Mutlu Binark's Blog, page 21

#TBT Üzerine Deneme 2: Nostalgia in Social Media Age: Throwback Thursday and Beyond

by Ali Zain, Hacettepe University, Grad. School of Social Sciences

United States President Donald Trump gave an extraordinary political turn to the famous social media hashtag #TBT (Throwback Thursday) on December 20, 2018 when he took it to microblogging network Twitter to announce that he has signed the Farm Bill that will benefit the US farmers monetarily. The US President posted a #TBT video which showed him performing on “Green Acres” song at 2005 Emmys Awards along with actress Megan Mullally at the stage, in an attire of traditional American farmers. Nonetheless, this is not the first time Throwback Thursday hashtag has been used for political purposes. In the past as well, political leaders from around the world have used this hashtag for political campaigns, endorsements and criticism by posting the nostalgic memories from the past on social media networks specially Facebook, Twitter and Instagram. This way, the nostalgia of past associated with human nature is today marking its strong presence on the new media in a distinctive way despite a sense of newness in all these platforms. Lee Humphreys calls it the “remembrance” of people, experiences, events and places which draws our attention towards social, reflexive and active processes of human memories through the use of media traces.  These media segments intertwine personal, private and public perspectives of remembrance.

#TBT or #ThrowbackThursday is a hugely popular social media trend which is usually used by consumers to post memories in the form of pictures or videos to recall some old period of their lives. Primarily there are 3 important components of this trend: it must be posted on Thursday, the post must carry old picture or video and it must include #TBT or #ThrowbackThursday or both in the caption. The feeds on Facebook, Twitter and Instagram are flooded with pictures of babies, family portraits, snaps of gatherings and events every Thursday around the globe. Although this trend became largely popular when Instagram and Facebook introduced hashtag feature after 2011, nothing is certain about the actual origin of this hashtag. The earliest online mention of #TBT phrase can be traced back to a blog published in January 2006. Interestingly, the blog is about cartoon character art. Likewise on Twitter, the oldest mention of “Throwback Thursday” was apparently made by a mother in August 2007 and #ThrowbackThursday was used by a female user in a tweet mentioning a music video by Lil’ Kim from year 1997 in October 2008. On Instagram the first ever mention of #TBT was made by @bobbysanders22 in February 2011 to post a picture of toy cars. As we look at it, media plays a critical role in the sharing this memory work to create, recreate and modify the sense of past. That’s why José van Dijck also described such memories as “mediated memories”. The use of throwback hashtags and Facebook Memories feature exactly falls under this description.

The complicated and multi-dimensional  relationship with media and nostalgia is not a latest phenomenon. Photography has been acknowledged as a tool of nostalgia, which helped users capture their significant moments and the act of looking at those pictures evokes nostalgia among the very users. Walter Benjamin claims that when a collector is driven to attain new things, his hardest desire is to renew the old world. The past may not be completely rebuilt, nonetheless the association with the beauty of the moments can be extracted. Because a picture is not a mere reflection of some moment from the past but it also provides a completely new angle of description of the reality. In the digital age, users continue to generate huge amount of such data through their social media platforms and hence nostalgia of the content goes even beyond the individual sphere, especially when the social media users put in deliberate efforts such as caption, hashtag and comment to re-visualize the past moments in the present.  In other words, nostalgia is personal and yet socially mediated. Furthermore, the new media technologies add an additional layer of nostalgia which has been called as “false nostalgia”: a nostalgic sense which is related to yearning for events that we have actually not lived in past but someone else did and mentioned it in the present.

Fredric Jameson coined the terminology “nostalgia for the present” which he describes as “Historicity is, in fact, neither a representation of the past nor a representation of the future […]: it can first and foremost be defined as a perception of the present as history; […] a present that can be dated and called the eighties or the fifties”. This concept becomes even more relatable when social platforms invite us to post something by using lines like: “What’s on your mind?” or “What’s happening?”. Under the influence of “nostalgia for the present”, we find a past moment which can be related to our current situation and we put it up on social media for the whole world. The US President Donald Trump also went through a similar state of mind while singing a legislative bill that would potentially benefit the American farmers: he discovered a relatable moment from his past and tweeted it to his fans along with #TBT to satisfy his “nostalgia for the present”.

The characteristic of social media networks to place our moments in a chronical order like the old tradition of bookkeeping or diary writing, which has been termed as “Media Accounting” by Lee Humphreys, enables users to trace back their past quickly and recreate the moments that we had created in the past. Humphreys further adds: “the juxtaposition between then and now or between trace and experience must come to some equilibrium. Why is there a difference? Is it a bad picture or is it an old picture? Was there a mistake? We need to understand and make sense of our media traces. They need to align with our understanding of ourselves and our understanding of the world around us.” This way, the sense of nostalgia and trend of sharing throwback moments helps us frame our past, understand the change and satisfy our emotional world. Due to the openness of social media platforms, all of this must take place at two levels: user’s individual performance and its perception by the public.

To conclude, as 2018 Holidays Season was at its peak in the last week of December and families were spending their time together around the world, I had an emotional sense of missing family scattered in different parts of the world since 2014. I re-posted a group picture from the wedding ceremony of my eldest brother with a caption: “When we were young and together! At Mehndi ceremony of eldest brother Ab****ar Si****ue in 2014 at Valancia Town, Lahore. From left to right: @mugh****pk, @uma****rooq, @abubak****aan, @a****an and @sa_m****4”, with #TBT and few other hashtags. The wedding was the last event that we all brothers attended together and we did not get a chance to be at the same place since then. The location of the picture is also very important: my hometown in Pakistan. As I posted this picture on Instagram, it apparently evoked similar emotions among all of my family members and some of them also posted the same picture on social media using similar captions to reciprocate my situation. This is a self-explanatory example of media accounting and nostalgia in the age of social media.

End Notes

1 Trump, D. (2018). Farm Bill signing in 15 minutes! #Emmys #TBT. Retrieved December 30, 2018, from https://twitter.com/realDonaldTrump/status/1075846949427908608

2 Thoet, A., & Nyce, C. M. (2015, September 4). The Best #TBT Posts from Politicians. The Atlantic. Retrieved from https://www.theatlantic.com/politics/archive/2015/09/the-best-tbt-posts-from-politicians/451968/

3 Humphreys, L. (2018). The Qualified Self: Social Media and the Accounting of Everyday Life. Cambridge: The MIT Press.

4 Gannes, L. (2014). Throwing Back to the Origins of Throwback Thursday. Retrieved December 30, 2018, from https://www.recode.net/2014/5/1/11626346/throwing-back-to-the-origins-of-throwback-thursday

5 Kuhn, A. (2010). “Memory Texts and Memory Work: Performances of Memory in and with Visual Media,” Memory Studies 3, no. 4: 303.

6 Dijck, José van. (20017). Mediated Memories in the Digital Age (Stanford, CA: Stanford University Press.

7 Sontag, S., & Rieff, D. (2013). Essays of the 1960s & 70s. New York: Library of America.

8 Jameson, F. (1969). Walter Benjamin, or Nostalgia. Salmagundi,(10/11), 52-68. Retrieved from http://www.jstor.org/stable/40546514

9 Niemeyer, K. (2014). Media and nostalgia: yearning for the past, present and future. Basingstoke: Palgrave Macmillan.

10 Jameson, F. (1992). “Nostalgia for the Present, Postmodernism, or, The Cultural Logic of Late Capitalism”. Duke University Press.

11 Humphreys, L. (2018). The Qualified Self: Social Media and the Accounting of Everyday Life. Cambridge: The MIT Press.

12 Zain, A. (2018). When we were young and together. Retrieved December 30, 2018, from https://www.instagram.com/p/Br8aB-Zn6hi/

 

 

#TBT Üzerine Deneme 1

Yazan: Ertan Ağaoğlu, Hacettepe Üniversitesi SBE. Y.Lisans Programı

Günümüzde Sosyal Ağ Siteleri gençlerden yaşlılara bir çok grup için iletişimden, eğlenceye kadar bir çok alanda sıklıkla kullanılan mecralar halindedir. Bu mecralarda yaptığımız paylaşımlar ile neyi bildiğimizi, neyi önemsediğimizi izleyicilerimize yansıtır, kendimize dair ipuçları bırakırız. Paylaştığımız bilgiler ile izleyicilerimiz ile aramızda bağ oluşturarak ortak bir kimlik, bir aidiyet hissiyatı yaratırız öyledir ki Sosyal Ağ Siteleri (SAS) arkadaşlıkların kurulması ve sürdürülmesinde önemli bir rol oynar. Tüm bunlar düşünüldüğünde SAS platformları basitçe eğlence ihtiyacımızı karşıladığımız alanlar değil benliğimizi ve topluluğumuzu şekillendirdiğimiz araçlardır. Bu araçlar yoluyla yaptığımız paylaşımlar yalnızca bugün ile değil, geçmiş ve hatta gelecek ile bağlantılı olabilir. Öyledir ki TBT akımı ile bireyler başta Instagram olmak üzere SAS’larda geçmişte çektikleri fotoğrafları ya da geçmişe dair bilgi parçalarını paylaşırlar. Bu akım yalnızca geçmişte yaşanan olayların nostaljisini yaşamanın ötesinde farklı ihtiyaçları, doyumları karşılar. Bu yazıda şahsi tecrübelerime ve gözlemlerime dayanarak, öncelikle #MedyaMuhasebesi etiketi altında paylaştığım TBT’nin altında yatan sebepleri tartışırken bir yandan da bireylerin TBT yapmalarındaki diğer olası sebepler üzerine bir tartışma gerçekleştirmeye çalışacağım.

İngilizce Throw Back Thursday’in  (Geçmişe dönüş, geçmişe fırlatma) kısaltması olan TBT her şeyden önce siber nostaljinin, belki de en sıklıkla, gerçekleştiği bir etkinliktir. Bireyler geçmişe dair paylaşımlarda bulunarak, geçmişe dair duydukları özlemi ifade edebilir, farklılıklara dikkat çekerek geçmiş ile bugün arasında bir bağ kurabilirler. Bunun yanı sıra bireyler TBT yaparak geçmişte yaşanan acı bir olayı yadedebilir, kaybettikleri yakınlarını anabilirler.  Şahsi deneyimlerime göre çevremdeki bireyler, özellikle grup fotoğrafları ile, eski arkadaşlıklarına, eski hayatlarına duydukları özlemi ifade etmek için TBT yapmakta. Bu anlamda TBT’ler internet üzerinde geçmiş ile şimdiki zamanın bağlantılandığı, zaman zaman hayatını kaybeden bireylerin ömrünün dijital olarak uzadığı bir alan olarak kabul edilebilir.

