Yanis Varoufakis's Blog, page 121

“Συνεχίζω ακριβώς αυτό που κάναμε τότε όλοι μαζί. Εσύ;” Απάντηση στον Παύλο Πολάκη

Στην προσωπική του σελίδα στο Facebook, ο Παύλος Πολάκης μου έστειλε μήνυμα. Στο οποίο απαντώ εδώ:

Μήνυμα Παύλου Πολάκη:  «Γιάννη Βαρουφάκη, επειδή εγω τιμώ έναν αγώνα που δώσαμε το πρώτο εξάμηνο του 2015, επειδή σεβόμουν ενα κρασί που ήπιαμε παρέα στα χανια ΔΕΝ ΕΙΧΑ ΠΕΙ ΚΑΚΗ ΚΟΥΒΕΝΤΑ για σένα όλο αυτο το διάστημα παρα το οτι προφανως διαφωνούσα με την πολιτική σου άποψη. ΟΜΩΣ .. όταν δίνεις πρωτοσέλιδη συνέντευξη στο πρωτο Φλέμα του μιζαδόρου κομιστή τότε περνάς συνειδητά ΑΠΕΝΑΝΤΙ!! Αν το κανεις για προώθηση του βιβλίου είσαι πολύ λίγος .. Αν το κάνεις για ευρύτερους πολιτικούς λόγους τότε εισαι πολύ ύπουλος…  Κρίμα, δεν περίμενα να γίνεις στοιχείο του πολέμου φθοράς απο το προηγούμενο σύστημα εξουσίας»

Η απάντησή μου

Παύλο Πολάκη,

Επειδή τον αγώνα τον δίναμε πολύ πριν το πρώτο εξάμηνο του 2015
Επειδή και τότε, από το 2010, συνειδητά έβγαινα στα κανάλια των μιζαδόρων της διαπλοκής και έγραφα στις φυλλάδες τους, για να κατακεραυνώνω τους ΝΑΙ ΣΕ ΟΛΑ – καθώς διαφορετικά εκατομμύρια συμπολιτών μας θα έμεναν εγκλωβισμένοι μπροστά στα πρωτοσέλιδα και στις οθόνες να ακούνε αποκλειστικά τα ψέμματα περί εξόδου στις αγορές και της υπέρβασης της κρίσης μέσω Μνημονίων και λιτότητας
Επειδή τίποτα δεν έχει αλλάξει σήμερα, εκτός από το πολιτικό προσωπικό που εφαρμόζει τις ίδιες πολιτικές και που λέει τώρα το ΝΑΙ ΣΕ ΟΛΑ
Επειδή οι ΒΑΣΤΑ ΓΙΕΡΟΥΝ έχουν δικαιωθεί από εκείνους που σήμερα χαρακτηρίζουν ως αυταπάτη τον αγώνα μας εναντίον του ΝΑΙ ΣΕ ΟΛΑ
Επειδή οι ΒΑΣΤΑ ΓΙΕΡΟΥΝ γιορτάζουν όταν βλέπουν τους “δικούς μας” να απαξιώνουν το σχέδιο με το οποίο είχαμε συμφωνήσει να πορευτούμε (ώστε να δικαιολογήσουν την μη χρήση του)

…για αυτό τον λόγο συνεχίζω ακριβώς αυτό που κάναμε τότε όλοι μαζί.

Με την ευχή της συμφιλίωσης στην βάση της σύγκρουσης με την τρόικα εσωτερικού και εξωτερικού, όχι μόνο όσων είμασταν τότε μαζί αλλά και άλλων που από το 2010έπεσαν θύματα  στην παράλογη και μισανθρωπική λογική των Μνημονίων και της χρεοδουλοπαροικίας, σε χαιρετώ.

Γιάνης Βαρουφάκης

“Denn sie wissen nicht, was sie tun” – Review of Adults in the Room by Basler Zeitung (in German)

Yanis Varoufakis, der linke Star, erzählt, wie die EU sein Land zu einer Kolonie gemacht hat.

Er hat recht von Alpha bis Omega. Yanis Varoufakis, der wilde Marxist, der kluge Ökonom, kritisiert in seinem neuen Buch die Europäische Union. Bild: Keystone

Der frühere griechische Finanzminister Yanis Varoufakis hat vor Kurzem ein Buch vorgelegt («Die ganze Geschichte: Meine Auseinandersetzung mit Europas Establishment»), in dem er schildert, wie er als Vertreter eines hochverschuldeten, eigentlich bankrotten Landes von seinen Kollegen in Brüssel, Berlin und Washington behandelt wurde, die vorgaben, Griechenland aus der Misere befreien zu wollen. Varoufakis amtierte bloss vom Januar bis Juli 2015, aber es reichte, um zum Enfant terrible fast aller übrigen Politiker zu werden. Ich habe noch nicht alles gelesen, aber was ich bisher erfahren habe, ist eine deprimierende, offene, amüsante und empörende Geschichte zugleich, eine Geschichte, die man so nicht mehr für möglich gehalten hätte.

Vor unseren Augen, nur wenige Flugstunden von uns entfernt – und in Europa – wird ein Land ruiniert, eine Bevölkerung in die Armut verfrachtet, politische Institutionen zerstört und ein einst souveräner Staat zu einer Kolonie von EU, EZB und IWF heruntergedrückt – oft erhält man den Eindruck, es fehlten im Bild nur noch EU-Truppen, die in Athen für Ruhe und Ordnung sorgten. Es ist auch eine beleidigende Geschichte. Wenn ich mich daran erinnere, wie wir einst die alten Griechen bewundert haben, dann ergreift mich Zorn und Melancholie zugleich.

Der heilige Euro

Als Gymnasiasten debattierten wir über dieses antike Volk, als ob unser Leben davon abhinge, es interessierte uns manchmal mehr als Ronald Reagan oder die Frage der Atomkraft. Die Griechen: diese Genies der Respektlosigkeit, die wohl die unterhaltsamste Religion aller Zeiten erfunden haben, wo der höchste Gott Zeus regelmässig fremdgeht, und dessen Gattin Hera es immer weiss und sich dutzendfach rächt, was Zeus zwar ärgert, aber nie abschreckt; diese Genies der Politik auch, die in Athen die chaotischste und direkteste Demokratie eingerichtet haben, die es je gab. Mit Ergriffenheit erzählte unser Geschichtslehrer davon – und wir litten mit ihm, wenn das athenische Volk seines Erachtens den falschen Politiker per Scherbengericht in die Verbannung schickte. Auch das lernte man damals in diesen elitären Kreisen: Dass das Volk nicht immer recht hat, dass es mitunter dumm ist.

Varoufakis ist alles andere als dumm, ein wilder Marxist, ein kluger Ökonom, der rechnen kann: Obschon ich seine Weltsicht seit Langem nicht mehr teile, was Griechenland und das Euro-Joch anbelangt, hat er recht von Alpha bis Omega. Schon lange müsste das Land in den Bankrott geschickt werden, und die westlichen Banken, die oft wider besseres Wissen eine korrupte Elite mit Krediten überschüttet haben, hätten dazu gezwungen werden müssen, ihre Schulden abzuschreiben. Das liess der Westen aber nicht zu, oft ebenso wider besseres Wissen – insbesondere dessen führende Politiker, die seit Jahren den Euro zu einer Frage ihres persönlichen politischen Überlebens gemacht haben. Fällt der Euro, fällt auch Merkel. Muss sie – oder müssen andere – ihren Bürgern gegenüber einräumen, dass sie mit dem Euro ein Kartenhaus errichtet haben und stützen, das irgendeinmal (am besten nach ihrer Amtszeit) einstürzen dürfte: Sie stürzten vorher.

Inzwischen haben sie zwar Griechenland in Trümmer gelegt, doch niemand hier im reichen Nordwesten des Kontinents scheint davon noch Notiz zu nehmen. Wenn die Politiker und Funktionäre der EU, der EZB und des IWF mit anderen Worten einen Erfolg für sich beanspruchen können, dann vielleicht diesen, unerträglichen: Dass es ihnen gelungen ist, uns zu langweilen. Wer zählt die Überbrückungskredite noch, die in den Süden fliessen, wer leidet mit den Griechen, was kümmern uns ihre überhöhten Renten?

Leben neben einem Pulverfass

Es lohnt sich deshalb, Varoufakis zu lesen. Als Massnahme gegen das Vergessen. Man beugt damit auch jener unangenehmen Einsicht vor, die sich oft zu spät einstellt, wenn die Welt schon in die Luft geflogen ist: Dass wir neben einem Pulverfass lebten und es nicht merkten. Ab und an, ich gebe es zu, kam ich mir bei der Lektüre von Varoufakis wie ein Mensch vor, der vor dem Ersten Weltkrieg lebt und die Geschehnisse auf dem Balkan beobachtet.

