Bebang Siy's Blog, page 36
May 2, 2015
Interbyu kay Bebang Siy
Ang interbyu na ito ay sinagutan ko noong 9 Oktubre 2014. Sa kasamaang-palad ay hindi ko na maalala kung sino ang nagpadala ng mga tanong.
Maraming salamat at sana ay napakinabangan mo ang mga sagot ko rito.
Interview Questions:
Has it always been your dream to be a writer?
Hindi.
**if not, what was? How did you end up with writing?
Doktor, noong maliit pa ako, mga grade 3. Tapos, gusto kong maging fashion designer pagtuntong ko ng Grade 5. Tapos, psychologist noong 1st year high school.
I ended up with writing, aksidente. Nasa A Love Story ang kuwento. (isang sanaysay sa It's Raining Mens)
Have you ever had a different job?
Marami! Kahit ngayon, marami akong trabaho.
What was your first job?
Clerk sa isang human resources office na pagmamay ari ng isang Arabo, sa Midland Plaza, near Robinsons Ermita. Summer job iyon. P2000/month ang suweldo. I was 14.
How did you start writing? When?
Skip ko to ha. Nasa blog. Nasa A Love Story din po ng librong It's Raining Mens.
What made you become a writer?
Nasa blog din at nasa A Love Story din po ng librong It's Raining Mens.
Have you always written in Filipino?
Hindi. Noong high school ako, Ingles.
**If not, what made you start writing in Filipino?
I wrote and published the spoof of our high school campus paper. Sa Filipino ko sinulat ang mga joke, ang mga article at iba pa. Tapos, na-train ako doon. Nagamit ko iyon noong papasok na ako ng college.
How’s it like to be a writer in the Philippines?
Ay, ang hirap, Ineng. Sobra. Kailangan, mag-isip-negosyante ka para maka-survive. Kasi, tuso ang mga publisher dito sa atin. Kinakamkam ang mga copyright ng authors sa napakaliit na halaga. Kailangan din, marami kang alam na gawin. Dapat hindi ka lang writer kung gusto mong maging writer. Kailangan marunong ka ring mag-edit, mag-proofread, mag-evaluate ng text books, mag-storytelling, magbenta ng aklat, para maka-survive ka. Kung iisang genre lang ang alam mong isulat, naku, mas mahirap mabuhay kaya dapat, alam mo kung paanong magsulat ng iba’t ibang form. Tula, dula, kuwento, nobela, screenplay, sanaysay, etc. Tapos, ang market ng Filipino writers, medyo hindi reliable. Pag me lumabas na aklat na super sikat sa West, bumebenta rin dito sa atin. Iyong maliit naming market, kinukuha pa ng Western authors. Kay saklap! Hay.
Do you think that young adults are more exposed to English writing?
Hindi naman. Pareho lang. English and Filipino.
As a Filipino writer how do you think is literacy in the Philippines?
Mataas ang literacy natin. Ang karaniwang batang Filipino, pagtuntong ng Grade 1, marunong nang magbasa at magsulat kahit paano.
Do you think that reading books as a requirement should be encouraged even in collegiate level?
Siyempre! Napakaimportanteng skill ng pagbabasa. Maraming benefits ang nakukuha sa pagbabasa. At mas maganda kung libro ang binabasa, kasi usually may organic unity ang isang libro. Inayos ito nang mabuti para makapagtanghal sa mambabasa ng isang paraan ng pag-iisip.
With all the changes in technology today would you say that it’s making people less interested in reading? (or becoming illiterate?)
Hmmm… ayon sa 2012 National Survey on Readership ng National Book Development Board, walang kinalaman ang teknolohiya sa pagbaba ng bilang ng adult readers sa Pilipinas. Natuklasan din sa survey na ito na ang lahat ng adult (na sumagot sa survey), na exposed sa technology, ay nagbabasa ng aklat! Ibig sabihin, kapag nag-iinternet ka, kapag nanonood ka ng TV, nakikinig ka ng radyo, mas likely na ikaw ay isang mambabasa.
So walang direct connection ang technology sa pagbaba ng bilang ng readers sa ating bansa.
How do you feel about the electronic books (e-books)?
Okey lang sa akin bilang mambabasa. Kaya lang, para sa aming authors, may risk na manakaw ang aming mga aklat. Kasi ang ebook, napakadaling ipasa at iemail at i-download nang walang patumangga! Pag ka ganon, mahirap i-police. Wala kaming kita.
Do you think that in the near future it’s possible that there will be no published/physical books?
Hindi. Imposible. Kahit sa pinaka-advanced na bansa, (like UK) may published at physical books pa rin.
Who’s your inspiration in writing?
Naku, hindi who kundi isang what. Hahahaha. Deadlines!
I’ve read articles where were compared to Bob Ong, how does that make you feel?
Nasagot ko na ito noon. Nahihiya ako hahahaha kasi si Bob Ong iyon. Kasaysayan siya, alam mo ba? Sa kasaysayan ng lahat ng book store sa Pilipinas, tanging si Bob Ong lang ang nakalampas sa sales ng Noli at El Fili ni Rizal (na required pa sa mga eskuwelahan!). Kahit ang pinaka-respetado nating mga awtor sa bansa, iyong mga award-winning, beterano at matatanda, hindi pa iyan naa-achieve.
Do you think you two, as writers, are similar?
Hmm… palagay ko, iyong wika. Pareho kaming “easy read”. Conversational ang language ng aming mga akda. At walang grandiose sa mga sinusulat namin. Iyong pangkaraniwang bagay lang ang aming mga pinapaksa. Pareho ding natatawa sa mga akda namin ang mga tao.
What was the first book you’ve ever written (Published/Unpublished)?
Mag-isa? Iyong Mingaw. Puwede mo itong i-Google. Mingaw by Frida Mujer.
First time I read your book, It’s a Mens World, I couldn’t put it down. BUTI HINDI KA PINALO NG NANAY MO, TAMBAK DAW ANG HUGASIN SA LABABO, HAHAHAHA! But it was not until later on in the story that it dawned on me that it was about you. HAHAHA! It was your life story. YEZ. (I laughed and adored your humorous way of writing and admired your bravery for exposing yourself the way you did in writing. THANK YOU, ‘TE.)
What made you write/publish your story?
Matatagpuan ang sagot sa link na ito:
www.panitikan.com.ph/content/kung-paa...
What were you like as a child?
Medyo tahimik. Saka, akala ko dati, Chinese talaga ako. Kasi iyon ang sinasabi ng mga teacher ko sa school. Chinese ako. So kapag Miss Universe sa TV, nagtsi-cheer ako para kay Miss China, hahaha. Later on, nalaman ko, Filipino pala ako! Mukha lang Chinese. Kinakaawaan ako sa school dahil product raw ako ng broken family. So dinibdib ko iyon. Akala ko big deal kasi iyon ang bukambibig ng mga teacher namin, e. Susmaryosep. Hindi naman pala.
Pero naalala ko, bata pa ako, bright na ako. Pero hindi ako aware. Lagi akong nabibigyan ng certificate of something pagkatapos ng isang grading period. Tapos parang wala lang sa akin iyon. Noong malaki na ‘ko, noong natagpuan ko ang lumang scrapbook ng nanay ko, tago-tago niya ang mga certificate na iyon. Wow, kako, ang galing ko pala noon, mga ganyan.
Have you always been lively?
Naging lively na lang ako noong makapag-stay ako sa iisang school nang matagal. Sa PCU. Kasi that’s when I started to have friends. Naging makulit na ako. Naging class clown na ako.
How did you manage to be where and who you are now? (How did you get over all the things you’ve been through when you were a child?)
Hmm… siguro unconsciously, humugot ako ng inspirasyon sa nanay ko. She’s a toughie, grabe. Mas marami siyang pinagdaanan. Pero lagi pa rin siyang nagpapatawa. Saka honest siyang tao. Kaya niyang magtiis, kaya niyang magtrabaho nang bongga para sa mga bagay na gusto niya.
Para sa nanay ko, walang imposible. Pag binigyan mo siya ng task at inoohan niya, mangyayari iyon. Gagawin niya ang lahat para magawa niya iyon. Palagay ko, namana ko ang trait niyang ganito. Iyong sosolusyunan talaga ang anumang problema, mga ganyan.
Saka malaking bagay din pala iyong pag-promise ko sa puntod ng tatay ko na magtatapos ako sa kolehiyo, no matter what. Kasi noong mamatay siya, wala nang magpapaaral sa akin. Sa amin. Sa araw ng kanyang libing, I made that promise nang walang kaaydi-idea kung paano ko iyon matutupad. Pero dahil promise iyon, I had to keep it. and I am so proud dahil nagawa ko nga iyon.
May isa pa akong trait (actually trait din ito ng iba kong kapatid) na palagay ko, nakatulong din sa akin nang malaki. I have simple needs. Hindi ako maluho. Hindi ako mahilig sa mga mamahaling damit, gamit, etc. Puro ukay at give away ang mga damit ko. Sa sobrang kakuriputan ko nga sa sarili, iyong mga kapatid ko na ang bumibili ng damit ko (sa ukay din, ngek) para lang maiba naman ang sinusuot ko, hahahaha! Noong kami pa lang ni EJ, lagi kaming sa karinderya bumibili ng ulam. Lagi akong nagbu-bus na hindi aircon (hanggang ngayon pa rin naman). Napakatipid ko sa sarili. Kaya kahit paano, nakaka-survive kaming mag-ina sa napakaliit na kita mula sa pagsusulat. Kung hindi ako ganito, baka hindi rin ako nakapagsulat kasi I will look for a job that pays well, di ba? Kumbaga, bagay sa kuripot at tipid-tipid lifestyle ang kakarampot na kinikita ko sa pagsusulat.
Do you think that if you hadn’t gone through what you have you’ll still be where you are now?
Ay, hindi. I believe para akong diamond. Lahat ng dumaan sa akin, na-absorb ko. They made me tough. They made me hard. Lahat ng experiences ko, added value to who I am now. At iyon na, they made me… shine. Naks.
With all the success that you are gaining, can you say that you are happy now?
Oo. Sobra. Wala akong background sa writing. Kahit noong high school man lang, never akong naging bahagi ng school paper. Ang magulang ko, lalo na si Daddy, were irresponsible freaks, hahaha! Wala sa pamilya namin ang nagsusulat! Wala kaming kakilala sa publishing industry. So napakaliit ng chances na magtagumpay ako sa industriyang ito. Pero heto, may bumibili ng aking mga aklat. Yey! Hindi ko rin akalain na makakapag-publish ako at this age. Na mababasa ng marami ang akda ko. Kasi dati, para sa akin, writing was just a way to survive. Para makakain kami ni EJ, ganyan. Hindi ko alam na magiging tool ito para maka-impluwensiya ako ng readers, para makapagdulot ako ng impact sa buhay ng ibang tao. Alam mo, hanggang ngayon, hindi ako makapaniwala. May mga natatanggap ako na emails at mga PM sa Facebook, naku po, maluluha ka. Para bang anlaki ng naidulot ng sulat ko sa kanila. Sabi ko, shet buti na lang talaga, sinulat ko ang mga ito! Kasi kung hindi, itong mga nag-eemail sa akin, itong mga nag-ppm sa akin, pa’no ‘yong feelings nila (na nabanggit sa mga email at pm)? These feelings might be left unprocessed, ganon.
Maraming salamat at sana ay napakinabangan mo ang mga sagot ko rito.
Interview Questions:
Has it always been your dream to be a writer?
Hindi.
**if not, what was? How did you end up with writing?
Doktor, noong maliit pa ako, mga grade 3. Tapos, gusto kong maging fashion designer pagtuntong ko ng Grade 5. Tapos, psychologist noong 1st year high school.
I ended up with writing, aksidente. Nasa A Love Story ang kuwento. (isang sanaysay sa It's Raining Mens)
Have you ever had a different job?
Marami! Kahit ngayon, marami akong trabaho.
What was your first job?
Clerk sa isang human resources office na pagmamay ari ng isang Arabo, sa Midland Plaza, near Robinsons Ermita. Summer job iyon. P2000/month ang suweldo. I was 14.
How did you start writing? When?
Skip ko to ha. Nasa blog. Nasa A Love Story din po ng librong It's Raining Mens.
What made you become a writer?
Nasa blog din at nasa A Love Story din po ng librong It's Raining Mens.
Have you always written in Filipino?
Hindi. Noong high school ako, Ingles.
**If not, what made you start writing in Filipino?
I wrote and published the spoof of our high school campus paper. Sa Filipino ko sinulat ang mga joke, ang mga article at iba pa. Tapos, na-train ako doon. Nagamit ko iyon noong papasok na ako ng college.
How’s it like to be a writer in the Philippines?
