Yanis Varoufakis's Blog, page 117

Liberation: «En Europe, les chiffres prospèrent, les gens désespèrent»

L’ancien ministre des Finances de Tsípras, qui a lutté bec et ongles contre l’austérité et vient de publier un livre au vitriol, dénonce les «mensonges» de la crise grecque. Et regarde d’un œil plus que sceptique la politique de Macron.

Il l’avait promis, il a osé le faire : peu après sa démission du poste de ministre des Finances du gouvernement grec, au début du mois de juillet 2015, Yánis Varoufákis avait révélé avoir secrètement enregistré certaines réunions de l’Eurogroupe, ce club informel des ministres des Finances de la zone euro. Il s’était alors engagé à en dévoiler le contenu dans un livre. On peut désapprouver le procédé, ou même ne pas apprécier le style de ce fringant professeur d’économie, aujourd’hui âgé de 56 ans, qui a dû faire l’effet d’un ovni au milieu des austères costumes gris des réunions européennes. Reste que Conversations entre adultes ne se résume pas à une simple transcription des meetings à huis clos : c’est aussi un récit haletant du rapport de forces, parfois d’une brutalité inouïe, imposé à un ministre dont le principal tort était d’avoir été nommé au sein du premier gouvernement anti-austérité jamais élu en Europe.

Durant cent soixante-deux jours, de janvier 2015 et jusqu’à sa démission, Yánis Varoufákis va vivre en première ligne d’une bataille où tous les coups sont permis. Le bras de fer se termine mal : après six mois de tensions, et à l’issue d’un référendum par lequel les Grecs l’invitent pourtant à résister aux diktats des créanciers du pays, le Premier ministre Aléxis Tsípras capitule. Il aurait en réalité préféré perdre ce référendum, affirme Varoufákis qui, lui, démissionne dès le lendemain. Deux ans plus tard, ses révélations jettent un regard cruel sur la plupart des protagonistes impliqués. Et l’Europe ne sort guère grandie de ce récit, qui fera bientôt l’objet d’une adaptation au cinéma sous la houlette d’un autre Grec, le cinéaste Costa-Gavras, habitué des films engagés. En attendant, l’outsider qui a osé briser l’omerta continue à distiller ses piques, sans langue de bois.

Dans votre ouvrage, vous dénoncez avec force le «mensonge»du prétendu «sauvetage de la Grèce» mis en place à partir de 2010. Vous n’en avez pas marre d’entendre encore et toujours la même rengaine sur les «Grecs paresseux qui ne payent pas leurs impôts» ?

En réalité, l’opinion évolue, et de plus en plus de gens savent bien que le storytelling qu’on leur a servi sur la crise grecque est un mensonge fabriqué de toutes pièces. Mais ce genre d’arguments reflète avant tout un racisme profond. «Les Grecs», comme «les Allemands», «les Français», ça n’existe pas. Il y a en Grèce des gens qui travaillent plus que les Allemands, qui payent plus d’impôts que les Français et, alors qu’ils luttent pour survivre, qui se voient accusés d’avoir provoqué la crise. Mais il y a aussi, bien sûr, des Grecs qui n’ont pas payé d’impôts et qui, en empruntant pendant des années aux banques allemandes avec la complicité de celles-ci, ont provoqué la crise. Si la faute doit en revenir à un Grec, alors autant accabler le conteur Esope qui, dans l’Antiquité, a été le premier à opposer les cigales et les fourmis. Aujourd’hui, le mythe se perpétue, avec cette idée que les fourmis se trouvent au Nord et les cigales au Sud. En réalité, les unes et les autres se trouvent partout. Et ce sont les cigales du Nord et du Sud, c’est-à-dire les banquiers, qui ont créé la crise et en ont transféré le prix à payer sur les fourmis du Nord et du Sud.

Dès 2008, j’ai dénoncé le mensonge sur la crise grecque. On n’a jamais cherché à sauver la Grèce, mais à sauver les banques françaises et allemandes, soudain trop exposées lorsque le pays a fait faillite en 2009. Et du coup, on a transféré ces dettes à la charge des plus fragiles. Les dirigeants européens ont alors fait semblant de se fâcher contre le symptôme, la fragilité de la Grèce, pour mieux ignorer la cause du problème.

En même temps, aujourd’hui, on entend un autre discours : «La Grèce va mieux, le chômage baisse, elle sortira bientôt des politiques d’austérité…»

Ce n’est pas la première fois que ce mensonge est utilisé. En 2013-2014, les mêmes évoquaient déjà une «sortie de crise». Ils avaient d’ailleurs inventé un néologisme «Greek-covery», pour «Greek recovery» [le rétablissement de la Grèce, ndlr]. Pourtant, ces années-là furent tragiques pour la société grecque. En Lituanie aussi, le chômage a diminué de façon impressionnante. Mais le pays a perdu la moitié de ses habitants. De la même façon, en Grèce, les forces vives, les jeunes, continuent à s’exiler. Ce qui explique en partie la baisse du chômage. Sans compter ceux qui, désespérés, sont totalement sortis du marché de l’emploi ou acceptent du travail à temps partiel après avoir été licenciés. Mais en Europe, après tant d’années d’échec des politiques imposées, les chiffres prospèrent et les gens désespèrent.

