grexit, of undermining the indivisibility of the eurozone – would be vindicated. Moreover, our own people would be puzzled: why is a government pressing for a good agreement within a common currency area stopping us from getting our money out of our own bank accounts or sending it to other countries in the same monetary union? The blame game would have been lost before the negotiations even started.

Another suggestion for helping a Syriza government buy time during the negotiations came from, among others, Thomas Mayer, formerly chief economist at Deutsche Bank. His idea was to introduce a second currency parallel to the euro within Greece in order to create more liquidity and space for us to manoeuvre. It was an interesting idea but one I had actually considered and rejected back in 2010 as a solution to the euro crisis.[2] Its gist was that wage rises, aimed at reversing austerity, be awarded in a new currency backed by government debt. The new currency would of course devalue immediately in relation to the euro. Thus, while Greek workers’ pay packets and pensions would increase a little, Greek labour, as measured in euros, would devalue in relation to German, French or Portuguese labour, making Greece more competitive. [WH4]

I gave Thomas Mayer[YV5]  two reasons why I could not endorse a parallel currency. First, ‘Parties and interests opposed to us are already creating an atmosphere of terror by claiming that we have a hidden agenda to bring Greece out of the euro, plunder people’s savings and put Greece on the road to a new Argentina. Your proposal’s propaganda value to our opponents would tend to infinity.’ Second, there was no need for it because the parallel payments system that I was working on provided us with the flexibility we required.

Months later it struck me that these two measures – capital controls and a parallel currency – would be wielded by Germany’s finance minister, Dr Wolfgang Schäuble, against me. Rejecting them as the enemy’s weapons had been vindicated, and yet, soon after the government’s surrender and my resignation I was accused of devising diabolical plans to introduce them both.

C’est la vie in Bailoutistan.

ENDNOTES

[1] A former PASOK finance minister reported in 2011 that Wolfgang Schäuble had expressed his preference for Greece to exit the euro and return to the drachma. My conversations with Dr Schäuble, described fully in following chapters, confirmed this.

[2] I met Thomas Mayer at the conference in Florence that I attended in November 2014, the day before flying to Athens for the pivotal meeting with Alexis, Pappas and Dragasakis. We had a long, interesting conversation about the eurozone and exchanged details. He called his parallel currency solution the G-euro. Other advocates of a parallel currency included Dimitri Papadimitriou, who led the Levy Institute at Bard College.

Επέτειος Δημοψηφίσματος & παράλληλο σύστημα πληρωμών – οι επετειακές διαστρεβλώσεις της “Καθημερινής” επιβεβαίωση της σημασίας εκείνου του σχεδίου

Επέτειος του μεγαλειώδους δημοψηφίσματος σήμερα και η τρόικα εσωτερικού κάνει, άλλη μια φορά, ό,τι μπορεί να αμαυρώσει την θύμηση εκείνης της γιορτής της δημοκρατίας νομιμοποιώντας τον παραγκωνισμό του 62% του ελληνικού λαού που τόλμησε να πει ΟΧΙ.

Άλλη μια φορά, το επίσημο όργανο της τρόικας εσωτερικού, η Καθημερινή, επιλέγει την επέτειο του δημοψηφίσματος για να πείσει το κοινό της πως η καταστροφή της χώρας ήταν η μόνη εναλλακτική της μετατροπής του ΟΧΙ σε ΝΑΙ.

Για να στοιχειοθετήσει αυτό το επιχείρημα με τιμά θέτωντας το ερώτημα: “Ποια ήταν η εναλλακτική στο ΝΑΙ;” – παραθέτοντας την (ορθή) απάντηση: ηΗεφαρμογή του συστήματος πληρωμών που σχεδίαζε ο Βαρουφάκης και η ομάδα του. Κατόπιν, στην φιλότιμη προσπάθεια αποδόμησης (για να μην πω δαινονοποίησης) του εν λόγω σχεδίου προβαίνει σε δύο κύριες διαστρεβλώσεις: πρώτον, παρουσιάζει το σχέδιο μου ως κάτι το διαβολικό που “ξεσπέπασε” η καλή εφημερίδα και, δεύτερον, ως πρόταση παράλληλου νομίσματος.

Στην πραγματικότητα, ο μόνος λόγος που γνωρίζουν οι δημοσιογράφοι της Καθημερινής για το παράλληλο σύστημα που σχεδίαζα είναι γιατί το έμαθαν από εμένα – κι όχι από διαρροή ή δική τους δημοσιογραφική έρευνα. (Π.χ. άρθρο μου του Φεβρουαρίου 2014 για την χρήση ψηφιακών μέσων στην δημιουργία παράλληλου συστήματος πληρωμών εντός της Ευρωζώνης, άρθρο μου στους Financial Times αμέσως μετά την παραίτησή μου από το υπουργείο στο οποίο περιγράφω ακριβώς το εν λόγω σήστημα). Περαιτέρω, συνεχίζοντας να το περιγράφουν ως παράλληλο νόμισμα – κι όχι ως παράλληλο σύστημα πληρωμών – παρουσιάζονται είτε ως αδαείς (που δεν καταννοούν την ειδοποιό διαφορά μεταξύ νομίσματος και συστήματος πληρωμών) είτε ως σκοπίμως διαστρεβλωτές. (Ας κρίνει ο αναγνώστης ποιο από τα δύο ισχύει.)

Εν κατακλείδι

Η Καθημερινή έχει δίκιο σε ένα: Είτε το παράλληλο σύστημα πληρωμών που σχεδίαζα να εφαρμόσω με την ομάδα μου (της οποίας ο Glenn Kim ήταν επιφανές μέλος) αποτελούσε μια πραγματική εναλλακτική στην συνθηκολόγηση στο 3ο Μνημόνιο που καταστρέφει την χώρα – είτε ήταν μια επικίνδυνη ανοησία. Πίστευα και πιστεύω, όπως πιστεύουν πολλοί άλλοι σοβαροί αναλυτές π.χ. ο Wolfgang Munchau των Financial Times, ότι η ενεργοποίηση του παράλληλου συστήματος πληρωμών ήταν σαφώς καλύτερη επιλογή για την συντριπτική πλειοψηφία των ελλήνων, και για την χώρα μακροπρόθεσμα, από τον ζουρλομανδύα ενός ακόμα Μνημονίου, και όσων άλλων έπονται.

Σε μια δημοκρατία, αυτή θα ήταν μια ενδιαφέρουσα συζήτηση. Στην χρεοδουλοπαροικία μας όμως, όπου το επίσημο όργανο της τρόικας εσωτερικού – η Καθημερινή – ενδιαφέρεται μόνο για την δαιμονοποίηση του μόνου εναλλκτικού σχεδίου που διέθετε η χώρα, οι μετριοπαθείς δημοκράτες δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτ’ άλλο από το να παραμείνουμε ψύχραιμοι και προσηλωμένοι στις αρχές του αυθεντικού διαλόγου, λέγοντας την αλήθεια, ξανά και ξανά.

Προς αυτή την κατεύθυνση παραθέτω πιο κάτω δύο αποσπάσματα από το Κεφάλαιο 4 του νέου μου βιβλίου ΑΝΙΚΗΤΟΙ ΗΤΤΗΜΕΝΟΙ που θα κυκλοφορήσει σύντομα από τις εκδόσεις Πατάκη (κυκλοφορεί ήδη στο εξωτερικό στα αγγλικά ως ADULTS IN THE ROOM).