Ay, ang hirap, Ineng. Sobra. Kailangan, mag-isip-negosyante ka para maka-survive. Kasi, tuso ang mga publisher dito sa atin. Kinakamkam ang mga copyright ng authors sa napakaliit na halaga. Kailangan din, marami kang alam na gawin. Dapat hindi ka lang writer kung gusto mong maging writer. Kailangan marunong ka ring mag-edit, mag-proofread, mag-evaluate ng text books, mag-storytelling, magbenta ng aklat, para maka-survive ka. Kung iisang genre lang ang alam mong isulat, naku, mas mahirap mabuhay kaya dapat, alam mo kung paanong magsulat ng iba’t ibang form. Tula, dula, kuwento, nobela, screenplay, sanaysay, etc. Tapos, ang market ng Filipino writers, medyo hindi reliable. Pag me lumabas na aklat na super sikat sa West, bumebenta rin dito sa atin. Iyong maliit naming market, kinukuha pa ng Western authors. Kay saklap! Hay.
Do you think that young adults are more exposed to English writing?
Hindi naman. Pareho lang. English and Filipino.
As a Filipino writer how do you think is literacy in the Philippines?
Mataas ang literacy natin. Ang karaniwang batang Filipino, pagtuntong ng Grade 1, marunong nang magbasa at magsulat kahit paano.
Do you think that reading books as a requirement should be encouraged even in collegiate level?
Siyempre! Napakaimportanteng skill ng pagbabasa. Maraming benefits ang nakukuha sa pagbabasa. At mas maganda kung libro ang binabasa, kasi usually may organic unity ang isang libro. Inayos ito nang mabuti para makapagtanghal sa mambabasa ng isang paraan ng pag-iisip.
With all the changes in technology today would you say that it’s making people less interested in reading? (or becoming illiterate?)
Hmmm… ayon sa 2012 National Survey on Readership ng National Book Development Board, walang kinalaman ang teknolohiya sa pagbaba ng bilang ng adult readers sa Pilipinas. Natuklasan din sa survey na ito na ang lahat ng adult (na sumagot sa survey), na exposed sa technology, ay nagbabasa ng aklat! Ibig sabihin, kapag nag-iinternet ka, kapag nanonood ka ng TV, nakikinig ka ng radyo, mas likely na ikaw ay isang mambabasa.
So walang direct connection ang technology sa pagbaba ng bilang ng readers sa ating bansa.
How do you feel about the electronic books (e-books)?
Okey lang sa akin bilang mambabasa. Kaya lang, para sa aming authors, may risk na manakaw ang aming mga aklat. Kasi ang ebook, napakadaling ipasa at iemail at i-download nang walang patumangga! Pag ka ganon, mahirap i-police. Wala kaming kita.
Do you think that in the near future it’s possible that there will be no published/physical books?
Hindi. Imposible. Kahit sa pinaka-advanced na bansa, (like UK) may published at physical books pa rin.
Who’s your inspiration in writing?
Naku, hindi who kundi isang what. Hahahaha. Deadlines!
I’ve read articles where were compared to Bob Ong, how does that make you feel?
Nasagot ko na ito noon. Nahihiya ako hahahaha kasi si Bob Ong iyon. Kasaysayan siya, alam mo ba? Sa kasaysayan ng lahat ng book store sa Pilipinas, tanging si Bob Ong lang ang nakalampas sa sales ng Noli at El Fili ni Rizal (na required pa sa mga eskuwelahan!). Kahit ang pinaka-respetado nating mga awtor sa bansa, iyong mga award-winning, beterano at matatanda, hindi pa iyan naa-achieve.
Do you think you two, as writers, are similar?
Hmm… palagay ko, iyong wika. Pareho kaming “easy read”. Conversational ang language ng aming mga akda. At walang grandiose sa mga sinusulat namin. Iyong pangkaraniwang bagay lang ang aming mga pinapaksa. Pareho ding natatawa sa mga akda namin ang mga tao.
What was the first book you’ve ever written (Published/Unpublished)?
Mag-isa? Iyong Mingaw. Puwede mo itong i-Google. Mingaw by Frida Mujer.
First time I read your book, It’s a Mens World, I couldn’t put it down. BUTI HINDI KA PINALO NG NANAY MO, TAMBAK DAW ANG HUGASIN SA LABABO, HAHAHAHA! But it was not until later on in the story that it dawned on me that it was about you. HAHAHA! It was your life story. YEZ. (I laughed and adored your humorous way of writing and admired your bravery for exposing yourself the way you did in writing. THANK YOU, ‘TE.)
What made you write/publish your story?
Matatagpuan ang sagot sa link na ito:
www.panitikan.com.ph/content/kung-paa...
What were you like as a child?
Medyo tahimik. Saka, akala ko dati, Chinese talaga ako. Kasi iyon ang sinasabi ng mga teacher ko sa school. Chinese ako. So kapag Miss Universe sa TV, nagtsi-cheer ako para kay Miss China, hahaha. Later on, nalaman ko, Filipino pala ako! Mukha lang Chinese. Kinakaawaan ako sa school dahil product raw ako ng broken family. So dinibdib ko iyon. Akala ko big deal kasi iyon ang bukambibig ng mga teacher namin, e. Susmaryosep. Hindi naman pala.
Pero naalala ko, bata pa ako, bright na ako. Pero hindi ako aware. Lagi akong nabibigyan ng certificate of something pagkatapos ng isang grading period. Tapos parang wala lang sa akin iyon. Noong malaki na ‘ko, noong natagpuan ko ang lumang scrapbook ng nanay ko, tago-tago niya ang mga certificate na iyon. Wow, kako, ang galing ko pala noon, mga ganyan.
Have you always been lively?
Naging lively na lang ako noong makapag-stay ako sa iisang school nang matagal. Sa PCU. Kasi that’s when I started to have friends. Naging makulit na ako. Naging class clown na ako.
How did you manage to be where and who you are now? (How did you get over all the things you’ve been through when you were a child?)
Hmm… siguro unconsciously, humugot ako ng inspirasyon sa nanay ko. She’s a toughie, grabe. Mas marami siyang pinagdaanan. Pero lagi pa rin siyang nagpapatawa. Saka honest siyang tao. Kaya niyang magtiis, kaya niyang magtrabaho nang bongga para sa mga bagay na gusto niya.
Para sa nanay ko, walang imposible. Pag binigyan mo siya ng task at inoohan niya, mangyayari iyon. Gagawin niya ang lahat para magawa niya iyon. Palagay ko, namana ko ang trait niyang ganito. Iyong sosolusyunan talaga ang anumang problema, mga ganyan.
Saka malaking bagay din pala iyong pag-promise ko sa puntod ng tatay ko na magtatapos ako sa kolehiyo, no matter what. Kasi noong mamatay siya, wala nang magpapaaral sa akin. Sa amin. Sa araw ng kanyang libing, I made that promise nang walang kaaydi-idea kung paano ko iyon matutupad. Pero dahil promise iyon, I had to keep it. and I am so proud dahil nagawa ko nga iyon.
May isa pa akong trait (actually trait din ito ng iba kong kapatid) na palagay ko, nakatulong din sa akin nang malaki. I have simple needs. Hindi ako maluho. Hindi ako mahilig sa mga mamahaling damit, gamit, etc. Puro ukay at give away ang mga damit ko. Sa sobrang kakuriputan ko nga sa sarili, iyong mga kapatid ko na ang bumibili ng damit ko (sa ukay din, ngek) para lang maiba naman ang sinusuot ko, hahahaha! Noong kami pa lang ni EJ, lagi kaming sa karinderya bumibili ng ulam. Lagi akong nagbu-bus na hindi aircon (hanggang ngayon pa rin naman). Napakatipid ko sa sarili. Kaya kahit paano, nakaka-survive kaming mag-ina sa napakaliit na kita mula sa pagsusulat. Kung hindi ako ganito, baka hindi rin ako nakapagsulat kasi I will look for a job that pays well, di ba? Kumbaga, bagay sa kuripot at tipid-tipid lifestyle ang kakarampot na kinikita ko sa pagsusulat.
Do you think that if you hadn’t gone through what you have you’ll still be where you are now?
Ay, hindi. I believe para akong diamond. Lahat ng dumaan sa akin, na-absorb ko. They made me tough. They made me hard. Lahat ng experiences ko, added value to who I am now. At iyon na, they made me… shine. Naks.
With all the success that you are gaining, can you say that you are happy now?
Oo. Sobra. Wala akong background sa writing. Kahit noong high school man lang, never akong naging bahagi ng school paper. Ang magulang ko, lalo na si Daddy, were irresponsible freaks, hahaha! Wala sa pamilya namin ang nagsusulat! Wala kaming kakilala sa publishing industry. So napakaliit ng chances na magtagumpay ako sa industriyang ito. Pero heto, may bumibili ng aking mga aklat. Yey! Hindi ko rin akalain na makakapag-publish ako at this age. Na mababasa ng marami ang akda ko. Kasi dati, para sa akin, writing was just a way to survive. Para makakain kami ni EJ, ganyan. Hindi ko alam na magiging tool ito para maka-impluwensiya ako ng readers, para makapagdulot ako ng impact sa buhay ng ibang tao. Alam mo, hanggang ngayon, hindi ako makapaniwala. May mga natatanggap ako na emails at mga PM sa Facebook, naku po, maluluha ka. Para bang anlaki ng naidulot ng sulat ko sa kanila. Sabi ko, shet buti na lang talaga, sinulat ko ang mga ito! Kasi kung hindi, itong mga nag-eemail sa akin, itong mga nag-ppm sa akin, pa’no ‘yong feelings nila (na nabanggit sa mga email at pm)? These feelings might be left unprocessed, ganon.
Best Thesis! Yey!
Ek, hindi ako! Hahaha! Itong mga batang ito:
Patrisha Love D. Calumpag (da group leader!)
Mia Criselle Joyce M. Tan
Jessiah Hannah S. Baylon
Paolinna Priscila L. Magno
Sila ay recent graduates ng Integrated School of Montessori (High School level) sa Bulacan. At noong Pebrero ay pinadalhan nila ako ng imbitasyon para ma-interview para sa kanilang thesis.
Thesis sa high school? Aba, bongga ang teachers diyan, ha? Pero nagpaunlak naman ako sa imbitasyon nila. Ang paksa ng kanilang thesis ay: manifestation of economic theories within different professions. Shocks, nosebleed talaga. Sabi ko, sigurado kayo high school students kayo, hindi PhD? Hahaha! Layunin daw ng thesis nila ang masuri kung paanong na-exemplify ang capitalism ni Adam Smith sa larangan ng pagsusulat. Sabi ko, sinong Adam Smith? Adam David lang kilala ko, e, haha!
Agad akong humingi ng listahan ng itatanong nila sa akin. Kahit na kabisado ko ang pasikot-sikot ng writing profession, kailangan ko pa ring paghandaan ang interbyu para mas maging kapaki-pakinabang din ito sa mga makikinig sa akin.
Heto ang ilang tanong na matatagpuan sa listahan nila:
1 Because of the progressing technology today, do you prefer to publish a book online or do you prefer to continue the tradition of printing books? What makes you say so?
2 Did you personally offer your work to a publishing house?
3 Do writers who publish their work online gain more than those who publish using print?
4 Are you a full time writer?
5 Do you control the price of your books/works?
6 Do you have a specific number of books to release/sell in a certain area?
7 Does the change of season affect your sales?
8 Are you in favor of the translation of foreign novels to Filipino? Why?
9 Do you think that it is better to write and publish abroad?
10 Did you choose your profession for financial secureness?
11 Do you think that writers can contribute to the economic growth of the country?
12 Do you think that writers are in demand nowadays?
13 Do you have full rights given to you as accreditation for your work?
14 Does the government or the publishing house charge you for anything else (besides tax)?
15 Do the different types of taxes (Capital Gains Tax, Income Tax, Value Added Tax) affect greatly to your total profit? How?
16 Were you working on a project during the time of the PDAF Scam?
17 Do you invest in a bank?
18 Does your company/publishing house give you benefits?
19 Does the government offer workshops or seminars for your field?
20 Do the different governing laws benefit you as a writer?
21 Does the price range of your published work affect the number of your patrons?
22 Do you use social media to promote your work?
23 Do book reviews affect your market?
24 Does the age bracket of your readers affect your income as a writer?
25 Do you meet your readers at book signings, conventions, or similar events?
26 Do the different trends affect the number of your readers and market?
27 Do you have readers from foreign countries?
28 Does the language of your book affect your sales from Filipino reader? Which do you prefer to use in writing, English or
Filipino?
29 Do you sell your books in bookstores? Do bookstores include additional fees?
30 Do hardbound books sell more rather than softbound books?
Bago matapos ang Pebrero ay naisagawa nila ang interbyu sa bahay namin. Yes, bumiyahe sila mula Bulacan. (Medyo may kaya ang grupong ito ng mga estudyante, may dala silang sasakyan sa pagluwas nila sa Quezon City). Enjoy na enjoy ako sa interbyu dahil:
1. on time silang dumating. actually, sobrang aga nga, e! Haha!
2. napakatalino ng mga tanong at napaghandaan ko ang mga ito, inilabas ko rin ang mga libro kung saan ako nalathala para maraming images ang ma-capture ng kanilang video
3. handang-handa sila sa interview kaya walang nasayang na sandali. Mabilis ang daloy ng interbyu. (Umabot din yata kami ng higit sa isang oras.) May nakatuon sa tanong lang, tanong lang nang tanong, may nagbi-video, may nagno-notes, may nagbo-voice recording.
4. hinayaan nila akong sumagot sa wikang Filipino. Sila na raw ang bahalang magsalin ng mga sagot ko para sa thesis nilang nasa wikang Ingles.