TBT her ne kadar İngilizce olsa da  dünya çapında bilinen, dünyanın her bir yanından kullanıcıların katıldığı küresel bir etkinlik durumundadır. Bu anlamda TBT’ye katılan kullanıcılar farklı kültürlere, farklı dünya görüşlerine sahip diğer kullanıcılar ile kolektif bir eyleme katılarak onlar ile birliktelik hissiyatı paylaşabilirler. Bu anlamda TBT’ler kültürlerarası iletişime zemin hazırlayan dijital bir kültür olarak okunabilir. Bu anlamda Humphreys’in de üzerinde durduğu gibi TBT popülerliği arttırmak için kullanılabilir. Öyle ki küresel bir etkinlik olarak TBT dünya çapında bilinmekte, dolayısıyla milyonlarca kişiye – belki de yüzlerce beğeniye – erişmenin bir yolu olarak kullanılmaktadır. Profili gizli -dolayısıyla etiketlerde görünmeyen- bir Instagram kullanıcısı olarak bu özellikten yararlanmasam da, çevremdeki bireylerin gönderilerinde şahit olduğum üzere TBT’ler popülerlik kazanmak için kullanılmaktadır. Öyle ki kullanıcılar TBT etiketini zaman zaman bir çok diğer popüler etiketle beraber kullanılmakta (Örneğin “follow for follow” – #f4f gibi). Birden çok popüler etiketin bir arada kullanılması sonucu kişilerin profili binlerce kişi tarafından görülebilmektedir. Bu anlamda TBT’ler popülerlik için kullanılan, bireyin tanımadığı bir çok kişiye ulaşmasını sağlayarak bireyin zayıf bağlantılar yaratmasına zemin hazırlar.

TBT’ler yalnızca zayıf bağların ortaya çıkmasına yardımcı olmakla kalmayıp varolan güçlü bağlarımızın da sıkılaşmasına ön ayak olabilir.  Her şeyden önce TBT’ler bugüne ait olmayan içerikler olarak takipçilerin ilgisini çekebilecek, onların etkileşime geçmesini sağlayabilecek bir potansiyele sahiptir. İlgi çekici bu paylaşımlar takipçilerin yorum yapmasına, gönderiyi beğenmesine, yeniden paylaşıma yol açabilir. Bu etkileşimlerin ötesinde, TBT’ler atıfta bulunduğu zamanı deneyimlemiş takipçilerin daha çok ilgisini çekiyor gibi görünmektedir. Öyle ki şahsi TBT deneyimimde yeni tanıştığım arkadaşlarım fotoğrafı beğense de, fotoğrafın çekildiği döneme şahitlik etmiş arkadaşlarımın yorum yapmaya daha istekli olduğunu gözlemledim. Bu anlamda TBT’ler arkadaşlarımızı nostaljiye davet edip kendilerini “eski dost” olarak tanımlamalarına dolayısıyla daha özel hissettiren bir grup hissiyatına yol açıyor olabilir.

İkinci olarak TBT’lerde yaptığımız paylaşımlar geçmişteki bize dair ipuçları taşır. Humphreys’in de belirttiği gibi TBT’ler çoğu zaman gülünç, zaman zaman utanç verici fotoğraflardan oluşur. Kişinin bile bile bu fotoğrafları paylaşması, günah çıkarırcasına geçmişi ile yüzleşmesine, geçmişteki benliğini tanıyarak “hatalarını” kabul etmesinin bir işareti olarak okunabilir. Kişi kendisi ile dalga geçerek ve diğerlerinin de bunu yapmasına izin vererek bir olgunluk gösterir ve değiştiğinin, geliştiğinin sinyalini verir. Bu anlamda TBT’ler geçmişteki ve şimdiki benliğimiz arasındaki farkları göstererek kendimiz ile barışık olduğumuzu göstermemize, bu yolla da şu anki benliğimizi şekillendirip temsil etmemize yardımcı olan bir araç olarak kabul edilebilir.

Ne var ki Humphreys’in ima ettiğinin aksine her TBT gülünç olmak zorunda değildir. Üstte tartışıldığı üzere eski bir fotoğraf paylaşmak yalnızca kişinin geçmişin üzerine çizgi çektiğinin ve eski kişiliği ile barışık olduğunu göstermek zorunda da değildir. Birey TBT yaparak geçmişteki benliğinin değişmediğini, şu andaki benliğinin, geçmişteki özellikleri ile tutarlı olduğunu ifade etmeye çalışabilir. Şahsen bu yazı için, 10 yıl önce çektiğim fotoğrafı paylaştığımda hissiyatlarım kendime gülmekten çok, geçmişimin gülünç olmadığı, geçmişteki hissiyat ve görüşlerime hala sahip olduğum yönündeydi. Gel gelelim çevremdeki insanlar da aynı çizgide TBT’ler yaparak zaman geçse de değişmediklerini ifade eden paylaşımlarda bulunurlar. Özellikle kendilerini alternatif kimlikler ile tanımlayanlar, başkalarının gülünç bulabileceği eski fotoğraflarını paylaşırken hala aynı dünya görüşüne sahip olduklarını gururla dile getirmektedirler.

Özetleyecek olursak TBT etiketi, kullanıcıların yalnızca arkadaşları ile değil, potansiyel binlerce birey ile etkileşime geçmesini, bu anlamda zayıf ve güçlü bağların ortaya çıkmasını, onların sürdürülmesini sağlayan, muhtemel olarak kültürlerarası etkileşime zemin hazırlayacak, sosyal bir etkinlik olarak görülebilir. Sosyalleşmenin ötesinde TBT’ler bireylerin geçmişteki benliklerini dışlayarak ya da içleyerek, şimdiki benliklerini şekillendirdikleri ancak iki durumda da bireyin kendisi ile barışık olduğunu simgeleyen bir aktivite olarak okunabilir.

 

Çokluğun Ahenkli Sesleri: Sosyal Medya

Yazan: Uğur Çetin-Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Ar.Gör.

Alfred Hermida. (2017). Herkese Söyle Sosyal Medya’da Neden Paylaşımda Bulunuruz. (Ahmet A. Sabancı, Çev.). İstanbul: Kafka. 215 sayfa. ISBN: 978-605-4820-54-2.

Yeni iletişim teknolojileri insanlara düşüncelerini, duygularını, bir olay ya da durum karşısında tutum alma biçimlerini aktarmanın etkili bir yolu olarak anaakım medyaya alternatif bir medya sunmaktadır. Sosyal medya olarak adlandırılan bu alternatif medya bireylerin biricikliğini ortaya koymasını, ortaklıkların ön plana çıkmasını, kitlelerin bir araya gelmesini aynı anda sağlayabilmektedir. Bu yeni medya, geleneksel medyanın bağlı olduğu şirketler ya da iktidarlara karşı bireylerin, yurttaşların, sıradan insanların medyası olmak bakımından daha demokratik ve çoğulcu bir medya biçimidir. Kitap eleştirisi olarak hazırlanan bu yazı, yeni medyanın yapıp etmeler üzerindeki etkisini somut örneklerle gösteren, konuya ilgi duyan herkesçe okunması gereken, Alfred Hermida’nın Herkese Söyle Sosyal Medya’da Neden Paylaşımda Bulunuruz adlı çalışması üzerinedir.

Hermida, “bu bizim hikâyemiz” (Hermina, 2014, s., 9) diyerek başlangıç yaptığı metninde “biz”i kendi hikâyemizi anlatmak için çıktığımız “sahne”nin önünden seyretmektedir. Karl Marx’ın Kapital’in önsözünde “Ama eğer Alman okur, İngiliz sanayi ve tarım işçilerinin durumuna omuz silker, ya da iyimser bir biçimde Almanya’da işlerin bu kadar kötü olmadığı düşüncesiyle kendini avutursa, ona açıkça şunu söylemeliyim: ‘De te fabula narratur!’” (Marx, s., 16.) derken anlatan ve anlatanı dinleyenleri ayırmaktadır. Bu ayrım Marx’ın tarih ve sınıf mücadelesi ilişkisini açıklamak için yapılmış kasıtlı bir ayrımdır. Bu ayrım Marx için üretim araçlarını elinde bulunduran burjuvanın tarih anlatısını da elinde bulundurmasını işaret etmektedir. Sosyal medyanın kendisini alternatif bir medya olarak ortaya koymasından önce anaakım medyanın anlatısı da benzer bir yarılmayı sürekli canlı tutarak bilginin gücünü elinde tutmayı amaçlamıştır. Sosyal medya kullanımının yaygınlaşmasıyla birlikte anlatıdaki yarılma ortadan kalkmış ve Hermida’nın belirttiği gibi hikâye bizden bize doğru akışkan ve geçişken bir hal almıştır.

Hermina sosyal medyanın keşfi ve kullanımının yaygınlaşmasının insan doğasında ve toplumsallığında bir anomiye neden olmayacağının altını çizmektedir. İnsan doğasına içkin gördüğü ve Aristoteles’ten alıntılayarak “insanlar doğası gereği politik hayanlardır” (Hermina, 2014, s., 37) vurguladığı üzere sosyal medyada paylaşım yapıyor olmak, tanık olduğu haberleri başkalarına iletmek, gördüğünü bildiğini aktarma isteği insanın bilinir bir özelliğinin yani sosyal olmasının çağın araç gereçleriyle yaşatılmasından fazlası değildir. Gerçekten de yeni çağın yeni haberleşme ve sosyalleşme aracı olarak sosyal medyanın herkes tarafından kullanılabiliyor olmasının ardında yatan teknik de nesiller arası bilgi paylaşımı ve aktarımının bir ürünüdür.