Vous êtes le premier à décrire de l’intérieur le fonctionnement des institutions européennes. Et en particulier celui des Eurogroupes qui, sous votre plume, ressemblent parfois à des réunions de gangsters dominées par l’Allemagne…

Evitons précisément de stigmatiser «les Allemands»… Non, ce n’est pas l’Allemagne qui est en cause. Ce sont les élites allemandes qui dictent la marche à suivre, avec l’approbation et la complicité des élites françaises, grecques et autres. Les élites européennes sont toutes solidaires pour imposer les mêmes politiques. Et dans ce contexte, Wolfgang Schäuble [l’intraitable ministre allemand des Finances, ndlr]a raison quand il me lance, en février 2015, que «des élections ne peuvent pas changer une politique économique». C’est la réalité. Regardez ce qui s’était passé en France : François Hollande avait fait campagne pour changer de politique, notamment au sein de l’Union européenne. Et dès qu’il a été élu président, il y a immédiatement renoncé. Qu’on ne s’y trompe pas : les élites européennes soutiennent toutes Wolfgang Schäuble et partagent ce refus de changer de politique économique.

L’arrivée d’Emmanuel Macron au pouvoir, en France, peut-elle changer la donne ? Il s’est rendu spécialement à Athènes pour prononcer son premier discours sur l’Europe…

Et qu’est-ce qu’il a dit ? Que la crise était finie en Grèce, en annonçant même une renaissance ? En Grèce, les gens l’ont écouté avec ahurissement. Vous savez, je considère Emmanuel Macron comme un ami, même si je ne l’ai pas revu depuis son élection. Mais en Grèce, désormais, j’ai un peu de mal à m’en vanter. Macron a perdu toute crédibilité avec ce discours.

Dans votre livre, vous regrettez pourtant de ne pas avoir négocié avec Macron, alors ministre de l’Economie, plutôt qu’avec Michel Sapin, le ministre des Finances…

Hollande et Sapin ont proclamé partout que c’est grâce à eux que la Grèce est finalement restée dans la zone euro. C’est un mensonge éhonté. Ils n’ont jamais contredit Schäuble, n’ont jamais fait la moindre proposition. Ils étaient en permanence à côté de la plaque, de simples spectateurs. C’est Angela Merkel, et elle seule, qui a décidé du maintien de la Grèce dans la zone euro, contre l’avis de son ministre. Je sais, pour en avoir parlé avec lui, que Macron désapprouvait la stratégie de Hollande. Il savait pertinemment qu’un troisième plan de renflouement de la dette grecque était voué à l’échec, comme les précédents. Et pourtant, que fait aujourd’hui Bruno Le Maire, son ministre des Finances ? Exactement la même chose que Sapin à l’époque : il soutient ce troisième mémorandum à Bruxelles.

Et quel regard portez-vous sur la politique de Macron en France ?

J’ai l’impression qu’il essaye d’imposer certaines réformes, comme les lois sur le travail et les réformes budgétaires, avec l’idée de donner le change en «germanisant» la France, et avec l’intention d’aller voir ensuite Merkel pour la convaincre d’accepter le principe d’un budget fédéral. Mais il risque de perdre tout son capital sympathie en France et de se heurter quand même à un refus de Merkel. Après, il ne lui restera plus qu’un choix extrême, comme celui de la politique de la chaise vide à Bruxelles. Car s’il ne résiste pas, Macron n’aura alors été qu’une étoile filante dans un ciel bien sombre.

Mais en même temps, que reste-t-il des forces progressistes en Europe ? Elles semblent avoir renoncé partout…

Il y a indéniablement une fin de cycle pour la social-démocratie, qui s’est sabordée en acceptant sa financiarisation, en composant avec les banques, face auxquelles elle s’est finalement retrouvée pieds et poings liés. C’est ce pacte faustien qui a causé la perte de la social-démocratie. Hollande s’est suicidé en renonçant si vite à ses promesses. Et en Allemagne, de la même façon, les socialistes du SPD se sont sabordés en s’alliant à Merkel dans un gouvernement. Mais les opinions publiques attendent autre chose : une refondation politique. C’est ce que j’essaye de faire avec mon mouvement DiEM25, qui présentera des listes dans tous les pays membres aux prochaines élections européennes.

En ce qui concerne la France, Jean-Luc Mélenchon peut-il être une alternance ?

J’ai beaucoup de sympathie pour l’idée d’insoumission qu’il revendique et pour les gens qui le suivent. Son combat contre les inégalités est justifié. Mais il a tort au sujet de l’Europe. Ce n’est pas parce que la Grèce – tout comme la France d’ailleurs – n’aurait pas dû adopter la monnaie unique qu’il faut pour autant abandonner l’euro ou démolir l’Europe. Aujourd’hui, il faut lutter de l’intérieur pour réformer le système, tout en étant prêts à aller jusqu’au bout du bras de fer si jamais on nous met le pistolet sur la tempe.

C’est ce que vous avez tenté, un temps, au sein du gouvernement d’Aléxis Tsípras. Il est toujours au pouvoir à Athènes. Quels sont vos rapports et comment voyez-vous désormais, de l’extérieur, vos anciens camarades ?

Je n’ai plus aucun contact avec Aléxis Tsípras. Et quand j’observe ce gouvernement, il me fait pitié. Ses représentants semblent apeurés, aliénés. Ils font parfois semblant de protester ou de discuter. Mais en réalité, ils ont capitulé sur tous les sujets.

Maria MalagardisYÁNIS VAROUFÁKIS CONVERSATIONS ENTRE ADULTES, DANS LES COULISSES TRÈS SECRÈTES DE L’EUROPE Editions Les liens qui libèrent, 528 pp., 26 €.

Q&A in the New Statesman, on the occasion on the publication of ‘Talking to My Daughter About the Economy’

Yanis Varoufakis Q&A: “My despondencies have become a source of energy”





The economist talks “Stairway to Heaven”, game theory, and how to make good predictions.











What’s your earliest memory?

