Ανδρέας Καπανδρέου's Blog, page 47

Στιγμές σιωπής: ποίηση Φοίβου Ρ. Γάβρη

Η ποιητική συλλογή του Φοίβου Γάβρη με τίτλο Στιγμές σιωπής, είναι χωρισμένη σε τρείς ενότητες.

Α’ Ενότητα: Λευκωσία πέτρινη πολιτεία, Β’ Ενότητα: Πέτρινος κήπος και Γ’ Ενότητα: Ρένος και Ερατώ.

Τα ποιήματα της πρώτης ενότητας είναι αφιερωμένα στην πόλη που ζει ο ποιητής, τη Λευκωσία αλλά και σε ολόκληρη την πολιτεία – Κράτος, την Κύπρο. Εδώ ο Γάβρης με αγάπη αλλά και σκληρότητα στηλιτεύει τα κακώς κείμενα και τις νοοτροπίες που βιώνει.

Η δεύτερη ενότητα είναι  πιο προσωπική. Από τα ποιήματα της συγκεκριμένης ενότητας αναβλύζουν ο έρωτας, η μοναξιά αλλά και προσωπικές σκέψεις και προβληματισμοί του ποιητή, κάποιοι με κοινονικοπολιτικές προεκτάσεις.

Η τρίτη ενότητα είναι αφιερωμένη στα παιδιά του Φοίβου Γάβρη, Ρένο και Ερατώ. Αποτελείται από δύο ποιήματα αφιερωμένα στο κάθε παιδί.

Από το ποίημα που αφιερώνει στον γιο του Ρένο και την συνομιλία που έχει μαζί του μέσω των στίχων επιλέγω το πιο κάτω απόσπασμα:

Θα σου μιλήσω για τη Μάνα μας Ελλάδα

για τη ζωή της που διηγώντας την θα κλαις

για την ψυχή της που είναι άσβεστη λαμπάδα…

Έλληνας είναι… κι όπου πας αυτό να λες.

 

ΘΑΝΑΤΟΣ ΑΓΝΩΣΤΟΥ

…Σταγόνα βροχής στο παράθυρο,

 

που κύλησε γοργά και έχει φύγει. . .

 

ΤΥΨΕΙΣ

Πάντα έτσι γινόταν

κι όλο έτσι θα γίνεται,

 

να 'ναι μέρος οι τύψεις, του δικού μου προβλήματος. . .

 

Όταν πέφτει η νύχτα

το μυαλό μου, ο ένοχος,

 

να γυρνάει, άθελά του, στη σκηνή του εγκλήματος. . .

Γάβρης, Φοίβος Ρ. Στιγμές σιωπής: ποιήματα. Λευκωσία : Εκδόσεις Αιγαίον, 2012.

Queen's Gambit (Γκαμπί της Βασίλισσας): το βιβλίο και η σειρά

Queen's Gambit (Γκαμπί της Βασίλισσας), στη σκακιστική ορολογία, ονομάζεται η κίνηση κατά την οποία ο παίκτης ξεκινά το παιχνίδι βγάζοντας μπροστά το πιόνι που βρίσκεται μπροστά από τη Βασίλισσα. Στόχος της κίνησης είναι να αποκτήσει πλεονέκτημα στο κέντρο της σκακιέρας.

Τον τίτλο (Queen's Gambit) έχει και το μυθιστόρημα του Αμερικανού συγγραφέα Γουόλτερ Τέβις (Walter Tevis), το οποίο κυκλοφόρησε το 1983. Το 2020, το Netflix  μετέφερε το μυθιστόρημα του Tevis την τηλεόραση, σε μια μίνι σειρά εφτά επεισοδίων. 

Η υπόθεση του βιβλίου (και της σειράς) διαδραματίζεται στην Αμερική των δεκαετιών 1950 και 1960 και ακολουθεί τη ζωή μιας φανταστικής ηρωίδας, της Ελίζαμπεθ (Μπεθ) Χάρμον η οποία μένει ορφανή σε μικρή ηλικία. Στο ορφανοτροφείο, όπου καταλήγει, ένας επιστάτης τη μαθαίνει σκάκι, ένα παιχνίδι το οποίο τη γοητεύει και το οποίο αρχίζει να μελετά. Στην πορεία η Μπεθ ανακαλύπτει ότι έχει σπάνιο ταλέντο στο σκάκι και αρχίζει να λαμβάνει μέρος σε διάφορα τουρνουά, αρχικά τοπικά και αργότερα διεθνή.

Το γεγονός ότι, ειδικά εκείνη την εποχή, ελάχιστες γυναίκες ασχολούνταν με
το σκάκι προκαλούσε ιδιαίτερη εντύπωση και ποικίλές αντιδράσεις. Το μυθιστόρημα εποχής, κατάφερε να μεταφέρει στην τηλεόραση το Netflix, μέσα από υπέροχα ατμοσφαιρικές εικόνες. H προσωπική ζωή της πρωταγωνίστριας, το ταλέντο της αλλά και ο εθισμός της στα χάπια συνθέτουν μια πολύ ενδιαφέρουσα πλοκή που κρατά σε ενδιαφέρον τον αναγνώστη (ή αντίστοιχα τον τηλεθεατή) μέχρι το τέλος.

Ειδικά η σειρά, έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής και δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι έφερε ξανά το σκάκι στην μόδα. Η Μπεθ έγινε το πρότυπο πολλών κοριτσιών που ξεκίνησαν να ενδιαφέρονται για το σκάκι, ενώ το ενδιαφέρον για το συγκεκριμένο παιχνίδι, φανερώνουν επίσης, η κατακόρυφη αύξηση των αναζητήσεων για το σκάκι στο διαδίκτυο, η αύξηση ζήτησης βιβλίων για αυτό, καθώς και η αύξηση εγγραφών νέων μελών σε σκακιστικές λέσχες.

Στη σειρά η οποία είναι σε σκηνοθεσία του Scott Frank, πρωταγωνιστεί η χαρισματική Anya Taylor-Joy.

 Από το τρέιλερ της σειράς

Λογοτεχνικό περιοδικό ΟΛΚή

Ένα νέο λογοτεχνικό περιοδικό εμφανίστηκε στην κυπριακή λογοτεχνική σκηνή. Πρόκειται για το περιοδικό ΟΛΚή, ο τίτλος του οποίου αποτελεί λογοπαίγνιο του ονόματος του Ομίλου που το εκδίδει (ΟΛΚ = Όμιλος Λογοτεχνίας και Κριτικής). Η Ολκή, βέβαια, στην ελληνική γλώσσα υποδηλώνει  και την ικανότητα, την αξία, αλλά και την έλξη, τη δύναμη της έλξης, τη ροπή, το βάρος, παραπέμποντας στη δυναμική που το περιοδικό θέλει να δώσει στην λογοτεχνία, την κριτικής σκέψη και τον πολιτισμό.  

Το περιοδικό θα είναι ετήσιο και το πρώτο τεύχος που κυκλοφόρησε τον Απρίλιο του 2021, περιλαμβάνει 52 πρωτότυπες/αδημοσίευτες συνεργασίες των μελών του Ο.Λ.Κ.

Οι θεματικές που καλύπτει είναι αυτές της ποίησης, της πεζογραφίας, της μελέτης, του δοκιμίου και της βιβλιοκρισίας. Το πρώτο τεύχος περιλαμβάνει, επίσης, συνέντευξη του γνωστού πεζογράφου Ανδρέα Ονουφρίου.

Το όμορφο εξώφυλλο του πρώτου τεύχους απεικονίζεται το αρχαίο σταυροειδές αγαλματίδιο του Πωμού, μέσα από το οποίο πετούν μέλισσες, το φιλοτέχνησε η Μαρία Χατζηττοφή-Χαριτωνίδου ενώ την επιμέλεια έκαναν οι Λεωνίδας Γαλάζης, Κυριάκος Ιωάννου, και Αντρέας Τίφας.