Günümüzde sosyal medyada içerik oluşturmak, kişinin bildiğini başkalarına aktarması daha az emek isteyen bir süreçtir. İnsanlar saniyeler içinde yüzlerce haberi, görseli, videoyu paylaşabilmekte ve sesini kitlelere duyurabilmektedir. Bilgi, düşünce ya da deneyimin bu denli hızlı yayılıyor olması sosyal medya sitelerine erişimin hükümetler tarafından kısıtlanıyor ya da engelleniyor olmasının nedenini ortaya koymaktadır. Bilginin tek taraflı aktığı geleneksel medyanın aksine sosyal medyanın birçok taraftan fışkırıyor olması güç sahiplerini endişelendirmeye yetmiştir. Ancak Hermida’nın tespitine göre her ne kadar bilginin aşırı paylaşımından rahatsız olmuşsa da geleneksel medya (çoğunlukla iktidarlarca yönetilen) sosyal medyanın kuralları yeniden yazmasını seyretmekle yetinmemiş, 2005 yılında Londra metrosunda meydana gelen bombalı saldırıda haberler halktan gelen fotoğraf ve videolar eşliğinde yeniden halka iletilmiştir. “O akşam, TV haber bültenleri profesyonel gazeteciler yerine sıradan insanların çektiği videoları kullandılar ve ertesi gün gazeteler yolcuların çektiği fotoğraflarla doluydu.” (Hermida, 2014, s., 24)

Kitabın ikinci bölümünde Hermida paylaşmakla ilgili temel motivasyonlarımıza dikkat çekmektedir. Ona göre sosyal medyada paylaşım yapmamızın altında insan olmanın özüne ilişkin bir neden yatmaktadır. Yapılan her paylaşımı bir tür “haber” olarak nitelendirdiği bu bölümde Hermida enformasyon sağlamının yaşamı sürdürmekle ilgili faydasına dikkat çekmektedir. “Haberleri ortaya çıkaran bizlerin doğuştan gelen enformasyon sahibi olma ve bir yaşam biçimini etkileyecek şeyler hakkında enformasyon edinme istediğidir.” (Hermida, 2014,s., 37.) Paylaşım yapıyor olmakla ilgili bir diğer nedense Fransız sosyolog Bourdieu’yu referans gösterdiği “sosyal kapital” kavramıdır. İçeriklendirmeden ivedilikle geçtiği bu kavramdan sonra yazar bir diğer paylaşma nedeni olarak kişinin sesini duyurma isteğini gösterir. “İnternet de bizlere açık bir mikrofon sunar, kimisi bunu forumlarda sohbetlere katılmak için kullanır kimisi de sosyal medyada bir link paylaşmak için.” Yazarın burada seçmiş olduğu “herkese açık mikrofon” benzetmesi yeni medyanın demokratik yönünü bir kez daha işaret etmektedir. Doğrudan demokrasinin uygulandığı Antik Yunan’da isegoria mecliste tüm yurttaşların konuşma hakkı bakımından eşit olmaları anlamına gelmekteydi. (Dinçkol, 2006, s., 52) Siyaset konuşma arenası olarak tasarlanan agoraların daire olmasının nedeni herkesin merkeze eşit mesafede olmasını sağlamaktı. Toplantı gündemi 4 gün önceden Atinalılara duyurularak, bir anlamda kanaatlerin oluşumu için ortam sağlanmaktadır. (Uygun, 2003, s., 30) Antik Yunan uygarlığının doğrudan demokrasi uygulamalarıyla karşılaştırıldığında “herkese açık mikrofon” olmak bakımından bir tür isegoria olarak düşünülebilir olan sosyal medyada hashtagler ise toplantı gündemi olarak düşünülmeye yatkın görünmektedir.

Hermida kitabın üçüncü bölümünde paylaşmakla duygular arasındaki ilişkiye bir cevap aramaktadır. Aristoteles mutluluğu “kendisi için istenen şey, tam erdeme uygun tam bir yaşama etkinliği” (Aristoteles, 2015, s., 35) tanımlar. Ona göre insanın bütün gayesi mutluluğa ulaşmaktır. Bütün bir amacı mutlu olmak olan insanlar için sosyal medyada paylaşım yapmanın mutlulukla ilgisinin olması elbette kaçınılmazdır. Hermida mutluluğun paylaşmakla ilgisini Obama’nın seçimleri ikinci kez kazandıktan sonra paylaştığı aile fotoğrafını örnek göstererek somutlaştırmış ve eklemiştir “mutluluk paylaşmayı getiren en etkili duygulardan birisidir.” (Hermida, 2014, s., 58) Mutluluğun dışında kalan duygular –Hermida kalan örnek duygularını negatif duygulardan seçiyor- da yazar tarafından hoşlanmadığımız halde paylaştığımız, dışımızda kalanların da bilmesini, bizimle birlikte sinirlenmesini, tiksinmesini beklediğimiz paylaşımlar olarak aktarılıyor.

Sosyal medyanın insan hayatını çepeçevre sardığı günümüzde insanların haberleşme alışkanlıklarının yanı sıra haber takip alışkanlıklarının da değiştiğini dördüncü bölüm göstermekte. Bu bölümde temel iddia yeni medya öncesi dönemde olduğu gibi belirli bir saatte yayınlanan TV haberlerini beklemeyi, bir konu sınırlaması olan gazeteleri satın alarak okumayı gerektirmeyen bir haber tüketme alışkanlığı başlamıştır. Bu dönemde bireyler haberlerin kendisine bir şekilde ulaşacağını bilmektedir. Hermida’ya göre uzak bağlantılar olarak tarif ettiği, insanların yakın çevrelerinden olmayan, yüz yüze hiç gelinmeyen, sadece bir kere görüşülmüş olan, eski yerlerden ve zamanlardan tanışılan insanlar, kişiye ulaşan enformasyonun niteliğini yönlendirmektedir. Dolayısıyla sosyal medyadan alınan enformasyon sanıldığı gibi benzerlik gösterilen kişilerden, ortak kültürlerden insanlardan değil, farklı arka planlardan gelmektedir.

Yazar beşinci bölümde Arap Baharı döneminde Mısır’da sosyal medya platformlarının nasıl kullanıldığı ve fikir önderlerinin nasıl ortaya çıktığını işlemektedir. Arap baharı ilk olarak 17 Aralık 2010 tarihinde Tunus’ta başlamıştır. Üniversite mezunu seyyar satıcı bir gencin tezgâhına el koyulması sonucu kendisini ateşe vermesi Arap ülkelerinde gelir adaletsizliği, hükümetlerin tiranlığa varan uygulamaları, siyasi yozlaşma, ifade özgürlüğünün engellenmesi gibi nedenlerle başlatılan zincirleme eylemlerin ilk ateşleyicisi olmuştur. İsyanın Tunus’tan Mısır’ a sıçramasının akabinde sosyal medya üzerinden örgütlenmeye başlayan halkı durdurmak için Mısır hükümeti Twitter erişimi engellemiş ayrıca Facebook, Yahoo ve Google’a da erişimi önemli ölçüde azaltmıştır.  28 Ocak 2011 de Mısır hükümeti internet erişimi ve cep telefonu şebekelerinin kapatılmasını emretmiştir. Hükümetin sosyal medyaya karşı yürüttüğü operasyonlar nihayetinde başarısızlıkla sonuçlanmış ve 11 Şubat 2011 tarihinde Mısır Devlet Başkanı Hüsnü Mübarek istifa etmiştir. Tüm bu zamanda hükümetin sosyal medyaya koyduğu engeller göz önünde bulundurulduğunda bu yeni medya tarzının kudreti daha da net görülmektedir. Mısır’daki eylemlerde “gürültünün içinde yükselen ses” 24 yaşındaki Gihan İbrahim olmuştur. Gigi lakabıyla bilinen aktivist, halk mücadelesinin tüm dünyada gündem olmasını ve bu demokrasi talebinin tüm dünya tarafından desteklenmesini sosyal medya kanallarıyla sağlamayı ummuş ve başarılı da olmuştur.

Diğer yandan milyonlarca video paylaşılmış, binlerce başka Mısırlı aktivist sosyal ağlara fotoğraflar, yorumlar eklemiş ancak Gigi’nin yakaladığı etkileyiciliği yakalayamamıştır. Politik bir figür olarak Gigi’nin ya da pazarlamadaki etkileyicilerin hangi kriterlere göre önce çıktığı hakkında yazarın birtakım yargıları vardır. “Gigi doğru zamanda uygun bilgiye sahipti ve kitle bu bilgiye açtı.” (Hermina, 2014, s., 102.) Geleneksel medyanın kurallarını altüst eden sosyal medya içerik üretmek bakımından zaman ve mekan kategorilerden bağımsız davranabilen bireyselliklere kapı açmakla birlikte, bu içeriklerin kitlelere ulaşması için bu kategorilere zorunlu olarak ihtiyaç duymaktadır.

İnsanların sosyal medyada hangi neden ve koşullarda paylaşımda bulunduğuyla ilgili tespitlerini aktarmasının ardından yazar, altıncı ve yedinci bölümlerde olağanüstü dönemlerde sosyal medyanın nasıl kullanımlarına dair örneklerle ele almıştır.

Siyasi krizler, toplumsal hareketler, büyük kayıplara sebebiyet veren doğal afetler Hermida için olağanüstü hal olarak düşünülebilecek hallerdir. Sosyal medya bu olağanüstü halde sivillerin, halkların, mağdurların, yaralıların, yakınlarını kaybedenlerin sesi olma işlevi görmektedir. Diğer tüm medya araçlarından daha hızlı biçimde ihtiyaçların, taleplerin, haberlerin kendisinden yayılıyor olması sosyal medyayı benzersiz kılan bir güç olarak düşünmeyi gerektirmektedir. Hermida, olağanüstü hallerde sosyal medyanın işlevini 2011’de Japonya’yı vuran büyük depremi örnek göstererek somutlaştırmaktadır. Doğanın gücü karşısında insanın çaresizliğinin azalmasında sosyal medyanın yardımlaşma, dayanışma hatları kurulmasındaki büyük işlevi Japonya depremi örneğinde bir kez daha gözler önüne serilmektedir.           “Teknoloji, yirmi birinci yüzyılda kriz iletişiminin doğasını değiştirdi.” (Hermida, 2014, s., 106.) Olağan üstü anlarda sosyal medyanın yönlendirici işlevi kişilerin güvenli bölgelere ulaşmasına, sevdikleri ya da tanıdıklarının bulundukları konuma ilişkin bilgilere bakarak onların güvende oluşlarına dair bir fikir edinmelerine yardımcı olmakta ve Hermida’nın benzetmesiyle gezegenin sinir sistemi olarak işlev görmektedir. Diğer yandan bu olağan dışı hallerde aşırı enformasyondan kaynaklanan bilginin kirlenmesi, doğru bilginin yanlış bilgiden ayrılması için bir metot olmaması sosyal medyanın neliğine ilişkin bir problemi açıkça göstermektedir. Nesnel gerçeklikten uzak bildirim ve paylaşımlar denetlenemediğinden, herhangi bir süzgeçten geçmediğinden özellikle olağan dışı hallerde insanların yanlış yönlendirilmesine neden olabilmektedir.