The first time I flew in a passenger plane. I must have been about four and I was very impressed and very scared by it.

Who are your heroes?

My childhood hero was Aris Velouchiotis, who was the leader of the partisans during the Nazi occupation, a kind of Greek Che Guevara, who was never sullied by history because he died in battle during the civil war. He was never given the opportunity to disgrace himself like many others. My adult hero is Noam Chomsky, because he combines a sterling academic contribution with a lifelong commitment to progressive causes and fighting the good fight, against what I call “the deep establishment”.

What was the last book that changed your thinking?

The Circle by Dave Eggers, which scared me a little. It reminded me how complacent I was becoming about the big tech companies.

In which time and place, other than your own, would you like to live?

Oh, that’s easy: somewhere between Berlin and Moscow in the 1920s.

What political figure, past or present, do you look up to?

I’ll play it safe. Let’s say Martin Luther King.

What would be your Mastermind specialist subject?

Game theory – but if I’m not allowed that it would have to be either the early era of Formula One or Star Trek.

Who would paint your portrait?

Georges Braque, the cubist.

What’s your theme tune?

“Stairway to Heaven”.

What’s the best piece of advice you’ve ever received?

It was from a statistics professor at Birmingham University, where I did my Master’s in mathematical statistics: “Give them a prediction of what will happen or when it will happen, but never both at the same time, because you’ll end up with egg on your face.” I’ve always followed that.

What’s currently bugging you?

The European Union and the complete, spectacular, colossal failure to have the necessary debate. We have a systemic crisis and no one is systematically talking about it.

What single thing would make your life better?

Star Trek again: a beam-me-up machine, so that I can travel around without having to enter aeroplanes.

When were you happiest?

Now. A general coalescence of different harmonies: my personal life, my writing career. I participate in a European political movement that gives me incredible satisfaction. My despondencies have become a source of energy and stimulation, rather than of existential angst.

In another life, what job might you have chosen?

I would love to have been a musician or a film director, if I had the talent to do it. I deeply believe in freedom from the market, not freedom of the market.

Are we all doomed?

Yes, we are all going to die. But the human species should exploit its potential for the hell of it, and make sure it leaves the planet in as pristine a condition as possible.

Yanis Varoufakis’s new book, “Talking to My Daughter About the Economy”, is published by Bodley Head

‘Talking to my daughter about the economy’ – Book review in The Guardian by Anna Minton

Not many authors write a book in nine days, and fewer still are likely to announce it in the prologue. Yanis Varoufakis has no qualms about doing so in this brief history of capitalism, structured around the device of talking to his daughter, Xenia, not long a teenager. It was first published a few years ago, when she was even younger, and has been updated for British readers following a further week’s writing. By being open about the writing process, the scholar and politician manages his readers’ expectations; but he also builds them, by promising to explain economics in a language that everyone can understand, in place of the jargon- infested pseudo-scientific language of mainstream economics.

 He believes, surely correctly, that ensuring every citizen has the basic language and understanding to talk authoritatively about the economy is a precondition for authentic democracy. There is no doubt that a new language for economics is desperately needed.

But writing such a primer is no easy task, given that experts have often found it easier to hide behind opaque language than to explain complex concepts in simple terms. So much contemporary discourse assumes that economics functions outside of politics, and that it is best left to professional economists and mathematicians. Varoufakis wants to smash this barrier: he argues from the outset that if we defer to experts on the economy then we hand over all our most important political decisions to them.

He has decided to use Karl Polanyi’s term “the market society” throughout. So although he is describing the history of capitalism, he dispenses with the actual term, believing it to be accompanied by too much ideological baggage. “Market society” is preferred to the equally loaded “market economy” – as in Margaret Thatcher’s famous phrase that “there is no alternative” to a market economy. Varoufakis is determined to show that politics can always produce an alternative economics.

He lays out where money comes from in the simple terms he has promised: it was invented to record debts, which means that money and debt have marched together since antiquity. The very first scripts are accounting records to show how much surplus produce, such as grain, farm workers were owed. But it was the shift from a feudal society to a market society that turned debt into the “primary factor” – there can be no profit without debt because businesses have to borrow to grow. The expansion of debt also created instability and fuelled crashes but it was debt, not coal, that “was the real fuel that powered the engine of the industrial revolution”.

Varoufakis comes up with a vivid comparison between money supply and the market in cigarettes in a German prisoner-of-war camp to explain inflation, deflation and interest rates, in terms any teenager – or adult – will understand. In the camp, prisoners received packages from the Red Cross that included food, cigarettes, tea and coffee. Over time, as in prisons the world over, cigarettes became the currency by which other goods were traded. Now and again, the Red Cross would put more cigarettes in the packages, which meant that with more circulating in the camp they were worth less, so more would be needed to buy the same amount of goods – inflation in other words. Conversely, after a heavy bombing raid, prices went down – deflation – as so many cigarettes had been smoked they were in short supply and were worth more. As cigarettes are durable – like shells and precious metals, which have been used as currency – they can be saved, and in time “bankers” emerged in the camp, who would loan cigarettes with interest, ensuring that borrowers would pay back more than they had borrowed. In times of inflation, when the value of the currency was uncertain, interest rates went up, and vice versa.

[image error] The headquarters of Goldman Sachs Group in New York … Varoufakis reserves his greatest vitriol for the banks. Photograph: Bloomberg/Bloomberg via Getty Images

A key part of the analogy is that when the Red Cross handed out the cigarettes – for which read the money supply – it was able to play the role of a genuinely independent central bank. But while the central banks of most of the world’s advanced economies are formally independent, Varoufakis believes that it is not possible for such powerful institutions, in charge of debt and taxation, to act outside politics. Rather than having a central bank as neutral as the Red Cross, the upshot is that “we end up with a central bank whose decisions remain as political as ever, except that they are no longer supervised by parliament”.