Το πρώτο απόσπασμα αφορά την περιγραφή του συστήματος παράλληλων πληρωμών όπως την έκανα ένα βράδυ του Νοεμβρίου 2014 στο διαμέρισμα του Αλέξη Τσίπρα, παρουσία των Νίκου Παππά και Γιάννη Δραγασάκη (το βράδυ που μου έκαναν την πρόταση ανάληψης του υπουργείου οικονομικών σε περίπτωση εκλογικής νίκης του Σύριζα) – και λιγότερο από τρεις μήνες μετά στο υπουργικό συμβούλιο.

Το δεύτερο  απόσπασμα εξηγεί την μεγάλη διαφορά αυτού του πρότεινα (παράλληλο σύστημα πληρωμών) από ένα παράλληλο νόμισμα (το οποίο είχα απορρίψει – βλ. πιο κάτω). Να δούμε αν αυτή την φορά οι καλοί δημοσιογράφοι της Καθημερινής καταφέρουν να κατανοήσουν την διαφορά!

Απόσπασμα πρώτο από το Κεφάλαιο 4: Παράλληλο σύστημα πληρωμών, βασισμένο στο TAXISnet

Το να υπάρχει μέσο, ή όπλο, αποτρεπτικό δεν αρκούσε βέβαια. Αν και ήταν σίγουρο ότι η ΕΚΤ θα δίσταζε να κλείσει τις ελληνικές τράπεζες εφόσον η ελληνική κυβέρνηση σηματοδοτούσε ότι ένα τέτοιο κλείσιμο θα πυροδοτούσε κούρεμα στα ομόλογα SMP το οποίο, με την σειρά του, θα έθετε υπό αμφισβήτηση το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ, και το ευρώ γενικότερα, κανείς δεν μπορούσε να εγγυηθεί ότι η ΕΚΤ δεν θα τις έκλεινε. Άλλωστε οι θεσμοί της Ευρώπης έχουν μακρά παράδοση στις αυτο-κατααστροφικές κινήσεις. Αυτή η σκέψη οδηγούσε στο συμπέρασμα ότι μια κυβέρνηση Σύριζα έπρεπε να είναι προετοιμασμένη για την περίπτωση που η ΕΚΤ έκλεινε τις ελληνικές τράπεζες. Το μέγα ερώτημα ήταν: Υπήρχε τρόπος να κρατηθεί η Ελλάδα εντός της ευρωζώνης σε μια τέτοια περίπτωση;

Το ερώτημα αυτό ήταν, και παραμένει, καίριο. Αν δεν υπήρχε τρόπος να διατηρηθεί η χώρα στην ευρωζώνη με κλειστές τις τράπεζες, τότε το Grexit θα ήταν αναπόφευκτο την στιγμή που η ΕΚΤ ανακοίνωνε την διακοπή της παροχής ρευστότητας, μέσω του ELA, στις ελληνικές τράπεζες. Σε αυτή την περίπτωση, η κυβέρνηση δεν θα είχε εναλλακτική από το να εκδώσει δικό της χρήμα, βγάζοντας την Ελλάδα από το ευρώ. Αν όμως υπήρχε υπήρχε τρόπος να διατηρηθεί η χώρα στην ευρωζώνη με κλειστές τις τράπεζες, τότε τα πράγματα άλλαζαν. Το επιχείρημά μου, εκείνο το βράδυ στο διαμέρισμα του Αλέξη, ήταν ότι υπήρχε! Ποιος; Η δημιουργία ενός παράλληλου συστήματος πληρωμών, βασισμένο στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Οικονομικών TAXISnet, που θα επέτρεπε την συνέχιση των συναλλαγών, σε ευρώ, ακόμα κι αν τρόικα και ΕΚΤ μας έκλειναν τις τράπεζες.

Αφού, λοιπόν, εξήγησα στον Αλέξη, στον Δραγασάκη και στον Παππά το αποτρεπτικό μας όπλο (τα ομόλογα SMP), προχώρησα στην περιγραφή του παράλληλου συστήματος πληρωμών που μπορούσε να μας κρατήσει ζωντανούς στην ευρωζώνη, τουλάχιστον για όσο καιρό χρειαζόταν έως ότου η τρόικα άρχιζε να διαπραγματεύεται καλή τη πίστη. «Σήμερα», τους είπα, «ο κάθε φορολογούμενος, το κάθε ΑΦΜ, διαθέτει, εν δυνάμει, χρεωστικό λογαριασμό στο TAXISnet στον οποίο καταβάλει του φόρους που του αναλογούν κάνωντας μεταβίβαση (π.χ. μέσω Web Banking) από τον τραπεζικό λογαριασμό του. Το μόνο που χρειάζεται είναι να δώσουμε σε κάθε φορολογούμενο την δυνατότητα, μ’ ένα PIN, να μεταφέρει πιστωτικές μονάδες από το ΑΦΜ του σε οποιοδήποτε άλλο ΑΦΜ στην επικράτεια.»

Για να το κάνω πιο λιανά, έδωσα το εξής παράδειγμα: Π.χ., έστω ληξιπρόθεσμη οφειλή του δημοσίου προς την Εταιρεία Άλφα ύψους €200.000. Έστω ακόμα ότι η Εταιρεία Άλφα χρωστά €50.000 στην Εταιρεία Βήτα και μισθό ύψους €2000 στον Υπάλληλο Κώστα. Παράλληλα, η Εταιρεία Βήτα χρωστά πάνω από €48.000 στην Εφορία και €2000 στην Υπάλληλο Άννα η οποία, με την σειρά της, χρωστά €800 στον φίλο της τον Γιώργο που, και αυτός, έχει να πληρώσει φόρους άνω των €800 στο κράτος. Ας δούμε τι θα γινόταν αν το δημόσιο ενέγραφε πίστωση €200.000 (απλά δακτυλογραφώντας το νούμερο αυτό) στο ΑΦΜ της Εταιρείας Άλφα και παρείχε σε κάθε φορολογούμενο ένα PIN με το οποίο θα μπορεί να μεταφέρει αυτές τις πιστώσεις από το δικό του ΑΦΜ σε όποιο άλλο ΑΦΜ θέλει. Έχοντας λάβει πίστωση €200.000, η Άλφα έχει κάθε λόγο να χρησιμοποιήσει το PIN της για να μεταφέρει €50.000 στο ΑΦΜ της Εταιρείας Βήτα και €2000 στο ΑΦΜ του Κώστα. Τώρα, η Εταιρεία Βήτα έχει κι αυτή λόγο να μεταφέρει €48.000 πίσω στην Εφορία και €2000 στην Άννα, η οποία με την σειρά της χρησιμοποιεί το PIN της για να μεταφέρει €800 στον φίλο της τον Γιώργο ο οποίος, με την σειρά του κι αυτός αποπληρώνει κάποιους από τους φόρους που χρωστά!