Kitabın son üç bölümünde Hermida, yeni olana karşı hissedilen yabancılık hissinin aşılmasına yönelik önerilerini paylaşmaktadır. Sosyal medya hem alışık olmadığımız yöntemler bakımından hem de ilişki kurma tarzlarımızı ve bütün bir “öteki” tanımımızı yeniden şekillendiren sosyalliği bakımından tuhaftır. Sosyal medya hayatımıza bir anda girmedi elbette. Her şeyin değişip dönüştüğü varoluş zincirinde medya da kaçınılmaz olarak evrilmiştir. İlişki kurmanın herkesle bunca mümkün olmadığı büyük kırılım öncesinde de insanlar çeşitli bağlamlarda ilişkiler kurmuşlardır ve sosyal medya bu ilişki kurma tarzlarının aktarımlarının bütünüdür.

Kişilerin sosyal medyaya bu kadar ilgi duymasının arkasında yatan psikolojik bir neden de insanın kendisini daha görünür, tanınır ve diğerlerince kabul edilmiş hissetme arzusudur. Sosyal medyada kişinin kendisi için oluşturduğu kimliğin gündelik hayatından çeşitli bakımlardan ve derecelerde farklı olmasının gerekçeleri de yine bu arzuyla açıklanabilir. Sosyal medyada “takipçi”lere hitap etmekle yakın çevreden yüz yüze görüşülen çevreye hitap etmek arasında bazı bakımlardan farklılıklar bulunmaktadır. “Herhangi bir verili durumda, insanların aktörler gibi “sahne önü” ve “sahne arkası” alanlarında gidip gelirler; işyerlerinin ofis alanları ve toplantı odaları sahne önü olabilir buna karşın daha samimi sohbetler sahne arkasında iş sonrası buluşma saatlerinde gerçekleşir.” (Hülür ve Yaşın, 2016, s., 121) Sosyal medya dilediğimizi yazabildiğimiz, kendimiz ya da başkaları hakkında hürce konuşup paylaşabileceğimiz bir alan olmasının yanı sıra psişik süreçleri de içermektedir.

Hermida kitabın dokuzuncu bölümünde sosyal medyayla politik eylemler arasındaki ilişkiyi gözlemler. Sosyal medyanın halk hareketleriyle ilişkisinin neden sonuç ilişkisi olarak algılanmasındaki yanlışlığa dikkat çeker. “Sosyal medyanın Arap Baharı’na sebep olup olmadığını ya da Occupy Wall Street’in ABD’deki gelir adaletsizliğini düzeltip düzeltmediğini tartışmak asıl noktayı gözden kaçırmaktır. Tweetler hükümet devirmezler.” (Hermida, 2014, s., 156.) İktidarların adaletsizliğinin, bozuk yönetimlerin yönetilenleri isyana sevk etmesi kaçınılmaz olmakla birlikte bu isyanın kolektif bir zemine yayılmasını sağlayan çağlar boyunca etkili iletişim yöntemleri olagelmiştir. Her çağın kendine özgü iletişim araçları insanları cesaretlendirmeye, bir araya getirmeye önayak olmuştur. Günümüz iletişim araçlarının kapsayıcı adı olarak sosyal medya da yozlaşan yönetimler karşısında bir araya gelmeyi sağlayan organizasyonlar için birleştirici güçtür. Kültür, inanç, yönetim şekli, ekonomik düzeyi birbirinden tamamen farklı olan toplumlarda bile sosyal medyanın politik eylemler bakımından aynı doğrultuda kullanılması sosyal medyanın evrensel kimliğini gözler önüne sermektedir.

Sosyal medya enformasyonun büyük bir hızla dolaşımda olduğu bir akıştır. Bu anlamda Herakleitos’un “her şey akar (panta rei)” olarak ifade ettiği anlam zeminine oturtulabilir görünmektedir. Yeni medyada gündem çok hızlı değişmekte, düşüncelerin, pozların, haberlerin modası çok çabuk geçmektedir. Tüm bu hızlı akış içinde sabit kalan şeyse sosyal medyadaki tüm yapıp etmelerin bir iz olarak kalıyor olmasıdır. Dijital hafıza silinen, geçmişte yazılıp geçilen ve hatta medya kullanıcı tarafından paylaştığı çoktan unutulmuş olan her şeyi kaydetmektedir. Yeni medya yeni bir toplumsal hafızayı da kaçınılmaz olarak içinde barındırmaktadır. Farklı kültürel dönemlerde, hafıza iletimi farklı tekniklerle meydana gelmektedir. Örneğin sözlü kültür, yaşayan hafızaya mekân sağlayan bir zaman dilimidir. Sözlü kültürün akabinde yazılı kültürün aktarılması matbaa, tarih yazımı ile iletilmiştir. Toplumsal hafıza sosyal medyada kişilerin dijital ayak izlerini bırakmasıyla aktarılacak gibi görünmektedir.

Sosyal medya halkla ilişkiler, siyaset, aktivizm, olağandışı hallerde iletişim, pazarlama, eğlence sektörü diye çoğaltabileceğimiz birçok alana nüfuz edebilmektedir. Hermida, tüm bu alanlara popüler denilebilecek örnekler vermekte ve bu örnekler çerçevesinde yeni medyanın insanlar üzerindeki etkisini incelemektedir. Çeviride zaman zaman akıcılıktan uzaklaşıldığı görülmektedir. Nedeniyse sosyal medya dilinde kullanılan birçok ifadenin Türkçe karşılığının olmaması gibi görünmektedir.

Hermida’nın eseri iletişim ve medya konusunda ilgi duyan ancak akademik bir okuma çizelgesi oluşturamamış kimselerin başlangıç yapması için uygun bir metin niteliğindedir. Her ne kadar akademik referansları olsa da yalın ve popüler bir dil kullanıldığından herkes tarafından rahatlıkla okunabilecek bir kitap. Toplumsal hafıza gibi medyayla iç içe geçmiş kavramların üstünkörü geçildiği açıkça görülse de sosyal medyada paylaşım yapmak, sosyal medyanın tüm bir medya tarihinde nereye denk geldiği gibi konuları merak edenler için iyi bir başlangıç kılavuzu.

KAYNAKÇA

Aristoteles, (2015).  Eudemos’a Etik, (Saffet Babür, Çev.). Ankara: BilgeSu.

Dinçkol B., (2006). Yönetilenlerin Öz Yönetimi-Kamuoyu. Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 5., Sayı: 10.

Hermida A., (2014). Herkese Söyle Sosyal Medya’da Neden Paylaşımda Bulunuruz, (Ahmet A. Sabancı, Çev.). Ankara: Kafka.

Hülür H. ve Yaşın C. (Der.) (2016). Yeni Medya Kullanıcının Yükselişi. Ankara: Ütopya.

Marx K., (2003). Kapital. Ankara: Eriş.

Uygun O., (2003).  Demokrasinin Tarihsel, Felsefî ve Ahlakî Boyutları. İstanbul: İnkılap.

 

 

 

 

 

 

GSÜ Teknoloji ve İletişim Günü (TEKİL13)

Geleneksel “GSÜ Teknoloji ve İletişim Günü (TEKİL13)” etkinliğimizin on üçüncüsünü 25 Aralık Salı günü Aydın Doğan Salonu’nda gerçekleştirilecektir.

TEKİL13 etkinliğinin başlığı “Televizyon Yayıncılığında Dijital Dönüşüm”. Tüm gün sürecek etkinliğe her yıl olduğu gibi bu yıl da sosyal bilimler alanında konu üzerine çalışan önemli akademisyenler, ilgili kamu kurumları, sivil toplum örgütleri ve medya profesyonelleri katılıyor.


Dışarıdan etkinliğe katılmak isteyenlerin aşağıdaki adresten kayıt olması gerekiyor. Etkinliğe katılım ücretsiz olup sınırlı sayıda katılım alınacaktır.


https://www.eventbrite.com/e/gsu-tekil13-televizyon-yaynclgnda-dijital-donusum-tickets-53805730388

[image error]

AI Raporu: Kamuyu Korumak İçin Yüz Tanıma Düzenlenmeli

Yazar: Will Knight

Türkçe Özetleyen: Derya Güçdemir, Hacettepe Üniversitesi SBE KLM Y.Lisans Programı 

Araştırma enstitüsü AI Now, toplum ve politika yapıcılar için yüz tanımayı temel bir zorluk olarak belirledi – fakat her şey için çok mu geç?

Yapay zeka son birkaç yılda önemli aşamalar kaydetti, fakat bu hızlı gelişmeler şimdi büyük etik ikilemlere sebep oluyor.

Bunlardan en önde geleni ise makine öğreniminin resim ve videolarda insanların yüzlerini büyük bir doğrulukla tespit edebilmesi. Yüz tanıma, telefonunuzu gülümseyerek açmanıza olanak sağlasa da, bu durum aynı zamanda hükümetlere ve büyük şirketlere yeni ve güçlü bir gözetim aracının verilmesi anlamınına da geliyor.

New York merkezli bir araştırma enstitüsü olan AI Now Enstitüsü’nün yeni raporuna göre, yüz tanıma hem toplum hem de politika yapıcılar için temel bir zorluk oluşturuyor.

Yüz tanımanın büyüme hızı, bir tür makine öğrenimi olan derin öğrenmenin hızlı gelişimine bağlıdır. Derin öğrenme, verideki örüntüleri tanımlamak için -beyindeki bağlantılara benzer olarak- büyük hesaplama kümeleri kullanır. Bugün ise ağız açık bırakacak bir kesinlikte örüntü tanıma gerçekleştirebiliyor.

Derin öğrenmenin başarılı olduğu görevler, nesneleri ve düşük kaliteli resim ve videolarda bile bireylerin yüzlerini tespit etmeyi içermektedir. Şirketler bu araçları kullanmak için acele etti.

Rapor, ABD Hükümeti’ne, gizlilik uygulamaları hakkındaki tartışmalar ile çevrili bu hızla gelişen teknolojinin düzenlenmesini geliştirmeye yönelik genel adımlar atma çağrısında bulunuyor. Rapora göre, “yapay zeka sistemlerinin uygulanması, yeterli yönetim, gözetim ya da yükümlülük/hesap verebilirlik rejimleri olmaksızın hızla genişliyor”.

Rapor, yüz tanıma da dahil olmak üzere, yapay zeka ile ilgili sorunları düzenlemek için var olan hükümet organlarının gücünün genişletilmesini önermekte: “Sağlık, eğitim, ceza adaleti ve refah gibi alanların hepsinin kendi tarihleri, düzenleyici çerçeveleri ve riskleri var”.