Varoufakis goes beyond the territory usually associated with economics, from antiquity to industrialisation and beyond

His line of argument is at the opposite end of the spectrum to Thatcher’s comparison between a household budget and the economy – itself aligned with the assumption that economics is a neutral science, set apart from politics. For Varoufakis, economics is always politics, because whoever controls the money has the power: his views on debt inevitably reflect his experience as Greek finance minister in 2015, desperately trying to renegotiate Greece’s debt and curtail the brutal austerity programme. Unsurprisingly, he reserves his greatest vitriol for the banks; it may have been essential to save them, but why reward the very bankers who facilitated unsustainable amounts of debt? Why not “send them home penniless as a warning to any other banker who is tempted to do the same”? His answer, which relies heavily on the revolving door between senior bankers and governments, is amply supported by the number of Goldman Sachs alumni serving in successive US governments.

Varoufakis goes outside the territory usually associated with economics, ranging from antiquity through to the pre-modern period, industrialisation and beyond. And he is as keen to look forward as back, conjuring up post-human dystopian futures in the style of  The Matrix . There is a danger is such a sweep: simplistic summaries of contested subjects such as enclosure and the loss of the commons undermine his authority in other areas. More seriously, while his debunking of ideology is a virtue of the book, his emphasis on the deliberate cultivation of authority by rulers as a mechanism of control – from organised religion to the new secular religion of economics – misses out on a psychological understanding that people at times cleave to power and authority.

The speed with which he wrote this book shows, but Varoufakis does equip his readers with the beginnings of a new language, and punctures myth after myth. If he can do that in nine days, imagine what he could write in 90. Perhaps that could really be the economics text a new generation is looking for.

• Anna Minton’s Big Capital: Who Is London For? is published by Penguin. A Brief History of Capitalism is published by Bodley Head. To order a copy for £10.49 go to bookshop.theguardian.com or call 0330 333 6846. Free UK p&p over £10, online orders only.

For the original posting on The Guardian site click here.

TALKING TO MY DAUGHTER ABOUT THE ECONOMY: A brief history of capitalism

“Utterly accessible, deeply humane and startlingly original – a potent democratic tool at the perfect time” Naomi Klein, author of NO IS NOT ENOUGH and THE SHOCK DOCTRINE

Yanis Varoufakis, the bestselling author of Adults in the Room, uses personal stories and famous myths to explain what economics is and why it has the power to change our world.

Why is there so much inequality? In this intimate and accessible book, world famous economist Yanis Varoufakis sets out to answer his daughter Xenia’s deceptively simple question. Drawing on memories of her childhood and a variety of well-known tales – from Oedipus and Faust to Frankenstein and The Matrix — Talking To My Daughter About the Economy explains everything you need to know in order to understand why economics is the most important drama of our times. It is a book that helps to make sense of a troubling world while inspiring us to make it a better one.

Read more at the Penguin site.

Eine Nachricht für Dr. Wolfgang Schäuble

Lieber Wolfgang,

Ich habe deine jüngsten Antworten auf Fragen von Journalisten sehr genau unter die Lupe genommen. Diese bezogen sich auf mein neuestes Buch “Die ganze Geschichte” und unsere Unterhaltungen im ersten Halbjahr 2015.

Ich habe einen Vorschlag für dich. Anstatt vager Aussagen und herabsetzender Bemerkungen möchte ich dich einladen und herausfordern, konkrete Seiten und Absätze in meinem Buch zu nennen, in denen ich etwas, das du mir in diesem Zeitraum gesagst hast, falsch darstelle (z. B. deine ausdrückliche Meinung, dass das dritte Griechenlandpaket und dazugehörige Memorandum, welches ich mich zu unterzeichnen weigerte und welches nach meinem Rücktritt unterzeichnet wurde, schlecht für Griechenland sei. Oder, noch deutlicher, deine Meinung dass ich, wenn ich es denn unterzeichnet hätte, mich vor den Griechen verantworten müsste).

Mit freundlichen Grüßen,

Yanis Varoufakis

Message to Mr Wolfgang Schäuble

 

Dear Wolfgang,

I read carefully and listened your recent statements in response to journalistic questions emanating from my recent book “Adults in the Room” relating to our conversations during the first half of 2015.

I have a proposal for you. Instead of vague statements and personal put down lines, I invite you to point out specific pages and paragraphs in my book where I misrepresented something that you told me during that period (e.g. your expressed view that the 3rd Greek Loan and accompanying Memorandum of Understanding that I refused to sign, and which was signed after my resignation, would be bad for Greece; or, even more strongly, your view that, had I signed it, I would have to answer to my people).

Sincerely

Yanis Varoufakis

Μήνυμα προς τον κ. Βόλφγκαγκ Σόιμπλε

Αγαπητέ Βόλφγαγκ,

Άκουσα προσεκτικά και διάβασα ακόμα προσεκτικότερα τις πρόσφατες απαντήσεις σου σε δημοσιογραφικά ερωτήματα που προέκυψαν από το πρόσφατο βιβλίο μου «Ανίκητοι Ηττημένοι» αναφορικά με τις μεταξύ μας συνομιλίες το πρώτο εξάμηνο του 2015.