Ένα τέτοιο σύστημα θα ήταν χρήσιμο να υπάρχει σε όλες τις χώρες της ευρωζώνης, από την Πορτογαλία μέχρι την Φινλανδία και από την Ιρλανδία μέχρι την Ιταλία. Για την Ελλάδα, βέβαια, θα ήταν θείο δώρο, δεδομένων των ληξιπρόθεσμων οφειλών όλων προς όλους. Πέραν όμως αυτών των χρήσεων, υπήρχαν κι άλλοι δύο λόγοι που το εν λόγω σύστημα πληρωμών ήταν, και είναι, απαραίτητο για την χώρα μας.

Ο πρώτος λόγος είναι επειδή θα μας έδινε την δυνατότητα να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικότερα ένα απότομο κλείσιμο τραπεζών από την ΕΚΤ, με παράλληλη ασφυξία ρευστότητας του δημοσίου. Πολύ εύκολα, εάν έκλειναν οι τράπεζες και κατέρρεε η ρευστότητα κράτους και ιδιωτών, θα μπορούσε το σύστημα αυτό να διευκολύνει τις συναλλαγές και να κρατήσει την αγορά ζωντανή υπό συνθήκες έκτακτης ανάγκης. Π.χ. συντάξεις και μισθοί θα μπορούσαν, μερικώς, να κατατίθενται στους λογαριασμούς του TAXISnet, από όπου οι ιδιώτες θα μπορούσαν να πληρώνουν αλλήλους. Στον βαθμό που όλοι, και τα σούπερμαρκετ, έχουν να πληρώνουν φόρους, όλοι θα δέχονταν (ιδίως σε περίοδο χαμηλής ρευστότητας μετρητών) αυτές τις πληρωμές.

Ο δεύτερος λόγος ήταν πιο μακροπρόθεσμος: Έχοντας πρώτα εξοικειωθεί με αυτό το σύστημα πληρωμών, οι πολίτες στους οποίους το κράτος δεν χρωστά χρήματα, κι έτσι ο λογαριασμός τους στο τέτοιες TAXISnet είναι μηδενικός, θα μπορούσαν να μεταφέρουν χρήματα από τον τραπεζικό τους λογαριασμό στον λογαριασμό που τους παρέχει το κράτος στο TAXISnet – ουσιαστικά δανείζοντας το κράτος. Γιατί να το κάνουν; Γιατί να μεταφέρουν τα χρήματά τους από την τράπεζα στο κλειστό κύκλωμα του TAXISnet;

Επειδή το κράτος θα έκανε στους πολίτες την εξής προσφορά: «Κάθε, π.χ., 1000 ευρώ που μεταφέρετε σήμερα από την τράπεζά σας στον λογαριασμό σας στο TAXISnet ένα χρόνο αργότερα θα αποπληρώνουν 1.100 ευρώ φόρων– μια έκπτωση δηλαδή φόρων (εισοδήματος, ΦΠΑ, εταιρικών, τέλη κυκλοφορίας κλπ) που αντιστοιχεί σε αστρονομικό επιτόκιο της τάξης του 10%.» Έτσι, εν καιρώ, το παράλληλο σύστημα πληρωμών θα έδινε την δυνατότητα στο κράτος να δανείζεται χρήματα απ’ ευθείας από τους πολίτες του, χωρίς την διαμεσολάβιση των επιτήδειων χρηματιστών, των τραπεζών και, βεβαίως, της ΕΚΤ. Εφόσον το κράτος κρατούσε το μέγεθος τέτοιου δανεισμού εντός λογικών ορίων, και το σύστημα λειτουργούσε υπό καθεστώς διαφάνειας, θα αποτελούσε εξαιρετικό εργαλείο στα χέρια μιας νέας κυβέρνησης που πάσχιζε να δημιουργήσει δικές της μορφές ρευστότητας με απώτερο στόχο την ενίσχυση της διαπραγματευτικής της δύναμης προς την κατεύθυνση μίας βιώσιμης συμφωνίας εντός της ευρωζώνης.

Ο Αλέξης και ο Παππάς έδειχναν, αν όχι ανακουφισμένοι, πάντως ικανοποιημένοι με την ιδέα ότι υπήρχαν τρόποι να δημιουργηθεί ρευστότητα, σε ευρώ, ικανή να τους δώσει βαθμούς ελευθερίας σε περίπτωση που η ΕΚΤ έκλεινε τις τράπεζες. Ο Δραγασάκης, αφού άκουσε προσεκτικά την περιγραφή του παράλληλου συστήματος, μου ζήτησε να του την στείλω εγγράφως για να την μελετήσει, κάτι που με ευχαρίστησε. Πράγματι, την επόμενη μέρα, έχοντας μόλις αφιχθεί στο Όστιν έκατσα και ξαναέγραψα, σε λιγότερο τεχνική γλώσσα, ενδελεχή δεκασέλιδη περιγραφή του συστήματος παράλληλων πληρωμών, το οποίο έστειλα στον Παππά ζητώντας του να το μεταφέρει στον Αλέξη και στον Δραγασάκη.

Σε αυτό το σημείο αξίζει μια παρένθεση, ένα άλμα τέσσερεις μήνες αργότερα, στον Μάρτιο του 2015 και σε συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου υπό την προεδρία του πρωθυπουργού, πλέον, Αλέξη Τσίπρα. Μετά από μια δική του ανασκόπιση της έως τότε σύγκρουσής μας με την τρόικα, μου ζητήθηκε να εισηγηθώ το νομοσχέδιο για την καταπολέμιση της ανθρωπιστικής κρίσης. Εξήγησα πως, σε πρώτο στάδιο, είμασταν έτοιμοι να εκδώσουμε χρεωστικές κάρτες που περιείχαν μερικές εκατοντάδες ευρώ μηνιαίως και οι οποίες θα μοιράζονταν σε τρακόσιες περίπου χιλάδες οικογενειών που βρίσκονταν πολύ κάτω από το όριο της φτώχειας. «Αυτές οι χρεωστικές κάρτες», συνέχισα «είναι μόνον η αρχή. Σύντομα θα αντικαταστούσαν, πρότεινα, τις αστυνομικές ταυτότητες και, έτσι, θα μετατρέπονταν στην βάση για την πλήρη επέκταση του παράλληλου συστήματος πληρωμών. Πολύ γρήγορα, μάλιστα, δεν θα χρειάζονται καν αυτές οι πλαστικές κάρτες καθώς η λειτουργία τους θα μπορούσε να γίνεται με εφαρμογή κινητών τηλεφώνων – όπως εκείνες του Apple Pay ή του Google Wallet.»