Wer die serbische Innenpolitik in jenen Jahren gut studierte, hätte vielleicht erkennen können, was sich dort zusammenbraute. Die grossen Katastrophen der Geschichte beginnen oft an der Peripherie, abseits des Interesses der grossen Zeitungen und der grossen Länder, warum nicht in Griechenland?

Demokratie von Fall zu Fall

Ein Zweites bestürzt: Die vollkommene Verachtung für demokratische Verfahren. Wenn man diese Minister und Funktionäre reden hört, wie sie Varoufakis darstellt, – und wir haben keinen Anlass, an seiner Glaubwürdigkeit zu zweifeln, manchmal stützt er sich auf Telefongespräche, die er mitgeschnitten hat –, dann fällt auf, wie wenig sich diese Politiker darum scheren, was das betroffene Volk will. Was immer die Griechen wählen, was immer sie entscheiden, ob sie streiken oder protestieren, ob sie verhungern oder Autos abfackeln: Es kümmert die Mächtigen in Brüssel und Berlin wenig, oder genauer, sie wissen es schon, sie nehmen es auch zur Kenntnis, vielleicht ärgert oder belästigt es sie sogar, gewiss hätten sie lieber Zuspruch, denn sie halten sich ja für Demokraten, aber im Zweifelsfall leben sie lieber als Gespaltene.

Wenn wir das psychologisch deuten: Sie ziehen die Schizophrenie vor, solange sie dazu dient, das Gute durchzusetzen. Beseelt vom Gedanken, eine bessere Welt zu schaffen – und der Euro ist Teil dieses Plans –, nehmen sie in Kauf, dass es auf dem Weg dorthin rumpelt und spritzt, knirscht und rattert – und hin und wieder jemand überfahren wird. Sie glauben, sie haben recht – auch wenn sie vor dem Gericht der öffentlichen Meinung oder bei einer demokratischen Wahl nicht recht bekommen. Was weiss das Volk schon?

Es ist dies ein Zug, den viele Mitglieder der globalen, technokratischen Elite teilen, die mittlerweile überall in westlichen Verwaltungen sitzen oder in internationalen Organisationen tätig sind: Im Grunde sind sie mit jeder Faser ihrer politischen Haltung davon überzeugt, besser zu wissen, was den Regierten gut tut, als diese selber. Wenn die Griechen nörgeln und quengeln: Das renkt sich wieder ein.

Wenn die Briten sich für den Brexit entscheiden: Sie wissen es nicht besser. Und überhaupt: Wird das je umgesetzt? Gouverner, c’est prévoir, von dieser Losung, die einst Emile de Girardin, ein linksliberaler französischer Verleger, geprägt hat, reden sie gerne, um sich zu rechtfertigen, wenn sie Dinge tun, die niemand will, oder über die wir noch nie abgestimmt haben. Sie sind zuversichtlich, klarer in die Zukunft zu blicken als wir, daher ist es auch nicht nötig, immer auf demokratische Entscheide Rücksicht zu nehmen. Haben es die alten Athener nicht ebenso oft bereut, dass sie den falschen Politiker ins Exil getrieben hatten? Völker können sich irren, deren Regierungen nie.

Yanis Varoufakis hat ein starkes Buch geschrieben, der britische «Guardian» nannte es gar eines der besten Memoirenbücher aller Zeiten. Es berührt und empört. Und man fragt sich: Wann wird in Europa die Demokratie wieder eingeführt? (Basler Zeitung)

Erstellt: 29.07.2017, 07:14 Uhr

https://bazonline.ch/ausland/europa/d...

Για την έξοδο στις αγορές. Στον ΣΚΑΙ, με τον Νίκο Ευαγγελάτο. Τον Απρίλιο του 2014!

Το καθήκον της κυβέρνησης εν όψει μετακύλισης του ομολόγου Στουρνάρα: Ή ζητήστε συγγνώμη από τους κκ. Σαμαρά-Στουρνάρα ή σταματήστε τους προσβλητικούς πανηγυρισμούς

Ότι η έξοδος στις αγορές ενός πτωχευμένου κράτους αποτελεί όνειδος, αντί για λόγο να γιορτάζουν οι πολίτες του, είναι κάτι που ήδη εξήγησα το περασμένο Σάββατο στην ΕφΣυν.

Σε εκείνο το άρθρο, με τίτλο “Στις Αγορές, Πτωχευμένοι 2.0” είχα μάλιστα αντιγράψει άρθρα του Απριλίου 2014 με τα οποία εξηγούσα γιατί το ομόλογο που εξέδωσε τότε ο κ. Στουρνάρας ήταν ένα πυροτέχνημα που στόχο είχε να πείσει του “ιθαγενείς” ότι βγαίνουν από την κρίση, την ώρα που το νέο ομόλογο, το νέο εκείνο δάνειο, τους βούλιαζε βαθύτερα στην πτώχευση.

Εκείνη την εποχή, τον Απρίλιο του 2014, εξηγούσα κατ’ ιδίαν στην ηγεσία του Σύριζα ακριβώς αυτά, με αναλύσεις και επιχειρήματα τα οποία κατόπιν ο Αλέξης Τσίπρας και η ομάδα του χρησιμοποιούσαν στον δημόσιο διάλογο, και στην Βουλή, για να κατατροπώνουν την κυβέρνηση Σαμαρά για το ομόλογο που εξέδιδε το Υπουργείο Οικονομικών του κ. Στουρνάρα.

Οποία ειρωνεία!

Σήμερα, το νέο πυροτέχνημα, η νέα έξοδος στις αγορές ενός ακόμα πιο χρεοκοπημένου ελληνικού κράτους (απ΄ότι ήταν το 2014, λόγω του σωρευτικού αντίκτυπου της κρίσης ύφεσης-χρέους), βασίζεται στην μετακύλιση (στην τριετή επέκταση, για την ακρίβεια), εκείνου του ίδιου ομολόγου του κ. Στουρνάρα!

Ο κοινός νους απαιτεί από την κυβέρνηση και τον Πρωθυπουργό είτε να ζητήσει δημοσίως συγγνώμη από τους κκ. Σαμαρά-Στουρνάρα είτε να δηλώσει ευθαρσώς ότι η μετακύλιση του ομολόγου Στουρνάρα δεν βοηθά στην απόδραση της χώρας από την Χρεοδουλοπαροικία. Τρίτη επιλογή κ. Τσίπρα δεν έχετε!

(Προς αγγλόφωνους αναγνώστες: Δείτε αυτό)

Insolvent Greece goes to market 2.0

Why do I refuse to be impressed by the news of Greece’s return to the markets?
“It is because the Greek state and the Greek banks remain deeply insolvent. And, their return to the money markets is a harbinger of the next terrible phase of Greece’s crisis, rather than a cause for celebration”.

The above was my answer in a BBC interview on 9th April… 2014! It is also the only answer that fits today’s announcement of Greece’s new bond issue.

Indeed, why script a new article, when that old post offers a most helpful response to the question: “What should the world think of Greece’s new bond issue?” (See also this article on the 2014 bond issue plus this tv interview from 16th April 2014.)

The only thing I need to add to these circa 2014 posts is this:

The Tsipras government today is simply rolling over precisely the same bond that the Samaras-Venizelos-Stournaras government issued in 2014 – the subject matter of my criticism above. This is a remarkable U-turn by Mr Tsipras and his ministers.
In 2014 they had sided entirely with my criticism of the then government’s argument that Greece’s return to the markets, with the issue of that one bond, was a sign the country was achieving escape velocity from the gravitational pull of its debt-deflationary crisis. Now, they are not only parroting the same arguments as Samaras-Venizelos-Stournaras but they are, lo and behold, rolling over the same bond!

I rest my case.

Postscript

A good Canadian friend with decades of experience in the money markets sent me the following email just now upon reading the news of the bond issue. I copy it here without comment:

“They could barely get the ink dry on the prospectus and Greece is issuing new paper. Of course, this is being hailed in the press as a sign that Greece is ‘normalising’. Nothing of the sort… Optics. It’s a switch offer, only works if people tender the 2019s. So it will be paying a decent premium to lengthen by 3 years, with undoubtedly some special wording. BUT, the world press will report that Greece has accessed the market successfully, and perception -> reality. If you own 2yr Greece, you might as well own 5year Greece at a premium with better terms. But let’s not forget that this is smoke and mirrors. They audience will be in awe, but some of us know how the trick works…”

Απάντηση στον κ. Τσίπρα στην δήλωσή του για την επιλογή μου ως Υπ.Οικ. – επιστολή στον Guardian, 24η Ιουλίου 2017

Επιστολή μου στον Guardian σε απάντηση της δήλωσης του Αλέξη Τσίπρα ότι ήμουν η σωστή επιλογή αλλά, παράλληλα, ότι το σχέδιο μου ήταν απορριπτέο

24η Ιουλίου 2017

Σε συνέντευξη του στον Guardian, ο έλληνας πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, έχοντας παραδεχθεί ότι έκανε «μεγάλα λάθη», ρωτήθηκε αν το να με διορίσει πρώτο του Υπουργό Οικονομικών ήταν ένα από αυτά. Σύμφωνα με την δημοσιογράφο, ο κ. Τσίπρας είπε ότι ήμουν “η σωστή επιλογή για την αρχική στρατηγική πολιτικής σύγκρουσης” αλλά απορρίπτει το σχέδιο που του παρουσίασα για αντίδραση στην επιθετικότητα της τρόικας ως«τόσο ασαφές, που δεν άξιζε να το συζητάμε».