Έχω να σου προτείνω το εξής. Αντί για γενικολογίες και προσωπικούς χαρακτηρισμούς σε προ(σ)καλώ να καταδείξεις σε ποιό κεφάλαιο του βιβλίου, σε ποιά σελίδα, σε ποιά παράγραφο ανέφερα έστω και μια ανακρίβεια όσον αφορά κάτι που μου είπες (π.χ. ότι η 3η δανειακή συμφωνία και το 3ο Μνημόνιο που με πίεζες να υπογράψω, και το οποίο υπεγράφη μετρά την παραίτησή μου, “θα ήταν κάκιστο για την Ελλάδα” – ή, ακόμα εντονότερα, την άποψή σου ότι, σε περίπτωση που υπέγραφα, “θα ήμουν υπόλογος στον λαό μου”).

Φιλικά

Γιάνης Βαρουφάκης

Interview for VOX with Sean Illing, occasioned by ‘Adults in the Room’

“The alternative is a gigantic dystopia, because the way we are moving today is creating nothing but hopelessness and despair and a shrinking middle class.”

Those aren’t the words of Donald Trump or Bernie Sanders. They’re from someone who watched his nation get hammered first by a financial crisis not solely of its own making and then by a heavy-handed international push to bully his government into accepting draconian spending cuts that ravaged the lives of millions of his fellow citizens.

That person is Yanis Varoufakis, a self-described “erratic Marxist” who served as the Greek finance minister when European leaders forced through dramatic tax hikes and spending cuts in exchange for the emergency loans Athens needed to make payments on more than 350 billion dollars of debt.

According to Varoufakis, this was a short-term move that saved the banks but decimated regular people and failed to solve any of the underlying problems with the financial system. “They had to couch their actions in false narratives and cover up previous crimes with new crimes,” he told me in an interview tied to the publication of his memoir, Adults in the Room: My Battle with Europe’s Deep Establishment. “They became prisoners of their own devices, trapped in a cage they had all built.”

Varoufakis believes that growing public fury over the way Western governments protect the global financial system could lead to the election of more demagogues like President Donald Trump and spark more European nations to consider Brexits of their own.

Our full conversation, lightly edited for clarity, appears below.

Sean Illing

You start your book by comparing the financial crisis in Europe to a Greek tragedy. Why so ominous?

Yanis Varoufakis

The essence of tragedy is when people are desperately trying to do what’s right but are trapped in circumstances that forbid it. I wrote this book because I think this is what has happened to Europe. I was locked in a confrontation with some of the most powerful organizations and institutions in the world, and yet the individuals making the decisions were, for the most part, caught up in a machine over which they had no control.

Sean Illing

You call the global financial system “an inhuman, mostly unseen network of power relations.” In the least abstract way possible, tell me what you think went wrong?

Yanis Varoufakis

During the period of deregulation, which began on Wall Street in the 1990s and came to crescendo under Bill Clinton, the banks suddenly realized that they had monstrous capacities to print money.

It was like having their own ATM with no constraints, no limits. Of course, that requires also an ideology that allows them to feel good about what they were doing, to feel like they weren’t jeopardizing anyone. This is the ideology of neoliberalism, and it produced the financial economic models that spawned a whole new species of “riskless risk” — if you recall that magnificently stupid phrase from the 1990s.

Sean Illing

This idea of “riskless risk” sounds like a perfect assumption on which to build an economic house of cards.

Yanis Varoufakis

That’s exactly right. The people who bought into this believe we had a new paradigm that allowed to banks to create value out of nothing and to do it safely. At the same time, politicians were impressed with all this money making, as it helped their careers and financed their campaigns. The ones with a greater public service conscience were also impressed by how the financial sector’s taxes could pay for the welfare state, especially in places like in Britain and in Germany.

But I argue in the book that they were hoodwinked by this system of financialization and that in 2008 we all got our comeuppance. All those pyramids, all those Ponzi schemes came crashing down, and the politicians who didn’t see it coming panicked just as the bankers panicked.

Sean Illing

And the response was basically to paper over previous mistakes with more mistakes?

Yanis Varoufakis

They went through a sequence of short-term moves to save their bacon and the bacon of those who were financing them in the financial sector. But every time they did that, every time they saved the bankers, they alienated themselves from their electors, from the actual citizens. They had to couch their actions in false narratives and cover up previous crimes with new crimes.

They became prisoners of their own devices, trapped in a cage they had all built.

THE YOUNG ARE TRYING TO PRIVATIZE THEIR DREAMS BY IMAGINING THAT IF THEY WORK VERY HARD THEY WOULD PRODUCE THE NEXT KILLER APP AND BECOME BILLIONAIRES

Sean Illing

Are Europe’s financial problems fundamentally different than America’s? Obviously, we live in a globalized economy, but Europe seems especially ill-equipped to respond to financial crises.

Yanis Varoufakis

The thing about the United States is that you’ve always had very pragmatic elites that sit around a table when a crisis like that of 2008 takes place and ask themselves the pertinent question, which is, “How can we save ourselves from this crisis?”

America has ways of using the existing institutions like the Fed, which was born out of the early 20th century financial collapse, to neutralize a crisis. America also has various New Deal institutions which allowed the US government to shift all the losses onto the government’s books. The result was a much quicker recovery.

In Europe, we have a central bank, which is not permitted to do this, and instead the sins of the bankers were shifted onto the shoulders of the weakest of taxpayers, beginning with the delinquents. Because those shoulders were not strong enough to carry that huge burden, the burden was spread to the taxpayers of other European countries. All of that led to a never-ending debt inflationary crisis is places like Greece and Spain, and to inflation in places like Germany and Holland.

Sean Illing

You say major European leaders like former French President Nicolas Sarkozy and current German Chancellor Angela Merkel knew the 2010 bailout was a disaster, especially for Greece, but did it anyway. Why?

Yanis Varoufakis

Of course, they did it to save their banks. Let me just give you a very simple number, which I think is quite mind-boggling. In 2008, when President Barack Obama was facing the financial crisis of 2008, the total exposure of Wall Street was something like 40 to 45 percent of American national income, which is very large. Compare that to Deutsche Bank, one of Germany’s largest banks, whose exposure was — wait for it — 50 times the national income of Germany. That’s insane. That’s 50 times the national income of a very rich country.

So when Merkel was faced with Deutsche Bank going bust, she handed over 500 billion Euros to a few German banks. She didn’t like doing that — it was political poison for her. She was a conservative leader who was penny-pinching on the schools and hospitals for years. Suddenly, she had to give 500 billion Euros to very rich banks.

Eight months later, another phone call came to the chancellor saying, “Now we have to give them another such sum because the Greeks are going bust, and if the Greeks are allowed to go bust, then the Irish will go bust, the Portuguese will go bust, the Spanish will go bust, the Italians will go bust, and then there’s nothing we can do to save Deutsche Bank.”

Sean Illing

And this is where, in your book at least, the story becomes tragic.

Yanis Varoufakis

Well, Merkel couldn’t go back to her people and ask for another wad of money for the Deutsche Bank, so they portrayed it as a bailout for Greece. She was forced, effectively, by her own people, to go to the federal parliament in Berlin and lie to members of parliament.

This is when the Macbethian story begins, because once you commit that crime once, once you lie to your members of parliament and you say that this is money for the Greeks and we’re going to be tough on them and we’re going to make them pay it all back with interest and you know that they’re not going to because they’re bankrupt, you’ve set up an impossible situation that is bound to implode.

THINGS CAN BE DIFFERENT IF ONLY WE DECIDE THAT THEY MUST BE

Sean Illing

In the book, you recall your warning to EU creditors that if they crushed Greece financially, and by extension crushed Greece’s progressive challenge, that an illiberal, xenophobic backlash would ensue — both in Greece and across Europe. And that’s exactly what happened.

Yanis Varoufakis

I gave countless speech against Brexit all across Britain and Wales and Scotland. I can tell you that I heard from countless people who supported me generally but remained fiercely against the European Union.

I explained to them why they should stay in the European Union, why they should join forces with fellow Europeans, why that would be more effective than Brexit. But they didn’t want to hear it. They would tell me, “We like you, we like what you tried to do for Greece, but the way the European establishment crushed you is an example of what might happen to us.” And so they were determined to separate from Europe.

Many of them were left-leaning, democratically minded people who were appalled by the way Brussels treated us and so they voted against staying in the EU as a direct reaction to the way our government was crashed. They were far more open to the appeals of the nativists and the isolationists because of what they saw happen to Greece and Spain and other countries.

Sean Illing

I take it you see Donald Trump’s ascendance as connected to all of this?

Yanis Varoufakis

Unquestionably. All of this is connected. The rise of the far-right, of ultra-nationalist movements, of anti-globalization movements — there was a kind of chain reaction that kick-started all of this. I can’t weigh particular causes and tell you that this factor is more important than that factor, but there’s clearly a connection.

The incompetent authoritarianism that the European Union showed in dealing with these crises, and the suffering it caused, was a major blow to progressivism everywhere.

Ultimately, the uncertainty and insecurity caused by our corrupt financial system created space for the simplistic solutions of the racist right. And we’re witnessing the consequences of that right now.

WHAT I KNOW IS THAT IF WE KEEP DOING THE SAME THING, THE EU IS DOOMED

Sean Illing

At the end of your book, you talk a lot about the need to devise a new financial order, one that is constructed via democratic processes and not by bankers. Now, a lot of people will read that as Marxist utopianism. It sounds lovely, but it’s hard to imagine how such a system would come into being.

Yanis Varoufakis

First, I’d say that that was probably the received wisdom in America in 1931. I bet the idea of the New Deal sounded utopian then as well. But two years later it was a reality. Second, maybe it is utopian, but what’s the alternative? The alternative is a gigantic dystopia, because the way we are moving today is creating nothing but hopelessness and despair and a shrinking middle class. The young are trying to privatize their dreams by imagining that if they work very hard they would produce the next killer app and become billionaires.

Of course, that happens to very few. Most of them get burnt out, and by the time they’re in their late 30s they have no social security, they have no hope, they have no insurance, and the result is a discontent that feeds the political monsters that we see around us.

If I were to invest my energies and the only two options were a massive dystopia and a potential utopia, I would rather go for the utopia. It’s the only realistic plan.

Sean Illing

But we started this chat by comparing the global financial crisis to a Greek tragedy, and tragedies don’t end well.

Yanis Varoufakis

Someone once said that the problem with the inevitable is that it’s usually usurped by the unpredictable. I’m never keen to indulge in predictions. What I know is that if we keep doing the same thing, the EU is doomed — but there’s no reason why we should keep doing the same thing.

2015 was a magnificent moment in Greece; devastated people rose up. This can happen anywhere else. This is why, instead of concentrating on creating a new political party in Greece after 2015, I threw my lot in with other people to create a democratic movement across Europe.

I have no idea what the chances are of success. Maybe they’re very small, but the fundamental difference between predicting the weather and what will happen to the EU — or the United States, for that matter — is that the weather doesn’t give a damn about our predictions, but what happens in our societies depends on us.

That is a greatly empowering thought.

For the original VOX website click here.