Αφού εξήγησα την λειτουργία του (βλ. προηγούμενες παραγράφους), αναφέρθηκα στα πολλά του πλεονεκτήματα:

Δίνει την δυνατότητα στο κράτος και τους ιδιώτες να αλληλο-ακυρώσουν ληξιπρόθεσμες οφειλές του δημοσίου στους ιδιώτες, των ιδιωτών στο δημόσιο, αλλά και των ιδιωτών μεταξύ τους
Απελευθερώνει «κανονικά» ευρώ τόσο του δημόσιου τομέα όσο και των ιδιωτών
Δημιουργεί νέο δημοσιονονομικό «χώρο» (ή βαθμούς ελευθερίας) για την κυβέρνηση, π.χ. της επιτρέπει να χρηματοδοτεί φτωχούς ανθρώπους να κάνουν πληρωμές στα σουπερμάρκετ χωρίς κανένα στίγμα (καθώς όλοι οι πολίτες θα έφεραν αυτές τις κάρτες, και θα μπορούσαν να πληρώνουν με αυτές)
Επιτρέπει στο κράτος να δανείζεται απ’ ευθείας από τους πολίτες, από μικρά μέχρι μεγάλα ποσά, παρακάμπτοντας τις «αγορές» και προσφέροντας σημαντικές φοροαπαλλαγές στους πολίτες
Υπερβαίνει το τραπεζικό σύστημα, με σημαντική μείωση του κόστους των συναλλαγών για τους ιδιώτες καθώς αναιρεί το μονοπώλιο των τραπεζιτών απέναντι στην κοινωνία και στο σύστημα πληρωμών πάνω στο οποίο βασίζεται η οικονομική ζωή
Δημιουργεί ένα παράλληλο ηλεκτρονικό-διαδικτυακό ευρώ το οποίο, αντίθετα με τα «κανονικά» ευρώ, μπορεί με το πάτημα ενός κουμπιού – σε μια έκτακτη κατάσταση – να μετατραπούν σε άλλο νόμισμα. Έτσι σηματοδοτεί στην τρόικα ότι, εάν προχωρήσει στο κλείσιμο των τραπεζών ή στην εκπαραθύρωση της Ελλάδα από το ευρώ, το ίδιο σύστημα πληρωμών θα μπορούσε να μετατραπεί σε εναλλακτικό εθνικό νόμισμα εν ριπή οφθαλμού.

«Δεν θέλουμε σε καμία περίπτωση να βγούμε από το ευρώ», επιβεβαίωσα. «Όμως, έχει σημασία να γνωρίζουν οι δανειστές πως δεν θα σταματήσουν οι συναλλαγές αν προσπαθήσουν να μας στραγγαλίσουν κλείνοντας τις τράπεζες – πως και το πρόγραμμα ανθρωπιστικής κρίσης μπορούμε να τρέξουμε και συναλλαγές μεταξύ ιδιωτών μπορούμε να υποστηρίζουμε. Κι αν το γνωρίζουν αυτό, μειώνεται η άνεση με την οποία θα προσπαθήσουν να μας στραγγαλίσουν καθώς δεν θα μπορούν να βασιστούν πλέον στην πεποίθηση ότι απειλώντας μας με κλείσιμο τραπεζών εμείς θα κάνουμε πίσω, θα συνθηκολογήσουμε όσον αφορά το μέγα ζητούμενο, την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους.»

Όταν το υπουργικό συμβούλιο ολοκληρώθηκε, οι περισσότεροι υπουργοί με πλησίασαν για να εκφράσουν τον ενθουσιασμό τους για το παράλληλο σύστημα πληρωμών που τους παρουσίασα, κάποιοι μάλιστα χτυπώντας με στην πλάτη λέγοντας ότι η παρουσίαση τους ενδυνάμωσε, εμψύχωσε και, γενικότερα, εντυπωσίασε.

Πέντε μήνες αργότερα, μετά την παραίτησή μου, ο συστημικός τύπος οργίασε εναντίον μου, ως μέρος της στρατηγικής της τρόικας εσωτερικού να δαιμονοποιήσει το ΟΧΙ του δημοψηφίσματος και όσους συνέχισαν να το τιμούν. Αρχικά, με χαρακτήριζαν ανόητο κατηγορώντας με ότι πήγαινα κατ’ ευθείαν στο στόμα του λύκου, στο Eurogroup, χωρίς σχέδιο αποτροπής του κλεισίματος των τραπεζών και χωρίς σχέδιο για την περίπτωση που μας έκλειναν τις τράπεζες. Κανείς από τους συντρόφους μου που είχαν παραβρεθεί σε εκείνο το υπουργικό συμβούλιο δεν είπε κουβέντα. Έτσι, αποφάσισα να διαρρεύσω ο ίδιος τα σχέδια αποτροπής (που βασίζονταν στο κούρεμα των ομολόγων SMP κατοχής της ΕΚΤ – βλ. σελ. ΧΧΧ) και παράλληλου συστήματος πληρωμών.

Τότε συνέβη το εξής καταπληκτικό: Οι ίδιοι δημοσιογράφοι και αντιπολιτευόμενοι πολιτικοί που έλεγαν «ο γελοίος ο Βαρουφάκης πήγαινε στα Eurogroup χωρίς σχέδιο αποτροπής του κλεισίματος των τραπεζών, χωρίς Σχέδιο Β σε περίπτωση κλεισίματος των τραπεζών» ξάφνου εξαπέλυσαν νέα κατηγορία: «Ο προδότης Βαρουφάκης σφετερίστηκε την θέση του καταστρώνοντας πίσω από την πλάτη του πρωθυπουργού και του υπουργικού συμβουλίου, υποχθόνιο Σχέδιο Β εναντίον του εθνικού νομίσματος, του ευρώ!» Και πάλι κανείς από τους υπουργούς που, μήνες μόλις πριν, δήλωναν ενθουσιασμένοι με το παράλληλο σύστημα πληρωμών που τους είχα ενδελεχώς παρουσιάσει, σφύριζαν αδιάφορα προσποιούμενοι ότι δεν είχαν ακούσει τίποτα. Κάποιοι μάλιστα προχώρησαν ακόμα περισσότερο, συνηγορώντας προς την αντιπολίτευση και τον συστημικό τύπο ότι έπρεπε να συρθώ ενώπιον ειδικού δικαστηρίου. Πράγματι, απ’ όσο γνωρίζω, ακόμα και τώρα που γράφω αυτές τις γραμμές υπάρχει ενεργή δικογραφία εναντίον μου για σχέδια υπονόμευσης του εθνικού νομίσματος που έκανα… πίσω από την πλάτη του πρωθυπουργού.

Αποτελεί πηγή περηφάνειας και ανάτασης το ότι οι εν Ελλάδι μαζορέτες της τρόικας δεν χάνουν ευκαιρία να με λοιδωρήσουν. Εκλαμβάνω τις διασκεδαστικές κατηγορίες τους ως τιμητικά παράσημα που τα κέρδισα λόγω της αποκοτιάς μου να πω «όχι» στις απαράδεκτες απαιτήσεις της τρόικας και του Eurogroup. Όμως, πρέπει να ομολογήσω την λύπη και απορία που ένιωσα παρακολουθώντας σύντροφους υπουργούς, οι οποίοι σε εκείνο το υπουργικό συμβούλιο παρέλαυναν μπροστά μου για να μου δώσουν συγχαρητήρια για την σύλληψη και εφαρμογή του παράλληλου συστήματος πληρωμών, να αρνούνται ότι γνώριζαν για αυτό και μάλιστα να ενώνουν τις φωνές τους στις κραυγές της τρόικας εσωτερικού που ζητούσαν την κεφαλή μου επί πίνακι.

Προσέξτε ότι αυτές οι πιστώσεις είναι εγκλωβισμένες εντός του TAXISnet. Η Εταιρεία Άλφα, λοιπόν, δεν μπορεί να τα τραβήξει μετρητά. Για αυτό έχει κάθε λόγο να τα μεταφέρει στο ΑΦΜ της Εταιρείας Β.