Από τον πρόλογο του περιοδικού:

«Με το ανά χείρας πρώτο τεύχος του ετήσιου δελτίου μας εγκαινιάζουμε μια συλλογική προσπάθεια, κύριο γνώρισμα της οποίας είναι η πολυφωνία και η αποδοχή της διαφορετικότητας, ως πηγή δυναμικής για την κατάθεση της δικής μας σεμνής συνεισφοράς στο πολιτιστικό γίγνεσθαι του τόπου μας, χωρίς να αγνοούμε τις μείζονες προκλήσεις με τις οποίες είναι αντιμέτωπη η οικουμένη στον 21ο αιώνα».

Τέλος, τονίζεται από τη συντακτική ομάδα: «Στις όποιες δυσκολίες αντιμετωπίζουμε ως πολίτες της ημικατεχόμενης Κύπρου, καθώς και ως πολίτες της οικουμένης, που σκληρά δοκιμάζεται από την πανδημία του κορωνοϊού, το περιβαλλοντικό πρόβλημα, την πείνα, τους πολέμους και από πολλά άλλα δεινά, αντιτάσσουμε την πολιτιστική δημιουργία, ως ασπίδα και ως καταφυγή, καθώς και ως έκφραση της συλλογικότητας, σε μιαν εποχή ιδιώτευσης, απομόνωσης και απόγνωσης».

Το πρώτο τεύχος της ΟΛΚής, έχω την τιμή να φιλοξενεί και ένα δικό μου ποίημα με τίτλο «Υπαρξιακό».

Τα περιεχόμενα του πρώτου τεύχους:

Όσοι/-ες ενδιαφέρονται να προμηθευτούν το περιοδικό, μπορούν να απευθύνονται στο Δ.Σ. του Ο.Λ.Κ., μέσω ειδικής φόρμας που είναι προσβάσιμη στον σύνδεσμο https://forms.gle/r6gLjf4hSjMuDaEE6

 

Το αγόρι με τη βαλίτσα (θεατρικό έργο)

«Το αγόρι με τη βαλίτσα» (Boy with a suitcase) είναι ο τίτλος του επίκαιρου παιδικού θεατρικού έργου που έγραψε ο Βρετανός Μάικ Κένι (Mike Kenny).

Πρόκειται για την ιστορία ενός μικρού αγοριού, του Ναζ, ο οποίος προσπαθεί να διαφύγει από την εμπόλεμη ζώνη όπου ζει κάπου σε μια χώρα της Μέσης Ανατολής και να μεταβεί στο Λονδίνο για μια καλύτερη ζωή.

Οι γονείς του δεν έχουν αρκετά χρήματα για να ταξιδέψουν μαζί του και έτσι στέλνουν μόνο του το αγόρι σε ένα μακρινό και επικίνδυνο ταξίδι. Στο ταξίδι αυτό ο Ναζ συναντά την Κρίσια η οποία επίσης προσπαθεί να διαφύγει στο Λονδίνο.

Το θεατρικό μεταφράστηκε στα ελληνικά από την Ξένια Καλογεροπούλου.

Η περιγραφή από την ελληνική έκδοση του Πατάκη:

Ένα αγόρι ονειρεύεται παραμυθένια ταξίδια σαν του Σεβάχ του θαλασσινού. Το ταξίδι όμως που μας αφηγείται είναι πολύ διαφορετικό. Φεύγοντας από το χωριό του που βομβαρδίζεται, ο μικρός Ναζ διασχίζει ολομόναχος ερήμους, χιονισμένα βουνά και αφρισμένες θάλασσες, ώσπου να φτάσει στο Βερολίνο [αντί στο Λονδίνο], όπου θα βρει επιτέλους τον μεγαλύτερο αδερφό του. Μέσα από το παιδικό του βλέμμα παρακολουθούμε μια συγκινητική αλλά και συχνά διασκεδαστική ιστορία.
Το βιβλίο είναι διασκευή της Ξένιας Καλογεροπούλου από το ομώνυμο θεατρικό έργο του Μάικ Κένι.

Το έργο ανέβηκε σε πολλές παραστάσεις σε όλο τον κόσμο.

Πρόσφατα είχα την τύχη να το παρακολουθήσω στην Λευκωσία από την εφηβική θεατρική ομάδα Κιμωλία και παρόλο που γνώριζα το έργο και το είχα παρακολουθήσει σε δύο άλλες παραστάσεις στο παρελθόν, ομολογώ ότι το απόλαυσα και στο τέλος συγκινήθηκα πολύ. Τόσο η σκηνοθεσία της Έφης Χαραλάμπους όσο και η θεατρική ερμηνεία των 9 κοριτσιών ήταν συγκλονιστικές και επιβεβαιώνουν την καταπληκτική δουλειά που γίνεται στην Κιμωλία.

Δεκατέσσερις ημέρες στην αρχαία Ελλάδα, του Ελευθέριου Πλουτάρχου

Στο βιβλίο «Δεκατέσσερις ημέρες στην αρχαία Ελλάδα», ο συγγραφέας του, δάσκαλος στο επάγγελμα, Ελευθέριος Πλουτάρχου, προσπαθεί μέσα από μια φανταστική ιστορία να δώσει στα παιδιά και σε κάθε ενδιαφερόμενο τη συνοπτική ιστορία της αρχαίας Ελλάδας.

Σε ένα ταξίδι που ξεκινά από τη σύγχρονη εποχή και την Κύπρο, συνεχίζεται μέσω ενός παιδικού ονείρου στις αρχαίες πόλεις της Σπάρτης, της Αθήνας, της Θήβας, στην Μακεδονία και την Ήπειρο. Ο μικρός ήρωας με τον κολλητό του, μπλέκονται στην καθημερινότητα της κάθε περιοχής και μαθαίνουν για την ιστορία της, ενώ κάποιες φορές γίνονται και μάρτυρες μεγάλων ιστορικών γεγονότων.

Περιγραφή του βιβλίου

Μια μέρα που προετοίμαζα ένα μάθημα Ιστορίας μου ήρθε η ιδέα να γράψω ένα βιβλίο με ήρωα τον Λεωνίδα. Ένα δεκάχρονο παιδί που «ερωτεύτηκε» την ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας και κατάφερε να ταξιδέψει, με τον δικό του παράξενο και φανταστικό τρόπο, μαζί με τον καλύτερό του φίλο Περικλή, για δεκατέσσερις μέρες πίσω στον χρόνο. Μέσα από το λογοτεχνικό ύφος της αφήγησης, οι αναγνώστες ταξιδεύουν κι αυτοί ευχάριστα στα Γεωμετρικά, στα Αρχαϊκά, στα Κλασικά και στα Ελληνιστικά Χρόνια. Το βιβλίο απευθύνεται σε παιδιά και εφήβους που διδάσκονται αυτήν την ιστορική περίοδο στο σχολείο, σε εκπαιδευτικούς που διδάσκουν το μάθημα της Ιστορίας και σε ανθρώπους κάθε ηλικίας που θέλουν να γνωρίσουν ή να θυμηθούν την ιστορία της Ελλάδας στα Αρχαία Χρόνια. «Λεωνίδα… Λεωνίδα…» ακούστηκε μια φωνή. Μια φωνή που δεν περίμενα ν’ ακούσω εκείνη… μα εκείνη ειδικά τη στιγμή. Σάστισα! Το σκοτάδι χάθηκε. Γυρίζω πίσω και τι να δω! Όχι, δεν είναι δυνατόν. Τρίβω τα μάτια μου. Δεν πίστευα αυτό που έβλεπα. Δεν το κρύβω ότι φοβήθηκα προς στιγμής. «Μα ποιος είσαι εσύ;» «Δε με κατάλαβες Λεωνίδα; Ο Περικλής είμαι». Κατάλαβα βέβαια τη φωνή του, αλλά ξαφνιάστηκα πολύ που τον είδα εκεί, έτσι μου ‘ρθε αυθόρμητα η απορία. Ήταν ντυμένος με παράξενα ρούχα, σαν μακριά φουστάνια και σαντάλια στα ποδάρια. Κοιτάζω τα δικά μου ρούχα και τι να δω! Κι αυτά παράξενα. Πού πήγε το τυχερό μου κίτρινο φανελάκι, το τζιν παντελόνι που μου ‘σφιγγε λίγο τη μέση, μιας και είχα παχύνει τελευταίως, όπως μου ‘λεγε η μαμά.