Με δεδομένο ότι, πολύ πριν κερδίσουμε τις εκλογές τον Ιανουάριο του 2015,

(A) παρουσίασα προφορικά και εγγράφως στον κ.Τσίπρα το διττό σχέδιο μου [(i) για την αποτροπή της επιθετικότητας της τρόικας ώστε να επιτευχθεί βιώσιμη συμφωνία εντός ευρώ, και (ii) για την αντίδρασή μας σε ένα πιθανό αδιέξοδο (και οποιαδήποτε κίνηση από την τρόικα να εκδιώξει την Ελλάδα από την Ευρωζώνη)], και

(Β) επιλέχθηκα από αυτόν για την θέση του Υπουργού Οικονομικών με βάση (θα υπέθετε κανείς) την αξία του εν λόγω σχεδίου, η δήλωσή του στον Guardian αντικατοπτρίζει μια βαθιά ασυνέπεια:

Είτε ήμουν η σωστή επιλογή για να ηγηθώ της «σύγκρουσης» με την τρόικα επειδή τo σχέδιo μου ήταν πειστικό


Είτε τo σχέδιό μου δεν ήταν πειστικό και, επομένως, ήμουν η λάθος επιλογή για τη θέση του πρώτου του Υπουργού Οικονομικών

Η δήλωση του κ. Τσίπρας ότι ήμουν και η σωστή επιλογή (για την αρχική σύγκρουση) και το πως το σχέδιό μου ήταν απορριπτέο μετά από μια απλή ανάγνωση, απλά δεν στέκει λογικά.

Από την άλλη, η λογική ασυνέπεια της δήλωσης του Πρωθυπουργού είναι άκρως διαφωτιστική καθώς αποκαλύπτει την αδυναμία διατήρησης μιας ριζοσπαστικής κριτικής των προκατόχων του όσο υιοθετεί το δόγμα της TINA (Τhere is no alternative – Δεν υπάρχει εναλλακτική)

Καθώς η άποψη μου για τα γεγονότα του 2015 είναι καταγεγραμμένη (βλ. το τελευταίο βιβλίο μου «Adults in the Room», το οποίπο σύντομα θα κυκλοφορήσει στα ελληνικά με τίτλο “Ανίκητοι Ηττημένοι” από τις Εκδόσεις Πατάκη) δεν επιθυμώ να προσθέσω κάτι εδώ γι αυτήν την περίοδο.

Αυτό που έχει σημασία σήμερα είναι το καθήκον όλων μας να τερματιστεί η απερήμωση της Ελλάδας, η οποία προχωράει με ιλιγγιώδεις ρυθμούς λόγων των “μέτρων” του 3ου Μνημονίου , των νέων μη βιώσιμων δανείων (είτε αυτά δίδονται από την τρόικα είτε από τις αγορές), και της αυθαίρετης, αυτο-τροφοδοτούμενης και αυτο-υπονομευόμενης λιτότητας.

Το ίδιο ερώτημα μπορεί να πάρε την εξής αμείλικτη μορφή: Τι θα ήταν καλύτερο για την χώρα; Η τακτική του «υποδειγματικού κρατουμένου» που επέλεξε, όπως ο κ. Σαμαράς προγουμένως, ο κ. Τσίπρας; Ή το σχέδιο που παρουσίασα στον κ. Τσίπρα, το οποίο εκείνος αγκάλιασε στα τέλη του 2014 προτού το απεμπολίσει μερικούς μήνες μετά;

Αυτό είναι το μέγα ερώτημα.

Γιάνης Βαρουφάκης

Αθήνα

Mr Tsipras’ insightful incoherence – my reply in The Guardian, 24th July 20176

In a Guardian interview (24 July), the Greek prime minister, Alexis Tsipras, having admitted to “big mistakes”, was asked if appointing me as his first finance minister was one of them. According to the interviewer, Mr Tsipras said “Varoufakis … was the right choice for an initial strategy of ‘collision politics’, but he dismisses the plan he presented had Greece been forced to make the dramatic move to a new currency as ‘so vague, it wasn’t worth talking about’”.

Given that I presented my plans to Mr Tsipras for deterring the troika’s aggression and responding to a potential impasse (and any move by the troika to evict Greecefrom the eurozone) before we won the election of January 2015, and I was chosen by him as finance minister (one presumes) on the basis of their merit, his answer reflects a deep incoherence.

Either I was the right choice to spearhead the “collision” with the troika of Greece’s lenders because my plans were convincing, or my plans were not convincing and, thus, I was the wrong choice as his first finance minister.

Arguing, as Mr Tsipras does, that I was both the right choice for the initial confrontation and that my plan B was so vague it wasn’t worth the trouble of even talking about is disingenuous, albeit insightful, for it reveals the impossibility of maintaining a radical critique of his predecessors while adopting the Tina (There Is No Alternative) doctrine.

As my account of the events of 2015 is on the record (see my recent book, Adults in the Room), I wish to add nothing further here about that period. What matters now is the task of ending Greece’s desertification, which is proceeding at a harrowing pace under the provisions of the third bailout, its new unsustainable loans and its growth-debilitating, self-reinforcing and self-defeating austerity. Is playing “model prisoner” to our lenders a better plan than the one Mr Tsipras dismisses as “weak and ineffective”? That is the question.

Yanis Varoufakis

Athens

Monday 24 July 2017 13.36 BST Last modified on Monday 24 July 2017 17.21 BST

Original Guardian site

Βοηθήστε να διαχωρίζεται η Αλήθεια από το Υποκινούμενο Ψεύδος – Ομιλία αποδοχής επίτιμου διδακτορικού από το Πανεπιστήμιο του Σάσσεξ

Την 20η Ιουλίου 2017, το Πανεπιστήμιο του Σάσεξ είχε την καλοσύνη να με ανακηρύξει Επίτιμο Διδάκτορα. Η Καθηγήτρια Άνρεα Κόρνγολ, Πρόεδρος της Σχολής Διεθνών Σπουδών του πανεπιστημίου, παρουσιάζοντάς με την Συνέλευση και στον Πρύτανη εξήγησε τους λόγους που αποφασίστηκε η απονομή του εν λόγω τιμητικού διδακτορικού ως εξής: “Για την προσφορά του στην κατανόηση της παγκόσμιας οικονομίας, τον γνήσιο διεθνισμό του, την ριζοσπαστική σκέψη του, και την παρρησία με την οποία υπερασπίζεται τις πολιτικές και του οικονομικές αντιλήψεις.” (Για ολόκληρη τη ομιλία της στα αγγλικά, πατήστε εδώ.]

Με την Καθηγήτρια Άνδρεα Κόρνγολ, Πρόεδρο της Σχολής Διεθνών Σπουδών

Στην δική μου ομιλία αποδοχής του διδακτορικού τίτλου, είπα τα εξής (βλ. εδώ για το αγγλικό πρωτότυπο):

Το Πανεπιστήμιο του Σάσσεξ έχει τις ρίζες του σε μια, δυστυχώς, παρελθούσα εποχή. Σε μια εποχή όπου μια πιο φιλόδοξη από την σημερινή κοινωνία πίστευε, ορθώς, ότι κανένα λογιστικό σύστημα ή μέθοδος υπολογισμού κόστους-οφέλους δεν μπορεί να μετρήσει την αξία της μόρφωσης των πολλών. Μια κοινωνία που δεν θα διανοείτο ποτέ να χρεώνει, και υπερχρεώνει, τους νέους της πριν τους δώσει την ευκαιρία της μόρφωσης.

Τότε, στην δεκαετία του ’60, ιδρύθηκαν σε αυτή την χώρα πολλά νέα, σημαντικά, πανεπιστήμια με σκοπό όχι μόνον το άνοιγμα των θυρών της ανώτατης εκπαίδευσης στους έως τότε αποκλεισμένους νέους της εργατικής και μικρομεσαίας τάξης αλλά και στον επαναπροσδιορισμό του ρόλου της παιδείας.