Ήταν η εφαρμογή της ιδέας που πρωτοεκφράστηκε στο σχέδιο πέντες σημείων, που κατέθεσα στην ηγεσία του Σύριζα το 2012.

Απόσπασμα δεύτερο από το Κεφάλαιο 4: Απορρίπτοντας τα όπλα του εχθρού: capital controls & παράλληλο νόμισμα

Πολλοί φίλοι μου οικονομολόγοι, που έβλεπαν ότι επρόκειτο να αναλάβω την χειρότερη δουλειά στον πλανήτη, προσπάθησαν, με επιστολές, μέιλ και τηλεφωνήματα, να εκφράσουν την στήριξή τους. Κάποιοι εκτιμούσαν ότι θα έπρεπε να επιβάλω κεφαλαιακούς περιορισμούς (capital controls) ήδη από την πρώτη μέρα της θητείας μου, δηλαδή να μην περιμένω την ΕΚΤ να κλείσει τις τράπεζες και τα ΑΤΜ μας με τη δικαιολογία της ανάσχεσης του τραπεζικού πανικού που εκείνη, η ίδια, είχε ξεκινήσει, αλλά να την προλάβω και να θέσω με δική μου πρωτοβουλία περιορισμούς στις αναλήψεις και στα εμβάσματα σε τράπεζες του εξωτερικού. Η ιδέα τους ήταν να επιβραδυνθεί ο τραπεζικός πανικός με περιοριστικά μέτρα ώστε να κερδίσουμε περισσότερο χρόνο διαπραγμάτευσης σε πιο ήρεμο κλίμα πριν κλείσουν οι τράπεζες. Την απέρριψα για δύο λόγους.

Ο πρώτος ήταν ότι, εντός μιας νομισματικής ένωσης, επιβάλεις χωρίς περιορισμούς στην διακίνηση του χρήματος (capital controls) αν σκοπός σου είναι η έξοδος από την ένωση και η δημιουργία εξ αρχής εθνικού νομίσματος – προκειμένου αυτό το νέο νόμισμα να υποτιμηθεί κι έτσι να κερδηθεί μεγάλη αύξηση της ανταγωνιστικότητας των εγχώριων αγαθών. Πράγματι, τότε είναι απαραίτητη και εκ των ων ουκ άνευ η άμεση επιβολή κεφαλαιακών περιορισμών με σκοπό την αποτροπή της εκροής χρημάτων που θα προκαλούνταν από την αναμενόμενη υποτίμηση. Εν συντομία, η εφαρμογή των capital controls θα ήταν η σωστή κίνηση μόνο αν στόχος μας ήταν το Grexit.

Μόνο που δεν ήταν αυτός ο στόχος μας. Στόχος μας ήταν η ανάκαμψη εντός του ευρώ και επιχείρημά μας στις απειλές της ΕΚΤ και της τρόικας ότι θα μας επέβαλαν capital controls ήταν ότι τέτοιοι περιορισμοί εντός μιας νομισματικής ένωσης δεν συνάδουν με την λογική νομισματικών ενώσεων καθώς δημιουργούν πολλά ευρώ – τα κυπριακά, τα ελληνικά, τα ιταλικά, ανάλογα με το ποια μπορούν και ποια δεν μπορούν να κυκλοφορούν ελεύθερα εντός της ένωσης. Θα ήταν παράλογο εμείς, που στηλιτεύαμε τις απειλές της ΕΚΤ για capital controls εντός της ευρωζώνης, να τα εφαρμόσουμε σε μια περίοδο που πασχίζαμε να διαπραγματευτούμε το δικαίωμα να αναπνέουμε εντός της Ευρωζώνης.

Επιπλέον, ακόμη και αν καταφέρναμε να πείσουμε τις Βρυξέλες ότι θέλαμε πραγματικά να παραμείνουμε στο ευρώ, οι κεφαλαιακοί περιορισμοί θα εκλαμβάνονταν ως προθυμία μας να γίνουμε δευτέρας κατηγορίας πολίτες της ευρωζώνης, βραδυπορούντες που θα έχουν ευρώ, αλλά όχι τη δυνατότητα να τα κάνουν ό,τι θέλουν. Πρόθεσή μου ήταν να δημιουργήσω ακριβώς την αντίθετη εντύπωση.

Επιπλέον, ο λαός μας θα πάθαινε σύγχυση: γιατί μια κυβέρνηση που πιέζει για μια καλή συμφωνία εντός της ζώνης του κοινού νομίσματος μας εμποδίζει να σηκώσουμε τα δικά μας χρήματα μας από τους δικούς μας τραπεζικούς λογαριασμούς και να τα στείλουμε σε άλλες χώρες μέλη της ίδιας νομισματικής ένωσης; Θα χάναμε την αξιοπιστία μας προτού καν ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις.

Ο δεύτερος λόγος ήταν ότι ο διαθέσιμος διαπραγματευτικός χρόνος καθοριζόταν από το πρόγραμμα αποπληρωμών του χρέους μας κατά την διάρκεια του 2015. Οι μεγάλες δόσεις αποπληρωμής που αντιμετωπίζαμε, σύμφωνα με το 2ο Μνημόνιο που είχαν υπογράψει οι προηγούμενες κυβερνήσεις, ξεκινούσαν τον Απρίλιο του 2015 και θα συνεχίζονταν έως τον Αύγουστο, γεγονός που καθιστούσε επιβεβλημένη μια νέα συμφωνία μέχρι τον Ιούνιο του 2015 το αργότερο. Διαφορετικά θα είχαμε επίσημη χρεοκοπία και σύγκρουση μεγατόνων με την τρόικα – μια σύγκρουση που δεν με φόβιζε αλλά την οποία δεν επεδίωκα βέβαια. Υπό αυτό το πρίσμα, τα capital controls έτσι κι αλλιώς δεν θα μας εξασφάλιζαν μεγάλο περιθώριο. Ακόμα κι αν διέθετα μαγικό ραβδί, με το οποίο θα σταματούσα τον τραπεζικό πανικό, και πάλι οι διαπραγματεύσεις θα έπρεπε να ολοκληρωθούν το πολύ μέσα σε τέσσερις-πέντε μήνες. Οι κεφαλαιακοί περιορισμοί δεν θα άλλαζαν κάτι ως προς αυτό.

Άλλη πρόταση, για να βοηθηθεί η κυβέρνηση Σύριζα να κερδίσει χρόνο κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, ήρθε, μεταξύ άλλων, από τον Τόμας Μάγερ, πρώην Chief Economist (επικεφαλής του τμήματος οικονομικών ερευνών) της Deutsche Bank. Πρότεινε να εισαγάγουμε στην Ελλάδα ένα δεύτερο νόμισμα, παράλληλο με το ευρώ (G-euro το ονόμαζε), προκειμένου να δημιουργήσουμε περισσότερη ρευστότητα και ζωτικό χώρο ελιγμών για την κυβέρνησή μας. Ήταν ενδιαφέρουσα ιδέα, αλλά την είχα ήδη εξετάσει και απορρίψει, ως λύση στην κρίση του ευρώ, το 2010 – όπως εξήγησα στον Τόμας τον Νοέμβριο του 2014, στο περιθώριο του διεθνούς συνεδρίου στην Φλωρεντία, στο οποίο παραβρέθηκα μόλις πριν πετάξω για την Αθήνα με σκοπό να συναντηθώ στο διαμέρισμα του Αλέξη με την τριανδρία που, τελικά, μου πρότεινε το Υπουργείο Οικονομικών.