5. behaved na behaved sila sa bahay namin. No'ng ganong edad ako, burara ako sa kilos, haha! Samantalang ang mga batang ito ay very lady-like!)
6. nagdala sila ng sarili nilang tanghalian, hahaha (Maaga pa lang ay sinabihan ko sila na magdala ng ulam at akong bahala sa drinks at kanin, nang time yata na ito ay wala akong ekstrang pera para ilibre silang lahat.) Sa bahay kami nagsalusalo.
7. after the interview, may gift silang Krispy Kreme! Wow! (Kinain din namin ito agad ni Poy. Konti na lang ang natira kay EJ, haha!)
Isa ito sa hindi ko malilimutan na panayam. Kaya napakasaya ko nang makatanggap ako ng email kanina mula kay Patrisha. Thesis daw nila ang ginawarang best thesis sa kanilang batch! Tinanong ko si Patrisha kung puwede ba akong makahingi ng kopya ng kanilang thesis. Itatanong pa raw niya sa kanilang mga guro. Aba, sayang naman kung sila-sila lang ang makabasa ng thesis ng mga estudyante. Dapat naibabahagi iyan sa maraming tao, lalo na sa mga tulad nilang estudyante.
Anyway, muli, Patrisha, Mia, Jessiah at Pao, salamat sa pagkakataong maitampok sa inyong thesis! At maligayang bati sa inyong lahat. Sana ay tuloy-tuloy ang tagumpay ninyo sa kolehiyo ... and beyond!
Patrisha Love D. Calumpag (da group leader!)
Mia Criselle Joyce M. Tan
Jessiah Hannah S. Baylon
Paolinna Priscila L. Magno
Sila ay recent graduates ng Integrated School of Montessori (High School level) sa Bulacan. At noong Pebrero ay pinadalhan nila ako ng imbitasyon para ma-interview para sa kanilang thesis.
Thesis sa high school? Aba, bongga ang teachers diyan, ha? Pero nagpaunlak naman ako sa imbitasyon nila. Ang paksa ng kanilang thesis ay: manifestation of economic theories within different professions. Shocks, nosebleed talaga. Sabi ko, sigurado kayo high school students kayo, hindi PhD? Hahaha! Layunin daw ng thesis nila ang masuri kung paanong na-exemplify ang capitalism ni Adam Smith sa larangan ng pagsusulat. Sabi ko, sinong Adam Smith? Adam David lang kilala ko, e, haha!
Agad akong humingi ng listahan ng itatanong nila sa akin. Kahit na kabisado ko ang pasikot-sikot ng writing profession, kailangan ko pa ring paghandaan ang interbyu para mas maging kapaki-pakinabang din ito sa mga makikinig sa akin.
Heto ang ilang tanong na matatagpuan sa listahan nila:
1 Because of the progressing technology today, do you prefer to publish a book online or do you prefer to continue the tradition of printing books? What makes you say so?
2 Did you personally offer your work to a publishing house?
3 Do writers who publish their work online gain more than those who publish using print?
4 Are you a full time writer?
5 Do you control the price of your books/works?
6 Do you have a specific number of books to release/sell in a certain area?
7 Does the change of season affect your sales?
8 Are you in favor of the translation of foreign novels to Filipino? Why?
9 Do you think that it is better to write and publish abroad?
10 Did you choose your profession for financial secureness?
11 Do you think that writers can contribute to the economic growth of the country?
12 Do you think that writers are in demand nowadays?
13 Do you have full rights given to you as accreditation for your work?
14 Does the government or the publishing house charge you for anything else (besides tax)?
15 Do the different types of taxes (Capital Gains Tax, Income Tax, Value Added Tax) affect greatly to your total profit? How?
16 Were you working on a project during the time of the PDAF Scam?
17 Do you invest in a bank?
18 Does your company/publishing house give you benefits?
19 Does the government offer workshops or seminars for your field?
20 Do the different governing laws benefit you as a writer?
21 Does the price range of your published work affect the number of your patrons?
22 Do you use social media to promote your work?
23 Do book reviews affect your market?
24 Does the age bracket of your readers affect your income as a writer?
25 Do you meet your readers at book signings, conventions, or similar events?
26 Do the different trends affect the number of your readers and market?
27 Do you have readers from foreign countries?
28 Does the language of your book affect your sales from Filipino reader? Which do you prefer to use in writing, English or
Filipino?
29 Do you sell your books in bookstores? Do bookstores include additional fees?
30 Do hardbound books sell more rather than softbound books?
Bago matapos ang Pebrero ay naisagawa nila ang interbyu sa bahay namin. Yes, bumiyahe sila mula Bulacan. (Medyo may kaya ang grupong ito ng mga estudyante, may dala silang sasakyan sa pagluwas nila sa Quezon City). Enjoy na enjoy ako sa interbyu dahil:
1. on time silang dumating. actually, sobrang aga nga, e! Haha!
2. napakatalino ng mga tanong at napaghandaan ko ang mga ito, inilabas ko rin ang mga libro kung saan ako nalathala para maraming images ang ma-capture ng kanilang video
3. handang-handa sila sa interview kaya walang nasayang na sandali. Mabilis ang daloy ng interbyu. (Umabot din yata kami ng higit sa isang oras.) May nakatuon sa tanong lang, tanong lang nang tanong, may nagbi-video, may nagno-notes, may nagbo-voice recording.
4. hinayaan nila akong sumagot sa wikang Filipino. Sila na raw ang bahalang magsalin ng mga sagot ko para sa thesis nilang nasa wikang Ingles.
5. behaved na behaved sila sa bahay namin. No'ng ganong edad ako, burara ako sa kilos, haha! Samantalang ang mga batang ito ay very lady-like!)
6. nagdala sila ng sarili nilang tanghalian, hahaha (Maaga pa lang ay sinabihan ko sila na magdala ng ulam at akong bahala sa drinks at kanin, nang time yata na ito ay wala akong ekstrang pera para ilibre silang lahat.) Sa bahay kami nagsalusalo.
7. after the interview, may gift silang Krispy Kreme! Wow! (Kinain din namin ito agad ni Poy. Konti na lang ang natira kay EJ, haha!)
Isa ito sa hindi ko malilimutan na panayam. Kaya napakasaya ko nang makatanggap ako ng email kanina mula kay Patrisha. Thesis daw nila ang ginawarang best thesis sa kanilang batch! Tinanong ko si Patrisha kung puwede ba akong makahingi ng kopya ng kanilang thesis. Itatanong pa raw niya sa kanilang mga guro. Aba, sayang naman kung sila-sila lang ang makabasa ng thesis ng mga estudyante. Dapat naibabahagi iyan sa maraming tao, lalo na sa mga tulad nilang estudyante.
Anyway, muli, Patrisha, Mia, Jessiah at Pao, salamat sa pagkakataong maitampok sa inyong thesis! At maligayang bati sa inyong lahat. Sana ay tuloy-tuloy ang tagumpay ninyo sa kolehiyo ... and beyond!
Ilang Tala sa Isang Munting Patimpalak sa Pagsulat ng Nobela
ni Beverly W. Siy para sa kolum na Kapikulpi sa lingguhang pahayagan sa Cavite, ang Perlas ng Silangan Balita
Napili akong maging hurado sa Royal Rumble Finale, isang patimpalak sa pagsulat ng nobela sa Wattpad. Sa totoo lang, curious talaga akong makabasa ng mga akda sa Wattpad. Ang problema’y di ako marunong masyado sa computer at internet kaya di pa ako nakakapasok sa Wattpad. Isa pa lang ang nababasa ko mula sa website na iyan at ito ay nasa anyo na ng libro, ang libro ay ang She’s Dating a Gangster ni Bianca Bernardino.
Kaya’t napakasaya ko nang dumating sa akin ang imbitasyon para sa Royal Rumble Finale mula kay Bb. Sharmaine Lasar. Heto na, makakabasa na rin ako ng mas marami pa. Kaya lang, tatatlo ang entries na nakapasok sa patimpalak. Palagay ko ay dahil ito sa tatlong factors: medyo mataas din ang hinihinging number of words (15,000 hanggang 20,000), ispesipiko ang tema (pagkakaibigan), at ang genre ay ispesipiko rin (misteryo).
Narito ang obserbasyon ko sa tatlong nobelang binasa ko.
Magagandang puntos muna:
1. Buo ang kuwento.
Tuwang-tuwa ako dahil malinaw ang simula, gitna at wakas ng kuwento sa nobela. Naroon ang pagresolba sa mga inihaing problema at misteryo. Kumbaga, may focus ang mga manunulat sa kani-kanilang kuwento. Hindi nila ito pinabayaan.
Minsan kasi, may tendency ang kabataan o baguhang manunulat na magpa-impress sa mambabasa. Minsan, nasosobrahan sila sa eksperimentasyon sa wika, sa storytelling, sa organization ng nobela, at iba pa, na nagdudulot tuloy ng pagkabansot ng kuwento mismo. Importante pa naman ito.
2. Maayos ang grammar.
Hindi ko inaasahan ito, to be honest. Dahil iyan sa karanasan ko with She's Dating a Gangster. Terible ang basics ng nobelang iyon. Ang spelling, ang grammar, ang mga bantas, ang paggamit ng malaki at maliit na titik? Ang sama. Gustong-gusto ko nga i-edit at i-proofread habang binabasa ko ang bawat pahina ng librong iyon.
Akala ko tuloy, lahat ng nasa Wattpad, ganon din. Walang paki sa basics ng pagsusulat.
Nagkamali ako.
Dalawa sa tatlong entries ang nakasulat sa Ingles. Hindi man perpektong-perpekto, masasabi kong disente naman ang level ng grammar ng mga ito. Hindi ito kasingterible ng mga sulatin ng karaniwang college students sa subject nila sa English.
Ang tanging lahok na nasa wikang Filipino ay maayos din ang grammar.
Kaya naging masaya ang karanasan ko sa pagbabasa ng tatlong nobela. Hindi bumpy road tulad ng nangyari sa akin sa She's Dating a Gangster.
3. Nagpapakita ng ibang setting (lugar at lipunan)
Dalawa ang mukha ng katangiang ito. Ang isa ay okey, ang isa ay hindi. Doon muna tayo sa okey.
Dalawa sa tatlong nobelang kalahok sa patimpalak ay sa ibang bansa ang setting. Kung hindi pa nakakarating ang mga manunulat ng dalawang nobelang ito sa bansa kung saan naganap ang kanilang mga kuwento, aba’y napakatapang nila. Para sa akin, mahirap at risky ang magsulat tungkol sa mga bagay na hindi ko pa nararanasan. Mahirap dahil kailangan ng extensive na research para maidetalye ang setting (at siyempre, ang mga tauhan) na iyon sa nobela. Risky dahil posibleng bitawan ng mambabasa ang nobela kapag naramdaman nilang kulang sa authenticity ang kanilang binabasa. Sumusugal ang manunulat kapag nagsusulat siya tungkol sa hindi pa niya naranasan, narating, nakita, naamoy, nakilala, nakasalamuha.
Sa tapang ng mga manunulat ng dalawang nobelang ito, saludo ako.
Magawi naman tayo doon sa hindi magagandang puntos:
1. Sobra ang tauhan.
Dalawa sa tatlong nobela ang nagtataglay ng sobrang tauhan. Siguro ay dahil sa tema: friendship. Ang isang nobela ay tungkol sa magbabarkada. Ang isang nobela ay tungkol sa mga teenager na may iisang common friend na nagpakamatay. Palagay ko ay maaari pang bawasan ang mga tauhan sa dalawang nobelang ito at mapapalitaw pa rin ang temang pagkakaibigan.
Minsan kasi, nakakalito rin kung marami ang tauhan sa isang kuwento. Lalo na kung pare-pareho ang wika at paraan ng pag-iisip ng mga ito. Ang tendency ay nawawalan ng identity ang bawat tauhan, at hindi sila dumidikit sa memory ng mambabasa. At kapag ang isang tauhan ay hindi maalala ng mambabasa, posibleng hindi makaka-relate ang mambabasa o di kaya’y mawawalan na ng pakialam ang mambabasa sa tauhan na iyon. Kung ganon ang mangyayari, bakit isasama pa ito sa nobela?
2. Nagpapakita ng ibang setting (lugar at lipunan)
Tulad ng sinabi ko kanina, may good point at may bad point ang katangian na ito. Punta na tayo sa bad point.
Palagay ko ay nagkulang sa pananaliksik ang mga manunulat ng dalawang nobelang ibang bansa ang setting.
Hindi ko masyadong maramdaman ang lugar sa dalawang nobelang ibang bansa ang setting. Kinailangan pang banggitin ng mga nobelista ang aktuwal na lugar para mapapaniwala akong sa ibang bansa nga naganap ang mga kuwento. Clue din ang mga pangalan ng mga tauhan. Hindi sapat sa akin ang mga pabanggit-banggit ng oak tree dahil wala naman masyadong signifance ang pagiging oak ng puno na nasa isang nobelang kalahok.
Pero kulang pa rin ang mga ito. Hindi makatagos sa pahina ang mga pangalan na ito. Gusto ko ng mas sensory na clues para maramdaman ko ang setting.