Το Πανεπιστήμιο του Σάσσεξ ήταν από τα κορυφαία εκείνα νέα πανεπιστήμια και, από τότε, υπηρετεί την αρχική φιλοδοξία που το γέννησε με συνέπεια, ήθος και ανυπολόγιστη επιστημονική συνεισφορά.

Η φιλοσοφία που γέννησε το Πανεπιστήμιο του Σάσσεξ ήταν, και είναι, πραγματικά ενάρετη και ριζοσπαστική. Όμως, όπως λέγανε οι αρχαίοι μας, παν μέτρον άριστον. Ως νεαρός λέκτορας, θυμάμαι να με έχει συνεπάρει τόσο πολύ η φιλοσοφία που θεμελιώνει πανεπιστήμια όπως το Σάσσεξ που, σε μια ομιλία μου, μίλησα με υπερβολικό ενθουσιασμό για την δυνατότητα της μόρφωσης να εκπολιτίζει τις κοινωνίες. Όταν ολοκλήρωσα την ομιλία μου, με πλησίασε μια εκλεπτυσμένη, εύθραυστη, εντυπωσιακή ηλικιωμένη κυρία. Πριν ανοίξει το στόμα της, σήκωσε το ένα μανίκι της για να αποκαλυφθεί το τατουάζ στο χέρι της που αποδείκνυε ότι ήταν επιζήσασα του Άουσβιτς. Τότε μόνο μου είπε: «Οι δολοφόνοι μας ήταν μηχανικοί του Πολυτεχνείου που άκουγαν Μπετόβεν και διάβαζαν Γκέτε το βράδυ, στο σπίτι τους, αφού είχαν περάσει την μέρα τους στο κρεματόριο να μας αφανίζουν. Αγόρι μου, φοβάμαι ότι υπερ-εκτιμάς την αξία της παιδείας.» Κατόπιν απομακρύνθηκε αργά, αφήνοντάς με αποσβολωμένο, βουτηγμένο στην ντροπή που δημιούργησαν οι φράσεις της.

Η εκλεκτή εκείνη κυρία είχε απόλυτο δίκιο: Η μόρφωση δεν είναι ούτε αναγκαία ούτε ικανή συνθήκη για να γίνει ένας άνθρωπος καλός κ’αγαθός. Όμως, η μαζική παροχή μόρφωσης είναι αναγκαία συνθήκη για να εκπολιτιστεί μια κοινωνία. Και μπορεί να γίνει και ικανή συνθήκη εφόσον οι νέοι μάθουν, πάνω απ’ όλα, να προσεγγίζουν τη γνώση με κριτική διάθεση – να μην αποδέχονται μια διάλεξη, ένα εγχειρίδιο, μια θεωρία ως έχει και άνευ συστηματικής μελέτης και εμπεριστατωμένου σκεπτικισμού. Το κλειδί που ξεκλειδώνει τον πολιτισμό είναι η μόρφωση σε συνδυασμό πάντα με το επίγραμμα της Βασιλικής Εταιρείας του Λονδίνου: Nullius in verba! – με άλλα λόγια, δεν αποδέχομαι ποτέ κάτι επειδή κάποιος, ο οποιοσδήποτε, το πιστεύει.

Ίσως η πιο δυσάρεστη εμπειρία μου στην πολιτική ήταν οι στιγμές που λογικές, καλά επεξεργασμένες, προτάσεις προς ισχυρούς θεσμούς των οποίων οι αποφάσεις κρίνουν το μέλλον του κόσμου αγνοούνταν επειδή η συζήτησή τους απειλούσε τα συμφέροντα εκείνων που ήλεγχαν την ημερήσια διάταξη. Το ίδιο συμβαίνει και στις επιχειρήσεις. Όμως, καμία δημοκρατία, καμία επιχείρηση δεν μπορεί να ανθίσει μακροπρόθεσμα όταν νέες ιδέες απορρίπτονται ανεξάρτητα της αξίας τους λόγω της συντριπτικής δύναμης εκείνων που ωφελούνται από την καθεστηκυία κατάσταση ή τάξη.

Σήμερα, ίσως νομίσετε πως είστε στο κατώφλι που θα σας οδηγήσει από το πανεπιστήμιο στον «πραγματικό» κόσμο, στην «πραγματική» κοινωνία. Σας συνιστώ να μην αφεθείτε σε αυτή την φαντασίωση. Το Πανεπιστήμιο του Σάσσεξ δεν είναι, ως κοινωνικός χώρος, λιγότερο «πραγματικός» από τον χώρο των αγορών, των επιχειρήσεων ή του δημοσίου. Καθήκον σας είναι να μπολιάσετε τον «πραγματικό» κόσμο «εκεί έξω», εκεί που θα βρεθείτε από αύριο το πρωί, με την χωρίς φόβο ή πάθος κριτική στάση που διδαχθήκατε σε τούτο δω το πανεπιστήμιο. Καθήκον σας είναι να κάνετε τον κόσμο μας «πραγματικότερο», καλύτερο, πιο αποτελεσματικό και λιγότερο αυταρχικό μεταλαμπαδεύοντας σε αυτόν την ακαδημαϊκή μέθοδο διαχωρισμού της αδέκαστης αλήθειας από το σφάλμα που ωφελεί κάποιους ισχυρούς συμφεροντολόγους.

Για πολύ καιρό επιτρέψαμε τις πρακτικές της ποσοτικοποίησης ποιοτικών μεταβλητών, οι οποίες οδηγούν στην υποχώρηση της ποιότητας, να μεταναστεύουν από τις χρηματαγορές και τις πρακτικές της κρατικής γραφειοκρατίας στα πανεπιστήμιά μας. Η κουλτούρα της μανιώδους μέτρησης έχει καταφέρει πλήγμα στα πανεπιστήμιά μας και, κατ’ επέκταση, στις κοινωνίες μας – από το Εθνικό Σύστημα Υγείας έως και τον τρόπο που αποτιμούνται τα δομημένα ομόλογα ή σχεδιάζονται οι μακροοικονομικές πολιτικές. Από εσάς εξαρτάται να αναστρέψετε αυτή την πορεία.

Βέβαια, θα έρθετε αντιμέτωποι με βίαιες αντιδράσεις. Σημειώστε όμως τα σοφά λόγια του Όσκαρ Γουάιλντ: «… το να διαφωνεί κανείς με τα δύο-τρίτα των Βρετανών αποτελεί το βασικό προαπαιτούμενο της σωφροσύνης!»

Το μυστικό είναι να μην φοβάστε να είστε στην μειοψηφία. Να είστε, ταυτόχρονα, εποικοδομητικοί στις προτάσεις σας και ανυπότακτοι μπροστά στο φάσμα του αυταρχισμού και της ανοησίας – κριτικά ιστάμενοι απέναντι σε όλα αλλά και έτοιμοι να συνεργαστείτε με τους πάντες, με γνώμονα το κοινό καλό.

****

Στο πλαίσιο της βράβευσης, παραχώρησα την εξής συνέντευξη στο έντυπο του Πανεπιστημίου:

–Για πολλούς υπήρξατε ένας ήρωας, αν και καταδικασμένος, την περίοδο της υπουργίας σας το 2015. Είπατε ότι ήταν στιγμές που άλλαξαν την ιστορία. Τι ήταν αυτό που έκανε εκείνες τις στιγμές ιστορικές, για την Ευρώπη και για εσάς;

-Οι μόνοι ήρωες εκείνης της περιόδου ήταν οι Έλληνες που απέρριψαν με την ψήφο τους ένα ακόμα αρπακτικό δάνειο από την ΕΕ. Εγώ ήμουν απλά ο αγγελιαφόρος του μηνύματός τους.

Παρά τις απειλές ότι οι τράπεζες δε θα ξανανοίξουν και την εκστρατεία φόβου που εξαπέλυσαν τα μίντια , το 62% των ψηφοφόρων γύρισαν την πλάτη στα δάνεια και τις απειλές που τα συνόδευαν.

Ήταν μια ιστορική στιγμή επειδή για πρώτη φορά ένα χρεοκοπημένο έθνος βρήκε το κουράγιο να απορρίψει δάνεια που θα του επέτρεπαν να προσποιείται ότι όλα βαίνουν καλώς με αντάλλαγμα το κλείδωμα της πλειοψηφίας σε μια μόνιμη φυλακή χρέους. Ήταν μια ιστορική στιγμή και για έναν επιπλέον λόγο: έκανε δημόσια γνωστές τις αυταρχικές πεποιθήσεις ηγετικών στελεχών της Ευρώπης όπως του κ.Σόιμπλε που παραδέχτηκε ότι «οι εκλογές δεν επιτρέπεται να αλλάζουν την οικονομική πολιτική».