Σύμφωνα με την πρόταση του Μάγιερ για διπλό νόμισμα, αυξήσεις μισθών και συντάξεων μπορούσαν να δοθούν, με στόχο την αναστροφή της λιτότητας, στο νέο νόμισμα που θα στηριζόταν από κυβερνητικό χρέος. Το νέο νόμισμα, φυσικά, θα υποτιμούνταν αμέσως σε σχέση με το ευρώ. Έτσι, ενώ οι μισθοί και οι συντάξεις των Ελλήνων θα σημείωναν μια κάποια αύξηση, η εργασία των Ελλήνων, αποτιμούμενη σε ευρώ, θα υποτιμούνταν σε σχέση με την εργασία των Γερμανών, των Γάλλων ή των Πορτογάλων, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να γίνει πιο ανταγωνιστική.

Έδωσα στον Τόμας Μάγερ δύο λόγους για τους οποίους απέρριπτα, από το 2010, παρόμοιες προτάσεις για διπλό νόμισμα. Πρώτον, «κόμματα και συμφέροντα που είναι εναντίον μας ήδη δημιουργούν μια ατμόσφαιρα τρόμου, ισχυριζόμενα ότι έχουμε κρυφή ατζέντα, να βγάλουμε την Ελλάδα από το ευρώ, να λεηλατήσουμε τις καταθέσεις των πολιτών και να ανοίξουμε τον δρόμο για να γίνει η χώρα μια νέα Αργεντινή. Η προπαγανδιστική αξία που θα είχε η προτασή σου για τους αντιπάλους μας θα έτεινε στο άπειρο». Δεύτερον, δεν υπήρχε καμμία τέτοια ανάγκη, γιατί το παράλληλο σύστημα πληρωμών που επεξεργαζόμουν θα μας παρείχε την προσαρμοστικότητα που χρειαζόμασταν έτσι κι αλλιώς, χωρίς να χρειαστεί να μιλάμε για νέο νόμισμα. Μάλιστα, ο Τόμας Μάγιερ, αφού μελέτησε το σχέδιό μου για ένα παράλληλο σύστημα πληρωμών (αντί για το δικό του παράλληλο νόμισμα), μου έγραψε ότι συμφωνεί και ότι θεωρούσε το σχέδιο που είχα μοιραστεί μαζί του «ιδιοφυές».

Μήνες αργότερα ο γερμανός υπουργός οικονομικών, Δρ. Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, μου πρότεινε επιτακτικά την άμεση επιβολή δύο μέτρων: capital controls και παράλληλο νόμισμα! Θυμάμαι να νιώθω μια κάποια δικαίωση για την σταθερή αποφασιστικότητα με την οποία απέρριπτα τα ίδια τα όπλα του εχθρού πριν καν εκλεγούμε. Το καταπληκτικό βέβαια είναι ότι, λίγο μετά την παραίτησή μου από το Υπουργείο Οικονομικών, η Αριστερή Πλατφόρμα του Σύριζα με χαρακτήριζε ανόητο που δεν είχα εφαρμόσει capital controls και παράλληλο νόμισμα ενώ, την ίδια στιγμή, η τρόικα εσωτερικού με κατηγορούσε ότι απεργαζόμουν διαβολικά σχέδια για την εφαρμογή capital controls και παράλληλου νομίσματος!

C’ est la vie στο Διασωσιστάν.

Adults in the Room – reviewed by Adam Tooze (Columbia University)

Reading Varoufakis: Frustrated Strategist of Greek Financial Deterrence (click here for the original site)

by Adam Tooze 

Adam Tooze holds the Shelby Cullom Davis chair of History at Columbia University and serves as Director of the European Institute. He is currently at work on a history of the global financial crisis 2008-2018, which will appear in time for the anniversary in September 2018.

Adults in the Room is a book that anyone interested in modern European politics should read. To say it is the best memoir of the Eurozone crisis is an understatement. It is a devastating indictment of current state of Europe and a fascinating inside account of the logic of reformist politics and its limits and why it keeps going anyway.

It’s a truly complex document for a variety of reasons:

It’s a highly personal even confessional memoir of recent history.

Varoufakis is an intensely self-conscious historical subject.

He has a pronounced aesthetic and writerly self-consciousness. One may argue as to taste.

He has an outsized ego and this was seized on by the world’s media, who made his persona into the target for vast amounts of public comment and criticism. He has reason to feel victimized.

He is also an academic and an intellectual with wide-ranging interests: political theory, social theory and economics.

And he is a political activist with a cause, DiEM25, to promote.

All of these interests and concerns inflect the text. All of them would be worth expanding on at some length. But I’ll focus on three of the more “substantive” aspects of his memoir.

The complex logic of the battle

Despite what at least one of the jacket blurbs suggest, this is not an account of how the “forces of capital have prevailed over the common good”. Varoufakis’s account of the Greek debt crisis of 2015 is not that of a death match between democracy and bond vigilantes. It cannot be simply because by 2015 Greece owed relatively little money to banks, insurance funds or hedge funds. Private debt holders had been repaid, converted or wiped out in the 2012 restructuring. 85 % of Greece’s debts were owed to official agencies and other European governments. Only 15 % was owed to banks and other private investors and Varoufakis started the debt negotiations by reassuring the private creditors that their interests would be protected. The struggle was with the governments of the Eurogroup and the troika “institutions” i.e. EU Commission, ECB, IMF. If this was a battle with “capitalism”, it was a highly mediated one and one in which Varoufakis actually tried to bring the “markets” and their spokespeople over to his side against the recalcitrance of the Eurogroup. Varoufakis’s gamble was to play the logic of the market against the “ideology” of the creditors.

This has a noticeable impact on his account of his dealings with London and Washington, on which more below. It also inflected his dealings with the IMF. The Syriza government resisted the IMF as a member of the troika and sought to curb the overbearing authority of its officials in dealings with elected Greek Ministers. But at the same time Varoufakis and his team tried to win the IMF as a center of macroeconomic expertise and orthodox “best practice” policy over to their side. Since the crucial issue was debt sustainability, Athens played on the Fund’s guilty conscience about the patently unsustainable debt deal the IMF had endorsed in 2010 and then re-endorsed in 2012. In so doing the IMF violated its own internal code of operations laid down after the Argentine debacle that barred lending to insolvent debtors. What Varoufakis wanted above all was for the IMF to announce that it was finally going to stick to its guns and to refuse any participation in a debt deal that was not sustainable, i.e. one that did not offer dramatic debt reduction. He was to be disappointed.

Varoufakis’s position, in the terms of Geoff Mann’s recent book, is the quintessence of Keynesian liberalism – and I say that approvingly. For Varoufakis the Greek debt crisis by 2015 was essentially unnecessary. It was, in Keynes’s terms, “a muddle” that clear-headed people of good will ought to be able to resolve, provided they have the right kind of leadership and are willing to make “brave”, “honorable” and “honest” political sacrifices.