Pagdating naman sa mga tauhan o mga tao sa banyagang lipunan, nakukulangan din ako. Halimbawa, sa paraan ng pag-iimbestiga ng mga pulis at detective sa naganap na trahedya. Batay sa mga nababasa ko at napapanood ko na mystery/suspense genre, malupit mag-imbestiga at mag-isip ang mga imbestigador lalo na sa Western na bansa. Ultimo buhok sa scene of the crime ay natatagpuan at pinupulot nila gamit ang tiyani at isinisilid sa mga zip lock na bag. Ganon sila kametikuloso. Dito sa dalawang nobelang kalahok, hindi ko nakita ang ganitong katangian ng kapulisan at mga detektib. Pati ang uri ng paglilitis, parang di ako masyadong nakumbinsi na ganoon nga ang paglilitis sa ibang bansa.
Kaya umangat nang bongga ang nobelang nakasulat sa wikang Filipino at ang setting ay Pilipinas. Very realistic ang mga sitwasyon, ang wika, ang mga lugar at mga tauhan. Palagay ko ay dahil hindi nangangapa sa dilim ang manunulat nang isulat niya ang nobelang ito. (Ito nga pala ang pinili ko para sa First Place!)
3. Ang iniisip na market ay foreign readers.
Dahil dalawa sa tatlong lahok ay nakasulat sa Ingles at sa ibang bansa ang setting, napaisip tuloy ako kung sino ba ang naiisip ng mga nobelistang ito na mambabasa ng kanilang akda.
Sino pa e, di mga mambabasa mula sa ibang bansa!
Wala namang problema sa akin kung ang mga ito ang target market ng isang Filipinong writer. Ang problemang nakikita ko ay baka mahirapan itong makasingit sa hanay ng mga writer na mula sa ibang bansa at nagsusulat ng katulad na genre. Siyempre, pagdating sa authenticity at detalye ng mga setting, tauhan, lipunan, talong-talo ang mga Filipino writer. E, bakit hindi na lang magsulat ang mga Filipino ng ganitong genre sa wikang Ingles na nakabatay sa sariling lugar at lipunan?
Dahil palagay ko, ang mambabasa mula sa ibang bansa ay naku-curious din sa mga akda sa gusto nilang genre (halimbawa nga ay mystery) pero mula sa ibang kultura at tungkol sa ibang lipunan. Palagay ko, ito ay lehitimong pinto para makapasok ang nobelang gawa ng Filipino sa target market niyang mula sa ibang bansa.
4. Maraming bahagi ang masasabing nasa redundancy department of redundancy.
Hindi ko alam kung dahil ba ito sa minimum number of words na kailangang maabot ng isang kalahok na manunulat, pero napansin ko talaga na maraming salita at pangungusap ang hindi na kailangan pang sabihin dahil nasabi na ang mga ito sa mas maagang bahagi ng mga talata.
Napansin ko rin na madalas na inilalarawan ng manunulat ang paraan ng pagsasalita at ang itsura ng mga tauhan sa tuwing ito ay magsasalita. Palagay ko ay puwede pang ma-minimize ito lalo na kung nagsasagutan na ang mga tauhan. Hahaba nang hahaba ang bawat talata pag may kasunod na paglalarawan sa tuwing bubuka ang bibig ng mga tauhan!
Ang mahusay na manunulat ay matipid sa salita. Dahil ang bawat salita ay angkop na angkop sa isang sitwasyon. Kumbaga, hindi na kailangan pa ng palabok at pag-uulit-ulit. Pampahaba lang ang mga iyon!
Dito ko na muna tatapusin ang ilang tala tungkol sa isa sa mga huling patimpalak na aking nilahukan bilang hurado. Ikinararangal ko ang maging bahagi ng proyektong ito dahil ito ay nag-eengganyo sa kabataang manunulat na paghusayan pa ang kanilang pagsusulat. Ineengganyo rin ng proyektong ito ang produksiyon ng mga bagong akda sa ating bansa.
Salamat kay Sharmaine Lasar at sa mga kasama niyang organizers. Nawa ay dumami pa ang tulad nila. Mabuhay at padayon!
Para sa panitikan, para sa bayan.
Kung may tanong, komento o mungkahi, mag-email sa beverlysiy@gmail.com.
April 28, 2015
CREATIVE ASEAN JEWELLERY DESIGN COMPETITION 2015
The Creative ASEAN Jewellery Design Competition 2015 is one of the initiatives under the ASEAN Intellectual Property Rights (IPR) Action Plan 2011-2015 jointly co-organized by the 10 ASEAN Intellectual Property (IP) Offices, and the European Community and ASEAN Project on the Protection of Intellectual Property Rights: ECAP III Phase 2. This project aims to recognize the work of experienced jewellers as well as scouting new talents, encourage interaction between creators and designers from different nationalities, and protect and raise awareness on IP protection.
Five entries will be selected by a panel of national judges: jeweller Mr. Hans Brumman, fashion designer Ms. Lulu Tan-Gan, Executive Director Myrna Sunico of the Design Center of the Philippines, Architect Daisy Palattao of De La Salle University – Dasmarinas’ Innovation and Technology Support
Office (ITSO), to be subsequently forwarded to the ASEAN phase’s panel of judges, who will be selecting one winner from each country.
The creator of the top entry per country will be given the opportunity to showcase their piece/s at the 56th Bangkok Gems & Jewelry Fair on 10-14 September 2015 in Thailand. They will also receive a trophy and a week-long study program with world-renowned jewellery company John Hardy in Bali, Indonesia.
Interested participants must fill out the submission form and submit it together with the other requirements stipulated in the Rules and Regulations by 20 May 2015. Inquiries and clarifications may be addressed to jennifer.laygo@ipophil.gov.ph or minda.delrio@ipophil.gov.ph or call (02) 2386300.
Sali na rito, mga artist friend!
Five entries will be selected by a panel of national judges: jeweller Mr. Hans Brumman, fashion designer Ms. Lulu Tan-Gan, Executive Director Myrna Sunico of the Design Center of the Philippines, Architect Daisy Palattao of De La Salle University – Dasmarinas’ Innovation and Technology Support
Office (ITSO), to be subsequently forwarded to the ASEAN phase’s panel of judges, who will be selecting one winner from each country.
The creator of the top entry per country will be given the opportunity to showcase their piece/s at the 56th Bangkok Gems & Jewelry Fair on 10-14 September 2015 in Thailand. They will also receive a trophy and a week-long study program with world-renowned jewellery company John Hardy in Bali, Indonesia.
Interested participants must fill out the submission form and submit it together with the other requirements stipulated in the Rules and Regulations by 20 May 2015. Inquiries and clarifications may be addressed to jennifer.laygo@ipophil.gov.ph or minda.delrio@ipophil.gov.ph or call (02) 2386300.
Sali na rito, mga artist friend!
CREATIVE ASEAN JEWELLERY DESIGN COMPETITION 2015 Rules and Regulations
Para sa mga kaibigan sa larangan ng visual arts and design, inaanyayahan po kayo ng IPOPHL na sumali rito.
Go, go, go!
CREATIVE ASEAN JEWELLERY DESIGN COMPETITION 2015
Rules and Regulations
I. BACKGROUND
A. The competition will be composed of two stages: the Philippine National Selection Phase (semi-finals) and the ASEAN Regional Selection Phase (finals).
B. The objective of the Competition is to raise awareness about the importance of intellectual property rights in designs, specifically in the Jewellery Industry.
C. All jewellery pieces submitted as entries must be actually made, executed, and produced. Unexecuted jewellery designs will not be accepted.
D. All entries must have been created after 15 February 2015.
II. PARTICIPANTS
A. To be entitled to participate, one must comply with the following requirements:
1. Filipino citizen;
2. Age 18 and above; and
3. Philippine passport valid for travel on September 2015 (with 6 mos. validity from date of travel).
B. The Competition is open to all, whether jewellery designer, professional in the industry, students, crafts persons, or jewels artists, with or without experience.
C. Participants may be an individual or a group of designers. For group participants, each member of the group should be a Filipino citizen and above the age of 18.
D. A single individual shall be designated as the representative of the group. The representative must hold a valid Philippine Passport for travel on September 2015, and shall be entitled to receive the prize for the national selection phase and the regional selection phase, should the group entry win. The IPOPHL shall communicate all matters relating to the Competition to the designated representative of the group.
III. NATIONAL SELECTION PHASE (SEMI-FINALS)
A. Each participant may submit multiple entries. Each entry may consist of either a single piece of jewellery, or a collection composed
of up to three (3) pieces maximum.
B. An entry submitted as a collection shall be assessed and judged as a whole, and not individually.
C. Each entry shall be submitted by accomplishing one (1) Submission Form.
D. Each entry shall be composed of the following, in English:
1. Accomplished submission Form;
2. Two (2) Copies of the following documents saved in CD Format:
a. CURRICULUM VITAE of the Individual Participant or Members of the Group, in case of group entry, in Word or PDF format, indicating the following:
i. Participant/s Data- name and surname, gender, date of birth, passport number, nationality, and contact details; and
ii. Resume- Previous professional experience, if any, school education, educational and vocational training, and skills.
b. PICTURES OF ENTRY IN CD FORMAT:
i. At least three (3) pictures of the piece/s contained in the entry, in tiff or jpg format, 300 dpi, at least 10 x 15 cm in size;
ii. At least one of the pictures must show the piece/s only, with a neutral background;
iii. At least one of the pictures must show the piece/s as worn by a person;
iv. The pictures must be of good quality, showing clearly the details of the design;
v. Participants may also submit a video recording showing the entry, if they choose to do so.
c. TECHNICAL RECORD OF EACH OF THE JEWELS CONTAINED IN THE ENTRY, describing sizes, materials and techniques used, and year of design and production;
d. CONCEPT REPORT OF EACH ENTRY PRESENTED, explaining the themes and inspiration sources that would allow understanding of the piece and
appreciating its singularities. The explanation shall not exceed 2,000 characters.
3. All files and pictures must be saved in CD format and two (2) copies of the CD must be submitted for each entry.
E. Digital information about the entries and pieces must be clear and accurate, as it may appear in catalogues, booklets, and promotional materials promoting the competition.
F. Deadline of submission for entries is at 5:00 p.m. on MAY 20, 2015. Entries are to be submitted via hand-carry or post to:
INTELLECTUAL PROPERTY OFFICE OF THE PHILIPPINES (IPOPHL) 16th Floor, Intellectual Property Centre,28 Upper McKinley Road, McKinley Hill Town Center, Fort Bonifacio, Taguig City 1634 Philippines. Attention: Atty. Jennifer E. Laygo
G. Incomplete entries, or those not complying with the foregoing rules shall be disqualified. Those received beyond the deadline shall be
considered as not having been submitted.
H. For the Philippine National Phase, the top Five (5) Philippine entries shall be chosen by a panel of judges.
I. Judging Criteria – For the Philippine National Phase selection, entries shall be judged by assessing the technical, aesthetic, innovation, and originality aspects of the jewellery presented.
J. All decisions of the Philippine National Jury or Panel of Judges shall be final and shall not be subject to reconsideration.
K. All five (5) selected Philippine National Phase Semi-Finalists shall be awarded a Certificate of Recognition to be issued by the Intellectual Property Office of the Philippines.
IV. REGIONAL SELECTION PHASE (FINALS)
A. From the Five (5) Philippine National Phase Semi-Finalists, the ASEAN Expert Regional Jury will select one (1) entry to represent the
Philippines and join the winners’ podium.
B. The winners’ podium will have the chance to showcase their selected entries in a collective exhibition during the 56 BKK Gems & Jewellery Fair to be held in Bangkok, Thailand in September 2015.
C. During the Fair, an awards giving ceremony will be held, wherein each of the winners will be given time to explain to the audience the characteristics and values of their pieces.
D. PRIZES FOR ONE (1) PHILIPPINE NATIONAL FINALIST:
• One (1) Round-Trip ticket and accommodations to Bangkok, Thailandto attend the 56th BKK Gems & Jewellery Fair in September 2015;
• Trophy to be awarded during the Awarding Ceremony;
• A chance to showcase the entry in a collective exhibition during the 56 BKK Gems & Jewellery Fair; and
• A Study Visit / Internship to the John Hardy Company in Bali, Indonesia.
V. OTHER CONDITIONS
A. The language of the competition and all documents and materials to be submitted shall be in English.
B. Any intellectual property rights arising from all entries shall always belong to the participant.
C. Any participant found to be infringing any intellectual property rights shall be liable to legal action, forfeiture of any prizes, and/or
disqualification.
D. By submitting an entry, the participant warrants that his/her submission is an original work which does not infringe any
intellectual property rights and does not violate any Philippine laws, regulations, or official issuances.
E. The participants accept that the information contained in their entries or any materials and information submitted may be included
in promotional and advertising materials for the competition, in print or digital format, in promotional material for the 56th BKK Gems
& Jewellery Fair, and promotional and advertising materials of the ASEAN, the ASEAN IP Offices, and OHIM.
F. Participation in the ASEAN Jewellery Design Competition 2015 implies full acceptance of these regulations and conditions.
Go, go, go!