Πλουτάρχου, Ελευθέριος. Δεκατέσσερις μέρες στην αρχαία Ελλάδα. Λάρισα: Συμπαντικές Διαδρομές, 2021.

The Wolf of Wall Street (Ο Λύκος της Wall Street): το βιβλίο και η ταινία

The Wolf of Wall Street (Ο Λύκος της Wall Street) είναι η βιογραφική ιστορία του πρώην χρηματιστή Τζόρνταν Μπέλφορτ (Jordan Belfort) που κυκλοφόρησε σε βιβλίο το 2007.

Το 2013 η ιστορία μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο σε σκηνοθεσία του Μάρτιν Σκορσέζε (Martin Scorsese) με πρωταγωνιστή τον Λεονάρτο Ντι Κάπριο (Leonardo DiCaprio). Το σενάριο της ταινίας έγραψε ο Τέρενς Γουίντερ.

Ο Λύκος της Wall Street (αγγλικά: The Wolf of Wall Street) είναι αμερικανική βιογραφική κωμωδία εγκλήματος παραγωγής 2013, σε σκηνοθεσία Μάρτιν Σκορσέζε. Το σενάριο έγραψε ο Τέρενς Γουίντερ και είναι βασισμένο στα απομνημονεύματα του Τζόρνταν Μπέλφορτ.

Η βιογραφική ταινία η οποία εμπεριέχει και αρκετά στοιχεία μαύρης κωμωδίας, περιγράφει την περιπετειώδη  ζωή του Τζόρνταν Μπέλφορτ, ένός χρηματιστή της Νέας Υόρκης, ο οποίος δραστηριοποιείται στον τομέα της απάτης ασφαλειών και της διαφθοράς στη Γουόλ Στριτ τη δεκαετία του '90.

Η ταινία στην οποία συμμετέχουν επίσης οι Τζόνα Χιλ και Μάθιου Μακόναχι, απέσπασε κυρίως θετικά σχόλια από τους κριτικούς ενώ  Βραβεύτηκε με τη Χρυσή Σφαίρα Α' Ανδρικού Ρόλου - Κωμωδία/Μιούζικαλ για την ερμηνεία του Ντι Κάπριο. Έλαβε επίσης πέντε υποψηφιότητες για Όσκαρ, ανάμεσά τους και για Καλύτερη Ταινία.

Το τρέιλερ της ταινίας:

Το 2009 κυκλοφόρησε σε βιβλίο η συνέχεια της βιογραφικής ιστορίας του Τζόρνταν Μπέλφορτ με τίτλο Catching the Wolf of Wall Street. 

Στο πιο κάτω βίντεο ο πραγματικός 

Τζόρνταν Μπέλφορτ συνομιλεί με τον πράκτορα του FBI, Gregory Coleman που τον συνέλαβε στην πραγματικότητα.

Η ροζ θάλασσα με τις ροδακινιές και άλλα διηγήματα

Νίκα, Έλλη. Η ροζ θάλασσα με τις ροδακινιές και άλλα διηγήματα. Readnet Publications: Βόλος, 2021 [ebook]*

Το βιβλίο περιλαμβάνει επτά μικρά διηγήματα αναφερόμενα σε διάφορα γεγονότα που σημάδευσαν την Ελλάδα στον χρόνο.

Η ροζ θάλασσα με τις ροδακινιές. Ένα διήγημα που διαδραματίζεται στη Βέροια και ο τίτλος του είναι εμπνευσμένος από την ανθοφορία των ροδακινιών της περιοχής. Η ιστορία μιας νεαρής που έρχεται σε επαφή με το φάντασμα ενός κοριτσιού που έρχεται από το παρελθόν για να μοιραστεί μαζί της μια κοινή τραυματική εμπειρία που βίωσαν και οι δυο τους. Αυτήν του βιασμού.

Φεγγαράκι μου λαμπρό… Μια ιστορία από την εποχή της επανάστασης και του ξεσηκωμού των Ελλήνων, ο απόηχος της οποίας φτάνει μέχρι τις μέρες μας.

Το μονοπάτι. Στην ιστορία αυτή εμπλέκονται νεράιδες και μάγισσες, καλό συγκρούεται με το κακό και η ζωή έρχεται αντιμέτωπη με τον θάνατο.

Η θέα από το παράθυρο. Επηρεασμένη από την πανδημία και την καραντίνα την οποία βιώνουμε τον τελευταίο καιρό, η ιστορία αυτή μας θυμίζει ότι πρέπει να εκτιμούμε όσα έχουμε γύρω μας και δεν τους δίνουμε σημασία.

Έρωτας στη βεράντα. Μια σύγχρονη ρομαντική, ερωτική ιστορία, εμπνευσμένη και αυτή από την εποχή της καραντίνας και του Κορονοιού.

Γιατί;! Ένα διήγημα για την απώλεια και τον θάνατο αλλά και για τη ζωή που συνεχίζεται…

Το τάμα. Ένα αποκαλυπτικό γράμμα από το παρελθόν, μια ανεκπλήρωτη υπόσχεση, ένας μικρός θησαυρός και ένα τάμα που πρέπει να εκπληρώσει η εγγονή εις μνήμην της γιαγιάς της.

* Το βιβλίο μπορεί κάποιος να το εντοπίσει στην καινοτόμο ψηφιακή βιβλιοθήκη Rbooks, (https://rbooks.gr/).

Η σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας μέσα από 14 αναμνηστικά νομίσματα

HΕπιτροπή «Ελλάδα 2021» δημιούργησε μια μοναδική νομισματική συλλογή, μέσα από την οποία αποτυπώνεται η σύγχρονη ιστορία της Ελλάδος.

Συγκεκριμένα, με αφορμή την επέτειο 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση του 1821 η Επιτροπή σε συνεργασία με την Τράπεζα της Ελλάδος εξέδωσε μέσα στο έτος 2021 τα αναμνηστικά νομίσματα σε 3 θεματικές Κατηγορίες:

1.Τα πρώτα νομίσματα του Ελληνικού Κράτους

Δύο δι-μεταλλικά νομίσματα, ονομαστική αξίας 5 ευρώ, τα οποία απεικονίζουν τα δύο πρώτα νομίσματα του Ελληνικού Κράτους:

·         Τον Φοίνικα του 1828.

Ένα από τα πρώτα μέτρα που πήρε ο Καποδίστριας για να οργανώσει το νεοσύστατο Ελληνικό Κράτος και να τονίσει την ανεξάρτητη υπόστασή του ήταν η έκδοση εθνικού νομίσματος ώστε να αντικατασταθούν τα ξένα νομίσματα που χρησιμοποιούνταν στις συναλλαγές. Στις 29 Ιουλίου 1828 η Δ’ Εθνοσυνέλευση του Άργους καθιέρωσε το πρώτο νεοελληνικό νομισματικό σύστημα, με βασική μονάδα τον αργυρό “φοίνικα”, υποδιαιρούμενο σε 100 λεπτά. Στις 27 Ιουνίου 1829 κόπηκαν οι πρώτοι αργυροί “φοίνικες”, στην αυλή της οικίας του Καποδίστρια στην Αίγινα, υπό την επίβλεψη του Αλέξανδρου Κοντόσταυλου, με ένα μηχάνημα του 1530, το οποίο είχε αγοραστεί από τους Ιωαννίτες της Μάλτας. Τις πρώτες μήτρες χάραξε ο χρυσοχόος Χατζή – Γρηγόρης Πυροβολιστής. Το όνομα του νομίσματος προέρχεται από τον φοίνικα, το μυθικό πουλί που αναγεννάται από τις στάχτες του, και συμβολίζει την αναγέννηση της Ελλάδος. Στην πρόσθια όψη του αργυρού «φοίνικα» απεικονίζεται ο φοίνικας με απλωμένα τα φτερά να ατενίζει τον Σταυρό και τις ακτίνες του Αγίου Πνεύματος. Η παράσταση περιβάλλεται από την κυκλική επιγραφή «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ». Κάτω διακρίνονται τα γράμματα «αωκα’» που αντιστοιχούν στο έτος 1821. Στην οπίσθια όψη του «φοίνικα», η οποία αναπαριστάνεται στην πρόσθια όψη του παρόντος νομίσματος αναγράφεται η ονομαστική αξία του νομίσματος («1 ΦΟΙΝΙΞ») μέσα σε στεφάνι που σχηματίζεται από δύο κλαδιά, δάφνης και ελιάς και περιμετρικά εμφανίζεται η επιγραφή «ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ Ι.Α. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ». Στο κάτω μέρος είναι χαραγμένο ως έτος κοπής το 1828, χρονολογία καθιέρωσης του νομίσματος.