In the Varoufakis account, the “muddle” starts with the panic-stricken reaction of European politicians to the recurrence in Greece in 2010 of the bank-debt crisis, which they thought they had put to bed in 2008-2009. The “muddle” arises because for reasons of political expediency, the politicians decided in May 2010 to hide their second rescue of the French and German banks by disguising it as “assistance for Greece”. Why? This was convenient for the banks, of course. But that was not the main reason. The main reason was that the politicians feared being punished by the electorate if they had to ask parliaments to endorse another round of direct assistance for the banks, which would have been necessary if the Greek debt had been immediately written down. So, instead, they asked for funds for Greece, which were then paid to the banks in various more or less direct ways. The result was that Greece ended up owing more not less money and owing it not to banks but to governments and tax-payers.

Once the baneful 2010 Greek program was put in place there was no going back. The narrative was set. The political investments were made. It was incredibly difficult to get to the 2012 the debt restructuring. It was predictable that it would be inadequate. What it did, was not so much to cut Greece’s debts to manageable levels, as to complete the substitution of public funds for private lending.

Once the troika structure was established in 2010, another logic came into play. This too was a logic of “power” or “technocracy”, but not capital in any obvious sense. The troika built an apparatus of control with which to oversee and discipline the debtors. That apparatus and its apparatchiks began to take on a life of their own. Much of the fury that animated Syriza and Varoufakis in 2015 was directed at the humiliating cavalcades of unelected technocrats who descended on Athens in their “convoys of Mercedes-Benzes and BMWs”. In Varoufakis’s kind of leftism,  questions of recognition, of sovereignty, dignity and equality are key. Poverty is grinding, but above all it is humiliating. The troika operated in Greece not a productive colony that it was exploiting, but a prison from which Syriza must lead the escape.

Beyond the self-serving logic of a bureaucracy bent on preserving its own authority and control, beyond the need of politicians to cover their tracks, what purpose does this apparatus serve? This is less clear. For Varoufakis, after all, the troika program makes no economic sense. On his “Keynesian” reading, everyone is worse off as a result of austerity. Greek oligarchs may have been relatively well protected. But they can hardly have been said to have profited from austerity. Greece’s banks were bailed out but they were kept on a drip. Varoufakis does not claim that the interests of the German economy were best served by the ruinous policy, though it was certainly convenient for some of its banks in the short-run. The main function of disciplining Greece, Varoufakis tells us, was to serve as a warning to the French of the price of fiscal indiscipline. In other words its purpose was to perpetuate and widen discipline. But that in turn was not so much an economic as a political problem. Berlin wanted to avoid the terrifyingly difficult distributional politics of even larger scale exercises in cross border bail outs and “transfers”. Holding the line in Greece was a way of containing what could have become a spiraling political disaster for the CDU and their coalition partners. The specific economic interests that this strategy served or the wider macroeconomic rationale is not spelled out. And it is indeed obscure. Varoufakis and any other reasonable economist must clearly conclude that Europe as a whole, including Germany, would be more prosperous under a regime that was more expansive all around. If it took a short, sharp debt cut in 2010, 2011, 2012 or whenever else, to get there, so be it. Only once in passing does Varoufakis point to a larger strategic rationale. In one conversation with Schäuble, the German Finance Minister revealed a morbid fascination with the pressures of globalization and the necessary adjustments Europe must make to its welfare state. As wee know, this is also a preoccupation shared by Chancellor Merkel. But with this vision in mind, Greece is once again a means to an end. It is the first country in which a comprehensive rollback of the European welfare state will be put into effect.

Whether this elaborate construction is a fully convincing characterization of the crisis is a question for another time. But it is this characterization, which allows Varoufakis to position himself as the clear-eyed surgeon, whose decisive intervention will resolve the conflict. Insolvency will be acknowledged. Greece will find a way out of its disastrous economic impasse. Greece’s humanitarian crisis will be relieved. But the stakes go beyond the social crisis. In a more general sense Europe’s reputation, “European civilization” will be restored – dignity, honesty, the value of ancient civilizations etc. One could hardly ask for a more classic instance of what are, in Mann’s term, the deep preoccupations of “Keynesianism”.

The insanity of the Europe’s deep establishment

Varoufakis does not stop at this general characterization of “the muddle”. It is never a good idea to look inside a sausage factory. But Varoufakis’s account of the operations of EU “decision-making” is truly shocking. He delivers a truly shocking anatomy of an apparatus bent on perpetuating its own bad logic and excluding alternatives.

The Kafkaesque absurdities of the Brussels process occupy the bulk of the book. But in a few brilliant pages Varoufakis helpfully breaks down the basic obstructionist tactics used against Syriza:

(1) The Eurozone runaround: In the Eurogroup meetings of the member states, the Germans have the upper hand. When you talk to Schäuble he refers you to the “institutions”. When you talk to the Commission, the lead EU institution, they nod and smile and then in the Eurogroup they are overruled by the nation states under the influence of Germany … and you are back to square one.

(2) Constructive proposals are simply met with silence. In the Eurogroup in particular it is a breach of protocol either to table specific proposals or to circulate them by email since this would require parliaments to be notified which would require them to be discussed. So the aim of the meeting is simply to draft a communique … of the meeting.

(3) External requests for data became a method not just of asserting control but of endlessly deferring a decision.

(4) Truth reversal – under which the Greeks were accused of time wasting whilst the troika and Eurogroup insisted on the need for a “comprehensive” solution that actually excluded the single question that was most fundamental i.e. debt restructuring.

(5) Blaming the victim: in which the ECB banned Greek banks from buying treasury bills because they were unsafe, and the bills traded at a large discount because the markets were unsettled by advanced warning that the ECB intended to strictly apply rules which it had otherwise been willing to bend.

(6) Demanding that Greece explore all possible avenues for reform, privatization and foreign investment, whilst applying pressure behind the scenes to ensure that potential outside investors such as the Chinese remained away.

It is a one sided account, no doubt, but illuminating as to how the agonizing process appeared to Athens.

Varoufakis is at pains, throughout, to stress his own desire to pursue a rational solution. He was not a Syriza insider and he describes himself as determined to overcome “archaic” and “boorish” leftism within the party. He stresses throughout his deep agreement with Schäuble. But this resulted in its own ridiculous spiral, in which Varoufakis sees both Greece and Germany as being caught.

Schäuble and Varoufakis agreed that Greece was insolvent. They neither of them wanted to go on pretending. But neither Varoufakis nor Schäuble had the mandate to negotiate a restructuring and/or Grexit. Furthermore, the position of both their principals, Tsipras and Merkel respectively, was unclear. Furthermore, Schäuble did not want to put Merkel in a position where she had to suggest Grexit to Tsipras, because Athens would leak this to the press and use it against Germany. So Schäuble briefed Varoufakis to tell Tsipras to open the door, by asking Merkel to deny rumors that Schäuble favored Grexit. On that basis they could then start a conversation without either the Chancellor or the Prime Minister having initiated it. But the ploy did not work. Merkel did not want to discuss Schäuble’s proposal. So when Tsipras brought him up, Merkel shut the conversation down, leaving Schäuble and Varoufakis in the lurch. In the end, for Varoufakis, Schäuble emerges as a tragic figure, caught in a political logic that denies the logic of his position and ultimately produces one pseudo-solution after another.

Against the craziness of the inner workings of the EU, it is striking how positively Varoufakis characterizes his interactions with the Anglophone world. His closest advisors are Americans, Jamie Galbraith and Jeff Sachs. The book starts with a Chandleresque description of an encounter with Larry Summers, who Varoufakis is at pains to present as a skeptical but benevolent mentor to the Syriza government. Would it have been “boorish” or “archaic” to recognize Summers for what he is? Varoufakis’s tastes are truly catholic. Britain’s Tory chancellor of the 1990s Norman Lamont is a friend. Varoufakis enjoyed chummy conversations with George Osborne. These judgements reflect Varoufakis’s personal tastes. But they are also an effect of the structure of his argument and narrative. Europe is caught in a tragic mechanism that blinds it to its own contradictions. Those not caught in the EU’s impasse – outsiders like British and American economists – can see more clearly, are able to imagine how to break the impasse and are thus able to sympathize with Varoufakis. In the background lurks Varoufakis’s belief in the need for a hegemon. Unfortunately, what Varoufakis seriously underestimates is the complicity of the Obama administration and the Geithner Treasury in the construction of the “prison” from which Syriza was trying to escape. In 2010 the Obama administration was determined that there should be no European “Lehman moment”. Washington ruled out restructuring and pushed the IMF into going alone with the botched first bail out. What Varoufakis is reluctant to acknowledge is that Europe’s “extend and pretend” was made in Washington as well as in Brussels, Paris and Frankfurt.

 

Breaking the deadlock

For Varoufakis the impasse that Greece was in in 2015 was basically a balance of force. If Athens was to escape it needed to shift the balance and it had to devise a strategy to do so. How Varoufakis proposed to do this is the real revelation of the book. It is a bit of a bombshell and it is surprising that its implications have so far not been more widely commented on.

The common view of Varoufakis and the kindest, was that he was an academic and intellectual who was out of his depth. He was a man who took the knife of logic and sweet reason to a gunfight. What the book reveals, or at least is at pains to make us believe, is that Varoufakis fully understood the power play he was caught in, but was prevented from revealing his own heavy weaponry by the divisions within the Syriza government and Tsipras’s slide into collaboration.

The part of Varoufakis’s arsenal that did become common knowledge was the secret plan to prepare a new currency system that would replace the Euro if it came to a “rupture”. This earned him accusations of treachery. But the parallel currency plan was really just a measure of self-defense and functional necessity. The far more dangerous weapon, was the one that Varoufakis proposed to direct against the ECB.

The ECB was key because it controlled the funding of the Greek banks. The banks were the core of the Greek oligarchy but they were also functionally essential for Greek economy and society. The ECB could shut them down. It would act through its local representative, the head of the Greek national bank Stournaras. Varoufakis is convinced that even as New Democracy’s grip on power waned in 2014, a holding position was being prepared involving the insertion of Stournaras as the conservative head of the Greek central bank, where he remains today. But the ECB’s lock grip went beyond control over the Greek banking system. It extended to the Euro area as a whole.

Three days before Syriza was elected in January 2015 Draghi announced a new policy of Quantitative Easing for the Eurozone. This was a measure of last resort against deflation in the Eurozone. But as a side effect it fundamentally altered the balance in the battle with Syriza. By buying the bonds of the other “peripheral” Eurozone countries, the ECB stabilized their debt markets and immunized them against contagion from Greece. QE had been hugely unpopular with conservatives and most notably in Germany. But it was behind the shield of Draghi’s QE that they were able to lay siege to Athens without fear of greater destabilization. They could prioritize the fight against political contagion without having to worry about the financial kind.

How could the Syriza government respond? Was there any way of piercing the QE shield? Greece was not included in the buying program. It could not stop Draghi. The response that Varoufakis’s devised was truly Machiavellian. The Greeks should exploit the divisions amongst their opponents. In particular they should drive a wedge between Draghi, who was trying to make the Eurozone work, and the German conservatives who both opposed QE and wanted to drive Greece out. When bond buying was proposed Draghi had faced legal challenges in Germany. The German constitutional court in February 2014 had referred the case to the European Court of Justice, which had given Draghi a waiver, but on conditions. The way for Greece to blow QE up was to trigger those conditions. What Varoufakis proposed was that Athens should default unilaterally on the Greek bonds that the ECB had purchased in 2010 and 2011 and that the ECB still held. They had not been written down like the rest in 2012. They were under Greek law. Their face value was c. $ 33 bn. If Greece imposed a haircut on those bonds, it would inflict a painful loss on the ECB. That would force it to reevaluate its entire portfolio of Eurozone sovereign bonds and it would throw the door open to a new legal challenge against QE from the right-wing in Germany. Greece would throw a spanner in the works.

Oddly, as far as I can see, none of the reviews to date have noted the significance of this extraordinary plan. Of course, people worried at the time about a disorderly Grexit.  But the discussion was couched in terms of general contagion, of which there was in fact little risk, so long as bond buying continued. I have read pretty widely in the newspaper coverage of the period, but I have seen no references to any targeted attack on the political and legal underpinnings of Draghi’s QE. Paul Mason, who was close to Varoufakis and Syriza, referred to the basic idea in one of his reports as the “nuclear button”. But he did not spell out its implications for the wider Eurozone or the way in which it was directed at sabotaging QE. If anyone can point me to references to this plan, I would be most grateful.

In any case, it was ingenious. It was potentially very powerful. It refutes the idea that Varoufakis was naïve. The revelation of this “Greek deterrent” seemed almost too convenient, too precisely calculated to rebut the main criticism leveled at Varoufakis. Was it a retrospective construction? Varoufakis tells us that he warned both Coeuré and Draghi about this plan and both reacted with alarm. I have made enquiries with well-informed sources close to Varoufakis and they confirmed to me that Varoufakis did indeed have the “legal authority” to default on the Greek bonds held by the ECB. “(T)he order was drafted”, but the faction within the Tsipras cabinet that wanted to avoid a break was too strong. Varoufakis was never allowed to make the critical threat at the right moment. Greece was driven to a humiliating compromise without ever having deployed its deterrent.

It was a dramatic plan. But what is striking is that Varoufakis nowhere discusses the likely repercussions of his strategy for the other stressed peripheral borrowers. As far as Portugal, Spain and Italy were concerned the Greek threat carried very real risks. Indeed, the entire point of Varoufakis’s proposal would have been to put them in jeopardy, thereby forcing Draghi and the Germans to back off. How this would have worked out politically, what consequences it might have had for the left in Portugal and Spain, are not questions that Varoufakis takes up.

Mason’s talk of the nuclear option is not wrong. But given Greece’s subordinate position, the threat would seem to be more akin to a “dirty bomb” than an ICBM. Varoufakis was proposing a way to unhinge QE from within, of heightening the political and legal contradictions within the Eurozone. Though the Tsipras government shrank from exercising the option, Varoufakis’s proposal lays out an escalatory logic internal to the Eurozone crisis, by which the politicization of economic policy might take on ever more radical, comprehensive and transnational forms.