CREATIVE ASEAN JEWELLERY DESIGN COMPETITION 2015
Rules and Regulations
I. BACKGROUND
A. The competition will be composed of two stages: the Philippine National Selection Phase (semi-finals) and the ASEAN Regional Selection Phase (finals).
B. The objective of the Competition is to raise awareness about the importance of intellectual property rights in designs, specifically in the Jewellery Industry.
C. All jewellery pieces submitted as entries must be actually made, executed, and produced. Unexecuted jewellery designs will not be accepted.
D. All entries must have been created after 15 February 2015.
II. PARTICIPANTS
A. To be entitled to participate, one must comply with the following requirements:
1. Filipino citizen;
2. Age 18 and above; and
3. Philippine passport valid for travel on September 2015 (with 6 mos. validity from date of travel).
B. The Competition is open to all, whether jewellery designer, professional in the industry, students, crafts persons, or jewels artists, with or without experience.
C. Participants may be an individual or a group of designers. For group participants, each member of the group should be a Filipino citizen and above the age of 18.
D. A single individual shall be designated as the representative of the group. The representative must hold a valid Philippine Passport for travel on September 2015, and shall be entitled to receive the prize for the national selection phase and the regional selection phase, should the group entry win. The IPOPHL shall communicate all matters relating to the Competition to the designated representative of the group.
III. NATIONAL SELECTION PHASE (SEMI-FINALS)
A. Each participant may submit multiple entries. Each entry may consist of either a single piece of jewellery, or a collection composed
of up to three (3) pieces maximum.
B. An entry submitted as a collection shall be assessed and judged as a whole, and not individually.
C. Each entry shall be submitted by accomplishing one (1) Submission Form.
D. Each entry shall be composed of the following, in English:
1. Accomplished submission Form;
2. Two (2) Copies of the following documents saved in CD Format:
a. CURRICULUM VITAE of the Individual Participant or Members of the Group, in case of group entry, in Word or PDF format, indicating the following:
i. Participant/s Data- name and surname, gender, date of birth, passport number, nationality, and contact details; and
ii. Resume- Previous professional experience, if any, school education, educational and vocational training, and skills.
b. PICTURES OF ENTRY IN CD FORMAT:
i. At least three (3) pictures of the piece/s contained in the entry, in tiff or jpg format, 300 dpi, at least 10 x 15 cm in size;
ii. At least one of the pictures must show the piece/s only, with a neutral background;
iii. At least one of the pictures must show the piece/s as worn by a person;
iv. The pictures must be of good quality, showing clearly the details of the design;
v. Participants may also submit a video recording showing the entry, if they choose to do so.
c. TECHNICAL RECORD OF EACH OF THE JEWELS CONTAINED IN THE ENTRY, describing sizes, materials and techniques used, and year of design and production;
d. CONCEPT REPORT OF EACH ENTRY PRESENTED, explaining the themes and inspiration sources that would allow understanding of the piece and
appreciating its singularities. The explanation shall not exceed 2,000 characters.
3. All files and pictures must be saved in CD format and two (2) copies of the CD must be submitted for each entry.
E. Digital information about the entries and pieces must be clear and accurate, as it may appear in catalogues, booklets, and promotional materials promoting the competition.
F. Deadline of submission for entries is at 5:00 p.m. on MAY 20, 2015. Entries are to be submitted via hand-carry or post to:
INTELLECTUAL PROPERTY OFFICE OF THE PHILIPPINES (IPOPHL) 16th Floor, Intellectual Property Centre,28 Upper McKinley Road, McKinley Hill Town Center, Fort Bonifacio, Taguig City 1634 Philippines. Attention: Atty. Jennifer E. Laygo
G. Incomplete entries, or those not complying with the foregoing rules shall be disqualified. Those received beyond the deadline shall be
considered as not having been submitted.
H. For the Philippine National Phase, the top Five (5) Philippine entries shall be chosen by a panel of judges.
I. Judging Criteria – For the Philippine National Phase selection, entries shall be judged by assessing the technical, aesthetic, innovation, and originality aspects of the jewellery presented.
J. All decisions of the Philippine National Jury or Panel of Judges shall be final and shall not be subject to reconsideration.
K. All five (5) selected Philippine National Phase Semi-Finalists shall be awarded a Certificate of Recognition to be issued by the Intellectual Property Office of the Philippines.
IV. REGIONAL SELECTION PHASE (FINALS)
A. From the Five (5) Philippine National Phase Semi-Finalists, the ASEAN Expert Regional Jury will select one (1) entry to represent the
Philippines and join the winners’ podium.
B. The winners’ podium will have the chance to showcase their selected entries in a collective exhibition during the 56 BKK Gems & Jewellery Fair to be held in Bangkok, Thailand in September 2015.
C. During the Fair, an awards giving ceremony will be held, wherein each of the winners will be given time to explain to the audience the characteristics and values of their pieces.
D. PRIZES FOR ONE (1) PHILIPPINE NATIONAL FINALIST:
• One (1) Round-Trip ticket and accommodations to Bangkok, Thailandto attend the 56th BKK Gems & Jewellery Fair in September 2015;
• Trophy to be awarded during the Awarding Ceremony;
• A chance to showcase the entry in a collective exhibition during the 56 BKK Gems & Jewellery Fair; and
• A Study Visit / Internship to the John Hardy Company in Bali, Indonesia.
V. OTHER CONDITIONS
A. The language of the competition and all documents and materials to be submitted shall be in English.
B. Any intellectual property rights arising from all entries shall always belong to the participant.
C. Any participant found to be infringing any intellectual property rights shall be liable to legal action, forfeiture of any prizes, and/or
disqualification.
D. By submitting an entry, the participant warrants that his/her submission is an original work which does not infringe any
intellectual property rights and does not violate any Philippine laws, regulations, or official issuances.
E. The participants accept that the information contained in their entries or any materials and information submitted may be included
in promotional and advertising materials for the competition, in print or digital format, in promotional material for the 56th BKK Gems
& Jewellery Fair, and promotional and advertising materials of the ASEAN, the ASEAN IP Offices, and OHIM.
F. Participation in the ASEAN Jewellery Design Competition 2015 implies full acceptance of these regulations and conditions.
April 25, 2015
Thank you sa Nanay kong si Ress (Tula)
Thank you sa nanay kong si Ress
Na dating seller ng lipstick.
Ako'y naging make up artist.
Gandang Pinay ang expertise.
-Beverly Wico Siy
Ang tulang ito ay isang dalit. Ang dalit ay isang katutubong anyo ng tula sa Pilipinas. Ito ay binubuo ng walong pantig kada taludtod at apat na taludtod kada saknong. Ito ay may isahang tugmaan.
Na dating seller ng lipstick.
Ako'y naging make up artist.
Gandang Pinay ang expertise.
-Beverly Wico Siy
Ang tulang ito ay isang dalit. Ang dalit ay isang katutubong anyo ng tula sa Pilipinas. Ito ay binubuo ng walong pantig kada taludtod at apat na taludtod kada saknong. Ito ay may isahang tugmaan.
Ako ay Nagpaubaya (Tula)
Ako ay nagpaubaya
Sa patawid na matanda.
Natuto ako kay Ima
Na bus driver sa hilaga.
-Beverly Wico Siy
Ang tulang ito ay isang dalit. Ang dalit ay isang katutubong anyo ng tula sa Pilipinas. Binubuo ito ng walong pantig kada taludtod at apat na taludtod kada saknong. Ito ay may isahang tugmaan.
Nagwagi ng Ikatlong Gantimpala ang tulang Ako ay Nagpaubaya sa ikapitong linggo ng patimpalak na Dalitext kay Nanay 2015. Ang tema ng patimpalak ay Make Your Nanay Proud (MYNP). Maraming salamat kay Sir Frank Rivera na isa sa hurado at siya ring nag-text sa akin tungkol sa patimpalak. Maraming salamat din sa sponsors: UNESCO-ITI, Radio Balintataw, DZRH at MYNP Foundation, Boy Abunda.
Sa patawid na matanda.
Natuto ako kay Ima
Na bus driver sa hilaga.
-Beverly Wico Siy
Ang tulang ito ay isang dalit. Ang dalit ay isang katutubong anyo ng tula sa Pilipinas. Binubuo ito ng walong pantig kada taludtod at apat na taludtod kada saknong. Ito ay may isahang tugmaan.
Nagwagi ng Ikatlong Gantimpala ang tulang Ako ay Nagpaubaya sa ikapitong linggo ng patimpalak na Dalitext kay Nanay 2015. Ang tema ng patimpalak ay Make Your Nanay Proud (MYNP). Maraming salamat kay Sir Frank Rivera na isa sa hurado at siya ring nag-text sa akin tungkol sa patimpalak. Maraming salamat din sa sponsors: UNESCO-ITI, Radio Balintataw, DZRH at MYNP Foundation, Boy Abunda.
April 23, 2015
Ako ay Isang Book Champion at Intellectual Property Ambassador!
ni Beverly W. Siy
Para sa kolum na Kapikulpi sa lingguhang pahayagan mula sa Imus, Cavite, ang Perlas ng Silangan Balita
Isa ako sa ipinakilala ng National Book Development Board (NBDB) bilang kasapi ng unang batch ng Book Champions at Intellectual Property Ambassadors noong Abril 23, 2015 sa Atrium ng SM Aura, Taguig City. Isang karangalan ang mapabilang sa batch na ito.
Bigatin ang aking mga kasamang sina:
1. Bodjie Pascua (yes, si Kuya Bodjie ng Batibot TV program!);
2. RJ Ledesma (si Joey sa TV commercial noon ng Royal Tru-Orange);
3. Von Totanes (tagapamuno ng Ateneo de Manila Rizal Library);
4. Bob Ong (at dahil ayaw pa rin magpakita ay kinatawan na lamang ng kanyang publisher na si Nida Ramirez), at
5. ang Pambansang Alagad ng Sining para sa Panitikan na si Virgilio S. Almario.
Ang iba pang IP ambassador sa batch na ito ay sina:
1. Noel Cabangon (ang singer-songwriter na officer din ng maraming organisasyon para sa mga musikero); at
2. Kenneth Cobonpue (ang designer ng mga furniture sa bahay at opisina).
Bilang book champion at IP ambassador, inaasahan na magiging aktibo kami sa pagpapalaganap ng halaga ng IP at copyright. Bukod dito, ipo-promote pa naming lalo ang benepisyong makukuha mula sa pagbabasa at mga aklat.
Hindi na bago sa akin ang mga tungkuling ito. Matagal ko na itong ginagawa dahil kung walang mahilig magbasa, walang kuwenta ang propesyong pinili ko: ang pagiging manunulat. Kung walang marunong gumalang sa IP at copyright, mababalewala ang lahat ng aking akda sa kamay ng mga mapagsamantala.
Sabi ni Atty. Allan Gepty, ang Officer-in-Charge ng Intellectual Property of the Philippines, sa international arena, lagi tayong kulelat pagdating sa mga imbensiyon at innovation. Pero napansin daw niya na laging may kasaping Filipino ang mga team (mula sa ibang bansa) na nagfa-file ng mga imbensiyon at innovation para sa proteksiyon sa kanilang IP. Ibig sabihin, hindi problema ang talino. Nasa atin ang talino. Sabi rin niya, sa international arena, may laban tayo pagdating sa mga IP na kabilang sa copyright industries dahil napakarami nating kababayan na mahusay sa sining. World class ang ating mga painter, animators, graphic artists, writers, filmmakers at iba pa.
Hindi na uso ang world domination sa pamamagitan ng paramihan ng teritoryo o paramihan ng armas o paramihan ng pera. Namamayagpag ngayon ang South Korea pero ano ang ginamit nilang kasangkapan para ma-dominate ang mundo? Cultural products!
Kahit saan ay patok ang mga Korean song (kahit hindi naman maintindihan ang lyrics ng mga ito). Kaliwa’t kanan ang telenobela nila sa iba’t ibang channel. Ang mga pelikula nila ay ina-adapt sa iba’t ibang kultura. Ang mga cultural products nila ay nakakatawid sa mga karagatan at himpapawid at nagiging pagkain ng diwa ng iba’t ibang lahi. At dahil sa maayos nilang IP at copyright system, patuloy na umuunlad ang manlilikha ng cultural products na ito. Dahil sa mga sistemang ito, mas dumarami ang nalilikha ng kanilang manlilikha.
E, tayo? Aba’y hindi naman tayo nalalayo sa kanila. Napakarami at sari-sari ang ating cultural products. Number two tayo bilang isang bansang lumilikha ng content para sa Wattpad, isang website kung saan nagkukrus ang landas ng mambabasa at manunulat. (Number one ang U.S.).
Ang kailangan lang natin ay palaganapin ang mabuting balita na may sistemang mangangalaga sa karapatan ng mga manlilikha at tayo ay nakahandang suportahan ito sa pamamagitan ng pagrespeto sa kanilang mga karapatan.
Kung may komento, mungkahi o tanong, mag-email sa beverlysiy@gmail.com.
Para sa kolum na Kapikulpi sa lingguhang pahayagan mula sa Imus, Cavite, ang Perlas ng Silangan Balita
Isa ako sa ipinakilala ng National Book Development Board (NBDB) bilang kasapi ng unang batch ng Book Champions at Intellectual Property Ambassadors noong Abril 23, 2015 sa Atrium ng SM Aura, Taguig City. Isang karangalan ang mapabilang sa batch na ito.