 

·         Tην πρώτη δραχμή του 1832.

Με το Βασιλικό Διάταγμα του Όθωνα της 8ης Φεβρουαρίου 1833, ο φοίνικας αντικαταστάθηκε από την δραχμή και τον Αύγουστο του 1833 απαγορεύτηκε ρητά η αποδοχή τούρκικων νομισμάτων από τα δημόσια ταμεία. Με το ίδιο διάταγμα, τα νέα νομίσματα διαιρέθηκαν σε τρεις κατηγορίες: αργυρά, χρυσά και χάλκινα. Παράλληλα, η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε από το Ναύπλιο στην Αθήνα για να γίνει η συμβολική σύνδεση με το ένδοξο αρχαίο παρελθόν. Το Βασιλικό Νομισματοκοπείο Αθηνών εγκαινιάστηκε το 1836, αλλά ως το 1841 εκεί κόβονταν μόνο χάλκινες υποδιαιρέσεις της δραχμής. Η κοπή αργυρών νομισμάτων άρχισε το 1842. Σε χρυσό κόπηκαν μόνο οι μεγάλες αξίες των 20 και 40 δραχμών και σε περιορισμένη έκδοση. Με το Βασιλικό Διάταγμα της 12ης Ιουλίου 1843, το αποκλειστικό δικαίωμα έκδοσης χαρτονομισμάτων δόθηκε στη νεοσυσταθείσα Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος η οποία διατήρησε το προνόμια αυτό έως το 1928, οπότε ιδρύθηκε η Τράπεζα της Ελλάδος.

Τα νομίσματα αποτελούνται από διμεταλλικό υλικό Cu Ni με ενδιάμεσο δακτύλιο από πολυμερές υλικό μπλε χρώματος. Τα διμεταλλικά νομίσματα διατίθενται μεμονωμένα σε συσκευασία Blister.

2. Οι επέκτασεις του Ελληνικού Κράτους

Οκτώ αργυρά νομίσματα, ονομαστικής αξίας 10 ευρώ, με τις επεκτάσεις της ελληνικής επικράτειας. Σε αυτά απεικονίζονται επιφανείς άντρες (και μια γυναίκα) που κατάγονται από τις συγκεκριμένες περιοχές αλλά δεν έζησαν απαραίτητα και την απελευθέρωσή τους

·         Το πρώτο ελληνικό κράτος (1830), απεικονίζεται ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.

Με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου της 3ης Φεβρουαρίου 1830, που υπογράφηκε από τη Μεγάλη Βρετανία, τη Γαλλία και τη Ρωσία, η Ελλάδα αναγνωρίστηκε ως ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος. Τα σύνορά της περιλάμβαναν την Πελοπόννησο, τα νησιά του Αργοσαρωνικού, τη Στερεά Ελλάδα (μέχρι τη συνοριακή γραμμή Σπερχειού-Αχελώου), την Εύβοια, τις Σποράδες και τις Κυκλάδες. Με τη Συνθήκη της Κωνσταντινουπόλεως (Ιούλιος 1832) η ελληνική επικράτεια επεκτάθηκε μέχρι τη γραμμή Αμβρακικού Παγασητικού, ενώ με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου του 1832 επιδικάστηκε στην Ελλάδα η περιοχή της Λαμίας. Στο νόμισμα εικονίζεται προσωπογραφία του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη (1770-1843), κορυφαίου στρατιωτικού ηγέτη της Ελληνικής Επανάστασης, που με τη στρατηγική ευφυΐα, την εμπειρία και τη διορατικότητά του συνέβαλε καθοριστικά σε σημαντικές νίκες των Ελλήνων (Δερβενάκια, Τριπολιτσά)

·         Τα Επτάνησα (1864), απεικονίζεται ο Ιωάννης Καποδίστριας.

Η ενσωμάτωση των Επτανήσων αποτέλεσε την πρώτη επέκταση των συνόρων του Ελληνικού Κράτους, τριάντα τέσσερα χρόνια μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του. Μετά από σχεδόν έξι αιώνες ενετικής κυριαρχίας, τα Επτάνησα βρέθηκαν διαδοχικά υπό γαλλικό, ρωσοτουρκικό (ως «Επτάνησος Πολιτεία») και εν τέλει βρετανικό έλεγχο (ως «Ηνωμένο Κράτος των Ιονίων Νήσων»). Οι Επτανήσιοι συνέδραμαν με ζήλο στον επαναστατικό αγώνα των Ελλήνων, παρά την αρχικά δυσμενή στάση της Μεγάλης Βρετανίας. Τα Επτάνησα παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα από τη Μεγάλη Βρετανία το 1864 επ’ ευκαιρία της στέψης του Βασιλέως Γεωργίου Α΄. Το νόμισμα απεικονίζει τον Ιωάννη Καποδίστρια (1776-1831), που γεννήθηκε στην Κέρκυρα και, μετά από λαμπρή σταδιοδρομία στην ευρωπαϊκή διπλωματική σκηνή, έγινε ο πρώτος Κυβερνήτης της νεοσύστατης Ελληνικής Πολιτείας και επιτέλεσε τεράστιο έργο στην προσπάθεια για οικοδόμηση θεσμών και δημιουργία σύγχρονου κράτους.

·         Η Θεσσαλία και η Άρτα (1881), απεικονίζεται ο Ρήγας Φεραίος-Βελεστινλής.

Η ενσωμάτωση της Θεσσαλίας και της περιοχής της Άρτας το 1881 υπήρξε προϊόν του Ρωσοτουρκικού Πολέμου του 1877-1878 και του Συνεδρίου του Βερολίνου που ακολούθησε. Σύμφωνα με τη συνθήκη που υπογράφηκε στις 20 Ιουνίου 1881 μεταξύ Ελλάδος και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, παραχωρήθηκε στην Ελλάδα η Θεσσαλία (πλην της Ελασσόνας) και από την Ήπειρο μόνο η περιοχή της Άρτας. Το νόμισμα φέρει προσωπογραφία του Ρήγα Φεραίου-Βελεστινλή (1757-1798), κορυφαίου εκπροσώπου του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, καταγόμενου από το Βελεστίνο της Θεσσαλίας (αρχαίες Φεραί). Αν και το όραμα του Ρήγα για ένα πολυεθνικό κράτος απαλλαγμένο από τον οθωμανικό δεσποτισμό δεν βρήκε ανταπόκριση, το επαναστατικό του κάλεσμα (ιδίως ο «Θούριός» του) και ο μαρτυρικός του θάνατος ενέπνευσαν τους υπόδουλους Έλληνες στον αγώνα τους για ελευθερία.

·         Η Ήπειρος (1913), απεικονίζεται ο Αθανάσιος Τσακάλωφ.

Αν και η Ήπειρος ανέδειξε το Σούλι, ένα από τα προπύργια της αντίστασης των Ελλήνων κατά των Οθωμανών, τελικά δεν συμπεριλήφθηκε στο πρώτο Ελληνικό Κράτος και απελευθερώθηκε με τους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-1913. Στο νόμισμα εικονίζεται ο Αθανάσιος Τσακάλωφ (1790- 1851), ένας από τους τρεις ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας. Γεννημένος στα Ιωάννινα, ο Τσακάλωφ μετέβη στο Παρίσι για σπουδές και στη συνέχεια στη Ρωσία, όπου γνωρίστηκε με τον Νικόλαο Σκουφά και τον Εμμανουήλ Ξάνθο. Μαζί ίδρυσαν στην Οδησσό το 1814 τη Φιλική Εταιρεία, η οποία συνετέλεσε τα μέγιστα στην προπαρασκευή της Επανάστασης. Ο Τσακάλωφ διαδραμάτισε κομβικό ρόλο στην ανάπτυξη της Φιλικής Εταιρείας και σε καίριες αποφάσεις της. Επίσης, πολέμησε στη διάρκεια της Επανάστασης και υπηρέτησε το νεοσύστατο κράτος με αυταπάρνηση και σεμνότητα.