Τέλος, ήταν διπλά ιστορική στιγμή, γιατί η συντριβή της ελληνικής άνοιξης του 2015, επηρέασε την ψήφο υπέρ του Brexit, κάτι που με τη σειρά του έδωσε αέρα στα πανιά του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ.

-Τι μπορούν και τι πρέπει να φέρουν οι ακαδημαϊκοί στο χώρο της πολιτικής – μπορεί ένας ακαδημαϊκός να γίνει καλός πολιτικός;

-Οι ακαδημαϊκοί μπορούν να προσθέσουν συστατικά  που λείπουν από την πολιτική: την προτεραιότητα στην ανόθευτη αλήθεια και τη φροντίδα ώστε οι προτάσεις και ιδέες που κατατίθενται στο δημόσιο διάλογο να περνούν από τη βάσανο της κριτικής. Οι επαγγελματίες πολιτικοί δυστυχώς εκπαιδεύονται να έχουν τις ακριβώς αντίθετες προτεραιότητες: είτε να υπερασπίζονται απόψεις που δεν πιστεύουν, είτε να απορρίπτουν καλές ιδέες μόνο και μόνο για να αποδομήσουν τον αντίπαλο που τις εκφράζει. Η πολιτική θα γινόταν πολύ πιο ωφέλιμη αν υιοθετούσε την ακαδημαϊκή λογική που κρίνει την ιδέα καθαυτή ανεξαρτήτως του ποιος την εκφράζει.. Αν μπορεί να γίνει ένας ακαδημαϊκός καλός πολιτικός; Αν καλός πολιτικός είναι ο μαιτρ της διαστρέβλωσης, ελπίζω πως όχι…

-Τα βασικά σας πτυχία ήταν στα μαθηματικά και τα οικονομικά. Τι σας οδήγησε σε αυτή την κατεύθυνση;

-Τα μαθηματικά είναι συναρπαστικά από αισθητικής άποψης. Ακόμα, για ένα πολιτικό ον, όπως εγώ, είναι καταπληκτικό το ότι μια θέση μπορεί να είναι σωστή ή λάθος μέσω της αποδεικτικής διαδικασίας και μόνο, ανεξαρτήτως της άποψης ή της οπτικής του καθενός. Όσο για τα οικονομικά, στις μέρες μας είναι τόσο απαραίτητα για κάποιον που ενδιαφέρεται να εκφράζει άποψη για την οργάνωση της κοινωνίας μας, όσο ήταν η Βίβλος το Μεσαίωνα.

-Τα οικονομικά για τη μεγάλη πλειοψηφία του κόσμου ήταν στεγνά και δυσνόητα. Τι έχει αλλάξει και σε τι βαθμό έχετε συνεισφέρει σε αυτή την αλλαγή;

-Ακόμα ο κόσμος πιστεύει ότι είναι στεγνά και δυσνόητα, και δικαίως, κατά τη γνώμη μου. Ο λόγος δεν είναι τα μαθηματικά που περιέχουν ή ότι είναι δύσκολο αντικείμενο καθαυτό. Ο λόγος είναι ότι για να λύσεις τα μαθηματικά που αφορούν τη ζωντανή καπιταλιστική οικονομία του σήμερα πρέπει να εισάγεις κρυφά αξιώματα τα οποία αφήνουν εκτός βασικές πλευρές του καπιταλισμού όπως η εργασία, το χρήμα, το χρέος. Λογικό είναι λοιπόν οι έξυπνοι φοιτητές να χάνουν το ενδιαφέρον τους να μάθουν θεωρητικά μοντέλα για τον καπιταλισμό που δεν έχουν σχέση με τη μελέτη του πραγματικού καπιταλισμού.

Στα έργα που έχω δημοσιεύσει σχετικά με την οικονομική θεωρία, τη θεωρία παιγνίων και την πολιτική οικονομία, προσπαθώ να διεγείρω τη φαντασία των φοιτητών, περιγραφοντας τη συναρπαστική πολιτική διάσταση που κρύβεται στα οικονομικά αξιώματα και καταδεικνύοντας τα αναλυτικά όρια των θεωριών αυτών.

-Ποιες πιστεύετε ότι είναι οι κυριότερες προκλήσεις για τους νέους που εισέρχονται στην αγορά εργασίας παγκοσμίως;

-Η κύρια πρόκληση είναι διαχρονική: Να βρει κανείς μια δουλειά που θα του άρεσε να την κάνει και δωρεάν και ταυτόχρονα να κερδίζει έναν αξιοπρεπή μισθό από αυτήν.

Η νέα πρόκληση, με βάση τις αλλαγές στην αγορά και την εργασία, είναι πως θα χρησιμοποιήσουμε έξυπνα την τεχνολογία, χωρίς να καταλήγουμε εμείς υπηρέτες της, και πως θα έχουμε την ελευθερία να διαλέγουμε τους συνεργάτες μας, στη δουλειά και στη ζωή γενικότερα.

-Πως βλέπετε το μέλλον της Ευρώπης και της Βρετανίας μετά το Brexit;

-Αρνούμαι να κάνω προβλέψεις, κυρίως επειδή καταλήγουν πολύ απαισιόδοξες. Αντίθετα, θεωρώ χρήσιμο να τονίσω τη σημασία που έχει να δουλέψουμε από κοινού, ώστε, ανεξάρτητα από το Brexit, η δημοκρατία, η αξιοπρέπεια, η οικονομική συνεργασία να γίνουν οι κινητήριες δυνάμεις για την Ευρώπη και τη Βρετανία και θα αντιμετωπίσουν τους δύο κινδύνους που μας απειλούν: τον τοξικό εθνικισμό και τον ζημιογόνο αυταρχισμό του κατεστημένου.

-Πρόσφατα γράψατε ότι η απάντηση στην παγκοσμιοποίηση και τον απομονωτισμό είναι ο αυθεντικός διεθνισμός – ένα διεθνές «New Deal» που θα συμπεριελάμβανε τη συγκέντρωση παγκόσμιων αποθεματικών. Πως μπορείτε να πείσετε τα έθνη για αυτή την πρόταση;

-Δεν είναι δύσκολο να πειστεί η πλειοψηφία στις περισσότερες χώρες του κόσμου για την ανάγκη ενός διεθνούς “New Deal”. H κοινή λογική είναι με το μέρος μας: Ζούμε σε ένα κόσμο που παράγει τα μεγαλύτερα αποθεματικά από το Β Παγκόσμιο και μετά, ενώ το επίπεδο των επενδύσεων αναλογικά είναι το χαμηλότερο για αυτό το χρονικό διάστημα. Οι δυνάμεις της αγοράς απέτυχαν θεαματικά να ενεργοποιήσουν αυτά τα λιμνάζοντα κεφάλαια και να τα μετατρέψουν σε πράσινες επενδύσεις που τόσο χρειάζεται η ανθρωπότητα. Αν το σκεφτεί κανείς καταλαβαίνει ότι χρειάζεται μια προσέγγιση τύπου New Deal σε διεθνή κλίμακα: ένας πολιτικός μηχανισμός που θα κατευθύνεται σε επίπεδο G20, που θα ανακυκλώνει τα πλεονάσματα χρηματοδοτώντας την καινοτομία και τις κοινωνικές υπηρεσίες.

Συνεπώς, η πραγματική δυσκολία δεν είναι να πειστούν οι άνθρωποι. Η πρόκληση είναι να καταφέρουμε να παραμερίσουμε τα εμπόδια που βάζει μια μικρή μειοψηφία της οποίας τα συμφέροντα εξυπηρετούνται από τη σημερινή, ασταθή καθεστηκυία τάξη.

Βοηθείστε να διαχωρίζεται η Αλήθεια από το Υποκινούμενο Ψεύδος – Ομιλία αποδοχής επίτιμου διδακτορικού από το Πανεπιστήμιο του Σάσσεξ

Την 20η Ιουλίου 2017, το Πανεπιστήμιο του Σάσεξ είχε την καλοσύνη να με ανακηρύξει Επίτιμο Διδάκτορα. Η Καθηγήτρια Άνρεα Κόρνγολ, Πρόεδρος της Σχολής Διεθνών Σπουδών του πανεπιστημίου, παρουσιάζοντάς με την Συνέλευση και στον Πρύτανη εξήγησε τους λόγους που αποφασίστηκε η απονομή του εν λόγω τιμητικού διδακτορικού ως εξής: “Για την προσφορά του στην κατανόηση της παγκόσμιας οικονομίας, τον γνήσιο διεθνισμό του, την ριζοσπαστική σκέψη του, και την παρρησία με την οποία υπερασπίζεται τις πολιτικές και του οικονομικές αντιλήψεις.” (Για ολόκληρη τη ομιλία της στα αγγλικά, πατήστε εδώ.]