Bigatin ang aking mga kasamang sina:
1. Bodjie Pascua (yes, si Kuya Bodjie ng Batibot TV program!);
2. RJ Ledesma (si Joey sa TV commercial noon ng Royal Tru-Orange);
3. Von Totanes (tagapamuno ng Ateneo de Manila Rizal Library);
4. Bob Ong (at dahil ayaw pa rin magpakita ay kinatawan na lamang ng kanyang publisher na si Nida Ramirez), at
5. ang Pambansang Alagad ng Sining para sa Panitikan na si Virgilio S. Almario.
Ang iba pang IP ambassador sa batch na ito ay sina:
1. Noel Cabangon (ang singer-songwriter na officer din ng maraming organisasyon para sa mga musikero); at
2. Kenneth Cobonpue (ang designer ng mga furniture sa bahay at opisina).
Bilang book champion at IP ambassador, inaasahan na magiging aktibo kami sa pagpapalaganap ng halaga ng IP at copyright. Bukod dito, ipo-promote pa naming lalo ang benepisyong makukuha mula sa pagbabasa at mga aklat.
Hindi na bago sa akin ang mga tungkuling ito. Matagal ko na itong ginagawa dahil kung walang mahilig magbasa, walang kuwenta ang propesyong pinili ko: ang pagiging manunulat. Kung walang marunong gumalang sa IP at copyright, mababalewala ang lahat ng aking akda sa kamay ng mga mapagsamantala.
Sabi ni Atty. Allan Gepty, ang Officer-in-Charge ng Intellectual Property of the Philippines, sa international arena, lagi tayong kulelat pagdating sa mga imbensiyon at innovation. Pero napansin daw niya na laging may kasaping Filipino ang mga team (mula sa ibang bansa) na nagfa-file ng mga imbensiyon at innovation para sa proteksiyon sa kanilang IP. Ibig sabihin, hindi problema ang talino. Nasa atin ang talino. Sabi rin niya, sa international arena, may laban tayo pagdating sa mga IP na kabilang sa copyright industries dahil napakarami nating kababayan na mahusay sa sining. World class ang ating mga painter, animators, graphic artists, writers, filmmakers at iba pa.
Hindi na uso ang world domination sa pamamagitan ng paramihan ng teritoryo o paramihan ng armas o paramihan ng pera. Namamayagpag ngayon ang South Korea pero ano ang ginamit nilang kasangkapan para ma-dominate ang mundo? Cultural products!
Kahit saan ay patok ang mga Korean song (kahit hindi naman maintindihan ang lyrics ng mga ito). Kaliwa’t kanan ang telenobela nila sa iba’t ibang channel. Ang mga pelikula nila ay ina-adapt sa iba’t ibang kultura. Ang mga cultural products nila ay nakakatawid sa mga karagatan at himpapawid at nagiging pagkain ng diwa ng iba’t ibang lahi. At dahil sa maayos nilang IP at copyright system, patuloy na umuunlad ang manlilikha ng cultural products na ito. Dahil sa mga sistemang ito, mas dumarami ang nalilikha ng kanilang manlilikha.
E, tayo? Aba’y hindi naman tayo nalalayo sa kanila. Napakarami at sari-sari ang ating cultural products. Number two tayo bilang isang bansang lumilikha ng content para sa Wattpad, isang website kung saan nagkukrus ang landas ng mambabasa at manunulat. (Number one ang U.S.).
Ang kailangan lang natin ay palaganapin ang mabuting balita na may sistemang mangangalaga sa karapatan ng mga manlilikha at tayo ay nakahandang suportahan ito sa pamamagitan ng pagrespeto sa kanilang mga karapatan.
Kung may komento, mungkahi o tanong, mag-email sa beverlysiy@gmail.com.
April 18, 2015
Interbyu ng NBDB kay Bebang Siy para sa Copyright/IP Champion
Nag-email ng mga tanong sa akin si Debbie Nieto, ang project development officer ng NBDB. Para ito sa gagawin niyang article tungkol sa mga IP Champion. Mahihirap ang tanong, buti na lang at hindi ako pinilit ni Debbie na sagutin ito nang face to face, haha!
Q. Kung hindi ka naging isang manunulat, ano sa palagay mo ang karera o trabahong pinasok mo na makapagpapaligaya rin sa ‘yo?
A. Mahirap sagutin itong tanong na ito. Kasi mula nang mapasok ako sa publishing industry natin, hindi ko na ma-imagine ang sarili ko na nagtatrabaho sa labas nito.
Pero sige, sasagutin ko na rin ang tanong, siguro NGO worker ako ngayon. Mahalaga sa akin ang trabaho o gawain na nakakatulong sa kapwa. Siguro nga hindi malaki ang kita o ang sahod dito. Pero sanay naman ako sa hirap kaya palagay ko, kayang-kaya kong gampanan ito.
Q. Para sa iyo, ano ang best part ng pagiging isang manunulat?
A. Sa proseso? Siyempre, iyong makatapos. Iyong panahon na maisasantabi mo na ang isang tapos na akda!
The best part din para sa akin ay iyong nakakatanggap ako ng feedback mula sa mambabasa. Minsan kasi, very suprising. Kumbaga, hindi ko inaasahan na ganito o ganyan ang impact sa kanila ng isinulat ko. Ang init sa puso kapag ang punto ng feedback nila ay nagiging tinig ka ng kanilang isip at saloobin sa isang yugto ng buhay nila.
May sumulat sa akin na isang babaeng Maranao! Relate na relate daw siya sa akin. May sumulat na rin sa akin na graduate student sa Europe. Naiyak daw siya sa park (kung saan niya binabasa ang isa sa aking mga libro) dahil bigla raw niyang naalala ang Divisoria. May nakilala na rin akong estudyante na nakaranas ng harassment noong bata siya. At pinapatatag lang daw niya ang kanyang sarili all along, kaya noong mabasa niya ang isang libro ko, para daw siyang nakatagpo ng isang kaibigan. May sumulat na rin sa akin na solo parent at dahil daw sa mga ibinahagi ko ay nagbalik ang tiwala niya sa pag-ibig. May kaibigan din ako na nagsabing pagkabasa raw ng kaibigan niya sa isa kong aklat, nagkalakas-loob itong makipaghiwalay sa asawa. Finally.
Hindi ba’t nakakapag-init ng puso ang mga ganitong feedback?
Worth it ang ilang gabi, linggo, buwan at taon ng pagsusulat na napakasolitaryong gawain.
Q. Ano ang worst part ng pagiging isang manunulat?
A. Marami! Haha! Eto:
1. Maliit ang kita, hindi nagbabago ang rate mula noon hanggang ngayon.
2. Ay, iyong nadedehado ka sa mga business deal.
3. Kapag nakikita mo kung paanong napapagsamantalahan ng iba ang kapwa mo manunulat.
4. Nafu-frustrate din ako dahil napakahirap i-unite ang mga manunulat dito sa ating bansa.
5. Naikukumpara ka sa foreign writers, haha! Siyempre, lahat naman iyan may strengths at weaknesses. Ang local writers din, meron. Magkaiba lagi sila ng ino-offer kaya sana ang mga mambabasa, tingnan ang dalawang uri ng manunulat na ito bilang bahagi ng diversity. Huwag pagkumparahin! Sa unang sipat, they will always be better than us. Pero huwag sanang matigil sa unang pagsipat ang ating mga mambabasa.
6. Kapag hindi natutuloy na maisalibro ang mga akda mo.
Q. Ano sa tingin mo ang mga pangunahing hamon na kinahaharap ng mga Filipinong manunulat ngayon, lalo na ng humor writers?
A. Hindi sineseryoso ang humor writers, haha! Kasi nga, humor ang paraan nila ng pagpapahayag ng mga ideya.
Kapag nabansagan kang humor writer, laging tungkol sa humor ang paksa ng mga itatanong sa iyo. Nalilimutan na ang ibang aspekto ng pagsusulat mo, samantalang ang humor, katulad ng sinabi ko sa ikalawang pangungusap, paraan lang iyan ng pagpapahayag. Puwede pang sipatin ang mga paksa ng isang humor writer, puwede ring sipatin kung ano ang pinagtatawanan nito, ano ang background niya, ano ang merit ng kanyang isinusulat, kumusta ba ang quality ng wika ng kanyang akda, kumusta ba ang silbi ng isinusulat niya sa kanyang lipunan at panahon, at marami pang iba.
Isa pa palang challenge ay bihira kang maikonsidera para sa mas mabibigat na mga proyekto sa pagsusulat. Akala nga kasi ng marami, kapag humor writer ka, hindi mo kaya ang mabibigat o seryosong proyekto.
Q. Ano naman para sa iyo ang mga pangunahing hamon na kinahaharap ng mga babae sa ating bansa ngayon?
A. Ang mga bading! Kaagaw pa sila sa tunay na mhin. Hahaha, joke lang.
Babae? Generally? I mean, hindi babaeng manunulat?
Palagay ko, problema o hamon para sa babae ang weak men. Napakarami niyan sa henerasyon ngayon, at dadami pa siya in the future. May nadaluhan ako noon, isang seminar tungkol sa education at sabi roon, pataas nang pataas ang percentage ng drop out ng mga lalaking estudyante sa basic education. Ibig sabihin, ang mga lalaking estudyanteng ito ay magiging adult in the future. Ang mga counterpart nila, edukadong mga babae, mas advance pagdating sa education at malamang sa career at trabaho.
So sa future siguro, nariyan na ang career women, mas matatalino at may leadership skills, tapos ang ka-partner nila sa buhay ay hindi nila kapantay pagdating sa career, sa intelligence at sa leadership skills. In short, baka may tendency na maging pabigat sa kababaihan ang ganitong lalaki. Isang henerasyon ng ganitong lalaki.
Challenge din para sa babae ang mga trabahong physically at mentally intensive. Halimbawa, cashier sa mga grocery. Puro babae lang ang tinatanggap dito. Okey nga na mas maraming trabaho ang available sa babae, pero ang problema kasi rito, ginagawa nilang package deal ang iisang trabaho kaya nagiging physically exhausting ito para sa babaeng manggagawa. Noon, ang cashier (na babae) ay taga-compute lang ng pinamili ng customer. Nakakaupo pa siya, provided ang upuan. Minimal pa ang pagod, mentally intensive lang kasi kailangang sipatin nang maigi ang pera, bilangin ito at magsukli nang tama. Pero ngayon, hindi lang cashier ang mga cashier. Ginagawa na rin siyang bagger! Ini-scan niya isa-isa ang items. Siya na rin ang naglalagay ng items sa mga paper o plastic bag! Isasara pa niya ang paper o plastic bag at iaabot pa sa customer. Kung walang customer ay nakakapagpahinga ba ang mga cashier? Hindi! Dahil sa isang major chain ng grocery, wala nang upuan ang mga cashier.
Dagdag pa, dahil babae ang mga cashier, kailangan nilang mag-make up, mag-ayos ng buhok, maghikaw at mag-stockings (pansinin ang mga cashier sa SM Department Store, Hypermart at mga katulad na establishment). At lahat ng ito ay dagdag na gastos at ipinapataw lang sa babaeng manggagawa tulad ng mga cashier.
Q. Sino sa mga manunulat na Filipino ang pinakatinitingala mo at bakit?
A. Naku, napakarami! Sa disiplina, si Sir Rio Alma. Dahil sa disiplina niya sa pagsusulat, napakarami niyang na-produce na aklat! Hinahangaan ko rin siya sa pagiging cultural organizer niya.
Sa disiplina rin, at sipag, ang yumaong si Rene O. Villanueva. Natagpuan ko sa kanya ang passion to express using words, at ang matinding hangarin na mabago ang pag-iisip ng kabataan sa pamamagitan ng malikhaing mga akda.
Si Mam Fanny Garcia, napaka-humble na manunulat. At very prolific din.
Sina Mam Luna Sicat-Cleto, Mam Mayette Bayuga, Mam Rebecca Anonuevo-Cunada, may lalim ang kanilang mga akda pero gagabayan ka ng mga salita nila para maabot mo ang lalim na iyon.
Q. Ano ang pinakapaborito mong salita sa Filipino?
A. Karagatan :)
Bata pa ay mahilig na ako sa dagat. Para sa akin, kambal ang dagat at ang paglubog ng araw. Lumaki kasi ako sa isang bahay na napakalapit sa Manila Bay. Halos tuwing hapon kong nasasaksihan ang sunset, kasama ang aking mga kalaro. Natuto rin akong maglangoy nang mag-isa noong maliit pa ako. Kaya hindi ako takot lumusong sa tubig.
Noong malaki na ako’t nag-aaral ng Malikhaing Pagsulat sa pamantasan, natuwa ako nang malaman kong ang karagatan ay isang lumang anyo rin ng poetic contest sa Pilipinas. (Na sinasambit kapag may... patay. Nge!) Noong panahon na iyon, nahilig akong sumulat ng tula.