·         Η Μακεδονία (1913), απεικονίζεται ο Παύλος Μελάς.

Η μεγαλύτερη επέκταση του Ελληνικού Κράτους ήλθε με την ενσωμάτωση της Μακεδονίας και των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913. Πριν από τους Βαλκανικούς Πολέμους η Μακεδονία, ακόμα υπό οθωμανική κυριαρχία, είχε γίνει το μήλο της έριδος μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας. Στο πλαίσιο αυτό αναπτύχθηκε ο Μακεδονικός Αγώνας, με συνεχείς συγκρούσεις μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων ανταρτών για τον έλεγχο των διαφιλονικούμενων περιοχών και της εθνικής συνείδησης των πληθυσμών τους. Το νόμισμα εικονίζει τον μακεδονομάχο Παύλο Μελά (1870-1904), αξιωματικό του Ελληνικού Στρατού, ο οποίος ανέλαβε την ηγεσία των Ελλήνων ανταρτών της περιοχής Καστοριάς-Μοναστηρίου. Ο ηρωικός του θάνατος σε συμπλοκή με οθωμανικό απόσπασμα τον κατέστησε σύμβολο του Μακεδονικού Αγώνα και ενέπνευσε πολλούς Έλληνες να ακολουθήσουν το παράδειγμά του.

·         Η Κρήτη (1913), απεικονίζεται ο Ελευθέριος Βενιζέλος.

Παρά τη συμμετοχή της στην Επανάσταση του 1821, η Κρήτη παρέμεινε υπό οθωμανική κυριαρχία. Μετά από σειρά αιματηρών εξεγέρσεων (1841, 1858, 1866-69 και 1895-98), η Κρήτη πέτυχε καθεστώς αυτονομίας το 1898 με Ύπατο Αρμοστή τον Πρίγκιπα Γεώργιο της Ελλάδος. Ο διακαής πόθος των Κρητών για ένωση με την Ελλάδα τελικά εκπληρώθηκε το 1913, μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους. Στο νόμισμα εικονίζεται προσωπογραφία του Ελευθερίου Βενιζέλου (1864-1936). Αφού αναδείχθηκε στην πολιτική σκηνή της Κρήτης με την επανάσταση του Θερίσου κατά της αρμοστείας του Πρίγκιπα Γεωργίου το 1905, ο Βενιζέλος κλήθηκε να αναλάβει πρωθυπουργός της Ελλάδος το 1910 μετά το κίνημα στο Γουδί. Υπήρξε μέγας μεταρρυθμιστής, καθώς και πρωτεργάτης των Βαλκανικών Πολέμων και της επέκτασης της Ελλάδος.

·         Η Θράκη (1920), απεικονίζεται ο Γεώργιος Βιζυηνός.

Η περιοχή της Θράκης ενσωματώθηκε στην Ελλάδα το 1920 μετά τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. O Γεώργιος Βιζυηνός (1849-1896), από τη Βιζύη της Θράκης, υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους λογοτέχνες του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους το 19ο αιώνα. Σπούδασε φιλολογία και φιλοσοφία στη Γερμανία, αλλά δεν κατάφερε να ακολουθήσει ακαδημαϊκή σταδιοδρομία στην Ελλάδα. Το έργο του, παρεξηγημένο στη διάρκεια της σύντομης ζωή του, περιλάμβανε τόσο ποίηση όσο και πεζογραφία. Τα μυθιστορήματά του, για τα οποία είναι περισσότερο γνωστός, είναι γραμμένα σε περίτεχνη καθαρεύουσα διανθισμένη με ζωντανούς διαλόγους στη δημοτική. Διακρίνονται για την ψυχογραφική τους δύναμη, τη δραματικότητα και την απροσδόκητη πλοκή τους, στοιχεία τελείως νέα για την κυριαρχούμενη από το ρομαντισμό ελληνική πεζογραφία, που καθιστούν τον Βιζυηνό μέγα ανανεωτή της νεοελληνικής λογοτεχνίας.

·         Τα Δωδεκάνησα (1947), απεικονίζεται η κυρά της Ρω (1947).

Τα Δωδεκάνησα αποτελούν την τελευταία επέκταση του εθνικού κορμού τον 20ό αιώνα. Αφού παρέμειναν υπό ιταλική κυριαρχία από το 1912, τελικά ενσωματώθηκαν στην Ελλάδα το 1947, μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Στο νόμισμα εικονίζεται η Δέσποινα Αχλαδιώτου (1890-1982), γνωστή ως «Κυρά της Ρω». Την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση από τη νησίδα Ρω των Δωδεκανήσων, όπου ήταν εγκατεστημένη από το 1924. Μέχρι το θάνατό της, ύψωνε την ελληνική σημαία στη Ρω κάθε πρωί και την υπέστελλε με τη δύση του ηλίου.

Τα νομίσματα είναι φτιαγμένα από ασήμι περιεκτικότητας 92,5%, η ποιότητα τύπωσης είναι επιμελημένης κοπής (proof), έχουν παραχθεί συνολικά 4.000 τεμάχια από το κάθε ένα και διατίθενται και ξεχωριστά σε ξύλινη συλλεκτική κασετίνα με το αντίστοιχο πιστοποιητικό.

3. Η εξέλιξη της ελληνικής σημαίας

Τέσσερα χρυσά νομίσματα, ονομαστικής αξίας 200 ευρώ, με την εξέλιξη της ελληνικής σημαίας.

·         Η σημαία της Φιλικής Εταιρείας του 1814.

Η Φιλική Εταιρεία ιδρύθηκε στην Οδησσό της Ρωσίας το 1814 από τρεις Έλληνες της διασποράς, τον Εμμανουήλ Ξάνθο, τον Νικόλαο Σκουφά και τον Αθανάσιο Τσακάλωφ. Σκοπός της Εταιρείας ήταν η απελευθέρωση του έθνους από τον οθωμανικό ζυγό και μέλη της υπήρξαν πολλοί από τους μετέπειτα πρωταγωνιστές της Επανάστασης. Η σημαία της Φιλικής Εταιρείας είναι από τις πρώτες σημαίες του επαναστατημένου έθνους και σχεδιάστηκε σύμφωνα με τις οδηγίες του Παλαιών Πατρών Γερμανού το Μάρτιο του 1821 για να διανεμηθεί στα στρατόπεδα των επαναστατών. Φέρει τα σύμβολα του «εφοδιαστικού» (διπλώματος) των «ιερέων» (βαθμός μύησης) της Εταιρείας. Στη βάση υπάρχει δεσμός με 16 στήλες, πιθανόν εμπνευσμένος από τις fasces της αρχαίας Ρώμης (ο αριθμός 16 είναι δυσερμήνευτος). Πάνω από το δεσμό υπάρχει σταυρός εντός κλάδων ελαίας και εκατέρωθεν του σταυρού εικονίζονται λογχοφόρες σημαίες που φέρουν τα γράμματα Η ΕΑ Η ΘΣ ( Ή Ελευθερία ή Θάνατος).

·         Η ελληνική σημαία του 1821.

Το πρώτο έτος της Ελληνικής Επανάστασης δεν υπήρχε ενιαία διοίκηση και οι κατά τόπους στρατιωτικές ομάδες χρησιμοποιούσαν η καθεμιά τη δική της σημαία. Χρησιμοποιήθηκαν σημαίες διαφόρων χρωμάτων με ποικίλα σύμβολα, όπως ο σταυρός, παραστάσεις στρατιωτικών αγίων, δικέφαλος αετός, καθώς και σύμβολα της Φιλικής Εταιρείας (άγκυρα, πτηνό που επιτίθεται σε φίδι, αντεστραμμένη ημισέληνος που δηλώνει την κατάλυση της οθωμανικής κυριαρχίας). Έφεραν επίσης φράσεις όπως «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ» και «Ή ΤΑΝ Ή ΕΠΙ ΤΑΣ». Η εικονιζόμενη σημαία του 1821 είναι πρόδρομος αυτής που καθιερώθηκε το 1822. Έχει λευκό εμβαδόν που διαιρείται σε τέσσερα ίσα μέρη από σταυρό κυανού χρώματος.

