Ton van 't Hof's Blog: Ton van ’t Hof, page 4

In het spoor van John Ashbery (6)

Drieduizend pagina’s poëzie: hoeveel uren heeft Ashbery wel niet achter zijn schrijfbureau doorgebracht? Stel dat hij voor één pagina, inclusief correctiewerk, acht werkuren nodig had, dan heeft hij vierentwintigduizend uur op zijn schrijfstoel gezeten. Zeshonderd werkweken van veertig uur. Twaalf volledige jaren gewijd aan de poëzie. In zijn vrije tijd, welteverstaan, daar Ashbery de kost verdiende met het schrijven van kunstkritieken!

Portret van John Ashbery, Jane Freilicher, ca. 1968, olieverf op doek

Beeldend werk (3)

Zicht op Brantgum, Ton van ’t Hof, digitale kunst, 2025

Beeldend werk (2)

Poelewei, Waaxens, Ton van ’t Hof, digitale kunst, 2025

In het spoor van John Ashbery (5)

De eerste Ashbery die ik kocht was de verzamelbundel Notes from the Air: Selected Later Poems (2007), waarin gedichten uit de periode 1987-2005 zijn opgenomen en waarvoor Ashbery de prestigieuze Canadese Griffin Poetry Prize kreeg. Deze bundel opent met het gedicht ‘Vetiver’, wat de benaming is voor een Aziatische grassoort. Betoverend vond ik het destijds, zonder dat ik enig benul had van waar het gedicht over gaat, ontroerd raak ik er nu van, nu ik beter meen te weten wat Ashbery hier beschrijft. Met de loop der jaren is mijn vermoeden gegroeid dat hij vaker naar werkelijke gebeurtenissen verwijst dan doorgaans wordt verondersteld. In De mandril op de slagboom: Een keuze uit [John Ashbery’s] gedichten 1956-1994 is een vertaling van ‘Vetiver’ door J. Bernlef te vinden:

VETIVER

Eeuwen trokken traag voorbij, als een vracht hooi
Terwijl de bloemen hun regels citeerden
En snoeken bewogen op de bodem van de poel.
De pen lag koel in de hand.
De trap wentelde naar boven
Door versplinterde guirlandes, de melancholie vasthoudend
Die al was gedistilleerd in letters van het alfabet.

Nu zou het tijd voor winter zijn, voor zijn suikerspin-
Paleizen en ook voor zorgelijke lijnen
Rond de mond, roze vlekjes op voorhoofd en wangen,
De kleur die eens ‘as van rozen’ werd genoemd.
Hoeveel slangen en hagedissen kropen niet uit hun huid
Om de tijd op deze wijze te laten verlopen,
Dieper wegzinkend in het zand terwijl hij naar
Zijn einde liep. Het ging allemaal zo goed en nu,
Nu ja, het viel als het ware uiteen in de hand
Zoals een verandering verwoord wordt, scherp
Als een vishaak in de keel, en decoratieve tranen
Vloeiden langs ons heen in een bekken oneindigheid genaamd.

Alles was gratis, de hekken
Waren met opzet opengelaten.
Laat je niet meetronen, je mag alles hebben, wat dan ook.
En in een of andere kamer onderzoekt iemand zijn jeugd,
Ontdekt dat zij droog en hol is, bij aanraking poreus.
O houd me bij je, tenzij het buitengebeuren
Ons beiden omhelst, ons verenigt, tenzij
De vogelvangers hun twijgen terzijde leggen,
De vissers hun glanzende lege netten binnenhalen
En anderen deel uit gaan maken van de immense menigte
Rond dit vreugdevuur, een situatie die
Ons is gaan betekenen voor ons, en het huilen
In de bladeren wordt opgevangen, de laatste zilveren druppels.

///

Wat een mooie lange zomer buitenshuis had moeten worden eindigde in een nachtmerrie: op 5 juli 1940 overleed Ashbery’s jongere broer Richard aan de gevolgen van acute leukemie. Omdat John gedurende het maandenlange ziekbed van zijn broertje bij vrienden van zijn ouders was ondergebracht en vrijwel niemand hem van het ziekteverloop op de hoogte hield, kwam Richards dood totaal onverwacht voor de 13-jarige dichter in spe. Deze dramatische gebeurtenis wordt hier in gesluierde vorm beschreven. Terwijl zijn broertje (de hij) bloedtransfusies kreeg, won John aan het einde van het schooljaar nog twee spellingswedstrijden (zie strofe 1) en schreef hij brieven aan zijn met roodvonk besmette speelgenootje Carol (zie strofe 2) over wat de beste zomer ooit moest worden. In een van die brieven maakte John gewag van een boek met magische recepten dat hij had samengesteld, met ingrediënten uit de omgeving, zoals de wortel van de vetiver een ingrediënt is voor arak obat, een Oost-Aziatisch huismiddeltje tegen uiteenlopende kwalen.