Περί 2015, με την ματιά στο 2019: Μια απάντηση στο σχόλιο-κριτική του Κωνσταντίνου Πουλή (*)

Σε πρόσφατο σχόλιό του ο Κωνσταντίνος Πουλής εξέφρασε την πιο μεστή και ουσιαστική κριτική στην στρατηγική αντιμετώπισης των δανειστών που ακολούθησα πριν και κατά την διάρκεια της σύντομης θητείας μου στο Υπουργείο Οικονομικών. Περιληπτικά η κριτική του ήταν πως:

Δεν προετοίμασα τους πολίτες για την πιθανότητα ενός Grexit, παρά το γεγονός ότι προειδοποιούσα ευθαρσώς ότι μόνο αν είμασταν έτοιμοι να προτιμήσουμε ένα Grexit από το 3ο Μνημόνιο υπήρχε λόγος να κερδίσουμε τις εκλογές και να αντιπαρατεθούμε με τους δανειστές. Επιμένοντας στην καταστροφικότητα του Grexit, και παράλληλα στην πρόβλεψη ότι οι δανειστές θα υποχωρούσαν αν εμείς είμασταν έτοιμοι για το Grexit, «αυτό που κόμισε ο Βαρουφάκης στον δημόσιο διάλογο τελικά ενδυνάμωσε τη θέση των δανειστών, διότι ενίσχυσε τον φόβο της ρήξης.»

Η κριτική του Κωνσταντίνου είναι χρησιμότατη επειδή ρίχνει φως στο μέγα ζητούμενο του 2015: Πως να πειστούμε, ηγεσία και πολίτες, ότι ο μόνος τρόπος να αποφευχθεί το κάκιστο Grexit ήταν να πιστέψουμε ότι υπήρχε κάτι ακόμα χειρότερο από αυτό: η μονιμοποίηση της Χρεοδουλοπαροικίας μέσω 3ου Μνημονίου.

Το επιχείρημα-κριτική του Κωνσταντίνου Πουλή είναι διττό: Για χρόνια υπερ-τόνιζα, πρώτον, το κόστος του Grexit και, δεύτερον, την πιθανότητα να υποχωρήσουν οι δανειστές εφόσον είμασταν έτοιμοι να αποδεχθούμε το Grexit (με αποτέλεσμα να αποφευχθεί το Grexit). Έτσι, από την μία ενίσχυα τον φόβο του Grexit στον νου πολιτών ενώ, από την άλλη, τους έλεγα ότι δεν θα χρειαζόταν να προετοιμαστούν για το Grexit. Έτσι, καταλήγει ο Κωνσταντίνος,

«…καταλήξαμε να έχουμε μπει σε μια μάχη στην οποία οι στρατιώτες δεν είχαν καταλάβει ότι θα πολεμήσουν. Όταν ήρθε η ώρα της ρήξης, κανείς δεν εμπόδισε τον Τσίπρα να αναιρέσει το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος.»

Διαβάζοντας προσεκτικά αυτή την κριτική προέκυψαν δύο δικές μου σκέψεις-σχόλια.

Η εναλλακτική στρατηγική;

Η λογική συνέπεια της πιο πάνω κριτικής ήταν ότι έπρεπε: (α) να αναφέρομαι στο Grexit με λόγια που να το παρουσιάζουν ως λιγότερο καταστροφικό, και (β) να μην αναφέρομαι με τόση σιγουριά στην πιθανότητα υποχώρησης των δανειστών εφόσον εμείς είμασταν έτοιμοι για Grexit. Κατανοώ το επιχείρημα αλλά δυσκολεύομαι να συμφωνήσω για έναν απλό λόγο: Θα έπρεπε να πω πράγματα που δεν πίστευα και που εξακολουθώ να μην πιστεύω!

(α) Το Grexit θα είχε όντως τεράστιο κόστος. Όποιος το αρνείται ψεύδεται είτε στον εαυτό του είτε στους άλλους. Στην εισαγωγή του βιβλίου υπολογίζω το κόστος ενός Grexit το καλοκαίρι του 2015 θα ανερχόταν σε νέα πτώση του ΑΕΠ μεταξύ 6% και 13%. Δεν είχα δικαίωμα να το κρύψω από τους πολίτες γενικά και από τους ψηφοφόρους μου ειδικότερα. Αυτό που είχα υποχρέωση να κάνω – και το έκανα – ήταν να επαναλαμβάνω, σε όλους τους τόνους, ότι  το Grexit θα αποδεικνύετο (μεσοπρόθεσμα, εντός 18μηνου) λιγότερο επίπονο από το 3ο Μνημόνιο.

(β) Το Grexit θα κόστιζε περίπου 1 τρις ευρώ στην υπόλοιπη Ευρώπη με αποτέλεσμα εκείνο που προέβλεπα: Πως αν είμασταν έτοιμοι για το Grexit, το Grexit δεν θα ερχόταν καθώς οι δανειστές θα υποχωρούσαν τουλάχιστον ως προς την ουσιαστική αναδιάρθρωση του χρέους. Και δεν χρειάζεται να βασιστείς αναγνώστη στα λόγια μου: Το επιβεβαίωσε πλήρως ο Αντιπρόεδρος της ΕΚΤ κ. Βίτορ Κονστάντσιο τον Σεπτέμβρη του 2015 λέγοντας ευθαρσώς ότι το κόστος για την Ευρώπη θα ήταν τόσο μεγάλο που δεν υπήρχε πιθανότητα να ωθήσει η ΕΚΤ την Ελλάδα εκτός ευρώ – δηλαδή, επιβεβαίωσε ότι επρόκειτο για «κούφια» απειλή. Αυτό πίστευα κι εγώ από το 2010, αυτό πιστεύω και σήμερα. Θα έπρεπε να λέω κάτι διαφορετικό στον δημόσιο διάλογο;

Πέραν του ότι η αλήθεια είναι επαναστατική, διαφωνώ ότι αν ήμουν «οικονομικότερος» με εκείνο που θεωρούσα αληθινό (υποβαθμίζοντας δηλαδή την εκτίμησή μου του κόστους ενός Grexit και υπερεκτιμώντας την πιθανότητά του) θα βελτιωνόταν η συνοχή του μπλοκ του ΟΧΙ με αποτέλεσμα να αυξηθεί η διαπραγματευτική μας δύναμη.