·         Η ελληνική σημαία του 1822.

Στις 20 Δεκεμβρίου 1821 με 16 Ιανουαρίου 1822 πραγματοποιήθηκε η Α´ Εθνοσυνέλευση των επαναστατημένων Ελλήνων στη Νέα Επίδαυρο (Πιάδα), η οποία ψήφισε το Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος, το πρώτο ελληνικό σύνταγμα. Οι παράγραφοι ρδ΄ και ρε΄ καθιέρωσαν το κυανούν και το λευκό ως χρώματα της σημαίας και ανέθεσαν στο Εκτελεστικό να προσδιορίσει τη μορφή της. Η επιλογή των χρωμάτων πιθανότατα συμβολίζει το γαλάζιο της θάλασσας και το λευκό των κυμάτων. Με την απόφαση αριθ. 540 της 15ης Μαρτίου 1822 του Εκτελεστικού ορίζεται ότι η σημαία των χερσαίων δυνάμεων έχει κυανούν εμβαδόν που διαιρείται σε τέσσερα ίσα μέρη από σταυρό λευκού χρώματος

·         Η σύγχρονη ελληνική σημαία του 1978.

Ο νόμος 851/1978 ορίζει τη μορφή της ελληνικής σημαίας που χρησιμοποιείται σήμερα. Η «γαλανόλευκη» αποτελείται από εννέα οριζόντιες λωρίδες ίσου πλάτους, εναλλάξ κυανές και λευκές, και το σύμβολο του σταυρού. Οι εννέα λωρίδες αντιστοιχούν στον αριθμό των συλλαβών της φράσης «Ελευθερία ή θάνατος» και στον αριθμό των γραμμάτων της λέξης «Ελευθερία». Η ελληνική σημαία εορτάζει και τιμάται στις 27 Οκτωβρίου, παραμονή της επετείου του ΟΧΙ.

Τα χρυσά νομίσματα είναι φτιαγμένα από χρυσό 22 καρατίων, η ποιότητα τύπωσης είναι επιμελημένης κοπής (proof) και έχουν παραχθεί 1.000 τεμάχια από το κάθε ένα. Διατίθενται ως τμήμα της πλήρους τρίπτυχης συλλογής του Νομισματικού Προγράμματος, ήτοι 4 χρυσά, 8 αργυρά και 2 διμεταλλικά νομίσματα.

 

Των νομισμάτων προηγήθηκε η κυκλοφορία του αναμνηστικού μεταλλίου «Προπομπός»

   Διαβάστε επίσης για την συνεισφορά των Κυπρίωνστην Ελληνική επανάσταση του 1821

 

Το πρώτο εμβόλιο, η ιστορία του εμβολιασμού και η μάχη κατά των επιδημιών και των πανδημιών

 του Δρ. Νικόλα Διέτη*

Πίνακας του Michael Sweerts (1652), που δείχνει την επιδημία της Αθήνας το 430 π.Χ. την οποία περιέγραψε ο Θουκυδίδης και η οποία θέρισε τον πληθυσμό της. Ιστορικοί πιστεύουν ότι ίσως πρόκειται για το βακτήριο Salmonella enterica.

Από την αρχή της ιστορίας της ανθρωπότητας μέχρι σήμερα, εκατοντάδες επιδημίες και πανδημίες έχουν θερίσει τον πλανήτη κατά καιρούς, φέρνοντας πόνο, θάνατο και καταστροφή. Επιτρέψτε μου να σας πω μια ιστορία που ίσως σας κάνει να δείτε το σήμερα με άλλο μάτι.

Βουβωνική Πανώλη (Μαύρος Θάνατος)

Η κυριότερη πανδημία που έχει αποτυπωθεί ίσως περισσότερο από οποιανδήποτε άλλη στην ιστορία, είναι αυτή της βουβωνικής πανώλης του μεσαίωνα. Ο λεγόμενος "Μαύρος Θάνατος". Από το όνομα καταλαβαίνεις περί τίνος πρόκειται.

Ίσως η καλύτερη αποτύπωσή του Μαύρου Θανάτου είναι ο καταπληκτικός πίνακας του Pieter Bruegel, το 1562, με τίτλο "Ο Θρίαμβος του Θανάτου", που κοσμεί το Μuseo del Prado στην Μαδρίτη. Εκφράζει τον θάνατο που προκάλεσε η βουβωνική πανώλη για 6 συνεχόμενα χρόνια (!), 1346-52.

O πίνακας του Bruegel δείχνει τον "στρατό" της βουβωνικής πανώλης, χιλιάδες σκελετοί με όπλα, να σκορπούν τον θάνατο στο διάβα τους, διαμελίζοντας τον κόσμο που τρέχει να κρυφτεί σε μια καταπακτή. Η λεπτομέρεια των σκηνών είναι ανατριχιαστική.

Για να αποτυπωθεί μια πανδημία με αυτόν τον τρόπο σε ένα έργο τέχνης, φανταστείτε τον θάνατο που έζησαν εκείνοι οι άνθρωποι από το μικρόβιο της πανώλης, το βακτήριο Yersinia Pestis, το οποίο μεταδιδόταν από μολυσμένα ποντίκια και ψύλλους και από κει σε ανθρώπους.

Η πανδημία της βουβωνικής πανώλης σκότωσε περίπου 200εκ ανθρώπους σε Ευρώπη, Ασία, Αφρική, εκ των οποίων 50εκ Ευρωπαίους (40% της τότε Ευρώπης). Και όμως, ο πλανήτης έζησε μια άλλη, πιο αργή, πιο μακροπρόθεσμη, πιο τραγική πανδημία, με δεκάδες επιδημικά κύματα στο διάβα της…

Η ευλογιά

Αυτή ήταν η μεταδοτική ασθένεια που θέρισε πολύ περισσότερους ανθρώπους κ από τον Μαύρο Θάνατο, και έχει καταγραφεί στην Ιστορία ως η πιο θανατηφόρα ασθένεια που πέρασε ποτέ από τον πλανήτη γη.

Η ευλογιά (smallpox) ήταν μια ύπουλη, θανατηφόρα κ πολύ μεταδοτική ασθένεια, που "έζησε" 40 αιώνες (!) αλλά με προέλευση απ' το 10.000 πΧ. Μόνο μέσα στον 20ο αιώνα που υπήρχαν καταγεγραμμένα δεδομένα, οι ιστορικοί και ανθρωπολόγοι υπολογίζουν ότι θέρισε 300-500 εκατομμύριά ανθρώπους.

Η ευλογιά δεν έβλεπε πλούσιους ή φτωχούς. Σκότωσε τον Φαραώ Ραμσή
V στην Αίγυπτο (φωτό), τον αυτοκράτορα Μάρκο Αουρέλιο της Ρώμης, τη Βασίλισσα Queen Mary II της Αγγλίας, τον Τσάρο Πέτρο ΙΙ της Ρωσίας, τον Βασιλιά Λούη 15ο της Γαλλίας και πολλούς άλλους ισχυρούς του κόσμου.

Υπολογίζεται ότι σκότωσε περισσότερους από όλους τους πολέμους, όλες τις πανδημίες και όλες τις φυσικές καταστροφές που έχουν καταγραφεί από την αρχή της ανθρωπότητας μέχρι σήμερα. Και όλα αυτά τα έκανε ένας ιός. Ο ιός της ευλογιάς, ο ιός Variola.

Ο ιός της ευλογιάς δεν μόλυνε ζώα, μόνο ανθρώπους. Μεταδιδόταν με υδροσταγονίδια ή μολυσμένες επιφάνειες. Δεν προκαλούσε ασυμπτωματική νόσο. Υπήρχαν δύο κύριες παραλλαγές, οι Variola Major και Minor. O πρώτος, πιο θανατηφόρος, είχε θνησιμότητα 30% αλλά πάνω από 60% σε παιδιά.