Anyway, ang napangasawa ko ay takot naman sa dagat, pero fascinated siya rito. Ang una nga niyang kumpanya ay pinangalanan niyang Balangay Multi-media Productions, hango sa salitang balangay na katawagan sa sasakyang pandagat ng ating mga ninuno. May kinalaman pa rin sa dagat, di ba? Isang araw, mahigit isang taon mula nang ikasal kami, naisip niyang magandang ipangalan sa isang sanggol ang salitang karagatan. Sumang-ayon naman ako. Kaya, Karagatan ang pangalan ng una naming supling.
Q. Kung makakapag-imbento o makakapagpauso ka ng isang salita o termino, ano iyon at ano ang ibig sabihin nito?
A. Puwedeng to follow ? Hahaha! Pag-iisipan ko uli ang isasagot ko rito.
Q. Kilala ka rin bilang isang copyright advocate. Maaari mo bang ikuwento sa ‘min kung paano ka nagsimula sa adhikaing ito?
A. Opo, seryoso ako sa pagiging copyright advocate. Nakikita ko kasi na napakababa pa ng kamalayan ng mga creator sa Pilipinas tungkol sa mga karapatan nila sa kanilang likha.
Marahil, malaking tulong ang pagiging tibak ko noong nasa kolehiyo pa ako. Sumama ako sa mga rally, naging kasapi ako ng isang organisasyon na tumutulong sa mga magsasaka, aktibo ako sa mga outreach project sa loob at labas ng mga siyudad. Bata pa ay exposed na ako sa realidad. Andami talagang mahirap at hilahod na hilahod sila. Pero andami ring mayaman, at naliligo sila sa karangyaan.
Bago ako magtapos sa kolehiyo, nakapasok ako sa UP National Writers Workshop. Ginanap ito sa Baguio. Ang tema ng workshop ay Ang Manunulat bilang Manggagawa. Nang mga panahon na iyon, walang sumeryoso sa amin sa nasabing tema. Pero ngayong aktibo na ako sa publishing industry, nakita ko ang lahat ng kabuluhan ng pinagdaanan namin sa workshop na iyon sa pagsusulat at sa pagiging manggagawa ng manunulat.
Kung bayad o sahod ang pag-uusapan, parehong maliit. Check. Kung hirap ng trabaho ang pag-uusapan, parehong labor intensive, mental nga lang ang isa, at ang isa ay pisikal. Check. Kadalasang may kapitalistang namumuhunan at kumikita sa labor ng manggagawa, gayun din sa labor ng manunulat. Check. May hilahod na hilahod, (kadalasan ay manunulat/manggagawa) may naliligo sa karangyaan (kadalasan ay kapitalista). At marami pang pagkakatulad.
Noong 2010, pumasok ako sa Filipinas Copyright Licensing Society bilang Executive Officer for Membership. Ako ang nagre-recruit at nag-aasikaso sa membership ng mga manunulat, sa heirs nila (kung pumanaw na ang manunulat) at sa mga representative nila (sakaling mayroon). Doon ay lalo kong nalaman ang nakakaiyak na mga kuwento ng buhay-manunulat. Nalaman ko rin kung gaano kakonti ang alam nila sa kanilang mga karapatan sa sariling akda. Naglunsad kami ng information campaign tungkol sa copyright. Nakarating kami sa iba’t ibang educational at literary event sa Luzon, Visayas at Mindanao. At mas marami pa akong narinig na sad stories ng mga manunulat.
Taong 2012 nang umalis ako sa FILCOLS. Pero hindi na napalis sa akin ang matinding malasakit sa kapwa ko manunulat. Ngayon pa? Ngayong nauunawaan kong lalo ang dahilan ng kanilang mga problema (karamihan ay pinansiyal) at ang mga posibleng solusyon sa mga ito? Nagpatuloy ako sa pag-aaral ng copyright at intellectual property (IP) sa tulong ng FILCOLS at Intellectual Property of the Philippines (IPOPHL). Patuloy ako sa pagsasalita sa mga paaralan at pampanitikang okasyon hinggil sa copyright at buhay-manunulat sa wika at sa paraan na madaling maintindihan. Patuloy akong nagsusulat sa aking blog tungkol sa copyright at IP. Patuloy din ako sa pagtuligsa sa mga nakikita kong di makatarungan na copyright policies, lalo na sa mga writing contest.
Hindi mahirap para sa akin ang pagsabayin ang pagsusulat at ang pagiging copyright advocate. Nakakatulong ang dalawa sa isa’t isa.
Q. Gaano kahalaga para sa iyo ang maging bahagi ng Copyright Campaign na ito at maging isang “IP Champion” ng mga Filipino?
A. Malaki ang maitutulong nito sa aking advocacy hinggil sa copyright para sa manunulat dahil mas malawak ang Copyright Campaign na ito kaysa sa kaya kong maabot bilang isang indibidwal na manunulat. Kasi hindi lamang manunulat ang maaabot ng Copyright Campaign natin kundi pati na ang mga guro na dapat ding matuto tungkol sa mga karapatan ng mga manunulat, mga manunulat na kanilang ipinapabasa sa mga estudyante.
Sa pamamagitan ng campaign na ito, lalo pang mapapatatag ang kultura ng paggalang sa mga gumagawa at pinagmumulan ng isang akda, lalong-lalo na sa loob ng akademya. Kung ganap nang matatag ang ganitong kultura, sigurado akong mas marami ang maeengganyo na pasukin ang publishing industry at lumikha ng mas marami pang akda para sa kapwa Filipino.
At para sila makalikha ng akda, kailangan nilang magbasa.
In short, makakatulong at mahalaga ang Copyright Campaign na ito sa tulad kong copyright advocate at writer dahil mapaparami nito ang responsableng mambabasa at manlilikha/manunulat.
Q. Sa tingin mo, paano magiging matibay o epektibo ang pagsulong ng Copyright Campaign na ito?
A. Kailangang may isang programa ang campaign na nakapokus lamang sa bata. As in elementary students. Pag maagang naitanim ang paggalang sa copyright at IP para sa ating mga aklat, mas receptive sila sa mga ideya tungkol sa mga ito habang sila ay lumalaki.
Maaaring dagdagan ang bookmaking workshops for kids at isama sa gagawin ng mga bata ay ang copyright page kung saan isusulat ng mga bata ang pangalan nila sa tabi ng copyright symbol. Mahalagang may magpaliwanag ng kahulugan nito sa kanila.
Maglabas ng campaign materials (written, audio-video, etc.) na ang target readers ay bata.
Makipag-ugnayan sa iba pang government agency para mas mapatatag ang network at makatipid sa gastusin para sa copyright campaign. Nariyan ang Commission on Indigenous Peoples (dahil marami pang intellectual property mula sa sektor na ito ang hindi nailalabas at nabibigyang-pansin), Cultural Center of the Philippines (mayroon silang outreach projects tungkol sa kultura, maaaring ipasok ang copyright dito), National Commission for Culture and the Arts (lahat ng sub-committee ay may network sa iba’t ibang rehiyon sa Pilipinas) at IPOPHL (na siyang may technical expertise sa paksang copyright at IP). Mayroon silang mga satellite office sa iba’t ibang bahagi ng Pilipinas at maaaring maging venue ito para sa mga copyright related activities.
Sana rin ay mayroong ilabas na compilation ng best practices sa copyright at IP para sa ating publishing industry ang NBDB.
Magandang proyekto ang copyright clinic na inyong inumpisahan. Nawa’y gawin itong mainstay na proyekto sa inyong tanggapan. Maganda rin na gawin na lamang itong online para mas madaling mailapit sa inyo ang copyright-related issues ng mga manunulat mula sa iba pang rehiyon sa Pilipinas.
Q. Anong genre o literary piece ang pinakanatatakot kang isulat?
A. Historical! Pangarap kong makapagsulat ng isang historical novel. Pero alam ko ring massive research ang gagawin ko para mabuo ito. ibig sabihin, kailangan kong paghandaan ito physically, mentally at financially, haha!
Maraming salamat sa interbyu na ito. Napakahirap ng mga tanong! Pero marami din akong natutuhan sa aking sarili bilang isang manunulat at copyright advocate. Maraming-maraming salamat, Debbie, at sa NBDB, lalo na kay Mam Ciela. Karangalan ko at ni Karagatan ang makapaglingkod para sa panitikan, para sa bayan!
Q. Kung hindi ka naging isang manunulat, ano sa palagay mo ang karera o trabahong pinasok mo na makapagpapaligaya rin sa ‘yo?
A. Mahirap sagutin itong tanong na ito. Kasi mula nang mapasok ako sa publishing industry natin, hindi ko na ma-imagine ang sarili ko na nagtatrabaho sa labas nito.
Pero sige, sasagutin ko na rin ang tanong, siguro NGO worker ako ngayon. Mahalaga sa akin ang trabaho o gawain na nakakatulong sa kapwa. Siguro nga hindi malaki ang kita o ang sahod dito. Pero sanay naman ako sa hirap kaya palagay ko, kayang-kaya kong gampanan ito.
Q. Para sa iyo, ano ang best part ng pagiging isang manunulat?
A. Sa proseso? Siyempre, iyong makatapos. Iyong panahon na maisasantabi mo na ang isang tapos na akda!
The best part din para sa akin ay iyong nakakatanggap ako ng feedback mula sa mambabasa. Minsan kasi, very suprising. Kumbaga, hindi ko inaasahan na ganito o ganyan ang impact sa kanila ng isinulat ko. Ang init sa puso kapag ang punto ng feedback nila ay nagiging tinig ka ng kanilang isip at saloobin sa isang yugto ng buhay nila.
May sumulat sa akin na isang babaeng Maranao! Relate na relate daw siya sa akin. May sumulat na rin sa akin na graduate student sa Europe. Naiyak daw siya sa park (kung saan niya binabasa ang isa sa aking mga libro) dahil bigla raw niyang naalala ang Divisoria. May nakilala na rin akong estudyante na nakaranas ng harassment noong bata siya. At pinapatatag lang daw niya ang kanyang sarili all along, kaya noong mabasa niya ang isang libro ko, para daw siyang nakatagpo ng isang kaibigan. May sumulat na rin sa akin na solo parent at dahil daw sa mga ibinahagi ko ay nagbalik ang tiwala niya sa pag-ibig. May kaibigan din ako na nagsabing pagkabasa raw ng kaibigan niya sa isa kong aklat, nagkalakas-loob itong makipaghiwalay sa asawa. Finally.
Hindi ba’t nakakapag-init ng puso ang mga ganitong feedback?
Worth it ang ilang gabi, linggo, buwan at taon ng pagsusulat na napakasolitaryong gawain.
Q. Ano ang worst part ng pagiging isang manunulat?
A. Marami! Haha! Eto:
1. Maliit ang kita, hindi nagbabago ang rate mula noon hanggang ngayon.
2. Ay, iyong nadedehado ka sa mga business deal.
3. Kapag nakikita mo kung paanong napapagsamantalahan ng iba ang kapwa mo manunulat.
4. Nafu-frustrate din ako dahil napakahirap i-unite ang mga manunulat dito sa ating bansa.
5. Naikukumpara ka sa foreign writers, haha! Siyempre, lahat naman iyan may strengths at weaknesses. Ang local writers din, meron. Magkaiba lagi sila ng ino-offer kaya sana ang mga mambabasa, tingnan ang dalawang uri ng manunulat na ito bilang bahagi ng diversity. Huwag pagkumparahin! Sa unang sipat, they will always be better than us. Pero huwag sanang matigil sa unang pagsipat ang ating mga mambabasa.
6. Kapag hindi natutuloy na maisalibro ang mga akda mo.
Q. Ano sa tingin mo ang mga pangunahing hamon na kinahaharap ng mga Filipinong manunulat ngayon, lalo na ng humor writers?
A. Hindi sineseryoso ang humor writers, haha! Kasi nga, humor ang paraan nila ng pagpapahayag ng mga ideya.
Kapag nabansagan kang humor writer, laging tungkol sa humor ang paksa ng mga itatanong sa iyo. Nalilimutan na ang ibang aspekto ng pagsusulat mo, samantalang ang humor, katulad ng sinabi ko sa ikalawang pangungusap, paraan lang iyan ng pagpapahayag. Puwede pang sipatin ang mga paksa ng isang humor writer, puwede ring sipatin kung ano ang pinagtatawanan nito, ano ang background niya, ano ang merit ng kanyang isinusulat, kumusta ba ang quality ng wika ng kanyang akda, kumusta ba ang silbi ng isinusulat niya sa kanyang lipunan at panahon, at marami pang iba.
Isa pa palang challenge ay bihira kang maikonsidera para sa mas mabibigat na mga proyekto sa pagsusulat. Akala nga kasi ng marami, kapag humor writer ka, hindi mo kaya ang mabibigat o seryosong proyekto.
Q. Ano naman para sa iyo ang mga pangunahing hamon na kinahaharap ng mga babae sa ating bansa ngayon?
A. Ang mga bading! Kaagaw pa sila sa tunay na mhin. Hahaha, joke lang.
Babae? Generally? I mean, hindi babaeng manunulat?