Με την Καθηγήτρια Άνδρεα Κόρνγολ, Πρόεδρο της Σχολής Διεθνών Σπουδών

Στην δική μου ομιλία αποδοχής του διδακτορικού τίτλου, είπα τα εξής (βλ. εδώ για το αγγλικό πρωτότυπο):

Το Πανεπιστήμιο του Σάσσεξ έχει τις ρίζες του σε μια, δυστυχώς, παρελθούσα εποχή. Σε μια εποχή όπου μια πιο φιλόδοξη από την σημερινή κοινωνία πίστευε, ορθώς, ότι κανένα λογιστικό σύστημα ή μέθοδος υπολογισμού κόστους-οφέλους δεν μπορεί να μετρήσει την αξία της μόρφωσης των πολλών. Μια κοινωνία που δεν θα διανοείτο ποτέ να χρεώνει, και υπερχρεώνει, τους νέους της πριν τους δώσει την ευκαιρία της μόρφωσης.

Τότε, στην δεκαετία του ’60, ιδρύθηκαν σε αυτή την χώρα πολλά νέα, σημαντικά, πανεπιστήμια με σκοπό όχι μόνον το άνοιγμα των θυρών της ανώτατης εκπαίδευσης στους έως τότε αποκλεισμένους νέους της εργατικής και μικρομεσαίας τάξης αλλά και στον επαναπροσδιορισμό του ρόλου της παιδείας.

Το Πανεπιστήμιο του Σάσσεξ ήταν από τα κορυφαία εκείνα νέα πανεπιστήμια και, από τότε, υπηρετεί την αρχική φιλοδοξία που το γέννησε με συνέπεια, ήθος και ανυπολόγιστη επιστημονική συνεισφορά.

Η φιλοσοφία που γέννησε το Πανεπιστήμιο του Σάσσεξ ήταν, και είναι, πραγματικά ενάρετη και ριζοσπαστική. Όμως, όπως λέγανε οι αρχαίοι μας, παν μέτρον άριστον. Ως νεαρός λέκτορας, θυμάμαι να με έχει συνεπάρει τόσο πολύ η φιλοσοφία που θεμελιώνει πανεπιστήμια όπως το Σάσσεξ που, σε μια ομιλία μου, μίλησα με υπερβολικό ενθουσιασμό για την δυνατότητα της μόρφωσης να εκπολιτίζει τις κοινωνίες. Όταν ολοκλήρωσα την ομιλία μου, με πλησίασε μια εκλεπτυσμένη, εύθραυστη, εντυπωσιακή ηλικιωμένη κυρία. Πριν ανοίξει το στόμα της, σήκωσε το ένα μανίκι της για να αποκαλυφθεί το τατουάζ στο χέρι της που αποδείκνυε ότι ήταν επιζήσασα του Άουσβιτς. Τότε μόνο μου είπε: «Οι δολοφόνοι μας ήταν μηχανικοί του Πολυτεχνείου που άκουγαν Μπετόβεν και διάβαζαν Γκέτε το βράδυ, στο σπίτι τους, αφού είχαν περάσει την μέρα τους στο κρεματόριο να μας αφανίζουν. Αγόρι μου, φοβάμαι ότι υπερ-εκτιμάς την αξία της παιδείας.» Κατόπιν απομακρύνθηκε αργά, αφήνοντάς με αποσβολωμένο, βουτηγμένο στην ντροπή που δημιούργησαν οι φράσεις της.

Η εκλεκτή εκείνη κυρία είχε απόλυτο δίκιο: Η μόρφωση δεν είναι ούτε αναγκαία ούτε ικανή συνθήκη για να γίνει ένας άνθρωπος καλός κ’αγαθός. Όμως, η μαζική παροχή μόρφωσης είναι αναγκαία συνθήκη για να εκπολιτιστεί μια κοινωνία. Και μπορεί να γίνει και ικανή συνθήκη εφόσον οι νέοι μάθουν, πάνω απ’ όλα, να προσεγγίζουν τη γνώση με κριτική διάθεση – να μην αποδέχονται μια διάλεξη, ένα εγχειρίδιο, μια θεωρία ως έχει και άνευ συστηματικής μελέτης και εμπεριστατωμένου σκεπτικισμού. Το κλειδί που ξεκλειδώνει τον πολιτισμό είναι η μόρφωση σε συνδυασμό πάντα με το επίγραμμα της Βασιλικής Εταιρείας του Λονδίνου: Nullius in verba! – με άλλα λόγια, δεν αποδέχομαι ποτέ κάτι επειδή κάποιος, ο οποιοσδήποτε, το πιστεύει.

Ίσως η πιο δυσάρεστη εμπειρία μου στην πολιτική ήταν οι στιγμές που λογικές, καλά επεξεργασμένες, προτάσεις προς ισχυρούς θεσμούς των οποίων οι αποφάσεις κρίνουν το μέλλον του κόσμου αγνοούνταν επειδή η συζήτησή τους απειλούσε τα συμφέροντα εκείνων που ήλεγχαν την ημερήσια διάταξη. Το ίδιο συμβαίνει και στις επιχειρήσεις. Όμως, καμία δημοκρατία, καμία επιχείρηση δεν μπορεί να ανθίσει μακροπρόθεσμα όταν νέες ιδέες απορρίπτονται ανεξάρτητα της αξίας τους λόγω της συντριπτικής δύναμης εκείνων που ωφελούνται από την καθεστηκυία κατάσταση ή τάξη.

Σήμερα, ίσως νομίσετε πως είστε στο κατώφλι που θα σας οδηγήσει από το πανεπιστήμιο στον «πραγματικό» κόσμο, στην «πραγματική» κοινωνία. Σας συνιστώ να μην αφεθείτε σε αυτή την φαντασίωση. Το Πανεπιστήμιο του Σάσσεξ δεν είναι, ως κοινωνικός χώρος, λιγότερο «πραγματικός» από τον χώρο των αγορών, των επιχειρήσεων ή του δημοσίου. Καθήκον σας είναι να μπολιάσετε τον «πραγματικό» κόσμο «εκεί έξω», εκεί που θα βρεθείτε από αύριο το πρωί, με την χωρίς φόβο ή πάθος κριτική στάση που διδαχθήκατε σε τούτο δω το πανεπιστήμιο. Καθήκον σας είναι να κάνετε τον κόσμο μας «πραγματικότερο», καλύτερο, πιο αποτελεσματικό και λιγότερο αυταρχικό μεταλαμπαδεύοντας σε αυτόν την ακαδημαϊκή μέθοδο διαχωρισμού της αδέκαστης αλήθειας από το σφάλμα που ωφελεί κάποιους ισχυρούς συμφεροντολόγους.

Για πολύ καιρό επιτρέψαμε τις πρακτικές της ποσοτικοποίησης ποιοτικών μεταβλητών, οι οποίες οδηγούν στην υποχώρηση της ποιότητας, να μεταναστεύουν από τις χρηματαγορές και τις πρακτικές της κρατικής γραφειοκρατίας στα πανεπιστήμιά μας. Η κουλτούρα της μανιώδους μέτρησης έχει καταφέρει πλήγμα στα πανεπιστήμιά μας και, κατ’ επέκταση, στις κοινωνίες μας – από το Εθνικό Σύστημα Υγείας έως και τον τρόπο που αποτιμούνται τα δομημένα ομόλογα ή σχεδιάζονται οι μακροοικονομικές πολιτικές. Από εσάς εξαρτάται να αναστρέψετε αυτή την πορεία.

Βέβαια, θα έρθετε αντιμέτωποι με βίαιες αντιδράσεις. Σημειώστε όμως τα σοφά λόγια του Όσκαρ Γουάιλντ: «… το να διαφωνεί κανείς με τα δύο-τρίτα των Βρετανών αποτελεί το βασικό προαπαιτούμενο της σωφροσύνης!»

Το μυστικό είναι να μην φοβάστε να είστε στην μειοψηφία. Να είστε, ταυτόχρονα, εποικοδομητικοί στις προτάσεις σας και ανυπότακτοι μπροστά στο φάσμα του αυταρχισμού και της ανοησίας – κριτικά ιστάμενοι απέναντι σε όλα αλλά και έτοιμοι να συνεργαστείτε με τους πάντες, με γνώμονα το κοινό καλό.

****

Στο πλαίσιο της βράβευσης, παραχώρησα την εξής συνέντευξη στο έντυπο του Πανεπιστημίου:

–Για πολλούς υπήρξατε ένας ήρωας, αν και καταδικασμένος, την περίοδο της υπουργίας σας το 2015. Είπατε ότι ήταν στιγμές που άλλαξαν την ιστορία. Τι ήταν αυτό που έκανε εκείνες τις στιγμές ιστορικές, για την Ευρώπη και για εσάς;

-Οι μόνοι ήρωες εκείνης της περιόδου ήταν οι Έλληνες που απέρριψαν με την ψήφο τους ένα ακόμα αρπακτικό δάνειο από την ΕΕ. Εγώ ήμουν απλά ο αγγελιαφόρος του μηνύματός τους.

Παρά τις απειλές ότι οι τράπεζες δε θα ξανανοίξουν και την εκστρατεία φόβου που εξαπέλυσαν τα μίντια , το 62% των ψηφοφόρων γύρισαν την πλάτη στα δάνεια και τις απειλές που τα συνόδευαν.

Ήταν μια ιστορική στιγμή επειδή για πρώτη φορά ένα χρεοκοπημένο έθνος βρήκε το κουράγιο να απορρίψει δάνεια που θα του επέτρεπαν να προσποιείται ότι όλα βαίνουν καλώς με αντάλλαγμα το κλείδωμα της πλειοψηφίας σε μια μόνιμη φυλακή χρέους. Ήταν μια ιστορική στιγμή και για έναν επιπλέον λόγο: έκανε δημόσια γνωστές τις αυταρχικές πεποιθήσεις ηγετικών στελεχών της Ευρώπης όπως του κ.Σόιμπλε που παραδέχτηκε ότι «οι εκλογές δεν επιτρέπεται να αλλάζουν την οικονομική πολιτική».

Τέλος, ήταν διπλά ιστορική στιγμή, γιατί η συντριβή της ελληνικής άνοιξης του 2015, επηρέασε την ψήφο υπέρ του Brexit, κάτι που με τη σειρά του έδωσε αέρα στα πανιά του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ.

-Τι μπορούν και τι πρέπει να φέρουν οι ακαδημαϊκοί στο χώρο της πολιτικής – μπορεί ένας ακαδημαϊκός να γίνει καλός πολιτικός;

-Οι ακαδημαϊκοί μπορούν να προσθέσουν συστατικά  που λείπουν από την πολιτική: την προτεραιότητα στην ανόθευτη αλήθεια και τη φροντίδα ώστε οι προτάσεις και ιδέες που κατατίθενται στο δημόσιο διάλογο να περνούν από τη βάσανο της κριτικής. Οι επαγγελματίες πολιτικοί δυστυχώς εκπαιδεύονται να έχουν τις ακριβώς αντίθετες προτεραιότητες: είτε να υπερασπίζονται απόψεις που δεν πιστεύουν, είτε να απορρίπτουν καλές ιδέες μόνο και μόνο για να αποδομήσουν τον αντίπαλο που τις εκφράζει. Η πολιτική θα γινόταν πολύ πιο ωφέλιμη αν υιοθετούσε την ακαδημαϊκή λογική που κρίνει την ιδέα καθαυτή ανεξαρτήτως του ποιος την εκφράζει.. Αν μπορεί να γίνει ένας ακαδημαϊκός καλός πολιτικός; Αν καλός πολιτικός είναι ο μαιτρ της διαστρέβλωσης, ελπίζω πως όχι…

-Τα βασικά σας πτυχία ήταν στα μαθηματικά και τα οικονομικά. Τι σας οδήγησε σε αυτή την κατεύθυνση;

-Τα μαθηματικά είναι συναρπαστικά από αισθητικής άποψης. Ακόμα, για ένα πολιτικό ον, όπως εγώ, είναι καταπληκτικό το ότι μια θέση μπορεί να είναι σωστή ή λάθος μέσω της αποδεικτικής διαδικασίας και μόνο, ανεξαρτήτως της άποψης ή της οπτικής του καθενός. Όσο για τα οικονομικά, στις μέρες μας είναι τόσο απαραίτητα για κάποιον που ενδιαφέρεται να εκφράζει άποψη για την οργάνωση της κοινωνίας μας, όσο ήταν η Βίβλος το Μεσαίωνα.

-Τα οικονομικά για τη μεγάλη πλειοψηφία του κόσμου ήταν στεγνά και δυσνόητα. Τι έχει αλλάξει και σε τι βαθμό έχετε συνεισφέρει σε αυτή την αλλαγή;

-Ακόμα ο κόσμος πιστεύει ότι είναι στεγνά και δυσνόητα, και δικαίως, κατά τη γνώμη μου. Ο λόγος δεν είναι τα μαθηματικά που περιέχουν ή ότι είναι δύσκολο αντικείμενο καθαυτό. Ο λόγος είναι ότι για να λύσεις τα μαθηματικά που αφορούν τη ζωντανή καπιταλιστική οικονομία του σήμερα πρέπει να εισάγεις κρυφά αξιώματα τα οποία αφήνουν εκτός βασικές πλευρές του καπιταλισμού όπως η εργασία, το χρήμα, το χρέος. Λογικό είναι λοιπόν οι έξυπνοι φοιτητές να χάνουν το ενδιαφέρον τους να μάθουν θεωρητικά μοντέλα για τον καπιταλισμό που δεν έχουν σχέση με τη μελέτη του πραγματικού καπιταλισμού.

Στα έργα που έχω δημοσιεύσει σχετικά με την οικονομική θεωρία, τη θεωρία παιγνίων και την πολιτική οικονομία, προσπαθώ να διεγείρω τη φαντασία των φοιτητών, περιγραφοντας τη συναρπαστική πολιτική διάσταση που κρύβεται στα οικονομικά αξιώματα και καταδεικνύοντας τα αναλυτικά όρια των θεωριών αυτών.

-Ποιες πιστεύετε ότι είναι οι κυριότερες προκλήσεις για τους νέους που εισέρχονται στην αγορά εργασίας παγκοσμίως;

-Η κύρια πρόκληση είναι διαχρονική: Να βρει κανείς μια δουλειά που θα του άρεσε να την κάνει και δωρεάν και ταυτόχρονα να κερδίζει έναν αξιοπρεπή μισθό από αυτήν.

Η νέα πρόκληση, με βάση τις αλλαγές στην αγορά και την εργασία, είναι πως θα χρησιμοποιήσουμε έξυπνα την τεχνολογία, χωρίς να καταλήγουμε εμείς υπηρέτες της, και πως θα έχουμε την ελευθερία να διαλέγουμε τους συνεργάτες μας, στη δουλειά και στη ζωή γενικότερα.

-Πως βλέπετε το μέλλον της Ευρώπης και της Βρετανίας μετά το Brexit;

-Αρνούμαι να κάνω προβλέψεις, κυρίως επειδή καταλήγουν πολύ απαισιόδοξες. Αντίθετα, θεωρώ χρήσιμο να τονίσω τη σημασία που έχει να δουλέψουμε από κοινού, ώστε, ανεξάρτητα από το Brexit, η δημοκρατία, η αξιοπρέπεια, η οικονομική συνεργασία να γίνουν οι κινητήριες δυνάμεις για την Ευρώπη και τη Βρετανία και θα αντιμετωπίσουν τους δύο κινδύνους που μας απειλούν: τον τοξικό εθνικισμό και τον ζημιογόνο αυταρχισμό του κατεστημένου.

-Πρόσφατα γράψατε ότι η απάντηση στην παγκοσμιοποίηση και τον απομονωτισμό είναι ο αυθεντικός διεθνισμός – ένα διεθνές «New Deal» που θα συμπεριελάμβανε τη συγκέντρωση παγκόσμιων αποθεματικών. Πως μπορείτε να πείσετε τα έθνη για αυτή την πρόταση;

-Δεν είναι δύσκολο να πειστεί η πλειοψηφία στις περισσότερες χώρες του κόσμου για την ανάγκη ενός διεθνούς “New Deal”. H κοινή λογική είναι με το μέρος μας: Ζούμε σε ένα κόσμο που παράγει τα μεγαλύτερα αποθεματικά από το Β Παγκόσμιο και μετά, ενώ το επίπεδο των επενδύσεων αναλογικά είναι το χαμηλότερο για αυτό το χρονικό διάστημα. Οι δυνάμεις της αγοράς απέτυχαν θεαματικά να ενεργοποιήσουν αυτά τα λιμνάζοντα κεφάλαια και να τα μετατρέψουν σε πράσινες επενδύσεις που τόσο χρειάζεται η ανθρωπότητα. Αν το σκεφτεί κανείς καταλαβαίνει ότι χρειάζεται μια προσέγγιση τύπου New Deal σε διεθνή κλίμακα: ένας πολιτικός μηχανισμός που θα κατευθύνεται σε επίπεδο G20, που θα ανακυκλώνει τα πλεονάσματα χρηματοδοτώντας την καινοτομία και τις κοινωνικές υπηρεσίες.

Συνεπώς, η πραγματική δυσκολία δεν είναι να πειστούν οι άνθρωποι. Η πρόκληση είναι να καταφέρουμε να παραμερίσουμε τα εμπόδια που βάζει μια μικρή μειοψηφία της οποίας τα συμφέροντα εξυπηρετούνται από τη σημερινή, ασταθή καθεστηκυία τάξη.

Help separate truth from motivated error: My acceptance speech at Sussex University on the occasion of an honourary doctorate conferment

On 20th July 2017, the University of Sussex conferred upon me the degree of Doctor of the University Honoris Causa. Professor Andrea Cornwall, who kindly presented me to the Chancellor and the Congregation, explained the rationale of the award: “[F]or his contribution to our understanding of the global economy, for his advocacy of an authentic internationalism, for his intellectual bravery and his passion for making a difference.” (For Professor’s full speech, click here.] I wish to thank Professor Cornwall, Chancellor Sanjeev Bhaskar, and everyone at Sussex for that remarkable honour.

 

 

 

 

Pictured with Professor Andrea Cornwall

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

In my acceptance speech, I said the following:

Chancellor, ladies and gentlemen, I am deeply grateful for the honorary doctorate so kindly conferred upon me by such a fine university.

The University of Sussex harks back to a, sadly, bygone era when a more confident society, convinced that no price system, no cost-benefit analysis, could ever capture the value of educating the many, and unwilling to indebt its poorer children as a price for their education, built new universities with a mission to re-think the purpose of higher education.

As a young lecturer, I remember taking that mantra a little too far.

After delivering a talk on the civilising power of university education, an elegant, elderly woman approached me. Before uttering a single word, she lifted her sleeve to show me her Auschwitz tattoo. “Our killers were well educated”, she told me. “They were engineers who read Goethe and listened to Beethoven after a day spent exterminating us. You are over-valuing education’s civilising capacities my son”, she said before walking away, leaving me stranded, ashamed.

She was right: An education is neither a necessary nor a sufficient condition for a person to be good. But it is a necessary condition for a society to be civilised. And it can become sufficient as long as the young are encouraged to digest education critically; never to internalise a lecture, a textbook, a theory without intense scrutiny; always to be guided by the Royal Society’s motto: Take no one’s word for it. Nullius in verba!

Perhaps the most infuriating experience I had in politics was when proposals were ignored without serious criticism just because they inconvenienced those setting the agenda. The same happens in the corporate world. No democracy, indeed no company, can flourish when good ideas are crushed by the brute force of those served well by the status quo.

Today, you may be tempted to think that you are trading the ‘ivory towers’ for the ‘real world’. Resist that thought! Sussex University is no less real than the world you are about to enter. Indeed, your duty is to infect the ‘real world’ with the method of dispassionate criticism that you were taught here. Your responsibility is to make the world more real, and worthier, by bringing to bear upon it the academic method of separating truth from motivated error.

For too long we have allowed the quantification practices, that devalue everything, to migrate from markets and government to academia. The culture of incessant measurement damaged our universities and, by extension, our societies – from the NHS to the way financial products are priced and macroeconomic policy designed. It is up to you to reverse this.

You will, of course, encounter fierce opposition. But mark Oscar Wilde’s wise counsel: “…to disagree with three-fourths of the British public is one of the first requisites of sanity”.

The secret is never to fear being in a minority. It is to be simultaneously constructive in your proposals and disobedient in the face of inanity – critical of everything but ready to cooperate with everyone.

To succeed, a rational plan is key, as is a capacity never to forget Mike Tyson’s unforgettable line: “They all have a plan, until I punch them in the nose!”

Chancellor, I shall do all I can to maintain my relationship with the University and to promote to the best of my ability your necessary and worthy endeavours.

 

 

 

With the Chancellor, author and actor Sanjeev Bhaskar.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Following the Ceremony, I gave several interviews to the Sussex University media. Here is one with Jacqui Bealing, of SU News

Academics bring rational scrutiny to politics, says Yanis Varoufakis

Yanis Varoufakis , Professor of Political Economy and Economic Theory at the University of Athens University, is to be awarded the honorary doctorate, Doctor of the University, at the University of Sussex’s summer graduation ceremony on 20 July.

Professor Varoufakis served as Greek Finance Minister in 2015. He is the author of several books on political and economic topics, his most recent, Adults in the Room: My Battle with Europe’s Deep Establishment (2017), charts his experience of his country’s financial crisis.

You were hailed as a hero, albeit a doomed one, when you were Greek finance minister in 2015. You said this was a moment when history changed. What made it so momentous – both for Europe and for you?

The only heroes of 2015 where the Greek voters who voted to reject yet another predatory ‘bailout’ loan from the EU. I was merely their messenger.

Despite the threats that the banks would never open again, and under a barrage of media scaremongering that Greece would be thrown to the wolves if they dared insist on saying NO to more loans, 62% turned down the loans and their backs on the threats.

It was an historic moment because it was the first time that a bankrupt nation found the courage to turn down loans that would have allowed it to pretend we were solvent at the expense of pushing the majority of the people into permanent debt-bondage. It was also historic because it exposed the illiberality of Europe’s leading politicians – e.g. the German finance minister, Wolfgang Schäuble, who confessed to believing that “elections should not be allowed to change economic policy”.

It was doubly historic because the eventual crushing of that Greek Spring of 2015 gave a major impetus to Brexit which, in turn, blew fresh wind into Donald Trump’s sails.

 

What can and should academics bring to the world of politics – do they make good politicians?

Academics can bring one ingredient into politics that is sorely missing: a concern for the unalloyed truth and for subjecting proposals and new ideas to rational scrutiny. Professional politicians are, unfortunately, trained to do the opposite: to express professionally views they either disagree with or misunderstand in a bid to debase their opponent’s argument independently of its merits! Politics would be much improved if infused with a more scholarly attitude toward the merit of views, rather than on who has uttered them. Do academics make for good politicians? I hope not, if by “good politician” you mean an expert in obfuscation…

You studied mathematics and economics for your undergraduate degree. What led to that interest?

Mathematics is aesthetically fascinating. It is also greatly intriguing to a political animal, like myself, for one reason: It is the only realm in which truths can be proven right or wrong, independently of opinion or perspective. As for studying economics, in our days it is that which Bible studies was in the Middle Ages: essential vocabulary for anyone interested in participating in public debates about how society should be organised.

Economics had a reputation for being dry and incomprehensible to the vast majority. What changed that – and how much of it was down to you?

It still has this reputation, rightly I believe. The reason is not that it is too mathematical or too hard. The reason is that, in order to solve the mathematics seeking to capture the essence of really-existing capitalism, one needs to introduce axioms (some of them hidden) that rule out… capitalism’s most essential aspects (e.g. the labour process, money, debt). Understandably, the smarter students realise this and lose interest in models of capitalism engineered to be irrelevant to anyone with an interest in… capitalism.

In my work, especially in several textbooks on economic theory, game theory and political economy that I have published, I have tried to re-energise the students’ imagination by pinpointing the fascinating politics hiding behind the economists’ basic axioms and by illustrating the analytical limits of the theories at hand.

What do you consider to be the major challenges for young people entering the global workforce?

The main challenge remains a time-invariant one: To find a job that you would love to do for free, and still get paid a decent salary to do!

The new challenge, presented by changes in the labour process and market, is how to use technology smartly, without ending up its servant, and remain at liberty to choose one’s partners at work – and, of course, in life more broadly.

What do you see as the future for Britain in Europe after Brexit, and for the future of Europe?

I refuse to issue predictions, if only because they will in all likelihood turn out to be gloomy. Instead, I would like to emphasise the importance of working together at ensuring that, Brexit or not, democracy, decency, and economic cooperation become a pan-European force for good that counters in Europe and in Britain the toxic powers of nationalism, nativism as well as the establishment’s incompetent authoritarianism.

You recently wrote that the answer to globalism and isolationism is an authentic internationalism – an  “International New Deal”  that would involve a pooling of global savings. How would you convince nations that this is all in their best interest? 

Convincing the majority of people in a majority of countries that an International New Deal is in their interests is not intrinsically hard. Logic and common sense are on our side. Think about it: We live in a world that generates the highest level of savings and the lowest level of investment since the 2nd World War (as a proportion of planetary income). Market forces have failed spectacularly to energise these idle savings and to turn them into investment into the green technologies that humanity craves. One only needs to state this fact to realise that we need a New Deal approach at a planetary level: a political mechanism, guided by an accord at the G20 level, that soaks up the excess savings and funds the planet’s innovators as well as our communities’ maintainers (e.g. the good women and men that look after the elderly, educate the young, service the sewers, etc.)

The true difficulty, therefore, is not to convince the people. The momentous task is to push aside the vicious obstructionism of the tiny minority whose petty interests are served by the current, unsustainable status quo.

(GO TO 1 hour 8 Min and 16 Seconds)