Ήταν μια βασανιστική νόσος, που δεν υπήρχε καμία βοήθεια εάν μολυνόσουν. Στην αρχή είχες συμπτώματα πυρετού, πονοκέφαλου, έμετου. Σε 3 ημέρες γέμιζες εξανθήματα στο πρόσωπο, στα άκρα και μετά σε όλο το σώμα. Μετά, έβγαιναν οι ουλές με πύο.

Μετά από 1-2 εβδομάδες απλά έπεφτε το δέρμα σου, αφήνοντας πληγές παντού, ενώ συχνά οδηγούσε και σε τύφλωση. Στα παιδιά προκαλούσε εγκαφαλίτιδα. Όσοι πέθαιναν, πέθαιναν από ακατάπαυστη αιμορραγία. Μια τραγική ασθένεια. Και μεταδοτική.

Πολλά τραγικά συμβάντα που έχουν στιγματίσει τον πλανήτη είναι συνδεδεμένα με την ευλογιά. Το 1518 ο Herman Cortes, μεταφέροντας εφόδια στις αποικίες των Ισπανών στην Κεντρική Αμερική, από την Αφρική, έφερε και την ευλογιά, κρυμμένη στα αμπάρια των πλοίων σε Αφρικανούς "δούλους".

Ο ιός Variola έκανε αυτό που δεν μπορούσαν να κάνουν οι Ισπανοί στρατιώτες επί δεκαετίες. Σκότωσε 15 εκατομμύριά Αζτέκους και εξάλειψε ολοκληρωτικά τον πληθυσμό των Ίνκας, δύο από τους πιο ιστορικούς κ θαυμαστούς πολιτισμούς που γνώρισε αυτός ο πλανήτης.

Ο ιός της ευλογιάς ήταν ο πρώτος ιός που χρησιμοποιήθηκε ως βιολογικό όπλο. Βρισκόμαστε στο 1764 στο "Νέο Κόσμο". Οι Βρετανοί με τους Γάλλους προσπαθούν να κατακτήσουν εδάφη, και εξοντώνουν τις διάφορες φυλές των Ινδιάνων που βρίσκονται στο διάβα τους.

Σε μια κλασσική ανταλλαγή "δώρων" μεταξύ Βρετανών και Ινδιάνων προσπαθώντας να τους πείσουν να μην πολεμήσουν, τους δίνουν και ρούχα και κουβέρτες μολυσμένα από ασθενείς με ευλογιά. Οι ανυποψίαστοι Ινδιάνοι μολύνονται και θερίζονται από την ασθένεια, καταθέτοντας τα όπλα.

Σε πίνακα του 1766, ο ζωγράφος Benjamin West δείχνει μια χαρακτηριστική σκηνή του 1764, όπου Βρετανοί στρατιώτες υπό τον μισθοφόρο Ελβετό Συνταγματάρχη Henrey Bouquet βρίσκονται σε συνάντηση εκεχειρίας με τους Ινδιάνους στις όχθες του ποταμού Muskingum.

Ο αρχηγός των Ινδιάνων δείχνει έξαλλος στον Bouquet ένα κομμάτι ύφασμα, κατηγορώντας τον ότι τους έδωσε μολυσμένα υφάσματα που σκότωσαν την φυλή του.. Πρόκειται για το πρώτο ιστορικό παράδειγμα χρησιμοποίησης της ευλογιάς ως βιολογικό όπλο.

Ο ιός της ευλογιάς υπολογίζεται ότι σκότωσε περίπου 1 δισεκατομμύριο ανθρώπους από την αρχή της εμφάνισής του (με θεωρητικές προσεγγίσεις). Είναι η αρχαιότερη, η συχνότερη, η μακροβιότερη και η πιο θανατηφόρα ασθένεια/επιδημία/πανδημία που έχει γνωρίσει ο πλανήτης.

Το πρώτο εμβόλιο στον κόσμο

Μέχρι που φτάνουμε στο 1790s, τριάντα χρόνια μετά, ένας νεαρός Βρετανός γιατρός από το μικρό Berkeley του Gloucestershire, ο Edward Jenner, ακούει κάποιες "περίεργες" ιστορίες κάποιων γαλακτοπωλισσών (γυναίκες που άρμεγαν αγελάδες για να πουλήσουν ή να μαγειρέψουν).

Οι ιστορίες αυτές είχαν σχέση με μια μεταδοτική ασθένεια παρόμοια με την ευλογιά, αλλά πολύ πιο ήπια, την δαμαλίαση (cowpox). Ο ιός της δαμαλίασης έμοιαζε πολύ με τον ιό της ευλογιάς, ήταν της ίδιας οικογένειας ιών, και περνούσε από τις αγελάδες στους ανθρώπους.

Κάποιες γαλακτοπώλισσες λοιπόν ισχυρίζονταν ότι "η ομορφιά τους ήταν ανίκητη ενάντια στην ευλογιά, αν και όχι ενάντια στην δαμαλίαση". Με λίγα λόγια έλεγαν ότι είχαν μολυνθεί από τον ιό της δαμαλίασης, αλλά δεν τους έπιανε ο ιός της ευλογιάς!

Αυτές οι ιστορίες κίνησαν την περιέργεια του Edward Jenner. Είναι δυνατόν να υπήρχε άνθρωπος που να μην μπορούσε να μολυνθεί από αυτόν τον δαίμονα, τον ιό Variola; Αν ίσχυαν αυτά που έλεγαν οι γαλακτοπώλισσες, τότε ίσως ιό της δαμαλίασης προστάτευε απ' τον ιό της ευλογιάς!

Ο Jenner έκανε το πείραμα που σκέφτηκε, στον 8χρονο James Phipps, στις 14 Μαϊου 1796. Πήρε πύο από τις πληγές της Sarah Nelmes, μιας γαλακτοπώλισσας που είχε δαμαλίαση, και το έβαλε σε ένα κόψιμο που έκανε στον χέρι του μικρού James. Μετά τον εξέθεσε στον ιό της ευλογιάς.

Ο μικρός James δεν μολύνθηκε ποτέ από τον τρομερό ιό variola. Το πρώτο "εμβόλιο" στην ιστορία της ανθρωπότητας, ήταν γεγονός.

Ένας εκπληκτικός πίνακας του 1880 από τον Βέλγο ζωγράφο Edouard Hamman, που κοσμεί την Bibliothèque Nationale στο Παρίσι, δείχνει την ιστορική αυτή σκηνή όπου ο Edward Jenner δίνει το πρώτο εμβόλιο του κόσμου, στον μικρό James Phipps.

Η σκηνή εξελίσσεται υπό το βλέμμα της μητέρας του μικρού James και της γαλακτοπώλισσας Sarah Nelmes, ενώ στο βάθος βρίσκεται μια αγελάδα για να απεικονίσει το νόημα της ιστορίας!

Ο Edward Jenner εμβολίασε πολλούς ανθρώπους στο σπίτι του, συμπεριλαμβανομένου και του γιού του, για να συλλέξει δεδομένα της ανακάλυψής του. Κατέθεσε τα αποτελέσματά του στον Ιατρικό Σύλλογο της Αγγλίας, όπου αντιμετωπίστηκε με καθολική δυσπιστία και σκεπτικισμό.

Η ιατρική κοινότητα δεν δέχθηκε τα δεδομένα του Jenner μέχρι και τον θάνατό του το 1823. Χρειάστηκαν να πέρασαν 10 χρόνια μετά τον θάνατό του, για να αρχίσουν γιατροί από όλη τη χώρα και το εξωτερικό να ακολουθούν τα βήματά του.

Εμβόλια κατά του ιού της ευλογιάς φτιάχτηκαν από πολλές χώρες τις επόμενες δεκαετίες και στάλθηκαν παντού στον κόσμο. Ακόμη και οι Ισπανοί έστειλαν εμβόλια για τον ιό της ευλογιάς ως κίνηση απολογίας, στους εναπομείναντες απόγονους των Ίνκας και Αζτέκων...