Palagay ko, problema o hamon para sa babae ang weak men. Napakarami niyan sa henerasyon ngayon, at dadami pa siya in the future. May nadaluhan ako noon, isang seminar tungkol sa education at sabi roon, pataas nang pataas ang percentage ng drop out ng mga lalaking estudyante sa basic education. Ibig sabihin, ang mga lalaking estudyanteng ito ay magiging adult in the future. Ang mga counterpart nila, edukadong mga babae, mas advance pagdating sa education at malamang sa career at trabaho.
So sa future siguro, nariyan na ang career women, mas matatalino at may leadership skills, tapos ang ka-partner nila sa buhay ay hindi nila kapantay pagdating sa career, sa intelligence at sa leadership skills. In short, baka may tendency na maging pabigat sa kababaihan ang ganitong lalaki. Isang henerasyon ng ganitong lalaki.
Challenge din para sa babae ang mga trabahong physically at mentally intensive. Halimbawa, cashier sa mga grocery. Puro babae lang ang tinatanggap dito. Okey nga na mas maraming trabaho ang available sa babae, pero ang problema kasi rito, ginagawa nilang package deal ang iisang trabaho kaya nagiging physically exhausting ito para sa babaeng manggagawa. Noon, ang cashier (na babae) ay taga-compute lang ng pinamili ng customer. Nakakaupo pa siya, provided ang upuan. Minimal pa ang pagod, mentally intensive lang kasi kailangang sipatin nang maigi ang pera, bilangin ito at magsukli nang tama. Pero ngayon, hindi lang cashier ang mga cashier. Ginagawa na rin siyang bagger! Ini-scan niya isa-isa ang items. Siya na rin ang naglalagay ng items sa mga paper o plastic bag! Isasara pa niya ang paper o plastic bag at iaabot pa sa customer. Kung walang customer ay nakakapagpahinga ba ang mga cashier? Hindi! Dahil sa isang major chain ng grocery, wala nang upuan ang mga cashier.
Dagdag pa, dahil babae ang mga cashier, kailangan nilang mag-make up, mag-ayos ng buhok, maghikaw at mag-stockings (pansinin ang mga cashier sa SM Department Store, Hypermart at mga katulad na establishment). At lahat ng ito ay dagdag na gastos at ipinapataw lang sa babaeng manggagawa tulad ng mga cashier.
Q. Sino sa mga manunulat na Filipino ang pinakatinitingala mo at bakit?
A. Naku, napakarami! Sa disiplina, si Sir Rio Alma. Dahil sa disiplina niya sa pagsusulat, napakarami niyang na-produce na aklat! Hinahangaan ko rin siya sa pagiging cultural organizer niya.
Sa disiplina rin, at sipag, ang yumaong si Rene O. Villanueva. Natagpuan ko sa kanya ang passion to express using words, at ang matinding hangarin na mabago ang pag-iisip ng kabataan sa pamamagitan ng malikhaing mga akda.
Si Mam Fanny Garcia, napaka-humble na manunulat. At very prolific din.
Sina Mam Luna Sicat-Cleto, Mam Mayette Bayuga, Mam Rebecca Anonuevo-Cunada, may lalim ang kanilang mga akda pero gagabayan ka ng mga salita nila para maabot mo ang lalim na iyon.
Q. Ano ang pinakapaborito mong salita sa Filipino?
A. Karagatan :)
Bata pa ay mahilig na ako sa dagat. Para sa akin, kambal ang dagat at ang paglubog ng araw. Lumaki kasi ako sa isang bahay na napakalapit sa Manila Bay. Halos tuwing hapon kong nasasaksihan ang sunset, kasama ang aking mga kalaro. Natuto rin akong maglangoy nang mag-isa noong maliit pa ako. Kaya hindi ako takot lumusong sa tubig.
Noong malaki na ako’t nag-aaral ng Malikhaing Pagsulat sa pamantasan, natuwa ako nang malaman kong ang karagatan ay isang lumang anyo rin ng poetic contest sa Pilipinas. (Na sinasambit kapag may... patay. Nge!) Noong panahon na iyon, nahilig akong sumulat ng tula.
Anyway, ang napangasawa ko ay takot naman sa dagat, pero fascinated siya rito. Ang una nga niyang kumpanya ay pinangalanan niyang Balangay Multi-media Productions, hango sa salitang balangay na katawagan sa sasakyang pandagat ng ating mga ninuno. May kinalaman pa rin sa dagat, di ba? Isang araw, mahigit isang taon mula nang ikasal kami, naisip niyang magandang ipangalan sa isang sanggol ang salitang karagatan. Sumang-ayon naman ako. Kaya, Karagatan ang pangalan ng una naming supling.
Q. Kung makakapag-imbento o makakapagpauso ka ng isang salita o termino, ano iyon at ano ang ibig sabihin nito?
A. Puwedeng to follow ? Hahaha! Pag-iisipan ko uli ang isasagot ko rito.
Q. Kilala ka rin bilang isang copyright advocate. Maaari mo bang ikuwento sa ‘min kung paano ka nagsimula sa adhikaing ito?
A. Opo, seryoso ako sa pagiging copyright advocate. Nakikita ko kasi na napakababa pa ng kamalayan ng mga creator sa Pilipinas tungkol sa mga karapatan nila sa kanilang likha.
Marahil, malaking tulong ang pagiging tibak ko noong nasa kolehiyo pa ako. Sumama ako sa mga rally, naging kasapi ako ng isang organisasyon na tumutulong sa mga magsasaka, aktibo ako sa mga outreach project sa loob at labas ng mga siyudad. Bata pa ay exposed na ako sa realidad. Andami talagang mahirap at hilahod na hilahod sila. Pero andami ring mayaman, at naliligo sila sa karangyaan.
Bago ako magtapos sa kolehiyo, nakapasok ako sa UP National Writers Workshop. Ginanap ito sa Baguio. Ang tema ng workshop ay Ang Manunulat bilang Manggagawa. Nang mga panahon na iyon, walang sumeryoso sa amin sa nasabing tema. Pero ngayong aktibo na ako sa publishing industry, nakita ko ang lahat ng kabuluhan ng pinagdaanan namin sa workshop na iyon sa pagsusulat at sa pagiging manggagawa ng manunulat.
Kung bayad o sahod ang pag-uusapan, parehong maliit. Check. Kung hirap ng trabaho ang pag-uusapan, parehong labor intensive, mental nga lang ang isa, at ang isa ay pisikal. Check. Kadalasang may kapitalistang namumuhunan at kumikita sa labor ng manggagawa, gayun din sa labor ng manunulat. Check. May hilahod na hilahod, (kadalasan ay manunulat/manggagawa) may naliligo sa karangyaan (kadalasan ay kapitalista). At marami pang pagkakatulad.
Noong 2010, pumasok ako sa Filipinas Copyright Licensing Society bilang Executive Officer for Membership. Ako ang nagre-recruit at nag-aasikaso sa membership ng mga manunulat, sa heirs nila (kung pumanaw na ang manunulat) at sa mga representative nila (sakaling mayroon). Doon ay lalo kong nalaman ang nakakaiyak na mga kuwento ng buhay-manunulat. Nalaman ko rin kung gaano kakonti ang alam nila sa kanilang mga karapatan sa sariling akda. Naglunsad kami ng information campaign tungkol sa copyright. Nakarating kami sa iba’t ibang educational at literary event sa Luzon, Visayas at Mindanao. At mas marami pa akong narinig na sad stories ng mga manunulat.
Taong 2012 nang umalis ako sa FILCOLS. Pero hindi na napalis sa akin ang matinding malasakit sa kapwa ko manunulat. Ngayon pa? Ngayong nauunawaan kong lalo ang dahilan ng kanilang mga problema (karamihan ay pinansiyal) at ang mga posibleng solusyon sa mga ito? Nagpatuloy ako sa pag-aaral ng copyright at intellectual property (IP) sa tulong ng FILCOLS at Intellectual Property of the Philippines (IPOPHL). Patuloy ako sa pagsasalita sa mga paaralan at pampanitikang okasyon hinggil sa copyright at buhay-manunulat sa wika at sa paraan na madaling maintindihan. Patuloy akong nagsusulat sa aking blog tungkol sa copyright at IP. Patuloy din ako sa pagtuligsa sa mga nakikita kong di makatarungan na copyright policies, lalo na sa mga writing contest.
Hindi mahirap para sa akin ang pagsabayin ang pagsusulat at ang pagiging copyright advocate. Nakakatulong ang dalawa sa isa’t isa.
Q. Gaano kahalaga para sa iyo ang maging bahagi ng Copyright Campaign na ito at maging isang “IP Champion” ng mga Filipino?
A. Malaki ang maitutulong nito sa aking advocacy hinggil sa copyright para sa manunulat dahil mas malawak ang Copyright Campaign na ito kaysa sa kaya kong maabot bilang isang indibidwal na manunulat. Kasi hindi lamang manunulat ang maaabot ng Copyright Campaign natin kundi pati na ang mga guro na dapat ding matuto tungkol sa mga karapatan ng mga manunulat, mga manunulat na kanilang ipinapabasa sa mga estudyante.
Sa pamamagitan ng campaign na ito, lalo pang mapapatatag ang kultura ng paggalang sa mga gumagawa at pinagmumulan ng isang akda, lalong-lalo na sa loob ng akademya. Kung ganap nang matatag ang ganitong kultura, sigurado akong mas marami ang maeengganyo na pasukin ang publishing industry at lumikha ng mas marami pang akda para sa kapwa Filipino.
At para sila makalikha ng akda, kailangan nilang magbasa.
In short, makakatulong at mahalaga ang Copyright Campaign na ito sa tulad kong copyright advocate at writer dahil mapaparami nito ang responsableng mambabasa at manlilikha/manunulat.
Q. Sa tingin mo, paano magiging matibay o epektibo ang pagsulong ng Copyright Campaign na ito?
A. Kailangang may isang programa ang campaign na nakapokus lamang sa bata. As in elementary students. Pag maagang naitanim ang paggalang sa copyright at IP para sa ating mga aklat, mas receptive sila sa mga ideya tungkol sa mga ito habang sila ay lumalaki.
Maaaring dagdagan ang bookmaking workshops for kids at isama sa gagawin ng mga bata ay ang copyright page kung saan isusulat ng mga bata ang pangalan nila sa tabi ng copyright symbol. Mahalagang may magpaliwanag ng kahulugan nito sa kanila.
Maglabas ng campaign materials (written, audio-video, etc.) na ang target readers ay bata.
Makipag-ugnayan sa iba pang government agency para mas mapatatag ang network at makatipid sa gastusin para sa copyright campaign. Nariyan ang Commission on Indigenous Peoples (dahil marami pang intellectual property mula sa sektor na ito ang hindi nailalabas at nabibigyang-pansin), Cultural Center of the Philippines (mayroon silang outreach projects tungkol sa kultura, maaaring ipasok ang copyright dito), National Commission for Culture and the Arts (lahat ng sub-committee ay may network sa iba’t ibang rehiyon sa Pilipinas) at IPOPHL (na siyang may technical expertise sa paksang copyright at IP). Mayroon silang mga satellite office sa iba’t ibang bahagi ng Pilipinas at maaaring maging venue ito para sa mga copyright related activities.
Sana rin ay mayroong ilabas na compilation ng best practices sa copyright at IP para sa ating publishing industry ang NBDB.
Magandang proyekto ang copyright clinic na inyong inumpisahan. Nawa’y gawin itong mainstay na proyekto sa inyong tanggapan. Maganda rin na gawin na lamang itong online para mas madaling mailapit sa inyo ang copyright-related issues ng mga manunulat mula sa iba pang rehiyon sa Pilipinas.
Q. Anong genre o literary piece ang pinakanatatakot kang isulat?
A. Historical! Pangarap kong makapagsulat ng isang historical novel. Pero alam ko ring massive research ang gagawin ko para mabuo ito. ibig sabihin, kailangan kong paghandaan ito physically, mentally at financially, haha!
Maraming salamat sa interbyu na ito. Napakahirap ng mga tanong! Pero marami din akong natutuhan sa aking sarili bilang isang manunulat at copyright advocate. Maraming-maraming salamat, Debbie, at sa NBDB, lalo na kay Mam Ciela. Karangalan ko at ni Karagatan ang makapaglingkod para sa panitikan, para sa bayan!
April 16, 2015
Kada Larga, Mangumusta (Tula)
Kada larga, mangumusta.
"Hi, gulong! Hello, makina!"
Reminder ni Mama Mia
Na dating namamasada.
-Beverly Wico Siy
Ang tulang ito ay isang dalit. Ang dalit ay isang katutubong anyo ng tula sa Pilipinas. Binubuo ito ng walong pantig kada taludtod at apat na taludtod kada saknong. Ito ay may isahang tugmaan.
"Hi, gulong! Hello, makina!"
Reminder ni Mama Mia
Na dating namamasada.
-Beverly Wico Siy
Ang tulang ito ay isang dalit. Ang dalit ay isang katutubong anyo ng tula sa Pilipinas. Binubuo ito ng walong pantig kada taludtod at apat na taludtod kada saknong. Ito ay may isahang tugmaan.
Bebang Siy's Blog
- Bebang Siy's profile
- 136 followers
Bebang Siy isn't a Goodreads Author
(yet),
but they
do have a blog,
so here are some recent posts imported from
their feed.