Rapor ayrıca yapay zeka ile ilgili yanıltıcı iddialara karşı daha güçlü bir tüketici koruması çağrısında bulunmakta; yapay zeka sistemlerinin yükümlülüğü/hesap verilebilirliği söz konusu olduğunda (örneğin, önemli kararlar almak için algoritmalar kullanıldığında) şirketleri ticari sır taleplerinden vazgeçmeye sevk etmekte; yapay zekanın kullanımı söz konusu olduğunda, şirketlerin kendilerini daha sorumlu bir şekilde yönetmelerini istemektedir.

Rapor, yüz tanıma sistemleri kamuyu takip etmek için kullanıldığında kamunun uyarılması gerektiğini ve kamunun bu tarz bir teknolojinin kullanımını reddetme hakkına sahip olması gerektiğini önermekte.

Bu önerileri uygulamak zor olabilir, fakat atı alan Üsküdar’ı geçti. Yüz tanıma, inanılmaz derecede hızlı bir şekilde benimseniyor ve kullanılıyor. Yüz tanıma, Apple’ın en son çıkan iPhone’larının kilidini açmak ve ödeme yapmak için kullanılmakta, Facebook ise belirli kullanıcıları tespit etmek için her gün milyonlarca fotoğrafı tarıyor. Bu hafta ise Delta Airlines, Atlanta havaalanındaki yeni bir yüz tarama check-in sistemini duyurdu. UCLA’nın değindiği bir rapora göre, Birleşik Devletler gizli servisi de Beyaz Saray için bir yüz tanıma güvenlik sistemi geliştiriyor. Rapora göre,  “yapay zekanın yaygın gözetimdeki rolü ABD’de, Çin’de ve dünya çapında diğer birçok ülkede yoğun bir şekilde genişledi”.

Aslında, teknoloji Çin’de çok daha büyük bir ölçekte benimsenmekte. Bu durum, genellikle özel yapay zeka şirketleri ve resmi kurumlar arasındaki işbirliklerini kapsamakta. Emniyet güçleri, suçluları tespit etmek için yapay zeka kullandı ve birçok rapor yapay zekanın, muhalifleri takip etmek için kullanıldığını ileri sürmektedir.

Etik açıdan şüpheli şekillerde kullanılmasa bile, teknoloji, halihazırda içinde var olan sorunlarla birlikte gelmektedir. Örneğin, bazı yüz tanıma sistemlerinin yanlılık/önyargı kodladığı gösterilmiştir. ACLU’daki araştırmacılar, Amazon’un bulut programı aracılığı ile önerilen bir aracın azınlıkları suçlu olarak yanlış tanımlamasının daha olası olduğunu gösterdi.

Rapor ayrıca yüz tarama ve ses tanıma sistemlerindeki duygu takibinin kullanımı hakkında da uyarmakta. Bu şekilde gerçekleştirilen duygu takibi görece kanıtlanmamıştır, fakat muhtemelen ayrımcı şekillerde kullanılmaktadır – örneğin, öğrencilerin dikkatini takip etmek için.

AINow’un kurucu ortağı ve raporun baş yazarlarından birisi olan Kate Crawford, “yüz tanımayı ve affect recognition düzenlemenin zamanı geldi” diyor. “İnsanların içsel durumlarını ‘görmeyi’ talep etmek ne bilimsel ne de etik”.

Yapay zeka ile ilgilenen araştırmacılar ve okuyucular için, raporda yapay zeka ile ilgili 10 tavsiye, 2018 yılında getirilen çözümler ve bir sonraki adımda nelerin çalışılması ve yapılması gerektiğine dair detaylı ve oldukça keyifli bir tartışma yer almaktadır.

*Bu yazının orjinal içeriği 6 Aralık 2018 tarihinde MIT Technology Review dergisinde yayınlanmıştır.

Yeni Bir Japon TV Draması “Fake News”

Derya Güçdemir, Hacettepe Üniv. SBE KLM Y.Lisans Programı

İnternette ve sosyal ağlarda okuduğumuz haberlerin gerçekliğini sorguladığımız, bilginin doğruluğundan şüphe ettiğimiz, enformasyonun ekonomiye perçinlendiği, siyasetçilerin ve şirketlerin de enformasyon toplumunda güç sahibi olmaya çalıştığı bir dönemde tam da bu ikilemleri konu alan Fake News isimli yeni bir Japon TV Draması 20-27 Ekim 2018 tarihinde gösterime girdi.

Yönetmenliğini Kentaro Horikirizono ve Yoshiharu Sasaki ve senaristliğini ise Akiko Nogi’nin yaptığı dramanın henüz iki bölümü yayınlandı. Oyuncu kadrosunda ise Keiko Kitagawa (Itsuki Shinonome), Ken Mitsuishi (esrarengiz adam), Kento Nagayama (Tsuyoshi Nishi), Yuma Yamoto (Fumito Amishima), Daichi Kaneko (Üniversite Öğrencisi), Hirofumi Arai (Kanji Usami), Ryo Iwamatsu (Kohei Yatsumine), Tetta Sugimoto (Keiichi Mogami) isimleri yer alıyor.

Gazeteci Itsuki  Shinonome (Keiko Kitagawa) büyük bir gazeteden East Post adındaki İnternet medya şirketine gönderilir ve baş editör tarafından Kanji Usami (Hirofumi Arai) hazır yemekte ortaya çıktığı iddia edilen tırtıl hakkında bir hikaye yazması istenir. Yemeğinde tırtıl çıktığına dair sosyal medya hesabında paylaşımlarda bulunan bir adam bulur ve iletişime geçmeye çalışır. Fakat olaylar hiç beklemediği bir şekilde gelişmeye başlar. Itsuki, gerçek ve doğruyu ayırt etmenin güç olduğu bir dünyada, sosyal medyada yayılmaya devam eden sahte haberlerin kaynağı ve doğruluğu peşinde yalnız bir mücadele vermektedir. Kendisini şirketlerin ve siyasetçilerin kavgasıyla dolu bir dünyada bulur. Olayların Itsuki ile bağlantısı nedir? Sahte haberi yayan kişiler neyi amaçlamaktadır? Itsuki gerçeği bulabilecek  ?

Dizi, bugün içinde yaşadığımız toplumların yapısı, gerçekliği, sorunları ve bilginin toplumdaki işlevi hakkında sorular sormakta. Aynı zamanda, araştırma yaparak ve sorgulayarak bilgiye ulaşmanın değeri ile sahte haberlerle ilgili şüpheli durumları Google’da arama yaparak doğrulamaya çalışmanın değerini ve gazetecilik pratiklerini sorguluyor. Ağ tabanlı ve hiper-bağlantılı bir dünyada yanlış bilginin hem gazeteciler hem de okurlar, şirketler, bireyler ve ağı kullanan herkes tarafından bilinçli yada bilinçsiz olarak nasıl yayılabileceğini gösteren keyifli bir yapım.

[1] Resmi web sitesi: https://www.nhk.or.jp/dodra/fakenews/

http://asianwiki.com/Fake_News

https://jdramas.wordpress.com/2018/10/22/nhk-drama-special-2018-fake-news/

https://mydramalist.com/30551-fake-news

 

Yapay Zekanın Soğuk Savaşı Hepimizi Tehdit Ediyor

Yazarlar:Nicholas Thomson ve Ian Bremmer

Bu makalenin orijinal içeriği 23 Ekim 2018 tarihinde WIRED dergisinin web sayfasında yayınlanmıştır.

Türkçe özetleyen: Gökçe Özsu

AlphaGo isimli bir yapay zekâ (YZ) sistemi 2016’nın bahar aylarında Seoul’de gerçekleşen bir turnuva maçında dünya şampiyonu bir Go oyuncusunu yenmeyi başardı. Pek çok Amerikalıya [ve tabii ki Türkiye’deki kullanıcılar için de – ç.n.] yabancı olan bu antik Asya oyunu, bir tahta üzerine yerleştirilen beyaz ve siyah taşlarla oynanıyor. Bilgisayarlar halihazırda dama ve satranç taşlarını yönlendirdi, ancak şimdi ise çok daha kompleks olan Go’ya nasıl hâkim olacaklarını öğrenmiş bulunuyor.

Amerikalılar aslında Go’nun nasıl oynanacağını bile bilmez ama Amerikalıların aksine Çin’de 280 milyon kişi AlphaGo zaferini izledi. Aslında mesele Kaliforniyalı bir şirket olan Google’nin annesi olan Alphabet’in Asya’da 2500 yıl önce icat edilmiş bu oyunu fethetmesiydi. Ülkenin önemli TV kanalları tüm Seoul’deki maç boyunca yayın yaptılar ve YZ alanının öncülerinden Kai-Fu Lee’den maçı yorumlamasını istediler.  Lee uzun zamandır risk yatırımı yapıyordu ve maçtan sonraki ilgiye kayıtsız kalamayıp yatırım stratejisini şöyle özetledi: “Maçtan sonra ‘Tamam’ dedik, bütün ülke YZ’yi öğrenecek. Bu yüzden büyük oynadık”.

Makinenin zaferi, Çin’in başkenti Beijing’de havaya açılan uyarı ateşi gibi yansıdı. Uzun zamandır kendi YZ planları üzerinde çalışan Çin’in bilim ve teknoloji bürokrasisindeki üst düzey karar alıcılar, odaklanmış bir Amerikan stratejisinin yükselişini belirtilerini görüyorlardı ve hızlıca harekete geçmeleri gerekiyordu. AlphaGo ertesi yıl yine bir Go şampiyonunu devirdi ve bu seferki zaferden 2 ay sonra Çin, Yeni Nesil Yapay Zekâ Geliştirme Planı adını verdikleri ve ülkenin 2030 yılına kadar YZ’de küresel lider olma stratejisine dayanan bir belge açığa çıktı. Beijing’den gelen bu net sinyalle birlikte, sanki dev bir eksenin endüstriyel devlet mekanizmasına dönüşü başlamış gibiydi. Çin’deki çeşitli bakanlıkların bu plana bağlı kalarak hazırladıkları kendi planları ise peşi sıra geldi. Birden uzman ekipler ve endüstri birlikleri toplandı ve Çinli yerel yönetimler YZ’ye risk yatırımı yapmaya başladı.

Çin’in teknolojik devleri de sıraya girdi. Alibaba, Beijing’in 60 mil güneybatısındaki kurulması planlanan yeni bir Özel Ekonomik Bölge [Çin’de bu bölgelere yapılan iç ve dış yatırımlar merkezi hükümetin regülasyonundan bağımsızdır – ç.n.] geliştirilen “Kent-Beyin”e dahil oldu. Zaten, Hangzhou şehrinde, şirket binlerce sokak kamerasından veri toplayıp trafik ışıklarını kontrol etmek için YZ kullanıyordu. Şu anda Alibaba, AI’yı yeni bir megakentin tüm altyapısını tepeden tırnağa tasarlamaya yardımcı olacak.

Çin devlet başkanı Xi Jinping 18 Ekim 2017’de, 2300 kişilik parti üyesinin önünde yapmış olduğu 3 buçuk saatlik konuşmasında YZ’yi, büyük veriyi ve interneti Çin’in önümüzdeki onyıllarda ileri endüstriyel ekonomiye dönüştürmesine yardımcı olacak temel teknolojiler olarak tanımladı. Bu tarz teknolojiler, 5 yılda bir toplanan Çin Komünist Partisi Kongrelerindeki başkanın konuşma metnine ilk kez giriyordu.

“Eğer AlphaGo, Çin’in Sputnik anıysa, [Beijing’in] YZ planı da Başkan Kennedy’nin ABD’nin Ay’a insan gönderileceğine dair yaptığı çığır açıcı konuşmasına benziyor.” [ABD ile SSCB arasındaki uzay yarışının, SSCB’nin 1957 yılında ilk yapay uyduyu uzaya başarılı bir şekilde fırlatmasıyla başlamasına göndermede bulunuyor. Amerikan politikası bağlamında herhangi bir konuda ABD’nin diğer ülkelerle yarışmak için atağa geçmesine “sputnik moment” adı verilir – ç.n.] yorumunu yapıyor Kai-Fu Lee, YZ Süpergüçleri adlı kitabında. Beijing vitesi arttırmaya başlarken Amerikan hükümeti ise yürüme hızına düştü. Mart 2017’de Hazine Bakanı Steven Mnuchin, YZ’den dolayı insanların işini kaybedeceği fikrinin radarlarında dahi olmadığını söyledi. “Belki tehdit olur” demekle yetindi, “50-100 yıla kadar” diye ekledi. Aynı yıl Çin 2030’a kadar 150 milyar dolar YZ yatırımı yapacağını taahhüt etti.

Mayıs ayında Amerikan Savunma Bakanı James Mattis, eski dışişleri bakanı Henry Kissenger’ın Atlantik’te yayımlanan ve insan zekasını ve yaratıcılığını yakında alt üst edebilecek kadar hızlı ilerlediği şeklinde uyaran makalesini okudu. Sonuç olarak, Bakan bu durumun Aydınlanmanın sonu olabileceğini söyledi, hükümet komisyonlarına konuyla ilgilenilmesi talimatı verdi. Ancak, eğer Trump yönetimi YZ’nin önemini ve potansiyelini kavramasına yetecek kadar göreceli bir yavaşlıktaysa, rekabete girişecek kadar da hızlı bir kavrayış bu. Geçen yaz, YZ alanındaki “yeni Soğuk Savaş silahlanma yarışı” Amerikan medyasında son derece yaygın bir şekilde yer aldı.

Dijital devrimin yeni bir evresinin başlangıcında, dünyanın en güçlü iki ülkesi, bir Go tahtası boyunca dizilmiş oyuncular gibi rekabetçi yalnızlık politikası içindeki pozisyonlarına hızla geri çekiliyor. Ve tehlikede olan şey ise, yalnızca ABD’nin teknolojik üstünlüğü değil. Modern liberal demokrasinin durumuyla ilgili büyük bir endişe sırasında, Çin’deki YZ otoriter yönetimin inanılmaz derecede güçlü bir destekçisi olarak görünüyor. Dijital devrimin yayı, tiranlığa doğru mu eğiliyor? Peki bunu durdurmak için herhangi bir yol var mı?

Soğuk Savaş’ın sona ermesinden sonra, Batı’daki geleneksel akıl, iki inançla yönlendirildi: liberal demokrasinin gezegene yayılması ve dijital teknolojinin rüzgârı arkasına alması. Sovyet dönemi otokrasilerini güçlendiren sansür, medya konsolidasyonu ve propaganda, yalnızca internet çağında çalışamazdı. Kimse teknolojinin serbestleştirilmesinde teknoloji şirketlerinin kendilerine olan güveninden daha fazla güvenemedi: Twitter, bir yöneticinin ağzından, “ifade özgürlüğü partisinin ifade özgürlüğü kanadı” idi; Facebook dünyayı daha açık ve bağlantılı hale getirmek istedi; Sovyetler Birliği’nden gelen bir mülteci tarafından yönetilen Google, dünyanın bilgisini düzenlemeyi ve herkes için erişilebilir olmasını istedi. Ancak sosyal medya çağına girerken, tekno-iyimserlerin iki inançları görünmez oldu.

Kahire’deki muhalifleri harekete geçirmeye yardım eden ilk Facebook grubunu kuran Mısırlı bir Google yöneticisi olan Wael Ghonim, “Bir toplumu kurtarmak istiyorsanız, tek ihtiyacınız olan şey internet” diyordu. Bununla birlikte, Arap Baharı’nın -birkaç yıl içinde Batı ülkelerinde de korkunç bir şekilde aşina olduğu bir şekilde- kışa dönüşmesi uzun sürmedi. Cumhurbaşkanı Hosni Mubarak’in ayrılışının birkaç hafta sonrasında Ghonim, aktivistlerin birbirine düşman olmaya başladığını gördü. Sosyal medya herkesin en kötü içgüdülerini güçlendiriyordu. “Ortadaki seslerin giderek daha fazla ilgisiz olduğunu, aşırı uçlardaki seslerin giderek daha fazla duyulduğunu kolayca görebilirsiniz” diye anımsatıyor.

Ghonim, Kaliforniya’ya taşında ve yeni bir sosyal medya platformu kurmaya çalıştı. Ancak, kullanıcıları Twitter ve Facebook’tan uzaklaştırmak çok zordu ve proje uzun sürmedi. Bu arada Mısır’ın askeri hükümeti, eleştirel içerikleri sosyal medyadan silmeye izin veren bir tasarıyı yasalaştırdı.

Genel olarak, dünyadaki liberal demokrasilerin sayısı son on yıl boyunca istikrarlı bir düşüş gösterdi. Freedom House’ye göre, geçen yıl 71 ülke siyasi haklar ve özgürlüklerde düşüşler yaşadı; sadece 35 ülke gelişme kat etti.

ABD’de Donald Trump; Birleşik Krallık’ta Brexit; Almanya, İtalya ya da Doğu Avrupa’daki yeniden dirilen sağ partiler, Batı demokrasisinin küresel kurallarına ve kurumlarına sadece derin bir düş kırıklığı değil, aynı zamanda demagojiyi tıklamalarla ödüllendiren otomatik bir medya ortamı da ortaya koydu. Siyasi görüşler daha da kutuplaşmaya başladı, nüfus daha aşiret haline geldi ve sivil milliyetçilik parçalandı.

Çin’de, hükümet yetkilileri Arap Baharı’nı dikkat ve endişeyle izlediler. Beijing, dünyanın en sofistike internet kontrol sistemine sahipti ve Google da dahil olmak üzere çok sayıda yabancı web alanlarını dinamik olarak engelliyordu. Şimdi, Büyük Güvenlik Duvarı’nı [Çin Seddi’ne benzetilen büyük ulusal çevrimiçi filtre sistemine batılıların verdiği isim – ç.n.] daha da dikenli tellerle süsledi. Çin, şehirlerdeki bölgelerdeki internet erişimini kapatmak için yeni yollar geliştirdi. Aynı zamanda internet üzerinden yayılan şiddetli protestolar sonrasında Xinjiang’ın [Sincan Uygur Özerk Bölgesi – ç.n.] tüm eyaletinden dijital olarak tecrit edildi. Beijing, ulusal çapta “acil kapama butonu” yaratmayı bile hesaba katmış olabilir.

Şimdiye dek, internette dolaşan, sohbet mesajları paylaşan ve ABD ile Avrupa’nın toplamından daha fazla insanın bulunduğu Büyük Güvenlik Duvarı’nın ardında çevrimiçi olarak alışveriş yapan yaklaşık 800 milyon insan var. Ve birçok Çinli için, yükselen orta sınıf refahı, çevrimiçi sansürü önemli ölçüde kolaylaştırdı. Özgürlüğü ver, ya da internet kalsın bana refahımı ver.

Geçtiğimiz on yıl boyunca, Çin’in önde gelen teknoloji şirketleri, kendi pazarlarına hâkim olmaya ve küresel olarak rekabet etmeye başladılar. Güneydoğu Asya’daki satın almalar yoluyla genişlediler. Baidu ve Tencent, ABD’de araştırma merkezleri kurdu ve Huawei, Avrupa’da gelişmiş ağ ekipmanları sattı. Eski İpek Yolu, Çinli fiber optik kablolar ve ağ ekipmanıyla ile örülmekte.

Diğer ülkelerden daha fazla bir şekilde Çin, birkaç düzenlemeyle otokrasinin internet çağına oldukça uyumlu olduğunu gösterdi. Ancak bu düzenlemeler, internetin kendisini aynı hatta çarpışan iki kıta gibi parçalanmaya başlamasına neden oldu. Silikon Vadisi “geek”lerince domine edilmiş serbest, sıkı düzenlemeler içermeyen bir internet var. Bir de en az Batılı karşılıkları kadar yenilikçi, devasa yerli teknoloji devlerinin bulunduğu Çin’in otoriter alternatifi var.

Hükümet, teknolojiyi bir kontrol aracı olarak aktif bir şekilde kullanıyor. Xinjiang da dahil olmak üzere Çin’deki kentlerde yetkililer, yüz tanıma yazılımı ve güvenlik için YZ destekli teknolojileri deniyorlar. Mayıs ayında, Zhejiang’daki bir stadyumda bulunan yüz tanıma kameraları, stadyumdaki bir konsere gelen bir firarinin tutuklanmasını sağladı. 2015’ten beri 17 bin dolar değerinde patates çaldığı iddiasıyla aranıyordu. Çin’in Polis Bulut Sistemi, “istikrara zarar verenler”in de dahil 7 kategorideki insanları izlemek üzere oluşturuldu. Ayrıca her vatandaşa ve her şirkete bir sosyal kredi puanı verecek bir sistem kurulması hedefleniyor.

Başlangıçta iletişim devrimi bilgisayarları kitlere uygun hale getirdi. Bugün dijital devrimin aşaması farklı, beğendiğiniz her içeriği, konuştuğunuz herkesi, satın aldığınız ve okuduğunuz her şeyi, gittiğiniz her yerin kaydını tutarak izliyor.

Günümüzün dijital dünyasında, Çin ve aynı şekilde Batı’da, gücün kullanımı, verileri kontrol etmekten, anlamlandırmadan ve insanların nasıl davrandıklarını etkilemeye yönelik bir şekilde.

Söz konusu sibersavaş ve dezenformasyon olduğunda, Vladimir Putin teknolojik bir öncüdür. Ve şimdi YZ konusunda sırada nelerin olduğu hakkında bir fikri var: “Bu alanda lider olan kişi dünyanın yöneticisi olacak.”. Bir bakıma, Putin’in çizgisi biraz abartılıyor. YZ, bir ulusun fethedebileceği bir tepe değil, ya da bir ülkenin ilk olarak geliştireceği bir hidrojen bombası da değildir. YZ, bilgisayarların nasıl çalıştığıdır; Bağımsız kararlar vermek için örneklerden veya kurallara uymayı öğrenen sistemleri tanımlayan geniş bir terimdir.

Çin’in güçlü bir YZ altyapısı inşa etmede ABD’ye karşı iki temel avantajı var. Her iki avantaj da otoriter devletlerin demokratik olanlara kıyasla sahip oldukları avantajlar. Bunlardan ilki, Çin teknoloji devleri tarafından üretilen verilerin kapsamıdır. Facebook’un kullanıcılarından ne kadar veri topladığını ve bu verilerin şirketin algoritmalarına nasıl güç verdiğini düşünün; Tencent’in popüler WeChat uygulamasını, Facebook, Twitter ve çevrimiçi banka hesaplarınızın bir araya getirdiğini düşünün. Çin’de, ABD’nin yaklaşık üç katı kadar cep telefonu kullanıcısı var ve bu telefon kullanıcıları mobil ödeme ile yaklaşık 50 kat fazla para harcıyor. Çin, The Economist’in belirttiği gibi, kullanıcı verilerinin Suudi Arabistan’ıdır. Veri gizliliği korumaları Çin’deki yükselişte olsa da ABD’de olanlardan daha zayıf ve Avrupa’dakilerden daha zayıflar, veri toplayıcılarına topladıkları şeylerle ilgili daha kolay bir el sağlıyorlar. Dahası, Beijing demokratik hükümetlerin karşı karşıya kalacağı yasal kısıtlamalar olmaksızın, kişisel verilere kamu ya da ulusal güvenlik nedenleriyle erişebilir. Çin’in YZ dönemine girerken ikinci büyük bir avantajı var ve bu, en büyük şirketleriyle ve devletin arasındaki ilişki. Çin’in en ileri YZ uygulamalarını üreten özel şirketler Başkan Xi’nin önceliklerine uymak zorundalar.

Geçtiğimiz bahar, Google’nin çalışanları şirketin Pentagon’la iş birliği yaptığı Maven isimli projeden çekilmesini istedi. Amaç Savunma Bakanlığı görevlerinde görüntü tanıma için YZ kullanmaktı. Savunma Bakanlığı yetkilileri, özellikle Google’ın Çin teknoloji şirketleriyle bir dizi ortaklığa sahip olması nedeniyle hayal kırıklığına uğradılar. Eski Savunma Bakanı Ashton Carter şöyle diyor: “Çin ordusuna direkt bir kanal olmaması bakımından Çinli şirketlerle çalışmak ironik. Amerikan ordusuyla da çalışmaları beklenmez çünkü daha şeffafız ve toplumumuzun değerlerini yansıtıyoruz. Kusurlarımız var tabii ama diktatörlük de değiliz”.

Dijital devrimin doğal olarak demokrasiyi desteklemesi kaçınılmazdı. Bugün ise YZ küresel otoriteryanizmin, liberalizmin kalıcı dezavantajına katması da kaçınılmaz değildir. Bu senaryo gerçekleşirse, bunun nedeni bir dizi seçimlerin ve koşulların bu sonucu hazırlaması olacaktır. Orijinal Soğuk Savaş’ta, iki ideolojik düşman, karşılıklı olarak birlikte çalışamayan rakip jeopolitik bloklar yarattı. Aynı şey tekrar felakete yol açabilir.

Kampların ilk kanıtını görüyor olabiliriz: Mayıs 2018’de, Zimbabve’nin despot Robert Mugabe’den kurtulmasından yaklaşık altı ay sonra yeni hükümet, YZ ve yüz tanıma sistemi kurmak için CloudWalk adlı Çinli bir şirketle ortaklık kurduğunu açıkladı.

Pakistan’daki Şafak gazetesi, Huawei ve diğer Çinli firmaların yardımıyla 2016 yılında başlatılan “Güvenli Şehirler” projesinin bir parçası olan gözetleme kameraları ve araç izleme sistemleriyle birlikte Pakistan genelindeki şehirleri yüksek hızlı fiber ağ ile bağlamak için yapılan planlamaları ortaya çıkardı. Çin, bazı durumlarda, demokrasiler yerine gözetim devletleri inşa eden kendi Marshall Planını etkili bir şekilde inşa etmiş oldu.

ABD’de, 2016 başkanlık seçimleriyle kullanıcı gizliliği çevresinde dönen tartışmaların ardından, giderek artan sayıda Cumhuriyetçi ve Demokrat, Amerika’nın teknoloji devlerini düzenleme ve dizginleme niyetinde. Aynı zamanda Çin, YZ süper gücü olma konusundaki kararlılığını pekiştiriyor ve tekno-otoriter devrimini ihraç ediyor. Bu da ABD’nin, teknoloji şirketlerinin dünya liderliğindeki devamını sağlaması bakımından önemli bir ulusal çıkarına sahip olduğu anlamına geliyor.

ABD’nin Çin’i etkilemesi için gereken yol: YZ’nin gelişimi için uluslararası kurallar ve normlar geliştirmek adına Çin ile çalışmak. İnsanların yaşamlarını ve geçim kaynaklarını yöneten algoritmaların şeffaf ve hesap verebilir olmasını sağlamak için uluslararası standartlar oluşturmak. Her iki ülke, açık veri tabanları geliştirmeyi taahhüt edebilir. Ancak şimdilik birbiriyle çelişen hedefler, karşılıklı şüphe ve YZ gibi ileri teknolojilerin kazananın her şeyi aldığı bir oyun olduğu yönündeki artan inançlar, iki ülkenin teknoloji sektörlerini daha da zorluyor. Kalıcı bir bölünme fahiş bir maliyete dönüşecek ve sadece tekno-otoriteryanizmin büyütmesi için daha fazla yer verecektir.

Senex -new cfp

MEDIA AND THE NEW MEDIA ECOSYSTEM

Since 2018, Senex Journal of Aging Studies deals with aging in files comprised of articles evaluating aging more within the historical – sociological context of its relational nature, rather than just discussing it as a stand-alone issue. Within this scope, the subject of the second file of Senex has been determined as Media and the New Media Ecosystem.

One of the haikus of Bashou expresses the cycle of life and the passion we have for life, as follows: “I am in Kyo, but, oh bird of life, I still miss Kyo!” Aging causes us to long for the past, in particular our youth, with nostalgia, and to remember it as if past times were somehow better times. More precisely, the myth of “youth” is configured in the life course so as to be remembered in a more noble light. The media, in particular, plays an important role in the regeneration of this myth. The phenomenon of aging changes the utilization of the media and practices of new media in daily life. The practices of the media and new media within the life course, representation of this cycle in various environments of the media and new media, use of technologies and information technologies in aging, and the development of gerontechnological products are important subjects which have been dealt with in the international literature. However, in Turkey, aging studies and both generational differences and heterogeneity of old age from interdisciplinary and intersectional points of view are relatively new. In particular, the phenomenon of digital inequality exhibits differences and variations based on gender, ethnicity, and social class, among older generations. Digital inequality itself is varied under numerous different headings such as ownership of resources, access to resources, and inequalities in individuals skill set aptitudes. The flow of information and the use of information technologies also vary among the different generations, as displayed in generational differences in habits displayed on social media usage. The media and new media ecosystem used is shaped according to the individuals cultural and economic capital possessed up until that time. Deprivations and possession affect the use of the ecosystem. If we accept the media and new media ecosystem as a cultural and economic “area”, it will be possible for us to observe how the individual’s existence is shaped and affected by intersections of numerous components in daily life.

Given this background, Senex: Journal of Aging Studies will publish its second file, entitled, The Media and New Media Ecosystem, in November 2019. As such, the Media and New Media Ecosystem file will include studies, which assesses the practicalities of existence of different generations in an aging community within the media and new media ecosystem. Suggested research questions which may be addressed in this file are listed as follows:

What are older generations doing within the media and new media ecosystems?
How are different generations being included in the new media ecosystem?
How is the phenomenon of aging represented in the media and new media?
What opportunities might the media and new media ecosystems create by eliminating social isolation brought about by aging?
By demonstrating sensitivity to heterogeneity among older adults, what mobile application designs promise to make life easier for older adults? How can these applications be used?
How would being connected to the modern public sector and being included in the virtual extension bring value to society, especially to older adults?
What are the positive and negative roles of smart technologies, the Internet of things and the vehicles of observation in the process of aging?
What appearance do the skills of digital literacy, which in our day, have become a requirement like basic reading and writing, have among the different generations?
What impact do digital inequality types have on the different generations?
At what levels are the possessions of digital skills, literacy of technology and the social media found among the older generations in Turkey today?
What, if any, are the macro social policy (either indirectly or via information technologies) goals for the elimination of social inequalities between older male and female populations?

The guest editor of this file will be Prof. Dr. Mutlu Binark, the Faculty of Communications at Hacettepe University, while the assistant editor will be Dr. Bilge Narin, Hacı Bayram University Researchers who wish to contribute to the Media and New Media Ecosystem file may submit articles, prepared in accordance with the Senex: Journal of Aging Studies format criteria, to binark@hacettepe.edu.tr and senex@akdeniz.edu.tr, by May 3, 2019.

senex-yeni çağrı….

MEDYA VE YENİ MEDYA EKOSİSTEMİ

Senex: Yaşlılık Çalışmaları Dergisi 2018 yılından başlayarak, yaşlanma ve yaşlılığı basitçe bir sorun olarak tartışmaktan öte, onun ilişkisel doğasını tarihsel-sosyolojik bağlam içinde değerlendiren yazılardan oluşan dosyalara yer vermektedir. Bu çerçevede, Senex’in ikinci dosya konusu Medya ve Yeni Medya Ekosistemi olarak belirlenmiştir.