Στρατιώτες που δεν είχαν καταλάβει ότι θα πολεμήσουν;

Γράφει ο Κωνσταντίνος: «Αν το νόημα του ΟΧΙ ήταν ότι ο κόσμος επιθυμούσε τη ρήξη, κάποιος θα είχε βρεθεί να την υπερασπιστεί, αντί να επανεκλεγεί ο ΣΥΡΙΖΑ με σύνθημα την ΤΙΝΑ.» Ας μου επιτρέψει να διαφωνήσω.

Σε καμία περίπτωση ο κόσμος δεν επιθυμούσε την ρήξη. Ο λαός μας ήταν εντυπωσιακά ώριμος καθ’ όλη την διάρκεια της «Άνοιξης» του 2015, ιδίως την 5η Ιουλίου. Το νόημα του ΟΧΙ, όπως το ερμήμευσα και το ερμηνεύω, ήταν απλό: Δεν θέλουμε ρήξη. Δεν θέλουμε να βγούμε από το ευρώ. Όμως, αν ο όρος για την παραμονή μας είναι η μονομοποίηση της χρεοδουλοπαροικίας, η συνέχιση της αναξιοπρέπειας, η αναπαραγωγή του εξευτελισμού, το ξεπούλημα και η ερημοποίηση της χώρας, τότε ας βγούμε από την ευρωζώνη. Αν η επίσημη Ευρώπη μας θέτει προ του Σοϊμπλε-ικού τετελεσμένου «το Μνημόνιο ή Grexit», τότε… Grexit.

Αυτή ήταν η βούληση όσων κατέκλεισαν την Πλατεία Συντάγματος το βράδυ της 3ης Ιουλίου. Αυτό ήταν το μήνυμα του 62% δυο μέρες μετά. Ο λαός έκανε το καθήκον του, οι στρατιώτες ήταν έτοιμοι για την μάχη. Με σύνεση, με πλήρη συνειδητοποίηση του τεράστιου κόστους ενός Grexit, έτοιμοι να το αποδεχθούν αν δεν υπήρχε άλλη επιλογή, γνωρίζοντας, παράλληλα, ότι αν η ηγεσία τιμούσε την εξεφρασμένη βούλησή του οι πιθανότητες του Grexit ήταν μικρές.

Με άλλα λόγια, οι στρατιώτες είχαν γνώση και ήταν έτοιμοι να πολεμήσουν, κι ας είμασταν ο Δαυίδ μπροστά στον Γολιάθ των δανειστών. Αυτό για το οποίο δεν ήταν προετοιμασμένοι ήταν η συνθηκολόγηση εκείνων που τους ετοίμασαν για την μάχη την καλή. Πράγματι, όταν, πριν καλά-καλά ξεκινήσει η μάχη, οι στρατηγοί τους κατέθεσαν τα όπλα και τους μήνυσαν πως η παράδοση ήταν μονόδρομος, δεν είναι καθόλου περίεργο ότι γύρισαν σπίτι τους σε απόγνωση, αποφασισμένοι να μην ξαναπιστέψουν κανέναν. Αυτός ήταν ο λόγος που τον Σεπτέμβρη του 2015 ο μεταλλαγένος ΣΥΡΙΖΑ και η ΤΙΝΑ κέρδισαν: Πάνω από ενάμιση εκατομμύριο «στρατιώτες» (ψηφοφόροι του δημοψηφίσματος) δεν ψήφισαν ενώ, όσοι ψήφισαν, επέλεξαν με κρύα καρδιά να κρατήσουν μακρυά από το Μαξίμου εκείνους που υπόσχονταν να εφαρμόσουν τους όρους της συνθηκολόγησης με ξέφρενο ενθουσιασμό.

Επίλογος

Το 2015 είναι πια μέρος της ιστορίας μας. Το ζητούμενο τώρα είναι το 2018 και ιδίως το 2019. Τελική ήττα δεν υπάρχει όπως δεν υπάρχει τελική νίκη. Ανεξάρτητα διαφωνιών για την ακριβή πιθανότητα να είχαν υποχωρήσει ή όχι οι δανειστές τότε, σήμερα αντιμετωπίζουμε μια απλή επιλογή: Το αφήγημα της μνημονιακής ανάκαμψης που ήρθε (ή τέλος πάντων έρχεται) και την εναλλακτική της εποικοδομητικής ανυπακοής. Η ώρα για την επόμενη μάχη πλησιάζει.

(*) Με την έκδοση του βιβλίου μου για την Ελληνική Άνοιξη του 2015 (ΑΝΙΚΗΤΟΙ ΗΤΤΗΜΕΜΟΙ) έκλεισε ο κύκλος απαντήσεων και τοποθετήσεών μου για τα γεγονότα εκείνα. Το παρόν γράφτηκε για έναν λόγο: Αποτελεί απάντηση στο σχόλιο του φίλου Κωνσταντίνου Πουλή κατά την διάρκεια της παρουσίασης του βιβλίου, την οποία συντόνισε. Έτσι, με την πιο κάτω απάντηση «κλείνει» η βιβλιοπαρουσίαση εκείνη.

 

 

“Save Europe? Why How?” In discussion with Guillaume Balas, Jannick Jadot and other progressives. Sat 13th October. Paris