Beeldend werk (1)

Dokkumerwei, Brantgum, Ton van ’t Hof, digitale kunst, 2025

Dagboek (6)

Zag literaire critici zich bij Zeeman met boeken groen en geel ergeren aan nieuwe uitgaven: nu eens was de stijl vlak, dan weer kwamen personages niet uit de verf, vond de ene criticus het plot niks en de andere hem alles enzovoorts.

En dat gewone mensen natuurlijk vaak helemaal niet uh geen besef hebben van wat later geschiedenis zal blijken, koketteerde de essayist-criticus, die dat besef natuurlijk vaak helemaal wel heeft.

Waarna er, tegen het eind, toch nog lovende woorden waren: voor Publieke werken van Thomas Rosenboom, een boek dat ik destijds maar niet uitkreeg.

Heel vermakelijk allemaal.

Naarmate je ouder wordt begrijp je het leven en de literatuur beter, las ik bij Julian Barnes, die volgend jaar tachtig wordt.

In het spoor van John Ashbery (4)

Het antwoord op de vraag naar de charme van Ashbery’s poëzie zal ik in die poëzie zelf moeten zien te vinden. Twee derde ervan is inmiddels gebundeld in twee wonderschone uitgaves van The Library of America: Collected Poems 1956-1987 en Collected Poems 1991-2000. Van de acht bundels die nog na 2000 verschenen, de postume publicaties niet meegerekend, mis ik er eentje: As Umbrellas Follows Rain uit 2001. Online worden enkele exemplaren ervan aangeboden voor prijzen variërend van $ 110 tot $ 250, exclusief verzendkosten. Nee, besluit ik, dan wacht ik wel op het derde deel van The Library of America.

Dagboek (5)

Sleep een heggenschaar, waarna ik de greppel achter huis van riet, brandnetel en braam ontdeed.

Zocht vervolgens met Julian Barnes’ Voortschrijdend inzicht een luie stoel in de tuin op. Door gedachten die dit boekje bij me opriep veranderde ik, zoals mensen en tijden voortdurend veranderen.

Knapte een uiltje en keek op YouTube naar een oude aflevering van Zeeman met boeken. Dat we waard zijn wat we riskeren, zei iemand die van beroep boeken leest.

ESPN Schakelen & zelfgemaakte kersentaart.

Glaasje cognac, ouwe zak. Blaar op de palm van mijn hand.

In het spoor van John Ashbery (3)

Op 28 juli 1927 kwam John Lawrence Ashbery in Rochester ter wereld, een stad gelegen aan de zuidoever van het Ontariomeer, en negentig jaar later overleed hij in zijn buitenhuis in Hudson, een plaatsje dat tweehonderd kilometer ten noorden van New York City ligt, de metropool waar Ashbery ook nog een appartement bezat. Gedurende zijn leven liet hij tamelijk veel sporen achter, die in de vorm van boeken, artikelen, interviews en foto’s gemakkelijk gevonden kunnen worden in boekhandels en op internet. Teneinde een antwoord te kunnen geven op mijn vragen zal ik een aantal ervan als een spoorzoeker gaan volgen. Maar welk sporen wel en welke niet? Of algemener: hoe wil ik dit essay – is het een essay? – nu aanpakken?

John Ashbery, zes weken oud, in de armen van zijn ouders.

Trein naar Amersfoort, Paul Blackburn

De Amerikaanse dichter Paul Blackburn (1926-1971) hield van kijken. En ik hou van dichters die van kijken houden. De laatste jaren voor zijn vroegtijdige dood schreef Blackburn dagboekgedichten, die in 1975 werden gebundeld onder the titel The Journals. Uit die bundel onderstaand gedicht, over wat hij uit het raam zag tijdens een treinreis in 1967 van Amsterdam naar Amersfoort. Wat opvalt: dat er toentertijd nog varkens buiten rondscharrelden, en dat Blackburn niet de Noordzee maar het IJmeer moet hebben aanschouwd, maar veel Hollandser wordt een landschap niet.

TREIN NAAR AMERSFOORT

Schapen staren
suffig over een wei

drie witte varkens in een ander

in een derde, 7 zwart-witte koeien
grazend, hun koppen naar beneden, staarten omhoog .

In de verte een rij bomen.

Schapen
meer schapen
meer koeien
meer varkens, plukje
koeien ver weg, twee paarden
hoofden omhoog deze keer, evenals de staarten .
Een boel trappelende meeuwen in de weiden
schapenkeutels . koeienvlaaien . varkensstront .
Kleine
sloten
doorstromen de groene, mistige ochtend
van een koude dag in november
nabij een arm van de Noordzee nabij
Naarden-Bussum

voordat het spoor afbuigt van de zee
richting Hilversum .

///Paul Blackburn, Ton van ’t Hof, 2019, digital art