Bashou’nun bir haikusu yaşam döngüsünü ve yaşama duyduğumuz tutkuyu şöyle ifade etmektedir: “Kyo’dayım ya, gene de Kyo’yu özlüyorum-ey, zaman kuşu!” Yaşlanma, geçmişi özellikle de gençliği nostaljik bir şekilde aşkınlaştırmamıza, daha güzel iyi günlermişçesine anmamıza yol açar. Daha doğrusu “gençlik” miti bu şekilde ilerleyen yaşam döngüsünde böyle kurulur. Medya özellikle bu mitin yeniden üretilmesinde önemli rol sahibidir. Yaşlanma olgusu, medya ve yeni medya pratiklerinin de gündelik yaşam içerisinde kullanımını değiştirmektedir. Yaşam döngüsü içinde medya ve yeni medya pratikleri, bu döngünün medya ve yeni medya ortamlarında temsili, yaşlanmada teknoloji ve bilişim teknolojilerinin kullanılması, geronteknolojik ürünlerin geliştirilmesi uluslararası literatürde ele alınmış önemli konulardır. Ancak Türkiye’de yaşlanma ve kuşaklararası farkları ve yaşlılığın heterojenliğini, interdisipliner ve kesişimsel bir bakış açısı ile ele alan çalışmalar görece yenidir. Özellikle dijital eşitsizlik olgusu yaşlı kuşaklar arasında, toplumsal cinsiyete, etnik kökene, eğitim durumuna, sınıf aidiyetine ve gelir düzeyine göre farklılaşmakta, çeşitlilik göstermektedir. Dijital eşitsizliğin kendisi de, kaynaklara sahiplikten, erişimden, beceri eşitsizliğine değin bir çok başlıkta çeşitlilik göstermektedir. Kuşaklararasında enformasyonun akışı ve bilişim teknolojilerinin kullanımı farklılaşmakta, sosyal medyada sergilenen alışkanlıklar çeşitlilik göstermektedir.  Bireyin kullandığı medya ve yeni medya ekosistemi, onun o güne değin taşıdığı kültürel, ekonomik sermayeye göre şekillenmektedir. Yoksunluklar ve sahiplik, ekosisteminin kullanımını etkilemektedir. Medya ve yeni medya ekosistemini bir  kültürel ve ekonomik “alan” olarak kabul edersek, bireyin buradaki varoluşunun nasıl biçimlendiğini ve gündelik yaşamındaki varoluşunu bir çok bileşenle kesişerek nasıl etkilediğini görmemiz olanaklı olacaktır.

Bu arkaplandan hareketle, Senex: Yaşlılık Çalışmaları Dergisi, 2019 yılı Kasım ayında Medya ve Yeni Medya Ekosistemi başlıklı ikinci dosyasını yayınlayacaktır. Medya ve Yeni Medya Ekosistemi dosyasında, hızla yaşlanan bir toplumda, farklı kuşaklarının medya ve yeni medya ekosistemi içindeki varoluş pratiklerini değerlendiren çalışmaların yer alması planlanmaktadır. Bu dosyada ele alınabilecek araştırma soruları şöyle sıralanabilir:

Yaşlı kuşaklar medya ve yeni medya ekosistemlerinde ne yapıyorlar?
Yeni medya ekosistemine farklı kuşaklar nasıl dahil oluyorlar?
Medya ve yeni medyada yaşlanma olgusunun temsili nasıldır?
Yaşlanma ile ortaya çıkan toplumsal yalıtılmanın ortadan kaldırılmasında medya ve yeni medya ekosistemlerin yarattığı olanaklar neler olabilir?
Yaşlı kuşağı içinde heterojenliği gözeten yaşamı kolaylaştıran mobil uygulama tasarımları neler olabilir? Nasıl kullanılabilir?
Ağdaş kamu içinde bağlantılı olma ve sanal uzama dahil olma halleri farklı kuşaklara, özellikle yaşlılara ne ifade etmektedir?
Yaşlanma sürecinde, akıllı teknolojiler (giyilebilir teknolojiler), nesnelerin internetinin ve gözetim araçlarının olumlu ve olumsuz rolleri nelerdir?
Günümüzde temel okuryazarlık gibi bir gereksinim haline dönüşen dijital okuryazarlık becerileri kuşaklar arasında nasıl bir görünüme sahiptir?
Dijital eşitsizliğin türleri kuşakları nasıl etkilemektedir?
Türkiye’de dijital beceri sahipliği, sosyal medya ve teknoloji okuryazarlığı yaşlı kuşaklarda ne düzeydedir?
Yaşlı erkek ve kadın nüfusu arasında toplumsal eşitsizliğin giderilmesi için bilişim teknolojileri dolayımlı/üzerinden makro sosyal politikalar varsa nelerdir? Uygulayıcı aktörler arasındaki eşgüdüm nasıl sağlanmaktadır?

Söz konusu dosyanın misafir editörlüğünü Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mutlu Binark ve Hacı Bayram Üniversitesi’nden Dr.Bilge Narin üstlenmektedir. Medya ve Yeni Medya Ekosistemi dosyasına katkı yapmak isteyen akademisyen/araştırmacılar, Senex: Yaşlılık Çalışmaları Dergisi formatına uygun olarak hazırlayacakları yazılarını, 3 Mayıs 2019 tarihine kadar, binark@hacettepe.edu.tr ve senex@akdeniz.edu.tr adresine gönderebilirler.

Yeni Bir Kitap…Kolektif Zeka…

Oya Morva ve Erkan Saka (Der.) (2018) [image error]. İstanbul: Kalkedon.

Editörden

Kolektif zeka, özetle,  bir bütünlüğe (kolektiviteye)  ait bir ya da daha fazla kaynaktan edinilen zeka (Atlee, 2003) olarak tanımlanabilir. Kolektivite vurgusu nedeniyle, “biyolojik, sosyal ve bilişsel sistemlerin daha yüksek bir kompleksiteye ve uyuma evrilme hali” (Por, 2004) olarak da ele alınabilir. Bu şekilde yani grup zekası ile ilgili olarak ele alındığında aslında yeni bir kavram değildir; bu nedenle hakkında, biyolojiden ekonomiye, mühendislikten bilgisayar bilimine kadar çok çeşitli alanlarda hazırlanmış, oldukça kapsamlı bir literatür mevcuttur.

Daha yakın zamanlı olarak, medya ve iletişim çalışmaları da bu alanlara eklenmiştir. Zira yeni medya, enformasyonu paylaşma, veriyi kolaylıkla depolayabilme, gerektiğinde geri çağırma kapasitesi ile kolektif zekanın gelişip güçlenmesinde önemli bir aktör olarak belirmiştir. Üstelik bu aktörün, tek güçlü yanı sözkonusu teknolojik yeterliliği değildir. Yeni medya, sağladığı çevrimiçi etkileşim olanakları ile bilginin geleneksel yapılanmasını, hiyerarşileri dönüştürebilme potansiyelini de barındırır. Bu ortamda geleneksel kültürün dili, kavramları, şeylerin tanımları, bireyin rolü, hafızanın konumlanışı sürekli müzakere edilir. Bilgi, tek bir bilen öznenin, bir kurumun, bir otoritenin tekelinden çıkar; bir daha asla statik olmayacak bir şekilde bir kolektiviteye devredilir.

Dolayısıyla medya ve iletişim araştırmaları, bir yandan aracın teknolojik yeterlilikleri/sınırlılıkları ve potansiyeli üzerinden kolektif zeka kavramı ile ilişkilenirken; öte yandan kavramı çevrimiçi etkileşime dayalı tamamen özgün bir tecrübe olarak ele alıp, bireysel ve toplumsal düzeydeki sonuçlarına odaklanır. Bu çalışma, her iki bakış açısından metinleri bir araya getirerek, kolektif zeka kavramının iletişim araştırmaları açısından ne anlama geldiği sorusunu yanıtlamayı amaçlar.

Bu derlemeye yapılan katkılara değinirsek, Erkan Saka’nın çalışması, kolektif zeka kavramsallaştırmasına ve onun algoritmalarla ilişkisi üzerine yazılmış literatüre dair kısa bir eleştirel analizi içermektedir. Oya Morva’nın hazırladığı bölüm, kolektif zeka kavramsallaştırmasının iletişim bilimleri perspektifinden nasıl ele alınabileceğine dair daha ayrıntılı ve sistematik bir inceleme getirmektedir. Alev Aslan’ın metni, kolektif zeka kavramını, dijital çağda demokrasi uygulamaları ve siyasal katılım ile ilişkili olarak ele alarak; DemocracyOS yazılımı üzerinden bir analiz gerçekleştirmektedir. Merve Zeynep Doğan Sarıbek’in çalışması ise dijital çağda kitlelerin mobilizasyonu konusunu, Occupy Wall Street Hareketi örneği üzerinden kolektif zeka ile ilişkilendirerek ele alıyor. Burcu Kaya Erdem’in metni, tartışmayı bambaşka bir perspektife taşıyarak, Dunning Kruger etkisi ya da “cahil cesareti” kavramı üzerinden, kolektif zeka tartışmalarının Türkiye örneği özelinde bir hayal kırıklığı olarak ele alınıp alınamayacağını sorgulamaktadır.  Selin Çetindağ, Sevda Ünal ve Mutlu Binark’ın çalışması ise tartışmaya “yakınsama” kavramını kattığı gibi, izleyici üzerinden kolektif zekanın işleyişine somut bir örnek sunuyor. Genel olarak olumlu yaklaşımlara bir uyar mahiyetinde ise Oğuz Kuş’un katkısına bakılabilir. Son yıllarda belirleyici olmaya başlayan iki önemli unsur olan “büyük veri” ve algoritmaların etkisi Kuş’un eserinde önemli yer tutmaktadır.

Sözü edilen tüm bu çalışmaların, Türkiye’deki kolektif zeka tartışmalarına katkı sunmasını umut ediyoruz.  Emeği geçen herkese sonsuz teşekkür ederiz.

Oya Morva/ Erkan Saka – Mart 2018

Referanslar:

Atlee, T. (2017). Defining collective intelligence. Erişim https://www.co-intelligence.org/CollectiveIntelligen...

Por, G. (2004). Collective         intelligence and collective leadership: Twin paths to beyond chaos. Sprouts: Working Papers on Information Systems, 8(2). http://sprouts.aisnet.org/8-2