Vasileios Diakovasilis's Blog, page 17

Τα μωρά της Αθηνάς! Πάνος Ιωαννίδης

20 Αυγ 2016 Αν σας έλεγαν ότι υπάρχει ένα ολοκληρωμένο ασφαλιστικό πακέτο, το οποίο το αγοράζετε μια φορά και αυτό σας εξασφαλίζει δουλειά, κατοικία, θέση πάρκιν, ψώνια πολιτιστικά αγαθά με έκπτωση... πως θα σας φαινόταν; Να πληρώνατε ένα ποσόν και στη συνέχεια να εξασφαλίζατε όλα τα παραπάνω. Σίγουρα, στη σημερινή οικονομική πραγματικότητα, θα θέλατε να μάθετε περισσότερα για ένα τέτοιο συμβόλαιο. Και πολλοί, θα έδιναν της οικονομίες μια ζωής, μαζί και το όποιο εφάπαξ, για να αγοράσουν ένα τέτοιο "πακέτο" στο παιδί τους.
 Στο πρώτο μυθιστόρημα του Πάνου Ιωαννίδη, "Τα μωρά της Αθηνάς", τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Τα προσφερόμενα ασφαλιστικά συμβόλαια φαίνονται ότι είναι όπως περιγράφονται παραπάνω, αλλά στην πραγματικότητα ζητούν από τον υποψήφιο πελάτη, εκτός από το χρηματικό ποσό που θα καταβάλλουν να προσφέρουν μαζί και την ίδια τη ζωή τους, στους σκοπούς της εταιρίας που εμπορεύεται αυτό το προϊόν. Ο Δραμινός συγγραφέας, Πάνος Ιωαννίδης, οικοδομεί μια ιστορία, σε κάποια επαρχιακή πόλη της πατρίδας μας, όπου η τοπική, οικονομική και πολιτική εξουσία, αποφασίζει, εκμεταλλευόμενη τη σημερινή οικονομική και κοινωνική κρίση, να δημιουργήσει ένα πλέγμα σχέσεων μεταξύ αυτών και των συμπολιτών τους, που παραπέμπει στις κοινωνικές - οικονομικές δομές του Μεσαίωνα. Στην πραγματικότητα δεν αγοράζουν ένα απλό ασφαλιστικό συμβόλαιο, αλλά εκχωρούν την ίδια τη ζωή τους, στους σκοπούς της Green Sea Network. Στην αρχή αυτοί που θα έχουν την "τύχη", να εξασφαλίσουν ένα τέτοιο συμβόλαιο, επιλέγονται από την ίδια την εταιρία, με σκοπό να είναι άτομα εμπιστοσύνης και να έχουν να προσφέρουν κάτι "χρήσιμο" στην εταιρία. Επιχειρήσεις που εντάσσονται στο δίκτυο της Green Sea Network για εξυγίανση..., οικοδομική εταιρία που προσφέρει έτοιμα διαμερίσματα..., η τοπική αλυσίδα supermarket..., ένας πολιτιστικός οργανισμός που αναζητά πόρους, μια ομάδα νέων ανθρώπων, που προσπαθεί να αντιταχθεί στους σκοπούς της εταιρίας, οι πολιτικοί και οικονομικοί παράγοντες του τόπου, οι "σκιές" απ΄το παρελθόν... όλοι και όλα μπλέκονται, σε ένα γαϊτανάκι εξελίξεων που τελειώνουν με τραγικό τρόπο.
Το μυθιστόρημα ξεκινά με τον φόνο του εμπνευστή της Green Sea Network, επιφανούς οικονομικού παράγοντα και γόνο ισχυρού πολιτικού παράγοντα της πόλης, τον οποίο φόνο αναλαμβάνει να εξιχνιάσει ο πρόσφατα αφιχθείς στην πόλη, ιδιωτικός ντέτεκτιβ Πέτρος Ριβέρης. Η ιστορία εξελίσσεται με έναν διαφορετικό τρόπο, από αυτόν που έχουμε συνηθίσει. Στο πρώτο μέρος γίνεται μια παρουσίαση των εμπλεκόμενων προσώπων μέσα από τις επισκέψεις που πραγματοποιεί ο Ριβέρης, έξι μήνες μετά τον φόνο. Στο δεύτερο μέρος παρακολουθούμε τα γεγονότα, τα οποία εξελίσσονται λίγες μέρες, πριν τη δολοφονία, δίχως την εμπλοκή του ντέτεκτιβ. Και στο τρίτο μέρος, μέσα από μια καταιγιστική εξέλιξη των γεγονότων, αποκαλύπτεται η καλά κρυμμένη ιστορία που συνδέει τις οικογένειες των πρωταγωνιστών της ιστορίας με τον δολοφόνο. Όσο για το ποιος είναι ο δολοφόνος, αυτό θα αρχίσεις να το υποψιάζεσαι προς το τέλος του βιβλίου.
Ο Ριβέρης με μεθοδικότητα, διαίσθηση, δίχως υπερβολές, αποκαλύπτει σιγά σιγά τα κρυμμένα σημάδια, που πληγώνουν την μικρή επαρχιακή πόλη της πατρίδας μας ( η οποία δεν κατονομάζεται ) και φτάνει στη λύση της υπόθεσης. Οι σκιές του παρελθόντος έρχονται στην επιφάνεια και η κατάληξη της ιστορίας είναι ακόμα τραγικότερη, από τον φόνο που διαλεύκανε ο Ριβέρης.
Ο συγγραφέας, Πάνος Ιωαννίδης, χαρακτηρίζει το βιβλίο του ως ένα σύγχρονο noir μυθιστόρημα.
Είναι noir, μιας και η πραγματικότητα αυτή είναι σκοτεινή, πολλές φορές αδιέξοδη και όπως ο ίδιος ο συγγραφέας γράφει σε άρθρο του για το Μεσογειακό noir:    ".... Καθώς η ανάγνωση προχωρά, τα πλοκάμια της αφήγησης ξεκολλάνε από το μυστήριο και απλώνονται προς την κοινωνία και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να δει τον εαυτό του και καταστάσεις τις οποίες έχει ζήσει, και όχι να περιοριστεί σε ένα καλοστημένο αλγεβρικό έγκλημα. ...  πρωταγωνιστής είναι ο χώρος και όχι οι άνθρωποι. " ( http://fractalart.gr/mesogeiako-noir-2/ ) 
Κι εδώ, στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα, Τα μωρά της Αθηνάς, ο συγγραφέας είναι απόλυτα πιστός με τα παραπάνω, μιας και πολλές φορές, αναγνώριζα την πραγματικότητα των περιγραφών του, και ο χώρος μέσα στον οποίο διαδραματίζεται η όλη ιστορία  μου ήταν απόλυτα οικείος.  
Είναι σύγχρονο, διότι από τη μια όλη η υπόθεση διαδραματίζεται μέσα στη σημερινή οικονομικο-κοινωνική πραγματικότητα, που έχει διαμορφωθεί στην πατρίδα μας τα τελευταία χρόνια της κρίσης και από την άλλη συνεχώς ανακαλύπτεις σκηνές σημερινές, καταστάσεις της "διπλανής πόρτας", όπου κάπου εκεί ανακαλύπτεις και τον εαυτό σου. Σε μια Ελλάδα, που ο συγγραφέας, ξεκάθαρρα θα έλεγα, εικονογραφεί τα αίτια της σημερινής της κατάστασης. 
Είναι ένα βιβλίο που διαβάζεται ευχάριστα, που πολλές φορές μπλέκει στη σκέψη σου στη σημερινή πραγματικότητα, που κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον σου ως το τέλος.
Κλείνοντας το βιβλίο, ένα ερώτημα στριφογύριζε στο μυαλό μου. άραγε ένα τέτοιο συμβόλαιο - έτοιμη δουλειά, σπίτι κλπ - θα το αγόραζα για το δικό μου παιδί; Ή, ένα τέτοιο συμβόλαιο θα ήθελα να είχα εγώ στο ξεκίνημα της ζωής μου;
Μου είναι αδύνατον να απαντήσω έτσι απλά, μόνο με ένα Ναι ή Όχι! 

ΑΝΕΜΩΛΙΑ! ψηλα το κεφαλι!!!

31 Δεκ 2011 Το καλοκαίρι που μας πέρασε, με το που ξεκίνησε η άδεια μου, μπήκα στο βιβλιοπωλείο που ψωνίζω και ζήτησα νου μου δείξουν τις τελευταίες εκδόσεις. Η κοπέλα μου έδειξε κάποιους τίτλους αλλά για κάποιο λόγο, κόλλησα στο βιβλίο του . Θες η λέξη του τίτλου που κάπου με οδηγούσε ως άνεμος, θες να είναι αυτή η ανεξήγητη αίσθηση που κάποιες φορές έχουμε, ένα άγνωστο  πράμα ξαφνικά να μας είναι οικείο; Όταν διάβασα και την περίληψη ήμουν σίγουρος πια ότι αυτό το βιβλίο θα αγόραζα.
Ισίδωρου Ζούργου, ΑΝΕΜΩΛΙΑ
Πέντε φίλοι, που μεγαλώνουν μαζί στη Θεσσαλονίκη, με την καθημερινότητα τους, τις επιδιώξεις τους, τους έρωτες τους, τις οικογένειες τους, τον χαμένο τους πόθο και τα χαμένα τους νιάτα, αποφασίζουν να τα αφήσουν όλα πίσω και ν΄αρμενίσουν στο Αιγαίο για να κερδίσουν το τρόπαιο -της χαμένης αγάπης ή... της ελευθερίας;
Σίγουρα περίμενα, ξεκινώντας το διάβασμα του βιβλίου, να βρεθώ κι εγώ με τους πρωταγωνιστές του βιβλίου στο κότερο, κάτω απ΄ τον λαμπρό ήλιο και δίπλα στην αλμύρα της θάλασσας, μακριά από υποχρεώσεις, έστω και νοερώς. Σίγουρα προσδοκούσα μια τελική λύση, που θα μου μου έδειχνε ένα μονοπάτι διαφυγής από την τόσο καταθλιπτική, συντριπτική καθημερινότητα. Το μονοπάτι αυτό δεν υπήρχε, αντίθετα το μόνο σίγουρο στη ζωή αυτή είναι το ... παρόν.
Απογοητεύτηκα! Αν και το βιβλίο το διάβασα απ΄ την αρχή ως το τέλος μονορούφι... ( πολύ ευχάριστη γραφή ομολογώ ).
Τα προβλήματα της ζωής είναι εδώ, κάθε μέρα είναι παρόντα, άλλα τα λύνεις, καινούρια έρχονται... αυτή είναι η ζωή!  Ίσως αυτή να είναι και η ομορφιά της ζωής!
Αν και απογοητεύτηκα λοιπόν, τελικά το μύνημα για μένα ήταν αισιόδοξο... Η διαφυγή δεν είναι η λύση αντίθετα πρέπει να υπομένουμε τις δυσκολίες, να τις αντιπαλεύουμε, αυτές να μας δίνουν ζωή!!!!
Δύσκολο το 2011, πιο δύσκολο το 2012; Ναι! Εδώ θα είμαστε, δεν θα κατεβάσουμε το κεφάλι, την ατομική μας υπερηφάνια δεν την χαρίζουμε σε κανέναν!

Τα φώτα στο βάθος της Niemands Rose και Μικρές Ατιμίες του Παύλου Καρνέζη

Έτσι γράφουν οι νέοι...29 Μαΐ 2014 Τελευταία διάβασα το βιβλίο "Τα φώτα στο Βάθος" της  Niemands Rose ( μια από τις επιλογές της Λέσχης Ανάγνωσης Δράμας )... Μια ανάγνωση το έκανα... κάποια από τα διηγήματα του βιβλίου και δεύτερη φορά...τελικά δεν είναι ένα από εκείνα τα βιβλία τα οποία μπόρεσαν να με "συνε-πάρουν" μαζί τους, να με ταξιδέψουν όπως μου αρέσει να λέω, όταν ένα βιβλίο μου αρέσει πραγματικά. Ίσως αυτή η ωμή περιγραφή της πραγματικότητας να μην μου ταιριάζει. Η έννοια της μοναξιάς ή η κατάσταση των ψυχικών "διαταραχών"  με αφήνει αδιάφορο......; Ιστορίες με δύστυχα πλάσματα, που βιώνουν τη δυστυχία τους με εξοργίζουν! Τα "ψυχαναλυτικά" γυμνάσματα ... ξυπνούν μέσα μου την επιθυμία να ειρωνευτώ.... Ίσως και ο διδακτισμός, που διαφαίνεται σε πολλά από τα διηγήματα, να με απωθεί. Ίσως ακόμα, και η στρατευμένη γραφή να μην μου ταιριάζει....Μα αυτά είναι τα βιώματα της σημερινής νεολαίας, μου αντιλένε. Θα ήταν παράταιρο στη σημερινή δύσκολη, σκληρή συγκυρία, ένας νέος συγγραφέας να γράφει διαφορετικά. Στην εποχή της ανεργίας, των αυτοκτονιών, των τόσων κοινωνικών προβλημάτων, ένας νέος άνθρωπος αυτά έχει να πει, αυτός είναι ο κόσμος που βιώνει μέσα από τα μάτια, τη ψυχή και την καρδιά του.
Από την άλλη αν ένα νέο άνθρωπο, δεν τον διακρίνει η αισιοδοξία, αν δεν τον αγγίζει η ομορφιά που, ναι, υπάρχει γύρω μας, αν δεν μεθύσει από έρωτα, αν δεν πιστεύει ότι μπορεί να είναι ο νικητής σε αυτήν την πραγματικότητα, τι σόι νέος είναι; Ποιος φόρτωσε τόση μαυρίλα στη ψυχή τους; Ποιος βιάστηκε να τους προσθέσει τόσα, ασήκωτα χρόνια στη πλάτη τους;
Εμείς, οι γονείς τους...μου απαντάνε. Ο τρόπος που μεγαλώσαμε αυτές τις γενιές, με τον έντονο καταναλωτισμό που τον αναγάγαμε σε υπέρτατη αξία. Ο υπερπροστατευτισμός που έπνιξε τα παιδιά μας. Η πίστη μας ότι το παιδί μας -δηλαδή εμείς -  ξέρει περισσότερα από το δάσκαλο του ( ποιο δάσκαλο του,, από όλη την κοινωνία ). Η άρνηση να επιβάλλουμε την όποια τιμωρία, ως ξεπερασμένο τρόπο αντίδρασης... ξεχνώντας ότι η ίδια η ζωή τιμωρεί, αν ξεπεράσεις τα όρια ...
Ναι, κάναμε λάθη. Εγκλωβιστήκαμε σε ένα λάθος αξιακό σύστημα, ξένο με αυτά που βίωσε η πατρίδα μας όλα τα "πρότερα" χρόνια, μεγαλώσαμε κι εμείς μέσα σε αυτό το σύστημα, ποτέ δεν ήμασταν ευχαριστημένοι, όλο θέλαμε και κάτι περισσότερο, ποτέ δεν ξαποστάσαμε να απολαύσουμε αυτά που είχαμε!  Τα διηγήματα από "Τα Φώτα στο Βάθος", απεικονίζουν τη σκληρή, πεζή , σημερινή πραγματικότητα,  την οποία καθημερινά αντιμετωπίζουμε και τις περισσότερες φορές, εμείς οι απέξω την προσπερνούμε. Ιστορίες, της διπλανής πόρτας... που σίγουρα μας ξεκουνάνε από τη θέση μας αλλά στα κουτάκια του μυαλού μου, δεν θέλω να βάλω επιπλέον εικόνες από την τωρινή κατάσταση. Αρκετές, τέτοιες εικόνες, μου φορτώνουν τα ΜΜΕ κάθε μέρα!

Πριν μερικά χρόνια διάβασα τις "Μικρές ατιμίες" του Πάνου Καρνέζη, ενός επίσης νέου συγγραφέα ( όχι τόσου νέου βέβαια όσο η Niemands Rose, κατά τον κόσμο Κατερίνα Μάτσα ). Ενός συγγραφέα με άλλα, σίγουρα, βιώματα, με άλλες σπουδές, που ζει σήμερα στο Λονδίνο, μεγαλωμένος όμως κι αυτός στην Ελλάδα ... Το βιβλίο εκείνο με ενθουσίασε. Είχε όλα εκείνα τα στοιχεία που ήθελα.  Αν η λογοτεχνία δεν έχει μέσα της και λίγο λυρισμό, το ονειρικό φαντασιακό, τη μαγεία της απόστασης, των υπερβολών και των απρόβλεπτων καταστάσεων, τότε γίνεται μια ξερή δημοσιογραφική περιγραφή που σε  κάποιους μπορεί να αρέσει σε κάποιους άλλους, όπως εμένα... απλά δεν μου ταιριάζει!
ΥΓ: Δεν με άφησε πάντως ασυγκίνητο η ιστορία με τον τύπο που ασφάλισε τη  μοναδική του περιουσία, την βιβλιοθήκη του, έναντι ενός υψηλότατου τιμήματος, πράξη που όμως, δεν μπόρεσε τελικά να τον διασώσει από την "καταστροφή" της μόνης. αληθινής, πραγματικής περιουσίας  του, τη δύναμη του μυαλού του. 

Σκέψεις για το βιβλίο και την εκπαίδευση.

09 Οκτ 2014 Αφορμή για τις σκέψεις μου αυτές, αποτέλεσε η ανάγνωση κάποιων βιβλίων τους τελευταίους μήνες, στην Λέσχη Ανάγνωσης Δράμας, τα οποία, χωρίς να είναι προσχεδιασμένο, όλα με κάποιον τρόπο μιλούσαν για το βιβλίο.Στο 1Q84 του Haruki Murakami και στο Για εραστές και κλέφτες του  Pedro Zarraluki, μεταξύ των άλλων, βλέπουμε τον πιθανό τρόπο συγγραφής κάποιων βιβλίων. Στο πρώτο, ένα κείμενο που κατατίθεται σε κάποιον διαγωνισμό, το οποίο δεν έχει καμία λογοτεχνική αξία αλλά παρουσιάζει μια πολύ πρωτότυπη και ενδιαφέρουσα ιστορία. Το κείμενο αυτό το μετασχηματίζει σε λογοτεχνικό έργο  ένας νέος συγγραφέας με την παρότρυνση του εκδότη του, κάνει μεγάλη επιτυχία... και αν και ο ίδιος ο συγγραφέας δεν το αναγνωρίζει ως δικό του πόνημα, το νέο, επιτυχημένο  αυτό κείμενο ... σίγουρα θα αναρωτιόμαστε, σε ποιον βαθμό του ανήκει το έργο αυτό και ποιον βαθμό ανήκει στη νεαρή συγγραφέα, που έκανε την πρώτη γραφήΣτο δεύτερο βιβλίο, μια παρέα συγγραφέων, συναντιέται για ένα τριήμερο, στο σπίτι του εκδότη τους, με σκοπό να γράψει ο καθένας τους από μια ιστορία.   Όλοι πολύ γρήγορα συγγράφουν ένα κείμενο, ο ίδιος ο εκδότης με πολύ μεγάλη ευκολία, μπορεί και τα συμπληρώνει. Ανάμεσα τους και ο  νεαρός Πέδρο , που από σύμπτωση βρέθηκε εκεί για να τους μαγειρεύει. Ο Πέδρο, που κινείται ανάμεσα τους συνεχώς, παρατηρεί και αισθάνεται την κάθε στιγμή και τελικά  "αναλαμβάνει" να γράψει σε βιβλίο αυτά που είδε ή άκουσε αυτές τις τρεις ημέρες.Τελικά τι είναι αυτό που γεννά τις ιδέες στο μυαλό, τις μετασχηματίζονται σε κείμενα και στη συνέχεια γίνονται  μια καλή ιστορία ή ένα επιτυχημένο βιβλίο; Η έμπνευση; Τα βιώματα; Η τεχνική; .... Φυσικά και δεν θα απαντήσω!Σε τρία άλλα βιβλία, στις Οι θάλασσες του Νότου του Manuel Vαzquez Montalbαn, στο Φαρενάιτ 451" του Ray Bradbury και στο Τα φώτα στο βάθος της Niemands Rose διαβάζουμε για την καταστροφή των βιβλίων. Στις θάλασσες του Νότου, ο πρωταγωνιστής ντετέκτιβ Πέπε Καρβάλιο κάθε φορά που θέλει να ανάψει το τζάκι του, πιάνει ένα βιβλίο από τη βιβλιοθήκη του και το χρησιμοποιεί ως προσάναμμα. Στα φώτα στο βάθος ( στο διήγημα Βιβλιακή Καταστροφή ), κάποιος παθιασμένος με το βιβλίο, δημιουργεί μια σπουδαία βιβλιοθήκη στο σπίτι του, την ασφαλίζει φοβούμενος μήπως του καεί αλλά μια μέρα διαπιστώνει ότι οι σελίδες των βιβλίων του έχουν λευκανθεί, έχουν χαθεί όλα τα τυπογραφικά αποτυπώματα. Τα βιβλία έχουν καταστραφεί. Και στο Φαρενάιτ 451, είμαστε σε μια μακρινή εποχή, όπου τα βιβλία θεωρούνται επικίνδυνα για την ανθρώπινη ευτυχία και απαγορεύεται η κατοχή τους. Όποιος τυγχάνει να διατηρεί στο σπίτι του κάποια βιβλία, ειδικά συνεργεία πυρονόμων  αναλαμβάνουν να τα κάψουν, μαζί με το σπίτι που τα στεγάζει, κάποιες φορές και με τον ιδιοκτήτη τους. Ποτέ δεν είχα φανταστεί ότι η καταστροφή των βιβλίων θα αποτελούσε έμπνευση για τόσους συγγραφείς. Λάθος μου! Βέβαια η καταστροφή των βιβλίων, ιστορικά δεν μας είναι άγνωστη.Οργανωμένο κάψιμο βιβλίων έχουν κάνει: η Ναζιστική Γερμανία και οι Κινέζοι (στην περίφημη πολιτιστική τους επανάσταση). Πρόσφατα η Κροατία κατέστρεψε πάνω από 2.000.000 βιβλία ως παλιά και ακατάλληλα. ( Απλώς ήταν Σέρβων συγγραφέων ή εκδοτών.) Αλλά και  στην πατρίδα μας έχουμε τέτοια παραδείγματα. Επί Μεταξά δόθηκε εντολή να καούν τα σχολικά βιβλία ως αντεθνικά αλλά και επί δικτατορίας των Συνταγματαρχών απαγορεύτηκαν πολλά βιβλία. Ένα από τα βιβλία που βρέθηκε στο στόχαστρο τους, και στις δύο περιόδους, ήταν και ... η Αντιγόνη του Σοφοκλή(!). Ναι, από αυτούς τους τάχατες αρχαιολάτρες. Αυτά αποτελούν μόνο μερικά παραδείγματα. Όταν η Δημοκρατία παύει να υπάρχει, το βιβλίο ήταν στο στόχαστρο όλων των απολυταρχικών κυβερνήσεων. Τέλος πάντων, σήμερα, η ελευθερία του λόγου είναι ισχυρή. Σε αυτό έχουν συμβάλλει τα ελεύθερα Μ.Μ.Ε. καθώς και το διαδίκτυο. Όσο κι αν επιχειρείται η χαλιναγώγηση των ιδεών, αυτό καθίσταται πια ακατόρθωτο. Έχουμε τα παραδείγματα της Αραβικής Άνοιξης από τη μια και της εύκολης διάδοσης των ιδεών των Τζιχαντζιστών από την άλλη. Σήμερα έχουμε υπερπροσφορά της γνώσης.  Καμία απαγόρευση δεν μπορεί να ισχύσει, κανένα βιβλίο δεν μπορεί να απαγορευτεί, κάπου σε κάποια ηλεκτρονική βάση θα υπάρχει και θα είναι προσβάσιμο σε όποιον το θέλει. Το μεγάλο πρόβλημα είναι πώς θα διαμορφώνουμε πολίτες, με δημοκρατικό και ελεύθερο πνεύμα, οι οποίοι θα μπορούν να επιλέγουν μέσα από τον τεράστιο όγκο των πληροφοριών που τους διοχετεύονται, τα πλέον χρήσιμα και "καλά"; Πώς θα λαμβάνουν τη γνώση, δεν θα ενθουσιάζονται ή παρασύρονται από αυτήν με μια πρώτη ανάγνωση  αλλά θα μπορούν να την επεξεργάζονται λογικά και στη συνέχεια ή θα την οικειοποιούνται ή θα την απορρίπτουν;  Αυτό είναι το πρόβλημα σήμερα.Εδώ, από ότι καταλαβαίνουμε, σημαντικό ρόλο έχει να επιτελέσει το σχολείο. Το οποίο όμως βρίσκεται εγκλωβισμένο μέσα σε ένα τεράστιο όγκο γνώσεων, έναν αληθινό γνωστικό κυκεώνα, τον οποίο θα πρέπει να "κατακτήσουν" οι μαθητές. Οι οποίοι επιπλέον είναι εγκλωβισμένοι μέσα σε ένα εξετασιοκεντρικό σύστημα, που επικροτεί την απομνημόνευση έναντι της κριτικής σκέψης. Αν και στη θεωρία πολλές φορές λέγεται, ότι θα πρέπει οι μαθητές να αναζητούν τη γνώση, να τη κρίνουν και στη συνέχεια να την κατακτούν, αυτό ως πρακτική αποτελεί εξαίρεση για το ελληνικό σχολείο και όχι τον κανόνα. Πιθανότα, η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης του Έλληνα μαθητή, κάποιους φοβίζει!!!Τα τελευταία χρόνια στην Πατρίδα μας δημιουργήθηκαν πολλές και καλές Δημόσιες βιβλιοθήκες, με σημαντική προσφορά στα πολιτιστικά δρώμενα των πόλεων τους, ( π.χ. δες http://www.serrelib.gr/  ή http://vivl-dramas.dra.sch.gr/ ). Δημιουργήθηκαν πάμπολλες σχολικές βιβλιοθήκες, κυρίως στη Β/μια Εκπαίδευση, οι οποίες όμως στενάζουν κάτω από τα προβλήματα της υποχρηματοδότησης τους ή της έλλειψης εξειδικευμένου προσωπικού. Σε πολλά σχολεία, κυρίως της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, κάθε χρόνο εκπονούνται προγράμματα Φιλαναγνωσίας, μέσα από τα οποία οι δάσκαλοι πασχίζουν να φέρουν τους μαθητές τους κοντά στο βιβλίο. (π.χ. δες: Δημοτικό Σχολείο Αλιστράτης Σερρών http://dim-alistr.ser.sch.gr/autosch/joomla15/index.php/-2013-2014/131-2013-11-03-06-00-55/280-2013-11-03-06-09-32 )Από τη μία λοιπόν ως μάχιμος εκπαιδευτικός εδώ και 30 χρόνια, οργίζομαι όταν βλέπω τους συνάδελφους εκπαιδευτικούς να αγωνίζονται για να βρουν μια διέξοδο ανάμεσα στην τεράστιο όγκο της ύλης που πρέπει να διδάξουν και στη γνώση τους ότι θα πρέπει να αναζητούν τρόπους ανάπτυξης της κριτικής σκέψης των μαθητών τους.  Το ελληνικό σχολείο δεν βοηθάει ως προς το δεύτερο.Από την άλλη, είμαι αισιόδοξος, διότι παρά την ευρέως, διαδεδομένη άποψη, από αυτούς που θέλουν να μηδενίζουν τα πάντα, οι νέες γενιές γνωρίζουν το βιβλίο πολύ περισσότερο απ΄ ότι οι παλαιότερες γενιές, διαβάζουν βιβλία, επισκέπτονται τις βιβλιοθήκες, είτε μόνοι τους είτε με τους γονείς τους, αγοράζουν βιβλία και όλα αυτά σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό, απ΄ ότι πριν από 30 χρόνια. Βέβαια απέχουμε πολύ από το επιθυμητό, αλλά είμαι σίγουρος ότι όλη αυτή η προσπάθεια που γίνεται, θα αποδώσει.

Κωνσταντινούπολη! με τα μάτια της ψυχής ... (2)

19 Δεκ 2014 Πρόσφατα διάβασα το βιβλίο του Θωμά Κοροβίνη, "55". Αναφέρεται στη ζωή της άλλοτε ακμάζουσας ελληνικής κοινότητας της Πόλης και τα καθοριστικά, δραματικά γεγονότα του Σεπτέμβρη του 1955. Συνήθως, αυτό που μου αρέσει όταν διαβάζω ένα βιβλίο, είναι ότι καθώς ξεφυλλίζεις τις σελίδες του, πραγματοποιείς ένα νοερό ταξίδι, σε άλλους τόπους, χρόνους, καταστάσεις... μετέχεις σε ένα ταξίδι φυγής από την πεζή πραγματικότητα. 
Με το βιβλίο αυτό, το ταξίδι ήταν ...οδυνηρό. Απέραντη θλίψη με κυρίεψε, καθώς ξετυλιγόταν μπροστά μου η ζωή της Ταταυλιανής Μαρίκας. Δεν είναι λίγο, να συνειδητοποιείς ότι η Βασιλεύουσα του Ελληνισμού, η Πόλη των θρύλων, η Κωνσταντινούπολη των παραδόσεων μας, έχει χάσει την άλλοτε ακμάζουσα ελληνική της κοινότητα. 250.000 Έλληνες κατοικούσαν στην Πόλη στις αρχές του 20 αιώνα. Μια ακμάζουσα κοινότητα, με επιχειρηματική δύναμη, με ζηλευτά σχολεία, με ιδιαιτερότητες αλλά και έναν κοσμοπολιτισμό, με ιστορικές καταβολές χιλιετιών... "η αληθινή ψυχή της Πόλης". 
Τι απέμεινε σήμερα; Περίπου 2000 Έλληνες Κωνσταντινουπολίτες, το
Πατριαρχείο μας, τα μνημεία μας και πάμπολλα γκρουπ Ελλήνων τουριστών, που την επισκέπτονται κάθε χρόνο.
Θλίψη, απέραντη θλίψη. Η οποία μεγαλώνει όταν αναλογίζομαι, ότι αυτός ο μαρασμός του ελληνικού στοιχείου της Πόλης δεν ήταν αποτέλεσμα κάποιων τυχαίων γεγονότων, αλλά αποτέλεσμα μια μεθοδευμένης Τουρκικής πολιτικής. Μιας πολιτικής που ξεκίνησε από τους Νεότουρκους, υπηρετήθηκε πιστά από το κεμαλικό καθεστώς και πολύ φοβάμαι, ότι ακολουθείται και σήμερα, σε άλλο επίπεδο, πιθανόν πολύ πιο επικίνδυνο για την Πατρίδα μας.
Όλοι όσοι επισκεφτήκαμε την Πόλη, περπατήσαμε στο Πέραν. Φάγαμε γλυκά, χαζέψαμε τις βιτρίνες, "αγχωθήκαμε" με το πλήθος του κόσμου που κάθε απόγευμα κατακλύζει το δρόμο, σταθήκαμε κάτω από τη σημαία του ελληνικού προξενείου. Beyolu σήμερα! Ένας δρόμος, που άλλοτε αντικατόπτριζε την ακμή των Ελλήνων της Πόλης. Ένας δρόμος που σήμερα, απουσιάζει η ψυχή του αν και χιλιάδες συμπατριώτες μας τον περπατούν κάθε χρόνο. Ταταύλα, σήμερα Kurtulus, η γειτονιά της Μαρίκας, η άλλοτε αμιγώς ελληνική γειτονιά, που σήμερα ακόμα, έστω και μόνο με 800 εναπομείναντες Έλληνες αποτελεί την πολυπληθέστερη ελληνική κοινότητα της Πόλης.  Δείτε αυτό το βιντεο, που κάνει την αντιπαραβολή του χτες με το σήμερα:  


Η Μαρίκα μάζευε γενικά, οτιδήποτε είχε σχέση με την ιστορία της Πόλης. Με οδηγό αυτά που αναφέρονται μέσα στο βιβλίο του Κοροβίνη, φιάχνω κι εγώ μια μικρή συλλογή, από υλικό που βρήκα, πλοηγούμενος στα διάφορα ιστολόγια και πλατφόρμες του διαδικτύου:
" Εκεί στις αρχές του '50 πρέπει να ακούστηκε στην Ελλάδα απ΄ το ραδιόφωνο και το περίφημο τραγούδι της Βέμπο "Γκιουζέλ Σταμπούλ", που έγινε το πιο αγαπημένο μου και το έβαζα σχεδόν κάθε πρωί στο γραμμόφωνο για να με φτιάξει το κέφι μου "  Πάντα η φωνή της Βέμπο συγκινεί, ακούστε το:  

" Να, ψες με το δειλινό, έφτιαξα τον καφέ μου, άναψα το τσιγαράκι μου και έβαλα μια πλάκα στο φωνόγραφο. Το πολίτικο χασάπικο του Ρούκουνα. Ίσα με δέκα φορές το απήλαυσα ":

 
" Συγχώρεσε με, Ιστανμπούλ" την παρακαλεί εξομολογούμενος ένας σύγχρονος ποιητής, ο Μουσταφά Μουτλού, δηλαδή ο Μουσταφά Ευτυχισμένος, που υπογράφει με το ψευδόνυμο Mustafa Mutkov, επί το σοβιετικότερον. Κι έχεις την αίσθηση,ότι με το ποίημα αυτό ο φίλος ο ποιητής εκφράζει την επιτομή μιας εδραιωμένης βαθιά μέσα μου πεποίθησης, επιβεβαιωμένης και από πολλά άλλα δείγματα, ότι οι Τούρκοι εκστατικοί μπρος στα κάλλη της πολυκουρσεμένης και κατακτημένης απ΄τους προγόνους του Επταλόφου, νιώθουν πως, μισή χιλιετηρίδα σχεδόν μετά, δεν είναι ακόμα έτοιμη να αποτιμήσουν το μέγεθος εκείνης της κατάκτησης:
Να μολύβιΚαι να χαρτίΜου λέει ο μεγάλος αδερφός μουΓράψε ένα ποίημαΓράψε ένα αφήγημαΜπορεί να αντισταθεί στις ομορφιές τηςΗ ψυχή του ποιητή;ΔεςΗ Ισταμπούλ ολόλαμπρηΩς κι η κορυφή της μυρίζει θάλασσαΠέρασε βαθιά στις ψυχές των ανθρώπωνΘαμπώνει τα μάτια τουςΓράψε για τα ομορφιέςΠου λιώνουν στο βλέμμα τουςΑν θέλεις, πες με αχαΐρευτοΑν θέλεις πες με ανίκανοΌ,τι θες να πεις, πες τοΡίξε μου όλο το σφάλμαΔε βρίσω λόγια να περιγράψωΤα κάλλη τηςΜου έχεις κάνει μάγιαΚι ακόμη δεν κατάφεραΝα σου γράψω ένα ποίημαΣυγχώρεσέ μεΙΣΤΑΝΜΠΟΥΛ ""Ήταν εκείνο το βαρύ χασικλίδικο που τραγουδούσε ο θεός του γραμμοφώνου, ο Πολίτης ο Νταλκάς. 
Δεν ξέρω να έχει η ελληνική μουσική κανέναν άλλο χανεντέ που να βγάζει τέτοια περίτεχνη, δυναμική, ουράνια φωνή σαν του Νταλκά." Απολαύστε τον:   

Όλοι οι λαοί δημιουργούν μια "ολοκληρωτική",  εικόνα για τους άλλους λαούς, ειδικά για εκείνους με τους οποίους γειτονεύουν ή υπάρχουν έντονες διαμάχες. Αυτό συνέβη και μεταξύ των Ελλήνων και των Τούρκων, όπου οι μεν Έλληνες, ποτέ δεν έπαψαν να αισθάνονται είτε σκλάβοι, είτε απειλούμενοι οι δε Τούρκοι αν και βρίσκονταν συνήθως σε σχέση ισχύος, αισθάνονταν τη δύναμη του ελληνικού λαού οι οποίοι πάντα αναγεννιούνταν και κυριαρχούσαν στα οικονομικά πράγματα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Λογικό λοιπόν να  δημιουργηθούν διάφορα στερεότυπα ανάμεσα στους δύο λαούς, τα οποία έχουν περάσει στις παραδόσεις μας, στη λογοτεχνία μας και πιθανότατα συντηρούνται εντέχνως και από τις εξουσίες των δύο λαών. Η Μαρίκα παρουσιάζει μια συλλογή παροιμιών, που δείχνουν αυτές τις απόψεις μεταξύ των δυο λαών. Λένε οι Τούρκοι:

"Οι Ρωμιοί και με φουστανέλα και με παντελόνι, Ρωμιοί είναι"
"Εμείς οι Ρωμιοί πέντε μπαϊράκια"
"Τέσσερις Έλληνες, πέντε καπετάνιοι"
"Ρωμαίικος καβγάς, τούρκικος χαλβάς "
"Σήμερα είναι Κυριακή και οι Έλληνες φρενιάζουν"        
Έλληνα ονόμασαν τον κερατά"        
"Στον γκιαούρη δεν αξίζει καλοσύνη"          

Εμείς οι Έλληνες λέμε για τους Τούρκους:
"Αν ακούσεις τους Τούρκους, βάι στους Ρωμιούς"        
"Είτε στο βουνό λύκοι, είτε στο χωριό Τούρκοι"        
"Έχεις Τούρκο φίλο; Κράτα από τα δεξιά κι ένα ξύλο"
"Όπου πατήσει Τούρκου ποδάρι, χορτάρι δεν φυτρώνει"        
"Ο Τούρκος για ναμούς φωνάζει και ναμούς δεν έχει"         namous= Τιμή
"Τον Τούρκο φίλευε και τη γυναίκα σου φύλαγε"        
"Τούρκο θρέφεις, σκύλο θρέφεις"        
"Τούρκος έγινες Τζαννή; -Έτσι τόφερε η κατάρα"

"Τις ομορφιές του Γιλντίζ*  τραγούδησε μερακλίδικα μια παλιά ρεμπέτισσα, η Σούλα Καλφοπούλου"
*( περιοχή που λάτρευε η Μαρίκα και την επισκεπτόταν συχνά " συνεπαρμένη από το μαγευτικό περιβάλλον της". Σημερινή περιοχή Μπεσίκτας, στην κορυφή της, ο σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ, έκτισε το ανάκτορο Γιλντίζ )


Κλείνοντας θα προσθέσω κι ένα πιο σύγχρονο τραγούδι ( 1984 ), αυτό με τίτλο "Πόλη Κωνσταντινούπολη", σε μουσική του Νότη Μαυρουδή, στίχους του Μποσταντζόγλου και ερμηνεία της Μαρίας Φαραντούρη.

Με αφορμή το βιβλίο ΣΕΡΕΝΑΤΑ, του Τούρκου Ζουλφί Λιβανελί!

05 Απρ 2015 Πρόσφατα διάβασα τη "σερενάτα" του Τούρκου πολυπράγμονα ( συνθέτης, συγγραφέας, πολιτικός ) Ζουφλί Λιβανελί, από τις εκδόσεις Πατάκη. Ένα καλογραμμένο μυθιστόρημα,  που σε φορτίζει με έντονα συναισθήματα και κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον σου, ως την τελευταία σελίδα του. Ένα βιβλίο, που το συστήνω για ανάγνωση ανεπιφύλακτα. Η ανάγνωση του βιβλίου αυτού, πέραν των άλλων... σε βοηθάει να σχηματίσεις μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για τη σημερινή Τουρκία. Πράγματα, που λίγο πολύ είναι γνωστά, όπως ο έντονα επιδεικνυόμενος  Τουρκικός Εθνικισμός, επιχειρείται να εξηγηθεί. 

Για παράδειγμα, όταν επισκέπτεσαι την Τουρκία, ένα από αυτά που σου κάνει εντύπωση, είναι η "πανταχού παρούσα" Τουρκική σημαία. Υψώνεται σε ιστούς, κρέμεται στις προσόψεις κτιρίων, στολίζει πλατείες, τοίχους, παντού σε δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους, σε όλα τα μεγέθη, πολλές φορές και τεράστια μεγέθη. Σίγουρα, αυτή η επίδειξη της σημαίας των γειτόνων μας, πέρα από τα προφανή, υποδεικνύει και μία ανασφάλεια, του τουρκικού έθνους. Δεν έχουν ακόμα πιστέψει, ότι έχουν ολοκληρωθεί ως Τουρκικό έθνος... και με το δίκιο τους, Πέρα από όλες τις σκληρές, άδικες και απάνθρωπες πολιτικές που εφάρμοσαν, ώστε να εκδιώξουν κάθε ενοχλητικό κάτοικο αυτής της χώρας, ( Έλληνες, Αρμένιους κλπ ), έχουν να αντιμετωπίσουν και τις αντιθέσεις των μουσουλμανικών πληθυσμών, Κούδρων, Αλεβιτών κλπ. Το σημερινό τουρκικό έθνος, έχει οικοδομηθεί πάνω σε μια πανσπερμιά διαφόρων φυλών, με πολλές επιμιξίες και όλα αυτά επιχειρήθηκαν να κρυφτούν κάτω από το χαλί, με το πρόσχημα ότι  το Τουρκικό Έθνος ήταν ενιαίο και αδιάσπαστο. Σήμερα όμως που η τουρκική κοινωνία αργά αλλά σταθερά εκδημοκρατίζεται και φιλελευθεροποιείται, φυσικό είναι καθένας να αναζητά την πραγματική του Ταυτότητα... και ναι μεν μπορεί να μην αποποιούνται την τουρκική τους ταυτότητα αλλά θέλουν να γνωρίζουν και την πραγματική τους καταγωγή και θέλουν αυτή να γίνεται αποδεκτή, από το βαθύ κράτος της γείτονος. Το Τουρκικό κράτος δεν αισθάνεται ιδιαίτερα ευτυχές με τη λογική αυτή!Επίσης, μία άλλη σημαντική παράμετρος στην ανάγνωση, είναι ηανάδειξη της σκληρότητας, που επιδεικνύουν τα κράτη, όλα τα κράτη, όταν καλούνται να εξυπηρετήσουν διάφορες πολιτικές σκοπιμότητες. Σκληρό, να αντιλαμβάνεσαι, πόσο λίγο μετρά η ανθρώπινη ζωή, όταν μπλέκει στα γρανάζια των κλεισμένων σε μυστικά γραφεία, γραφειοκρατών - διπλωματών του κόσμου αυτού. Μια τέτοια είναι και η ιστορία του ρουμάνικου πλοίου "Στρούμα", το οποίο  στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, φορτώθηκε με 700 περίπου Εβραίους, για να διαφύγουν από τους Ναζί και να οδηγηθούν στην Παλαιστίνη. Όχι μόνο δεν έφτασαν, αλλά είχαν και μια κατάληξη, πέρα για πέρα τραγική, αφού έγιναν μπαλάκι ανάμεσα στα συμφέροντα της Ναζιστικής Γερμανίας, της Μ. Βρεττανίας και της Τουρκίας. Άλλη, μία σκληρή ιστορία είναι αυτή, του "μπλε συντάγματος"...  Ρώσων πολιτών, τουρκικής καταγωγής, που πολέμησαν στο πλευρό των Ναζί στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, παραδόθηκαν μαζί με τις οικογένειες τους και εκτελέστηκαν από τους Ρώσους ή προτίμησαν να πέσουν και να πνιγούν στα παγωμένα νερά, του ποταμού που χάραζε τα σύνορα, κάτω από τα μάτια των ομοεθνών τους, Τούρκων στρατιωτών.....   Πόσες τέτοιες ιστορίες, δεν βρίσκεις καλά κρυμμένες, πίσω από μυστικά αρχεία, ηθελημένα ξεχασμένες ιστορίες, απαγορευμένες ιστορίες, στις κρυφές ( μαύρες ) σελίδες της ιστορίας κάθε λαού. Στη δική μας ιστορία, ποιος μπορεί αλήθεια να εξηγήσει, τι ανάγκη είχε  ο λαός μας, μετά τη λήξη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου να συρθεί σε έναν σκληρό, ανηλεή, αδελφοκτόνο, εμφύλιο πόλεμο; Και μετά από αυτόν να σερνόμαστε ως χώρα, αρνούμενη να δεχθεί ως ίσους πολίτες της, τους ηττημένους του εμφυλίου; Αλλά και οι ηττημένοι να διακηρύσσουν ότι απλώς έθεσαν τα όπλα παρά πόδας! Και μετά, η κατάλυση της κουτσής, έστω Δημοκρατίας το 1967 και η μεγάλη προδοσία της Κύπρου! Ποιων τα συμφέροντα, ποιους μυστικούς σχεδιασμούς εξυπηρέτησαν όλα εκείνα τα τραγικά για το λαό μας γεγονότα; Το βιβλίο του Zulfu ;;Livaneli, πέρα από την απόλαυση της ανάγνωσης του, σου δίνει την ευκαιρία να σκεφτείς! Να σκεφτείς για τον Τουρκικό Λαό, τον Ελληνικό Λαό, τους Αρμένιους, τους Εβραίους ... που ενώ έζησαν δίπλα δίπλα, για αιώνες, μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, συγχρόνως στο κάθε γύρισμα της ιστορίας τους έπνιγε το βαθύ μίσος. Άραγε αυτό μπορεί να αλλάξει, να συνυπάρξουν κάποτε οι λαοί μας ειρηνικά ή είμαστε καταδικασμένοι απλώς να ανεχόμαστε ο ένας τον άλλο, μέχρι την επόμενη σφαγή; Κλείνοντας, για να απαλύνω τον πόνο που προκαλούν αυτές οι "δύσκολες"  περιπλανήσεις στα τραχιά μονοπάτια των σκέψεων μου, επιλέγω να ακούσω ένα αισιόδοξο τραγούδι, που με οδηγεί στην Πόλη της καρδιάς μας, του Νίκου Πορτοκάλογλου: Τανγκό στο Βόσπορο. 

Το πρώτο μου βιβλίο ( blogame)

06 Ιαν 2016Αχ Μάνια! Είπα θα τη σκαπουλάρω με μια παλιά μου εγγραφή αλλά... όταν βλέπω όλη την ομήγυρη να συμμμετέχει με τέτοιο πάθος στο ωραίο (!) αυτό παιχνίδι, μου είναι αδύνατον να μείνω εκτός!

Το πρώτο μου βιβλίο, αληθινό βιβλίο, που θυμάμαι να διάβασα ήταν Ο ΜΙΚΡΟΣ ΝΑΥΑΓΟΣτου Κριστοφ Σμιθ. Μου το έφεραν δώρο στην ονομαστική μου εορτή, και θυμάμαι να ξεκινώ να το διαβαζω αμέσως και  μέσα σε λίγες ώρες να το έχω τελειώσει. Μα με ακολουθούσε για πολύ καιρό. Ο πρωταγωνιστής του, δεν θυμάμαι το όνομα του, ναυαγεί σε κάποιο ακατοίκητο νησί και επιβιώνει χάρη στην επιμονή του, χάρη στην εφευρετικότητα του και χάρη στην πίστη του.
Για μέρες πολλές, ζούσα ανάμεσα σε δυό κόσμους. Από την μια η καθημερινή μου ζωή, με τους φίλους μου, το σχολείο, την οικογένεια - ο κόσμος της πραγματικότητας που ζούσα... και από την άλλη, μόλις αφηνόμουν, χανόμουν, γινομουν κι εγώ ναυαγός, ζούσα σε ένα παράλληλο κόσμο, όπου όμως επιβίωνα παρά τις αντίξοες συνθήκες. Ήταν το πρώτο μου, ωραίο ταξίδι, από αυτά που χάρισαν τα βιβλία στη ζωή μου!
 Στη συνέχεια γνώρισα τον Ιούλιο Βερν, αγαπημένο της γενιάς μου.Πλωτή Πολιτεία, Από τη Γη στο Φεγγάρι, Γύρω από το Φεγγάρι, Ροβήρος ο Κατακτητής κλπ κλπ. Αλήθεια τι ταξίδια ήταν εκείνα, γεμάτα φαντασία και έξαψη, που ομόρφηναν την παιδική μου ηλικία!
Εκεί κοντά, διάβασα και τον Δον Κιχώτη, άλλο θαυμάσιο ανάγνωσμα.
Μα εκείνα που διάβαζα φανατικά ήταν τα  Κλασσικά Εικονογραφημένα.  Με τα θετικά και τα αρνητικά τους. Θετικά διότι με πολύ εύκολο τρόπο, με έφεραν σε επαφή με αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας αλλά... όσα κείμενα τα διάβασα από εκείνα τα εικονογραφημένα κλασσικά μου ήταν αδύνατον στη συνέχεια να τα διαβάσω στα κανονικά τους κείμενα... Δεν πειράζει όμως! Μου έχει μείνει στο μυαλό το Έγκλημα και Τιμωρία τουΝτοστογιέφσκι. Τι ιστορία αλήθεια! ... και σίγουρα ένα τέτοιο δυνατό ανάγνωσμα, συνετέλεσε στη διαμόρφωση του τελικού χαρακτήρα μου. 
Αναμνήσεις.... από τα ωραία - τελικά - παιδικά μας χρόνια!!!!!!

Τάσος Λειβαδίτης

05 Δεκ 2016(μικρό αφιέρωμα)Ο Αναστάσιος-Παντελεήμων Λειβαδίτης  ποιητής. ( Τάσος Λειβαδίτης )
Γέννηση: 20 Απριλίου 1922, Αθήνα Απεβίωσε: 30 Οκτωβρίου 1988, ΑθήναΔυο ποιήματα του μόνο, που με δυσκολία μπόρεσα να ξεχωρίσω από το έργο του..... NYXTEPINOΣ EΠIΣKEΠTHΣ (1972)    Σε τι χρησίμεψαν λοιπόν οι αμαρτίες μου;... όταν βράδιασε, άδειασα τα παπούτσια μου απ" όλους τους δρόμους κι έπεσα να κοιμηθώ ...  O ίδιος γύριζε σπίτι του τώρα δίχως πρόσωπο - σαν το Θεό....είχαμε κάποτε γκρεμίσει όλους τους τοίχους για να χωρέσουν εκείνοι που έφευγαν...σε τι είχα φταίξει, εμένα το μόνο μου έγκλημα ήταν ότι δεν μπόρεσα να μεγαλώσω, κυνηγημένος πάντα, που να βρεις καιρό ......γιατί την ώρα που πεθαίνεις, σαν ένας φονιάς που απομακρύνεται βιαστικά,φεύγει από μέσα σου ο άγνωστος που υπήρξες.... «τώρα, μου λέει, θα πάμε μακριά», « μα δεν βλέπεις, του λέω, μας ξέχασαν», «γι" αυτό» μου λέει ......στο βάθος του δρόμου το άγαλμα διηγιόταν στα πουλιά το αληθινό ταξίδι.« μητέρα, ρώτησα κάποτε, που μπορούμε να βρούμε λίγο νερό για τ" άλογό μου΄», «μα δε βλέπω κανένα άλογο», «κι εσύ, μητέρα!» ...Kανείς δε θα μάθει ποτέ με πόσες αγρύπνιες συντήρησα τη ζωή μου ...
ΤA XEIPOΓPAΦA TOY ΦΘINOΠΩPOY 1990 (εκδόθηκε μετά το θάνατό του ποιητή) ...η σιωπή κάνει τον κόσμο πιο μεγάλο, η θλίψη πιο δίκαιο ......κι ο έρωτας είναι η τρέλα μας μπροστά στο ανέφικτο να γνωρίσει ο ένας τον άλλο ...Oλόκληρη η ζωή μου δεν ήταν παρά η ανάμνηση ενός ονείρου μέσα σε ένα άλλο όνειρο.Tα ρολόγια σημαίνουν τις χαμένες ώρες, αλλά κανείς δεν τα πιστεύει ......οι ερωτευμένοι παντρεύτηκαν και τώρα γερνάνε πλάι σε ανθρώπους ξένους ......ω μα γιατί άφησα να μεγαλώσω, πώς ξεγελάστηκα ...O κόσμος μόνο όταν τον μοιράζεσαι υπάρχει ...Kάποτε θα μας πνίξουν τόσα ανείπωτα λόγια....κορίτσια που βγάζουν το φουστάνι τους για να μπουν στον ουρανό ...H ελπίδα που κάνει ακόμα πιο αβέβαιο τον κόσμο.T' άστρα ήταν το πρώτο μας αναγνωστικό.κι ένα ηχητικό, όπου ο ίδιος ο ποιητής απαγγέλει..


κι ένα τραγούδι το οποίο ερμηνεύει ο Γ. Νταλάρας, σε σύνθεση του Μίκη Θεοδωράκη και στίχους τουΤάσου Λειβαδίτη..


Τάσος Λειβαδίτης - Τα Ελάχιστα Δεν είναι που έχασες τα πιο ωραία σου όνειρα.Δεν είναι που φύγανε τα πιο ακριβά σου χρόνια.Δεν είναι που είδες, όχι, τους τελευταίους σου φίλουςνα σε προδίδουν ή να λιποταχτούν.Ετούτη η τρύπα είναι φριχτήστον τοίχο που με κόπο είχες σηκώσει , νύχτες άγρυπνος,ρημάζοντας τα χέρια και τα χρόνια σουστις πέτρες- τοίχο, για να σε κρύβει απ' την αμείλιχτηαδιαφορία του κενού.Και τώρα μια μικρή τρύπα, σχεδόν αόρατη, απ' όπουμπαίνει αθόρυβα κι ανέκκληταόλο το ψύχος της μεγάλης ματαιότητας............................................................................................................................................................................Έρωτας (απόσπασμα)Όλη τη νύχτα πάλεψαν απεγνωσμένα να σωθούν απ' τον εαυτό τους,δαγκώθηκαν, στα νύχια τους μείναν κομμάτια δέρμα, γδαρθήκανεσαν δυο ανυπεράσπιστοι εχθροί, σε μια στιγμή, αλλόφρονες, ματωμένοι,βγάλανε μια κραυγήσα ναυαγοί, που, λίγο πριν ξεψυχήσουν, θαρρούν πως βλέπουν φώτα,κάπου μακριά.Κι όταν ξημέρωσε, τα σώματά τους σα δυο μεγάλα ψαροκόκαλαξεβρασμένα στην όχθη ενός καινούργιου μάταιου πρωινού

Ντίνος Χριστιανόπουλος

30 Νοε 2014

Το Θεσσαλονικιό ποιητή, Ντίνο Χριστιανόπουλο, μέχρι πριν από τρία χρόνια, δεν τον γνώριζα, Ως όνομα βέβαια μου ήταν γνωστό, όπως κατά καιρούς ακούμε για διάφορους.... μέχρι εκεί. Ασχολήθηκα, μαζί του, όταν αρνήθηκε να παραλάβει το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων του υπ. Πολιτισμού, για το σύνολο του έργου του. Με την πράξη του αυτή αποδείκνυε συνέπεια, μιας και από το 1979, σε κείμενο του με τον τίτλο "Εναντίον", δήλωνε:  

Είμαι εναντίον της κάθε τιμητικής διάκρισης, απ΄ όπου και αν προέρχεται. Δεν υπάρχει πιο χυδαία φιλοδοξία, απ' το να θέλουμε να ξεχωρίζουμε. Αυτό το απαίσιο «υπείροχον έμμεναι άλλων», που μας άφησαν οι αρχαίοι. 

Είμαι εναντίον των βραβείων, γιατί μειώνουν την αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Βραβεύω σημαίνει αναγνωρίζω την αξία κάποιου κατώτερου μου -και κάποτε θα πρέπει να απαλλαγούμε από την συγκατάβαση των μεγάλων. Παίρνω βραβείο σημαίνει παραδέχομαι πνευματικά αφεντικά -και κάποτε θα πρέπει να διώξουμε τα αφεντικά από τη ζωή μας.

Είμαι εναντίον των χρηματικών επιχορηγήσεων. Σιχαίνομαι τους φτωχοπρόδρομους που απλώνουν το χέρι τους για παραδάκι. Οι χορηγίες μεγαλώνουν την μανία μας για διακρίσεις και τη δίψα μας για λεφτά· ξεπουλάνε την ατομική ανεξαρτησία μας. Είμαι εναντίον των λογοτεχνικών συντάξεων. Προτιμώ να πεθάνω στην ψάθα, παρά να αρμέγω το υπουργείο -κι ας με άρμεξε το κράτος μια ολόκληρη ζωή. Γιατί να με ταΐζει το Δημόσιο επειδή έγραψα μερικά ποιήματα; Και γιατί να αφήσω το Κράτος να χωθεί ακόμη περισσότερο στη ζωή μου;
Είμαι εναντίον των σχέσεων με το κράτος και βρίσκομαι σε διαρκή αντιδικία μαζί του. Ποτέ μου δεν πάτησα σε υπουργείο και το καυχιέμαι. Η μόνη μου εξάρτηση από το κράτος είναι η εφορεία, που με γδέρνει. Είμαι εναντίον των εφημερίδων. Χαντακώνουν αξίες, ανεβάζουν μηδαμινότητες, προβάλλουν ημετέρους, αποσιωπούν τους απροσκύνητους. Όλα τα μαγειρεύουν, όπως αυτές θέλουν. Δεξιές, αριστερές, κεντρώες -όλες το ίδιο σκατό. Είμαι εναντίον των κλικών. Προωθούν τους δικούς τους· τους άλλους, όλους τους θάβουν. Όποιοι δεν τους παραδέχονται, καρατομούνται. Κυριαρχούν οι γλύφτηδες και οι τζουτζέδες. Δεν έχω καμμιά αμφιβολία πως το μέλλον ανήκει στα σκουπίδια. Είμαι εναντίον των κουλτουριάρηδων. Όλα τ' αμφισβήτησαν, εκτός από τις τρίχες τους. Τους έχω μάθει για καλά. Xαλνούν τον κόσμο με την κριτική τους. Όλους τους βγάζουν σκάρτους και πουλημένους. Και μόλις πάρουν το πτυχίο, αμέσως διορίζονται στα υπουργεία· από παντού βυζαίνουν και ο ιδεαλισμός τους ξεφουσκώνει μέσ' στα βολέματα του κατεστημένου. Είμαι εναντίον κάθε ιδεολογίας, σε οποιαδήποτε απόχρωση και αν μας την πασέρνουν. Όσο πιο γοητευτικές και προοδευτικές είναι οι ιδέες, τόσο πιο τιποτένια ανθρωπάκια μπορεί να κρύβονται από πίσω τους. Όσο πιο όμορφα τα λόγια τους, τόσο πιο ύποπτα τα έργα τους. Όσο πιο υψηλοί οι στόχοι, τόσο πιο άνοστοι οι στίχοι. Είμαι, προπάντων, εναντίον κάθε ατομικής φιλοδοξίας, που καθημερινά μας οδηγεί σε μικρούς και μεγάλους συμβιβασμούς. Αν σήμερα κυριαρχούν παραγοντίσκοι και τσανάκια, δεν φταίει μόνο το κωλοχανείο· φταίνε και οι δικές μας παραχωρήσεις και αδυναμίες. Αν πιάστηκε η μέση του οδοκαθαριστή, φταίμε και εμείς που πετάμε το τσιγάρο μας στον δρόμο. Κι αν η λογοτεχνία μας κατάντησε σκάρτη, μήπως δεν φταίει και η δική μας σκαρταδούρα; ...  

Περιοδικό «Διαγώνιος» (Τεύχος 1, Ιανουάριος-Απρίλιος, 1979) 

Στο κείμενο αυτό βέβαια, δείχνει και τον ασυμβίβαστο χαρακτήρα του, μιας και αρνείται όχι μόνο το όποιο ανακάτωμα του κράτους στη λογοτεχνία αλλά δηλώνει ενάντιος και στις κυρίαρχες "πολιτιστικές αρχές", που διαμορφώνουν τη κοινή γνώμη, ανεβάζουν και κατεβάζουν λογοτέχνες.

Είναι προκλητικός, μιας που στην ίδια λογική, υποτιμά, άλλους ποιητές, απόλυτα καταξιωμένος στη συνείδηση μας, όπως τον Σεφέρη, τον Ρίτσο και τον Ελύτη. Τους δύο πρώτους, δηλώνει περιφρόνηση ενώ τον Ελύτη τον κατηγορεί πως: «  Ηταν τεμπέλης. Ηταν από πλούσια οικογένεια και ζούσε μια ζωή με το χαρτζιλίκι της μαμάς του και των αδελφών του για να είναι απερίσπαστος και να γράφει ποίηση. Μα είναι δυνατόν, επειδή είσαι ποιητής, να τεμπελιάζεις και να τρέχεις με τις πιτσιρίκες; ».   Και μόνο αυτή, η τελευταία πρόταση αρκεί για να δείξει το μέγεθος της πρόκλησης, αν αναλογιστούμε και τις δικές του σεξουαλικές ιδιαιτερότητες.  

Ποιούς παραδέχεται; Τον Καβάφη, του οποίου δηλώνει μαθητής, τον Διον. Σολωμό αλλά και το Βασίλη Τσιτσάνη... Αν εξαιρέσουμε τον πρώτο, που κανένας δεν "φοβάται", να τον εντάξει στον κατάλογο των σημαντικών δημιουργών, ελάχιστοι το τολμούν για τον Σολωμό, όσο για τον Τσιτσάνη, έναν εκπρόσωπο του ρεμπέτικου, πόσο αντιτίθεται στα ήθη της διανόησης μας, που όλοι έχουμε γνωρίσει.Μάλιστα, έχει ιδιαιτέρως ασχοληθεί με το έργο του Τσιτσάνη, εκστασιάζεται με το τραγούδι του " Αρχόντισσα " και συμμετέχει στη ρεμπέτικη κομπανία "Η παρέα του Τσιτσάνη". 
Με τον Καβάφη τον συνδέει επιλέον ένα ποίημα με τον τίτλο Ιθάκη: 

 Δεν ξέρω αν έφυγα από συνέπειαή από ανάγκη να ξεφύγω από τον εαυτό μου,τη στενή και μικρόχαρη Ιθάκημε τα χριστιανικά της σωματείακαι την ασφυκτική της ηθική. Πάντως δεν ήταν λύση· ήταν ημίμετρο. Κι από τότε κυλιέμαι από δρόμο σε δρόμοαποχτώντας πληγές κι εμπειρίες.Οι φίλοι που αγάπησα έχουνε πια χαθείκι έμεινα μόνος, τρέμοντας μήπως με δει κανέναςπου κάποτε του μίλησα για ιδανικά... Τώρα επιστρέφω με μιαν ύστατη προσπάθειανα φανώ άψογος, ακέραιος, επιστρέφωκι είμαι, Θεέ μου, σαν τον άσωτο που αφήνειτην αλητεία, πικραμένος, και γυρνάειστον πατέρα τον καλόκαρδο, να ζήσειστους κόλπους του μιαν ασωτία ιδιωτική. τον Ποσειδώνα μέσα μου τον φέρνω,που με κρατάει πάντα μακριά·μα κι αν ακόμα δυνηθώ να προσεγγίσω,τάχα η Ιθάκη θα μου βρει τη λύση;

 Διαχωρίζει όμως αμέσως της θέση του λέγοντας ότι: "Ο Καβάφης είναι οπαδός της ηδονής και κάθε τι που κάνει θέλει να έχει και ηδονή μέσα του. Εγώ είμαι οπαδός της χριστιανικής αγωνίας."Προκλητικά, αλλόκοτα θα έλεγα, παραδέχεται από πολύ νωρίς την ομοφιλοφιλία του, την οποία όμως καταδικάζει ως διαστροφή....Προκλητικός, ακόμα και έναντι της μάνας του, όταν γράφει το ποίημα " Το χούφταλο ". . Δείτε εδώ μια ταινία μικρού μήκους, με πρωταγωνιστή τον ποιητή για αυτό το ποίημα:


Προκλητικός ακόμα και για τον Χατζιδάκι, ο οποίος μελοποιεί στίχους του, δημιουργώντας στο τέλος της ζωής του το δίσκο " Τα τραγούδια της Αμαρτίας " με ερμηνευτή τον Αντρέα Καρακότα. Λέγει: "Για τον Χατζιδάκι νιώθω μεγάλο σεβασμό αλλά και μεγάλη αδιαφορία για το μουσικό έργο του. Δεν είμαι θαυμαστής του. Το φαντάζεσαι! Δεν είμαι θαυμαστής του έργου του Χατζιδάκι". Ένα ωραιότατο τραγούδι είναι το "Ενός Λεπτού Σιγή".


Κάποιοι τον έχουν χαρακτηρίσει ως έναν αθεράπευτο εγωιστή, κάποιοι άλλοι ως χωριάτη που δεν γνώρισε τίποτε άλλο πέρα από τη Θεσσαλονίκη, κάποιοι άλλοι τον χαρακτήρισαν με αισχρό τρόπο για την ομοφιλοφιλία του, αυτοχαρακτηρίζεται ως σχεδόν αναρχικός, σίγουρα είναι μια από τις ιδιαίτερες λογοτεχνικές μορφές της σύγχρονης Ελλάδας.   Μια καλή εικόνα για το ποιός  είναι μπορείς να πάρεις από τη συνέντευξη που έδωσε στην εκπομπή " Στα Άκρα " , διάρκειας 3 ωρών και 35 λεπτών. 



   
Κλείνοντας, ένα ποίημα του από αυτά που ξχώρισα: Η ΘΑΛΑΣΣΑΗ θάλασσα είναι σαν τον έρωτα:μπαίνεις και δεν ξέρεις αν θα βγεις.Πόσοι δεν φαγαν τα νιάτα τους -μοιραίες βουτιές, θανατερές καταδύσεις,γράμπες, πηγάδια, βράχια αθέατα,ρουφίχτρες, καρχαρίες, μέδουσες.Αλίμονο αν κόψουμε τα μπάνιαΜόνο καv μόνο γιατί πνίγηκαν πεντέξι.Αλίμονο αν προδώσουμε τη θάλασσαΓιατί έχει τρόπους να μας καταπίνει.Η θάλασσα είναι σαν τον έρωτα:χίλιοι τη χαίρονται - ένας την πληρώνει.(1962)

Ξαναδιαβάζοντας το "Αναφορά στον Γκρέκο" ή η μοίρα των ελεύθερων ανθρώπων

03 Ιαν 2018" Όπου  πάω κι όπου σταθώ,  κρατώ, ανάμεσα στα δόντια μου, σαν φύλλο δάφνη, την Ελλάδα! "
 Το να γράψεις για τον Καζαντζάκη, οτιδήποτε, δεν είναι μια πράξη εύκολη!
 Πρώτα πρώτα τι να γράψεις, όταν εκατοντάδες άλλοι ( πολύ πιο ειδικοί ) το έχουν κάνει πριν από σένα;
 Μπορώ απλώς να καταθέσω την προσωπική μου άποψη και μόνο! Με έναυσμα την ταινία του Σμαραγδή, (που κάποιοι απόλαυσαν και κάποιοι άλλοι την λοιδόρησαν στον έσχατο βαθμό), επιβεβαιώθηκε για μια ακόμα φορά ότι οι αληθινά μεγάλοι, είτε έχουν φανατικούς φίλους είτε πραγματικούς εχθρούς. Κι ο Καζαντζάκης έχει πάρει τη θέση του, ανάμεσα στους μεγάλους των ελληνικών γραμμάτων. 
  Δεν είναι νομπελίστας, κάλλιστα θα μπορούσε να είναι, αλλά όπως όλοι μας ξέρουμε, τα Νόμπελ Λογοτεχνίας ( και τα άλλα ), δεν δίνονται πάντα με καθαρά κριτήρια. Και εκείνα τα χρόνια, η ελληνική κυβέρνηση, η ελλαδική εκκλησία και πιθανότατα και όσοι εμπνέονταν από το κλίμα του Μακαρθισμού, σίγουρα δεν ήθελαν το Νόμπελ Λογοτεχνίας να δοθεί στον Καζαντζάκη. Γιατί; Διότι πολύ απλά δεν προσκύνησε κανέναν! Ούτε τάχθηκε με καμία από τις δύο αντιμαχόμενες παρατάξεις στον εμφύλιο ούτε δήλωνε πιστός όπως θα ήθελαν οι ηγεσίες των Χριστιανικών εκκλησιών, αυτός, που όταν έγραφε για τον Χριστό, το έκανε αισθανόμενος τον αληθινό ανθρώπινο πόνο και όχι με την πομπώδη αλαζονία των Ιεραρχών.  
 Ήταν ο Λογοτέχνης, που το έργο του ξεχειλίζει από Ελλάδα, που υμνεί την Κρήτη, που εξυψώνει τον άνθρωπο 

και που συνεχώς βάζει ερωτήματα, στα οποία προσπαθεί να δώσει απαντήσεις, κυρίως για τον εαυτό του και στη συνέχεια να προβληματίσει τον αναγνώστη του. Πρώτα έγραφε για εκείνον και μετά για τους πιθανούς αναγνώστες του. 
 Διαβάζοντας και πάλι το βιβλίο του ( Αναφορά στον Γκρέκο ), μέσα από την εξιστόρηση των προσωπικών του βιωμάτων, μέσα από την προσπάθεια σου να ξεμπλέξεις την αλήθεια από το μύθο, μέσα από τις βαθύτερες σκέψεις του, τις συνεχείς περιπλανήσεις του, τελικά διακρίνεις την αγωνία του ανθρώπου εκείνου που δεν συμβιβάζεται με αυτά που του δίνονται απλόχερα απ, τη ζωή αλλά θέλει να πάει πιο πέρα, να φύγει απ΄τις ευκολοδιάβατες λεωφόρους και να περάσει στα δύσβατα μονοπάτια των αναζητήσεων εκείνων των αληθειών που δεν σου προσφέρονται έτοιμες, ...στο πιάτο. Διακρίνεις την αγωνία του ανθρώπου εκείνου, που δεν αρκείται στις αλήθειες που ικανοποιούν, φανατίζουν, την μάζα του ανθρώπινου είδους. Αυτές είναι πολύ μικρές για τα μέτρα αυτού του ιδιαίτερου Λογοτέχνη μας.
 Αναζητά συνεχώς την προσωπική του ελευθερία, να σπάσει τα δεσμά που του κληροδότησαν οι πρόγονοι του, να ξεφύγει από το "βάρος" του ίδιου του πατέρα του, (απελευθερώνεται με το θάνατο του). Κι αυτό σε αντιδιαστολή με το θαυμασμό του για τον τόπο καταγωγής του, την Κρήτη, που του έδινε δύναμη, τον ενέπνεε, τον γέμιζε με χρώματα, γεύσεις και κυρίως ιστορίες. 
  Στο έργο του, δεν αμφισβητείται η ύπαρξη του Θεού, ίσα ίσα. Αυτό που αμφισβητεί, αυτό που ψάχνει σε όλη του τη ζωή είναι πως η ύπαρξη του Θεού συμβιβάζεται με τις επίσημες ερμηνείες, τις διδασκαλίες ή τις καθοδηγήσεις των Θρησκευτικών ηγετών. Παθιάζεται μα στη συνέχεια αμφισβητεί τις  πολιτικές ιδεολογίες.  Απελευθερώνουν τον άνθρωπο ή τον αιχμαλωτίζουν σε κάθε μικρό και ταπεινό της ύπαρξης μας; 

Στα έργα του, ο Χριστός είναι ένας άνθρωπος επί της γης, ο οποίος αδυνατεί να αποδεσμευτεί από τα δεσμά της Θεϊκής εντολής, την οποία φέρει και αυτό δημιουργεί τεράστιες εντάσεις στη ψυχή του. Αιρετικό θα τον έλεγε κανένας, σίγουρα, μα κανείς δεν σκέφτεται ότι η ίδια η διδασκαλία του Χριστιανισμού αυτό επιτάσσει στους πιστούς της, να φτάσουν στη θέωση μέσα από την πάλη τους ενάντια στην ανθρώπινη φύση τους; Τι άλλο νομίζει κανείς ότι κάνει ο Καζαντζάκης όταν γράφει την "Ασκητική", ή το " Ο Χριστός ξανασταυρώνεται " ή τον Τελευταίο πειρασμό; Αναζητά εκείνον τον κρυφό κώδικα που συνδέει αληθινά τον άνθρωπο με το Θεό!
Μα και οι άλλοι ήρωες του, ο Καπετάν Μιχάλης ή ο Ζορμπάς, δεν είναι τα τέλεια παραδείγματα, των ασυμβίβαστων ανθρώπων, με τη πραγματικότητα που τους περιβάλλει; Μέσα από τη δική τους ζωή δεν προβάλλονται σημαντικές, ανθρώπινες, διαχρονικές αξίες; Η αγάπη για την ελευθερία και η αγάπη για τη ζωή;
 Αλλά όλα αυτά λίγο πολύ έχουν απαντηθεί από αυτούς που ξεψάχνισαν τον συγγραφέα και το έργο του. Εμένα το τελικό μου ερώτημα είναι άλλο. Γιατί οι εξουσίες, θρησκευτικές, πολιτικές, κομματικές, ενώ βλέπουν ότι το έργο του Καζαντζάκη αγαπήθηκε όσο λίγων απ' τον Λαό μας, αυτές τον απαρνιούνται ακόμα και σήμερα, αρνούμενες να αναγνωρίσουν ότι τουλάχιστον ήταν ένας απ΄τους λαμπρότερους μυθιστοριογράφος της πατρίδας μας.
Απάντηση:  Τους αληθινά ελεύθερους ανθρώπους κανείς δεν τους θέλει να προβάλλονται ως πρότυπα στην κοινωνία. Διότι η ελεύθεροι άνθρωποι το πρώτο που αμφισβητούν είναι τις ίδιες τις εξουσίες. Τις ανθρώπινες εξουσίες!
"Δεν ελπίζω τίποτα! Δεν φοβάμαι τίποτα! Είμαι λεύθερος!"
Δες και: Καζαντζάκης του Σμαραγδή, την είδα και....