Η διασημότερη φωτογραφία του εμβολίου της ευλογιάς βγήκε το 1901 από
τον Dr Allan Warner στο Leicester Isolation Hospital. Ήθελε να δείξει στους σκεπτικιστές τι σημαίνει εμβόλιο. Έβαλε δύο 13χρονους δίπλα-δίπλα, ο ένας μολυσμένος με ιό της ευλογιάς, ο άλλος εμβολιασμένος.

Η φωτογραφία του Warner έκανε το γύρο του κόσμου και οι πιο δύσπιστοι πείθονταν. Ξεκίνησαν μαζικοί εμβολιασμοί σε διάφορες χώρες, αλλά οι 2 παγκόσμιοι πόλεμοι που ακολούθησαν, τα λίγα διαθέσιμα μέσα, δεν βοήθησαν ποτέ στο να χτιστεί παγκόσμια ανοσία στην ευλογιά γρήγορα.

Βεβαίως προσθέστε ότι εντωμεταξύ υπήρχαν και άλλες επιδημίες και πανδημίες, που δεν βοήθησαν στον εμβολιασμό κατά της ευλογιάς, όπως αυτή της Ισπανικής γρίπης του 1918.

Το τέλος της ευλογιάς

Μέχρι που φτάσαμε στα 1950s, όπου ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας το έβαλε σκοπό να εξαλείψει τον ιό που ταλαιπώρησε τον πλανήτη μας για αιώνες. Ξεκίνησε παγκόσμια καμπάνια μαζικού εμβολιασμού, σε κάθε χώρα, για το "πείραμα" δημιουργίας ανοσίας αγέλης.

Αυτή η χαρακτηριστική φωτογραφία είναι από κέντρο εμβολιασμού στη Νέα Υόρκη. Πολίτες περιμένουν υπομονετικά να εμβολιαστούν με κάτι που θα τους κάνει επιτέλους ανίκητους στον θανατηφόρο ιό. Στα επόμενα 30 χρόνια οι εμβολιασμοί συνεχίζονταν, με ότι μέσα διέθεταν τα κράτη.

Σταθερά και σταδιακά, τα κρούσματα ευλογιάς πέφτανε παγκοσμίως, μέχρι που έμειναν 1-2 χώρες με μερικά κρούσματα. Και το 1980 έρχεται η στιγμή που όλη η ανθρωπότητα περίμενε.

Στις 8 Μάϊου 1980, στο περιοδικό World Health, ανακοινώνει τα αποτελέσματα της 33ης Συνεδρίας του World Health Assembly του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Η ευλογιά έχει εξαλειφθεί! Ανατριχίλα!

Στην Σομαλία το 1977 ήταν το τελευταίο κρούσμα που καταγράφηκε. Περάσανε 3 χρόνια χωρίς ένα κρούσμα ευλογιάς πουθενά στον πλανήτη γη. Ο ιός είχε εξαλειφθεί. Η ανθρωπότητα κατάφερε να κερδίσει έναν ιό που σκότωσε 1 δισεκατομμύριο ανθρώπους εδώ και 11.000 χρόνια.

Επίλογος

Δυστυχώς η ευλογιά είναι η μοναδική μεταδοτική ασθένεια που έχουμε εξαλείψει ολοκληρωτικά. Αλλά το κατόρθωμα αυτό της ανθρωπότητας δείχνει τι μπορούμε να κάνουμε με συλλογική προσπάθεια, καθοδηγούμενη από την επιστήμη.

Αυτή τη στιγμή είμαστε πολύ κοντά στο να επαναλάβουμε τον ίδιο άθλο, με τον ιό της πολιομυελίτιδας, έναν ακόμη άθλιο ιό που προσβάλει κυρίως παιδιά <5χρ, χτυπώντας ύπουλα στην σπονδυλική στήλη, προκαλώντας παραισθησία και μόνιμη παράλυση, ενώ 10% των παιδιών αυτών πεθαίνουν.

Το 1955 βγάλαμε εμβόλιο εναντίον πολιομυελίτιδας και παντού εμβολιάζονται παιδιά. Από 200000 κρούσματα τον χρόνο παγκοσμίως, σήμερα έχουμε λίγες εκατοντάδες μόνο σε 2 χώρες (Αφγανιστάν και Πακιστάν). Σε λίγα χρόνια θα εξαλειφθεί και ο ιός της πολιομυελίτιδας, όπως και αυτός της ευλογιάς!

Άλλες 6 μεταδοτικές ασθένειες είναι κοντά στην ολοκληρωτική εξάλειψη από προσώπου γης, όπως η διφθερίτιδα, η ερυθρά, η παρωτίτιδα, o κοκκύτης και η ιλαρά…

Τα εμβόλια που έχουμε μας έχουν "σώσει" από πανδημίες, σβήνοντας φωτιές επιδημιών. Τα παραδείγματα είναι πάρα πολλά. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, είναι αυτός που στηρίζει όλα τα προγράμματα εμβολιασμού σε αναπτυσσόμενες χώρες. Το έργο του είναι τεράστιο.

Κάθε χρόνο σώζουμε 3 εκατομμύρια ανθρώπους από αυτές τις ασθένειες. Παρ'όλα αυτά, κάθε χρόνο πεθαίνουν 1.5 εκατομμύριο άνθρωποι από μεταδοτικές ασθένειες για τις οποίες ΕΧΟΥΜΕ εμβόλια, αλλά δεν εμβολιάζεται ο κόσμος. Η ελλιπής ενημέρωση και παιδεία, καθώς και ο φόβος, είναι οι κύριοι λόγοι.

Διαβάζοντας όλα τα παραπάνω, μπορεί κανείς να αναγνωρίσει και να εκτιμήσει πολλά πράγματα. Την δύναμη της επιστήμης. Την μακρόχρονη ιστορία των εμβολίων. Τα χίλια μύρια κύματα που πέρασε η ανθρωπότητα για να φτάσουμε στο σήμερα. Σε μια νέα πανδημία.

Το σίγουρο είναι ότι θα κερδίσουμε κ αυτή τη μάχη, με κοινή προσπάθεια, συλλογικότητα, με εμπιστοσύνη στην επιστήμη, με τις νέες γνώσεις μας και τη νέα τεχνολογία στο πλάι μας, μακριά από προκαταλήψεις, από φόβο και από τον σκεπτικισμό της άγνοιας.

Θα σας αφήσω με την ετυμολογία της λέξης VACCINE, μιας λέξης που μας θυμίζει πάντα την ιστορία του πρώτου εμβολίου του κόσμου...

*Ο Νικόλας Διέτης είναι επίκουρος Καθηγητής Φαρμακολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κύπρου

Night train to Lisbon [Νυχτερινό τρένο για τη Λισσαβόνα]

Ο Ελβετός φιλόσοφος και συγγραφέας Peter Bieri (γεν. 1944) επέλεξε να υπογράφει τα λογοτεχνικά του έργα με το ψευδώνυμο Pascal Mercier. Η επιλογή του λογοτεχνικού του ονόματος είναι ένας συνδυασμός από τα ονόματα των Γάλλων φιλοσόφων Blaise Pascal και Louis-Sébastien Mercier.

Το βιβλίο του Pascal Mercier  με τίτλο Night train to Lisbon [Νυχτερινό τρένο για τη Λισσαβόνα] είναι ένα φιλοσοφικό μυθιστόρημα που κυκλοφόρησε το 2004.

Πρωταγωνιστής της ιστορίας είναι ένας Ελβετός καθηγητής Κλασικών Σπουδών ο οποίος αφού σώζει μια μυστηριώδη γυναίκα που προσπαθεί να αυτοκτονήσει, ταξιδεύει στη Λισσαβόνα και εξερευνά τη ζωή του Amadeu de Prado, ενός πορτογάλου γιατρού, κατά τη διάρκεια της δεξιάς δικτατορίας του António de Oliveira Salazar στην Πορτογαλία.

Pascal Mercier: Nachtzug nach Lissabon, English Night Train to Lisbon. Hanser, Munich 2004

Το βιβλίο έγινε και κινηματογραφική ταινία το 2013 σε σκηνοθεσία του Bille August και πρωταγωνιστές τους  Jeremy Irons, Mélanie Laurent, Jack Huston

 

Το τρέιλερ της ταινίας: