Ανδρέας Καπανδρέου's Blog, page 48

ΑΠΟΕΛ - Αστέρας Τρίπολης: η ιστορία πίσω από τις κοινές ποδοσφαιρικές φανέλες

 

Σε μια συμβολική κίνηση οι διοικήσεις των ποδοσφαιρικών σωματείων ΑΠΟΕΛ (Αθλητικός Ποδοσφαιρικός Όμιλος Ελλήνων Λευκωσίας) και Αστέρα Τρίπολης αποφάσισαν να φτιάξουν συλλεκτικές φανέλες για να τιμήσουν την μεγάλη επαίτειο των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση.

"200 χρόνια μετά, ο ΑΣΤΕΡΑΣ ΤΡΙΠΟΛΗΣ και ο Αθλητικός Ποδοσφαιρικός Όμιλος ΕΛΛΗΝΩΝ Λευκωσίας, επιθυμώντας να τιμήσουν την μνήμη και την σημασία της Ελληνικής Επανάστασης, προχωρούν από κοινού και σε συνεργασία με την εταιρεία αθλητικού υλικού Macron, στην δημιουργία μιας ιδιαίτερης επετειακής εμφάνισης. Με την απεικόνιση της ευλογίας της σημαίας της Ελληνικής Επανάστασης στο μοναστήρι της Αγίας Λαύρας, τον Σταυρό όπως αυτός απεικονίζεται στην πρώτη σημαία του ελληνικού Έθνους, να δεσπόζει στο μπροστινό μέρος και την αναγραφή στην πλάτη «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ», με τον αριθμό «21» οι δύο ομάδες αποτυπώνουν την πιο ένδοξη στιγμή του Ελληνισμού.
Με έντονα αισθήματα εθνικής υπερηφάνειας ανακοινώνουμε αυτή την πρώτη κοινή ενέργεια ενώ θα ακολουθήσουν και άλλες με αποκορύφωμα, την διεξαγωγή όταν αυτό είναι εφικτό, φιλικής αναμέτρησης μεταξύ των δύο ομάδων στο στάδιο «Θεόδωρος Κολοκοτρώνης» στην Τρίπολη"
(Ολόκληρη η ανακοίνωση των δύο Σωματείων, εδώ…)Αυτό που ίσως να μην γνωρίζουν πολλοί είναι η ιστορία που συνδέει την Κύπρο με την Τρίπολη όταν για την απελευθέρωση της τελευταίας από τους τούρκους, το 1821, πολέμησαν και αρκετοί Κύπριοι.
Περισσότερα για τη συμμετοχή των Κυπρίων στην άλωση της Τριπολιτσάς υπό τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, διαβάστε εδώ: Κύπριοι στην άλωση της Τριπολιτσάς

Όταν ο Φοίβος Σταυρίδης υπερασπίστηκε τον Παντελή Μηχανικό και μια ιστορία λογοκρισίας

 

[image error] Φοίβος Σταυρίδης - Παντελής Μηχανικός

Ο Φοίβος Σταυρίδης (1938-1912) ως άνθρωπος των γραμμάτων και του πολιτισμού, εκτιμούσε την καλή λογοτεχνία και είχε το θάρρος να υπερασπιστεί ακόμα και άτομα – λογοτέχνες με τους οποίους διαφωνούσε ιδεολογικά.

Αυτό έκανε ο Φοίβος και με τον ποιητή Παντελή Μηχανικό (1926-1979) ο οποίος δεν ανήκε στην λεγόμενη «Μακαριακή - Παράταξη» που είχε την εξουσία, μέλη της οποίας θεώρησαν τους στίχους του "εχθρικούς". (Στην πραγματικότητα ο Μηχανικός ήταν ένας αγνός πατριώτης ο οποίος, όπως ο ίδιος δήλωνε, πολιτικά δεν ανήκε πουθενά). 

Συγκεκριμένα ο Φοίβος Σταυρίδης έγραψε το 2008 στο ιστολόγιο RETALIA ET ALIAτο οποίο διαχειριζόταν μέχρι τον θάνατό του:

Η τρίτη (και τελευταία) ποιητική συλλογή του Μηχανικού Κατάθεση, μας ξαναθύμισε, όταν κυκλοφόρησε το 1975, ότι υπήρχαν ακόμη στον τόπο φωνές που μπορούσαν να εκφράζουν αγωνιστικότητα πέρα από στερεότυπα συνθήματα όπως το “δεν ξεχνώ” ή αβανταδόρικες αναφορές στον Πενταδάκτυλο. Είχα παρακολουθήσει τους προβληματισμούς του ποιητή κατά την ετοιμασία του βιβλίου για το τυπογραφείο, και πήρα από τον ίδιο ένα αντίτυπο σε πρώτη μορφή (με το ποίημα “Το φονικό της Κίρκης” στη σελίδα 17) όπως επίσης ―στις 4 Δεκεμβρίου 1975― το αντίτυπο της οριστικής έκδοσης (με το ποίημα “Αγαλματοποιός” στη θέση του προηγούμενου).

Στη συνέχεια ο Σταυρίδης περιγράφει την περιπέτεια που είχε η ποιητική συλλογή «Κατάθεση» αφού ενώ αρχικά προτάθηκε από την Επιτροπή Κρατικών Βραβείων για εκδόσεις του 1975 για βράβευση ως το καλύτερο βιβλίο της χρονιάς, μετά από παρέμβαση του τότε Υπουργού Παιδείας [για την ιστορία αναφέρω ότι ήταν ο Χρυσόστομος  Σοφιανός] (ο οποίος έπρεπε να προσυπογράψει την απόφαση της Επιτροπής) θεώρησε ότι το βιβλίο περιείχε πιθανές νύξεις κατά του τότε Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Μακάριου και ότι δυνατόν να προκαλούσε αντιδράσεις από κύκλους της συμπολίτευσης. Ο Υπουργός ακύρωσε την απόφαση της Επιτροπής και ζήτησε να επαναληφθεί η διαδικασία κρίσης.

Μαζί με την βράβευση του Παντελή Μηχανικού ακυρώθηκε και ο βράβευση του βιβλίου Ποιήματα (1964-1974) του Λεύκιου Ζαφειρίου, το οποίο αρχικά είχε επίσης προκριθεί για β΄ βραβείο. Η ακύρωση βράβευσης του Ζαφειρίου σύμφωνα με τον Φοίβο Σταυρίδη έγινε αφού

«Η  Επιτροπή «προφανώς για να θολώσει τα νερά και να διασκεδάσει την εντύπωση ότι η απόφαση για τον Μηχανικό λήφθηκε για πολιτικούς λόγους, την τελευταία στιγμή ακύρωσε και τη βράβευση του “συμπολιτευόμενου” Ζαφειρίου, με κάποια διάτρητη δικαιολογία!»

(Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο του Φοίβου Σταυρίδη εδώ…)

Από τον μικρότερο υιό του Φοίβου Σταυρίδη, Στέφανο (επίσης λογοτέχνη), πληροφορούμαστε περισσότερες λεπτομέρειες για την υπεράσπιση του πατέρα του προς τον ομότεχνό του, αλλά μαθαίνουμε και μια ακόμα ιστορία λογοκρισίας στην οποία θύμα ήταν ο ίδιος ο Φοίβος:

 

[Απόσπασμα από ανάρτηση του Στέφανου Σταυρίδη στο Facebook]

Ο Φοίβος Σταυρίδης έστειλε σε πέντε Μακαριακές εφημερίδες (ως «συμπολιτευόμενος», όπως αναφέρει ο ίδιος) επιστολή στις 24/12/1976, στην οποία έγραφε :

Αγαπητή Σύνταξη,

Σαν άνθρωπος που για καιρό τώρα παρακολουθεί την πνευματική κίνηση του τόπου και γνοιάζεται για όσα συμβαίνουν στο χώρο τούτο, νιώθω χρέος μου να διαμαρτυρηθώ με τον πιο έντονο τρόπο για τις φετεινές κρατικές λογοτεχνικές βραβεύσεις που σκόπιμα παραλείπουν δυο σημαντικά βιβλία του 1975. Τόσο η ποιητική «κατάθεση» του Παντελή Μηχανικού όσο και τα ποιήματα του νεότερου Λεύκιου Ζαφειρίου δικαιωματικά άξιζαν βράβευση στην αντίστοιχη κατηγορία τους. Η Συμβουλευτική Επιτροπή της Μορφωτικής Υπηρεσίας δεν είχε το θάρρος να τα τιμήσει.

Θλίβομαι γι' αυτό, κι ακόμη πιο πολύ θλίβομαι που δεν υπάρχει ακόμα στην Κύπρο μια Εταιρεία Συγγραφέων ν' αναλάβει υπεύθυνα το θέμα που δημιουργείται.

Φιλικά,

Φοίβος Σταυρίδης,

Λάρνακα, 24.12.76

Το πιο ενδιαφέρον σχετικά με την επιστολή δεν ήταν ότι η διαμαρτυρία προερχόταν από έναν Μακαριακό που είχε το θάρρος και την αξιοπρέπεια να υπερασπίσει την ελευθερία της έκφρασης και την αξιοκρατία. Το πιο ενδιαφέρον ήταν ο τρόπος με τον οποίο χειρίστηκε το θέμα η εφημ. «Τα Νέα», η οποία ανήκε στον κομματικό χώρο που ο Φοίβος πρόσκεινταν εκείνη την εποχή.

«...παράγοντες των παραπνευματικών κύκλων της ΕΔΕΚ όταν έμαθαν τα της επιστολής του Φ. Σταυρίδη αντέδρασαν με μανία και με τηλεφωνήματα, επισκέψεις στα γραφεία της εφημερίδας και άλλες πιέσεις κατάφεραν να επιβάλουν την άποψή τους να μη δημοσιευτεί η επιστολή. Όμως η επιστολή είχε [ήδη] χτυπηθεί στη λινοτυπική, είχε σελιδωθεί και είχε περάσει, μαζί με την υπόλοιπη ύλη της εφημερίδας, στην τυπογραφική μήτρα, το τελευταίο στάδιο λίγα λεπτά πριν το τύπωμα.

Οι παραπνευματικοί κύκλοι επέμεναν και ο υπεύθυνος του τυπογραφείου αναγκάστηκε να ξύσει την τυπογραφική μήτρα στο μέρος της επιστολής και να προσθέσει κάτι πρόχειρο από πάνω. Την άλλη μέρα (Τετάρτη 29 Δεκ. 1976) οι αναγνώστες των ΝΕΩΝ στη σελ. 5 έβλεπαν μέσα σε πλαίσιο ένα μαύρο κενό, το μαύρο της λογοκρισίας επί της επιστολής Φ. Σταυρίδη. [βλ. εικόνα σε σχόλιο της ανάρτησης]

Η ενέργεια αυτή ξεσήκωσε αντιδράσεις ακόμα και στο Π.Γ. της ΕΔΕΚ που σε θυελλώδη συνεδρία του, στην οποία συμμετείχαν εκτάκτως και οι υπεύθυνοι τότε της βιβλιοκριτικής-πνευματικής στήλης της εφημερίδας Σ.Π. και Λ.Ζ., αποφάσισε, παρά τις αντιθέσεις, να δημοσιευτεί η επιστολή Φ. Σταυρίδη στα Νέα, πράγμα που έγινε ύστερα από αρκετές μέρες.» (Θεόφιλος Καμπούρης, «Ήθη λογοτεχνικής επαρχίας», άρθρο σε περιοδικό)

Δυστυχώς δεν σημείωσα και δεν θυμάμαι πού βρήκα το πιο πάνω κείμενο, το οποίο μου υπέδειξε στενός φίλος, δικός μου και του Φοίβου, που δεν βρίσκεται σήμερα στη ζωή [αναφέρεται στον λογοτέχνη Σάββα Παύλου], ο οποίος και με ενημέρωσε για τα καθέκαστα. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του, το άτομο στην ΕΔΕΚ που πρωτοστάτησε στη λογοκρισία έφερε τα αρχικά Η.Μ., ενώ η παρέμβαση για να δημοσιευτεί η επιστολή έγινε από τον Βάσο Λυσσαρίδη.

Ο Ιωάννης Καποδίστριας και η Κύπρος

Ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας, Ιωάννης Καποδίστριας είχε κυπριακή καταγωγή από τη πλευρά της μητέρας του (ήταν κόρη του κόμη Χριστόδουλου Γονέμη, απόγονου επιφανούς κυπριακής οικογένειας που εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα το 1866).

Ο Ιωάννης Καποδίστριας γεννήθηκε στην Κέρκυρα το 1776 και ήταν διπλωμάτης και πολιτικός. Διετέλεσε υπουργός εξωτερικών της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και αργότερα πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδας κατά τη μεταβατική περίοδο και ενώ τελούσε υπό την προστασία των Μεγάλων Δυνάμεων.

Καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια με πολιτική παράδοση, γι' αυτό και αναμείχθηκε με την πολιτική ήδη από το 1803 οπότε και διορίστηκε γραμματέας της επικράτειας της Ιονίου Πολιτείας. Με την κατάληψη των Επτανήσων από τους Γάλλους αποσύρθηκε και εντάχθηκε στη ρωσική διπλωματική υπηρεσία. Εκεί ανέλαβε σημαντικές θέσεις καταφέρνοντας να αναδειχθεί σε Υπουργό Εξωτερικών της Ρωσικής Αυτοκρατορίας από το 1815 έως το 1822, οπότε και υποχρεώθηκε σε παραίτηση λόγω της επανάστασης του 1821.

Αρχικά είχε την πεποίθηση ότι δεν ήταν ακόμα ώριμες οι συνθήκες για επανάσταση στην Ελλάδα και έτσι αρνήθηκε σε δύο διαφορετικές περιπτώσεις να αναλάβει την ηγεσία της Φιλικής Εταιρείας. Όταν όμως ξέσπασε η Επανάσταση προσπάθησε με κάθε τρόπο να πείσει τον αυτοκράτορα της Ρωσίας Αλέξανδρο να παρέμβει στρατιωτικά υπέρ της Ελλάδος.

Στις 14 Απριλίου 1827 η Εθνική Συνέλευση της Τροιζήνας τον επέλεξε πρώτο κυβερνήτη της Ελλάδας. Από τη θέση αυτή ο Καποδίστριας οργάνωσε τακτικό στρατό συνεχίζοντας τον πόλεμο με την Οθωμανική Αυτοκρατορία θέλοντας να διασφαλίσει και να επεκτείνει τα σύνορα του Ελληνικού Κράτους.

Ο Καποδίστριας συμπεριέλαβε και την Κύπρο στις εθνικές διεκδικήσεις, όπως φαίνεται στην απάντηση που έδωσε στον εκπρόσωπο του Αγγλικού Υπουργείου Εξωτερικών τον Οκτώβριο του 1827 σε ερώτηση σχετική με τα σύνορα που αξίωνε η ελληνική πλευρά: 

«Τα όρια ταύτα από του 1821 καθορίζονται υπό του αίματος του εκχυθέντος εις τα σφαγεία των Κυδωνιών, της Κύπρου, της Χίου, της Κρήτης, των Ψαρών και του Μεσολογγίου και εις τους πολλούς κατά γην και κατά θάλασσαν αγώνας, διά των οποίων εδοξάσθη το ανδρείον τούτο έθνος» [Κυδωνίες ονομαζόταν η πόλη του Αϊβαλί στη Μικρά Ασία].

Ως κυβερνήτης ο Καποδίστριας αρνήθηκε να δεχθεί μισθό, όπως επίσης αρνήθηκε χρηματική αποζημίωση από τον Τσάρο για να μην κατηγορηθεί από τους αντιπάλους του για μεροληψία απέναντι στη Ρωσία, ενώ διέθεσε όλη του την περιουσία στο Ελληνικό Κράτος. Προώθησε σημαντικές μεταρρυθμίσεις για την ανόρθωση της κρατικής μηχανής, καθώς και για τη θέσπιση του νομικού πλαισίου της πολιτείας, απαραίτητου για την εγκαθίδρυση της τάξης. Επίσης, αναδιοργάνωσε τις ένοπλες δυνάμεις υπό ενιαία διοίκηση.

Από τη θέση του κυβερνήτη ο Καποδίστριας ήρθε σε τριβή με τους τοπικούς αξιωματούχους με αποτέλεσμα τη δολοφονία του στις 9 Οκτωβρίου 1831 στο Ναύπλιο από τον αδελφό και τον γιο του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, σε αντίποινα της φυλάκισης του τελευταίου. Για τη δολοφονία του Καποδίστρια έχουν λεχθεί και έχουν γραφτεί πολλά σενάρια συνωμοσιολογίας. Είναι γεγονός ότι οι Αγγλογάλλοι δεν έβλεπαν με καλό μάτι τον ρωσόφιλο Καποδίστρια, ούτε και τις ταυτόχρονες Ρωσικές και Ελληνικές πολεμικές επιτυχίες που περιόριζαν τη δική τους σφαίρα επιρροής (οι ελληνικές επιχειρήσεις στη Στερεά Ελλάδα συνεχίζονταν, καθώς και η προέλαση των Ρώσων προς την Κωνσταντινούπολη). Δεν υπάρχει όμως κάποια επίσημη μαρτυρία που να πιστοποιεί την εμπλοκή ξένων δυνάμεων στη δολοφονία του Καποδίστρια. 

Λίγοι γνωρίζουν ότι ο Καποδίστριας ήταν ο εμπνευστής και ο δημιουργός του ουδέτερου κράτους της Ελβετίας, με το πανίσχυρο τραπεζικό σύστημα. Η δράση του, κατά τους Ναπολεόντειους πολέμους, εντυπωσίασε τον τσάρο της Ρωσίας. Ο Καποδίστριας κέρδισε την εμπιστοσύνη του και ο τσάρος γρήγορα του ανέθεσε ένα δύσκολο έργο. Την οργάνωση του κράτους της Ελβετίας. Οι Ρώσοι επιθυμούσαν να αποσπάσουν τους Ελβετούς από τη σφαίρα επιρροής των Γάλλων και έσπευσαν να υποστηρίξουν το σχέδιο του Έλληνα διπλωμάτη. Ο Καποδίστριας χώρισε τη χώρα σε 19 αυτόνομα κρατίδια, διαμόρφωσε την ιδέα της ουδετερότητας και συνέβαλε στο σύνταγμά της. Ο Καποδίστριας κέρδισε ένα τιμητικό προνόμιο, που το έχουν ελάχιστοι στην ιστορία της Ελβετίας. Έγινε επίτιμος πολίτης δύο καντονιών, της Γενεύης και του Βω.

Προτομές του Καποδίστρια, εκτός από τον ελληνικό χώρο, υπάρχουν σε Ελβετία, Ρωσία και Σλοβενία.

- Διαβάστε ολόκληρο το αφιέρωμα «200 από την Ελληνική Επανάσταση 1821-2021» - Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 και η Κύπρος

Contract(ions): το θεατρικό έργο του Mike Bartlett

 
Το πολύ ενδιαφέρον θεατρικό έργο Contractions του Βρετανού θεατρικού συγγραφέα Mike Bartlett, παίζεται αυτές τις μέρες στο Πολιτιστικό και Ερευνητικό Ίδρυμα ARTos στη Λευκωσία.

Το έργο που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μαύρη κωμωδία αλλά και ως ψυχολογικό θρίλερ, διαδραματίζεται στο διευθυντικό γραφείο μιας αυταρχικής διευθύντριας (την υποδύεται με εκπληκτική ερμηνεία η Νάγια Αναστασιάδου) η οποία προσπαθεί να ελέγξει ακόμα και τις πιο προσωπικές στιγμές των υπαλλήλων της και ειδικότερα της Έμμα (Κρίστη Χαραλάμπους, σε μια επίσης εξαιρετική ερμηνεία).
Η αυταρχική σχέση προϊσταμένου – υφισταμένου καταντά εφιάλτης για τη δεύτερη (Έμμα) αφού επηρεάζει πλήρως την προσωπική, ερωτική και σεξουαλική της ζωή.
Το έργο είναι μια προειδοποίηση για το πως μπορούν, σε ένα εφιαλτικό σενάριο, να εξελιχθούν οι προσωπικές και οι εργασιακές σχέσεις των ανθρώπων.
Η μετάφραση και η σκηνοθεσία είναι του Κίμωνα Φιορέτου.

Σχεδιασμός σκηνικού χώρου και φωτισμού: Σεσίλια Τσελεπίδη
Κοστούμια: Ελένη Ιωάννου
Σχεδιασμός ήχου / μουσική: Λευτέρης Δασκαλαντωνάκης / Κωνσταντίνος Φιορέτος
Βοηθός Σκηνοθέτη: Μένη Κωνσταντινίδου
Video art και video mapping: Στέφανος Παπαδάς
Graphic design: Αντώνης Μούσιης
 
Παίζουν:
Νάγια Αναστασιάδου
Κρίστη Χαραλάμπους
 
Χώρος: Πολιτιστικό και Ερευνητικό Ίδρυμα ARTos
Διεύθυνση: Λεωφ Αγ. Ομολογητών 64, Λευκωσία 1080 Κύπρος
 
Παραστάσεις: 10, 11, 12, 15, 16, 17, 18, 23, 24, 25 Απριλίου 2021 - στις 7:30 μ.μ.
Πληροφορίες - Εισιτήρια: 7777 7040 / https://shop.tickethour.com/en/showEventInfo.html?idEvent=3376

 
Από την περιγραφή του έργου:
Το έργο μάς τοποθετεί σε διευθυντικό γραφείο ακριβώς στη μέση ενός εταιρικού εφιάλτη που διαδραματίζεται εις βάρος της ιδιωτικής ζωής των εργαζομένων της εταιρείας. Στον κόσμο του έργου οι φραγμοί και ο επαναπροσδιορισμός των ανθρωπίνων σχέσεων καθορίζονται και επιβάλλονται από τους κανονισμούς μιας απρόσωπης μα ισχυρής πολυεθνικής που το μόνο που την ενδιαφέρει είναι η εξυπηρέτηση των δικών της συμφερόντων, σε βάρος της ατομικής ελευθερίας.
 
Μέσα από δεκατέσσερις σκηνές, οι δύο χαρακτήρες του έργου, η Μάνατζερ και η Έμμα, διαπραγματεύονται τη σταδιακή και σταθερή συρρίκνωση της ιδιωτικής ζωής της Έμμα – μια διαπραγμάτευση που κάθε άλλο παρά επί ίσοις όροις γίνεται.

 

 

Το Contractions είναι διασκευή του ραδιοφωνικού θεατρικού του Mike
Bartlett με τίτλο LoveContract. Κυκλοφόρησε ως βιβλίο το 2008 με τίτλο Contract(ions) που κάνει λογοπαίγνιο με λέξεις Contract (συμβόλαιο) και Contractions (συστολές). 
Ανέβηκε για πρώτη φορά ως θεατρική παράσταση το 2016 στο Λονδίνο.

Στην Κύπρο ανέβηκε ξανά το 2011 σε σκηνοθεσία Πάρι Ερωτοκρίτου με τίτλο «Συμβόλαιο Εργασίας».

Κύπριοι στην έξοδο του Μεσολογγίου

Πίνακας του Θεόδωρου Βρυζάκη (1855)

Έξοδος του Μεσολογγίου ονομάστηκε η απελπισμένη αλλά και γενναία προσπάθεια των κατοίκων του Μεσσολογγίου τη 10η προς 11η Απριλίου 1826 να βγουν μαχόμενοι από την πολιορκημένη από τους Τούρκους πόλη.

Ανάμεσά τους υπήρχαν στρατιώτες αλλά και πολλά γυναικόπαιδα. Η απόφαση πάρθηκε όταν λόγω της πολιορκίας των Οθωμανών (Τούρκων και Αιγυπτίων) εξαντλήθηκαν όλα τα τρόφιμα και οι κάτοικοι λιμοκτονούσαν.  

Προηγήθηκαν δύο αποτυχημένες προσπάθειες κατάληψης της στρατηγικής σημασίας πόλης του Μεσσολογγίου από τους Τούρκους το 1822 και το 1823.

Τρία χρόνια μετά την πρώτη απόπειρα κατάληψης του Μεσολογγίου από τους Τούρκους (στις 15 Απριλίου 1825), ο Κιουταχής έφτασε έξω από την πόλη με ένα ισχυρό στράτευμα 2.000 αντρών και ξεκίνησε την πολιορκία.

Όλες οι επιθέσεις που επιχείρησε ο Κιουταχής εναντίον της πόλης απέτυχαν, όπως και η προσπάθεια του να αποκλείσει τον ανεφοδιασμό της πόλης από στεριά και θάλασσα. Οι πολιορκημένοι ήρθαν σε συνεννόηση με τον Καραϊσκάκη, ο οποίος διεξήγαγε πόλεμο φθοράς στα νώτα του στρατεύματος του Κιουταχή, αναγκάζοντάς τον να περάσει σε θέση άμυνας, τον Οκτώβριο του 1825.

Εν τω μεταξύ, ο Σουλτάνος προβλέποντας ορθά ότι η πολιορκία θα ήταν χρονοβόρα και βάσει του ότι οι Ευρωπαϊκές Αυλές, πιεζόμενες από το φιλελληνικό κίνημα των λαών τους, είχαν αρχίσει να αναγνωρίζουν την ύπαρξη ελληνικού ζητήματος, θέλησε να ενισχύσει τον αποκλεισμό της πόλης με επιπλέον δυνάμεις, στέλνοντας στο Μεσολόγγι και τον στρατό του Ιμπραήμ, παρά το ότι κάτι τέτοιο δεν προβλεπόταν στην αρχική του συμφωνία με τον Αιγύπτιο στρατάρχη. Στις αρχές του Οκτώβριου 1825 κατέπλευσαν στην Αλεξάνδρεια ναυτικές μοίρες όλων των Οθωμανών συμμάχων, συνολικής δύναμης 145 πλοίων, που αποτελούνταν από τούρκικα, αιγυπτιακά, αλγερινά, τριπολίτικα μεταγωγικά και πολεμικά σκάφη, ενώ υπήρχαν και αρκετά υπό διάφορες ευρωπαϊκές σημαίες. Παράλληλα, στην περιοχή συγκεντρώθηκαν 8.000 Άραβες πεζοί, 1.200 ιππείς καθώς και περίπου 800 άτακτοι Τούρκοι που εκγυμνάζονταν υπό την επίβλεψη Γάλλων στρατηγών, ενώ μεγάλες ποσότητες τροφίμων και πολεμοφοδίων είχαν επίσης φτάσει από τους γαλλικούς λιμένες. Με όλες αυτές τις δυνάμεις, ο Ιμπραήμ σκόπευε τόσο στην άλωση του Μεσολογγίου όσο και στην καθυπόταξη ολόκληρης της Πελοποννήσου.

Με την άφιξη του νέου ισχυρού στρατεύματος η πολιορκία ξανάρχισε σφοδρότερη. Παρ’ όλ’αυτά μέχρι τον Φεβρουάριο του 1826 οι Τούρκοι δεν είχαν σημειώσει καμία επιτυχία. Ο Ανδρέας Μιαούλης με τον στόλο του κατάφερνε να ανεφοδιάζει το Μεσολόγγι και η άμυνα των πολιορκημένων παρέμενε ισχυρή.

Από τον Μάρτιο όμως η κατάσταση άρχισε να αλλάζει όταν οι Τούρκοι κατάφεραν να καταλάβουν στρατηγικής σημασίας νησίδες στη λιμνοθάλασσα, όπως το Βασιλάδι και ο Ντολμάς. Οι Έλληνες κατάφεραν να διατηρήσουν τον έλεγχο της νησίδας Κλείσοβα μετά από μία σφοδρή μάχη, στην οποία τα στρατεύματα του Ιμπραήμ είχαν πολύ βαριές απώλειες. Όμως η δυνατότητα του ελληνικού στόλου να ανεφοδιάσει την πόλη είχε καταστεί αδύνατη, με αποτέλεσμα οι αμυνόμενοι να βρεθούν σε δυσχερέστατη θέση. Η κατάσταση στην πόλη έγινε δραματική και η πείνα άρχισε να θερίζει τους κατοίκους. Μπροστά σε αυτή την κατάσταση το συμβούλιο των οπλαρχηγών και προκρίτων της πόλης πήρε την απόφαση για την έξοδο των κατοίκων από το Μεσολόγγι. Η έξοδος ορίστηκε για την νύχτα του Σαββάτου του Λαζάρου με ξημερώματα Κυριακής των Βαΐων, μεταξύ 10ης  και 11ης  Απριλίου 1826. Το σχέδιο της εξόδου πιθανότατα προδόθηκε, μάλλον από αυτόμολο ξένο, με αποτέλεσμα οι Τουρκοαιγύπτιοι να απαντήσουν με σφοδρή επίθεση που συνοδεύτηκε από σφαγή. Χιλιάδες Έλληνες σφαγιάστηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν και μόνο 1.500 κατάφεραν να διασωθούν.

Σύμφωνα με μαρτυρίες τρεις Κύπριοι που πολέμησαν στο Μεσολόγγι, επιβίωσαν και επέστρεψαν στην ιδιαίτερή τους πατρίδα. Αυτοί ήταν οι Γιάννης Πασαπόρτης από την Κοίλη της Πάφου, Χατζηχριστόδουλος Κοκκινόφτας και Νικόλας Χατζησάββας από την Τσάδα. Οι τρεις Πάφιοι, είχαν πάρει μέρος στην ηρωική έξοδο του Μεσολογγίου και κατάφεραν να γλυτώσουν από την επί ένα χρόνο πολιορκούμενη «Ιερά Πόλη» της Ελλάδας.

Ο Γιάννης Πασαπόρτης, επέστρεψε στην Κοίλη της Πάφου με τη λήξη του Αγώνα. Φορώντας φουστανέλα και τσαρούχια, κράταγε στο ένα χέρι το ελληνικό του πια διαβατήριο που εκτός από περηφάνια του είχε χαρίσει και τον επώνυμο Πασαπόρτης (από την αγγλική λέξη passport που σημαίνει διαβατήριο). Προκαλώντας τον θαυμασμό των συγχωριανών του, τους περιέγραφε την τραγική πείνα που θέριζε τον κόσμο του Μεσολογγίου και πως για να επιβιώσουν αναγκάζονταν να τρώνε αποφάγια και υπολείμματα γαϊδάρου. Μαζί του είχε φέρει το σπαθί του και το καριοφίλι του, που δυστυχώς σήμερα δεν σώζονται. Έφερε επίσης και έναν χειρόμυλο, με τον οποίο άλεθε την πυρίτιδα για το καριοφίλι του.

Δεν ήταν όμως μόνο αυτοί οι τρεις που βρέθηκαν μεταξύ των Μεσολογγιτών. Στα ενθυμήματα του Νικηταρά του Τουρκοφάγου εντοπίζονται οι αναφορές για τον καπετάν Ιωάννη τον Κύπριο και τον Παντελή Γεωργίου Ορφανό. Από την άλλη ο ήρωας και ιστορικός Νικόλας Κασομούλης (χάρις στον οποίο γνωρίζουμε την εσωτερική ιστορία της πολιορκίας) αναφέρει στα «Στρατιωτικά απομνημονεύματά» του για τον Νικόλαο Χατζησάββα: «Επτά πληγαίς είχε λάβει ένας στρατιώτης μου, έως τότες και μ΄έλεγε ακόμη ο δυστυχής ότι «θα βαστάξω». Στο Μεσολόγγι πολέμησαν επίσης άλλοι τρείς τουλάχιστον Κύπριοι, σύμφωνα με τις μαρτυρίες που υπάρχουν: ο Μιχαήλ Αντωνίου Κυπράιος, ο Θεόφιλος Θησεύς και ο Ιωάννης Κύπριος (Λοχαγός της Φάλαγγας).

Κατόπιν πρωτοβουλίας της Κυπριακής Πρεσβείας στην Αθήνα και της Ομοσπονδίας Κυπριακών Οργανώσεων Ελλάδας, κατασκευάστηκε πλάκα στο Μεσολόγγι, προς τιμήν των Κυπρίων που πήραν μέρος στην ηρωϊκή έξοδο. Αργότερα, προστέθηκε και ένα μνημείο, στο οποίο η Κύπρος «στεφανώνουσα» τιμά και στεφανώνει με το ένα χέρι τους ήρωες της Εξόδου και με το άλλο τους Κύπριους που αγωνίστηκαν για το Μεσολόγγι.

- Διαβάστε ολόκληρο το αφιέρωμα «200 από την Ελληνική Επανάσταση 1821-2021» - Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 και η Κύπρος

Προσπάθειες απελευθέρωσης της Κύπρου από το 1821

 

Έλληνες Κύπριοι που κατόρθωσαν να διαφύγουν από το νησί και να σωθούν από τις σφαγές του Ιούλίου του 1821, καθώς και άλλοι που ζούσαν εκτός Κύπρου από πριν, είχαν την πρωτοβουλία της ανάληψης διαφόρων προσπαθειών για απελευθέρωση της Κύπρου, ενώ ακόμη συνεχιζόταν η Επανάσταση στην Ελλάδα.

Προσπάθειες Κυπρίων από το εξωτερικό

Η πρώτη προσπάθεια για απελευθέρωση της Κύπρου ξεκίνησε λίγο μετά τις σφαγές του 1821 με τη σύναξη μερικών ιεραρχών και προκρίτων στη Ρώμη, όπου και υπέγραψαν σχετική προκήρυξη. Μεταξύ των Κυπρίων αυτών ήταν ο έξαρχος Ιωαννίκιος (αργότερα αρχιεπίσκοπος Κύπρου), ο αρχιμανδρίτης Θεόφιλος (Θεοφύλακτος) Θησεύς, (συγγενής του αρχιεπισκόπου Κυπριανούπου είχε ήδη εκτελεστεί από τους Τούρκους και γιος του επίσης εκτελεσθέντος Χατζησάββα Θησέως από τον Στρόβολο), ο Τρεμιθούντος Σπυρίδωνας, ο Νικόλαος Θησέας, αδελφός του Θεοφίλου και γνωστός αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης την οποία υποβοήθησε και με διάφορους άλλους τρόπους και άλλοι. Η διακήρυξη της Ρώμης εξουσιοδότησε το Νικόλαο Θησέα να ενεργεί ως πληρεξούσιος και να προβεί σε όποιες ενέργειες νομίζει καλύτερες ώστε να ετοιμάσει στρατιωτική δύναμη και κινηθεί κατά των εχθρών.

Βέβαια η απόφασή αυτή για «αγώνα συμφώνως με τους λοιπούς αδελφούς ημών Έλληνας» (όπως αναφερόταν στην προκήρυξη) είχε παρθεί πολύ αργά, μακριά από την Κύπρο και όταν ήδη η Κύπρος είχε υποκύψει αιμόφυρτη εξαιτίας των σφαγών του Ιουλίου του 1821. Γνωρίζοντας την πικρή αυτή αλήθεια ο Νικόλαος Θησέας μαζί με τον έξαρχο Ιωαννίκιο και τον αρχιμανδρίτη Θεόφιλο πήγαν στο Λονδίνο όπου κατέβαλαν πολλές προσπάθειες για συγκρότηση μισθοφορικού εκστρατευτικού σώματος που θα αποστελλόταν από το εξωτερικό για να συνεγείρει και την Κύπρο. Στην αγγλική πρωτεύουσα οι Κύπριοι ήρθαν σε επαφή με τον εκεί ευρισκόμενο στρατηγό de Wintz ο οποίος καταγόταν από το Μαυροβούνιο, είχε σταδιοδρομήσει ως αξιωματικός του Ναπολέοντα και είχε φήμη γενναίου στρατιωτικού. Ο στρατηγός είχε επιλεγεί και είχε, πιθανότατα, αποδεχτεί να ηγηθεί του εκστρατευτικού σώματος που θα αποστελλόταν στην Κύπρο αφού θα κατέβαινε πρώτα στην ήδη επαναστατημένη Ελλάδα. Όπως προκύπτει μάλιστα από έγγραφο το λόγιου Κ. Πολυχρονιάδη που διέμενε στην Πίζα της Ιταλίας, στην όλη προσπάθεια είχε δοθεί δημοσιότητα. Γράφει συγκεκριμένα ο Πολυχρονιάδης: «ανεγνώσαμεν εις τας εφημερίδας, ότι στρατηγός τις Μαυροβουνιώτης υπηρετήσας ποτέ τον Ναπολέοντα και ευρισκόμενος ήδη εις Λονδίνον, προσκαλεί αξιωματικούς και στρατιώτας, δια να κατεβή εις την Ελλάδα με 2.000».

Η όλη προσπάθεια συγκρότησης συντήρησης και αποστολής του αποτελούμενου από 2.000 άνδρες εκστρατευτικού σώματος, απαιτούσε τεράστιες δαπάνες. Καταβλήθηκαν έτσι διάφορες προσπάθειες για σύναψη του τεραστίου για την εποχή δανείου 800.000 λιρών από την αγγλική χρηματαγορά. Στις προσπάθειες αναμείχτηκε και ένας Άγγλος, κάποιος Πίκοκ (Peacοck) που παρουσιαζόταν ως φιλέλληνας και που πήγε μάλιστα και στην Ελλάδα για να εξασφαλίσει από εκεί εξουσιοδότηση για τη σύναψη του δανείου το οποίο θα δινόταν με βαρύτατες εγγυήσεις. Το όλο θέμα συζητείτο μέχρι και το 1824, όμως η Ελληνική Κυβέρνηση (η οποία διαπραγματευόταν ήδη υψηλά δάνεια για τις δικές της ανάγκες) αδυνατούσε να δώσει εγγυήσεις. Φαίνεται ακόμη ότι στην όλη υπόθεση εξασφάλισης του κυπριακού δανείου είχαν αναμειχτεί και επιτήδειοι κερδοσκόποι. Το δάνειο, τελικά, δεν έγινε και η όλη προσπάθεια ματαιώθηκε.

Σχέδιο απελευθέρωσης της Κύπρου μέσω Λιβάνου (1824-1826)

Μια άλλη προσπάθεια απελευθέρωσης της Κύπρου καταβλήθηκε στην ίδια την επαναστατημένη Ελλάδα, από ομάδα Κυπρίων που βρίσκονταν στο Ναύπλιο και οι οποίοι αρκετές φορές πίεσαν την ελληνική κυβέρνηση να οργανώσει επιχείρηση απελευθέρωσης της ιδιαίτερής τους πατρίδας. Μεταξύ των Κυπρίων αυτών ήταν ο Κυπριανός Θησέας, αδελφός των προαναφερθέντων Νικολάου και Θεοφίλου Θησέα, ο Χαράλαμπος Μάλης, σημαντική και δραστήρια προσωπικότητα μεταξύ των Κυπρίων που βρίσκονταν στην Ελλάδα, ο Κυπρίδημος Γεωργιάδης, ο Γεώργιος Δ. Οικονομίδης, ο Δημήτριος Οικονομίδηςκαι ο Κυπριανός Βικέντιος. Το 1824-1825 η ομάδα αυτή των Κυπρίων προσπαθούσε να πείσει την Ελληνική Κυβέρνηση να στρέψει την προσοχή και τις προσπάθειές της και στην Κύπρο. Για τον σκοπό αυτό υπέβαλε αρκετά υπομνήματα. Η Ελληνική Κυβέρνηση όμως απέρριψε τελικά το σχέδιό τους γιατί θεώρησε μια τέτοια επιχείρηση παράτολμη, τη στιγμή μάλιστα κατά την οποία μαινόταν ο πόλεμος στην ίδια την Ελλάδα.

Η προσπάθεια συνδυάστηκε με άλλο σχέδιο για υποκίνηση εξέγερσης στον Λίβανο.

Η υπόθεση της εκστρατείας στο Λίβανο είχε αρχίσει να συζητείται από τον Οκτώβριο 1824, όταν ο Χατζηστάθης Ρέζης μετέφερε στο Βουλευτικό Σώμα πρόταση του εμίρη του Λιβάνου Μπεσσίρ για σύναψη συμμαχίας με τους 'Έλληνες κατά των Τούρκων. Ο Μπεσσίρ ζητούσε ελληνικά καράβια και έδινε στους 'Έλληνες στρατεύματα και άλογα. Το Βουλευτικό Σώμα δέχθηκε την πρόταση, υπό το πρίσμα  μάλιστα δημιουργίας αντιπερισπασμού στις δυνάμεις του σουλτάνου και σ' εκείνες του τυράννου της Αιγύπτου Μωχάμετ 'Αλι του οποίου ο υιοθετημένος γιος Ιμπραΐμ βρισκόταν στο Μοριά τον οποίο κατέκαιγε. Εκ μέρους των Ελλήνων είχαν οριστεί τότε αντιπρόσωποι για περαιτέρω διαπραγματεύσεις με τον εμίρη. Οι αντιπρόσωποι ήταν ο Χατζηστάθης Ρέζης, ο επίσκοπος Ευδοκιάδος Γρηγόριος και ο Κύπριος Χαράλαμπος Μάλης. Η τριμελής αυτή ομάδα απεστάλη στον Λίβανο το 1825 και είχε μακρές διαπραγματεύσεις. Το πρόγραμμα της ομάδας περιλάμβανε και επίσκεψη στην Κύπρο, για μυστικές διαπραγματεύσεις με τον τότε αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό και τους λοιπούς ηγέτες των Ελλήνων Κυπρίων. Αυτό έγινε επειδή σε συνάρτηση με την επανάσταση στον Λίβανο σχεδιαζόταν και απελευθερωτικός αγώνας στην Κύπρο κατά των Τούρκων.

Τελικά όμως η επιχείρηση στον Λίβανο δεν έγινε επίσημα αποδεκτή από την Ελληνική Κυβέρνηση. Διάφοροι οπλαρχηγοί όμως, και ιδίως ο Βάσος Μαυροβουνιώτης, ο Χατζημιχάλης Ταηλάνος και ο Νικόλαος Κριεζώτης, ανέλαβαν να υλοποιήσουν με δική τους πρωτοβουλία το εκστρατευτικό σχέδιο στον Λίβανο και στην Κύπρο. Ο Χαράλαμπος Μάλης και άλλοι Κύπριοι διαφώνησαν, γιατί δεν ευνοούσαν την ανάληψη ενός τέτοιου αγώνα χωρίς τη σύμφωνη γνώμη και υποστήριξη της Κυβέρνησης. Άλλοι Κύπριοι, όπως ο Βικέντιος, υποστήριξαν την πρωτοβουλία των οπλαρχηγών.

Η αποστολή πραγματοποιήθηκε τελικά με 2.000 άνδρες και 14 πλοία, τον Μάρτιο του 1826, όμως, απέτυχε οικτρά και τόσο στον Λίβανο όσο και στην Κύπρο το εκστρατευτικό σώμα διέπραξε ληστείες και λεηλασίες προτού επιστρέψει στην Ελλάδα.

Στην ίδια την Κύπρο, δεν φαίνεται να είχε σημειωθεί οποιαδήποτε επαναστατική ενέργεια καθ' όλο το διάστημα από τον Ιούλη του 1821 μέχρι και το τέλος της Ελληνικής Επανάστασης, εκτός από τη θρυλούμενη εξέγερση του Πέτρου στην Πάφο, και τη διανομή επαναστατικών προκηρύξεων από το Θεοφύλακτο Θησέα στη Λευκωσία και αλλού, που μαρτυρείται και από την «Ενάτη Ιουλίου» του Βασίλη Μιχαηλίδη και άλλες πηγές. Αυτή η προσπάθεια φαίνεται ότι συνδυάστηκε και με απόκρυψη πυρομαχικών (κυρίως πυρίτιδας) στη Φανερωμένη από το Λεόντιοιερέα Φανερωμένης και συνέβαλε στην αιματηρή επέμβαση του Κουτσιούκ Μεχμέτ.

Παρ’ όλ’ αυτά κατά την διάρκεια του Αγώνα έγιναν πολλές ριψοκίνδυνες προσπάθειες ελληνικών πλοίων, που περιπολούσαν και προσπαθούσαν να ελέγξουν την θαλάσσια περιοχή της Κύπρου. Συχνές ήταν οι ναυμαχίες ελληνικών και τουρκικών πλοίων μέσα στα νερά, ακόμη και μέσα στα λιμάνια της Κύπρου.

Υπάρχουν μάλιστα και περιπτώσεις κατά τις οποίες ελληνικά πλοία αποβίβαζαν αντάρτες στην Κύπρο για ανεφοδιασμό με αποτέλεσμα πολλές φορές να γίνονται και μάχες με τους Τούρκους φύλακες του νησιού. Τα περιστατικά αυτά τα οποία αναφέρονται και από ξένες πηγές, σίγουρα γίνονταν από τολμηρούς ναυτικούς που δρούσαν αυτόνομα στην περιοχή και οπωσδήποτε χωρίς την έγκριση της ηγεσίας του Αγώνα.

Σε πολλές περιπτώσεις οι ‘Έλληνες ναυτικοί εκτός από εφόδια έπαιρναν μαζί τους και Κύπριους εθελοντές.

Ο Κανάρης στην Κύπρο

Σημαντικό σημείο αναφοράς για την σχέση της Κύπρου με τον Αγώνα του 1821 είναι η επίσκεψη του αρχιμπουρλοτιέρη Κωνσταντίνου Κανάρη στην Κύπρο.

Στις 19 Ιουλίου 1821 στόλος από 7 καράβια με επικεφαλή τον Κανάρη αγκυροβόλησαν στον Άγιο Στέργιο Αμμοχώστου και μετά στον κόλπο της Ασπρόβρυσης, κάπου μεταξύ Καραβά και Λάπηθου, χωρίς να γίνουν αντιληπτά από τους Τούρκους. Εκεί αποβιβάστηκε ο ίδιος ο Κανάρης ο οποίο έγινε αντικείμενο θερμής υποδοχής από τους κατοίκους της γύρω περιοχής. Αφού συνάντησε τον Φιλικό Χατζηνικόλα Λαυρεντίου ο Κανάρης έφυγε από την Κύπρο παίρνοντας μαζί του πολλές προμήθειες, δωρεές των Κυπρίων καθώς και αρκετούς νεαρούς εθελοντές για τον στόλο του.

Για την επίσκεψη Κανάρη στην Κύπρο γράφει ο ιστορικός Ιωάννης Φιλήμων ο οποίος δίνει και συγκεκριμένη ημερομηνία (19.6.1821). Άλλη πηγή για το πέρασμα του Κανάρη από την Κύπρο είναι ο Γεώργιος Ι. Κηπιάδης. Εικάζεται ότι  ο μεγάλος αυτός θαλασσινός ήρωας του 1821 προσέγγισε την Κύπρο και αργότερα, ο ίδιος ή καράβια του, όπως για παράδειγμα το 1827, όταν συμμετείχε (Μάιο - Ιούνιο) στην υπό τον Κόχραν επιχείρηση πυρπόλησης του αιγυπτιακού στόλου στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας.

Πληροφορίες για ελληνικά καράβια που επισκέπτονταν την Κύπρο για ανεφοδιασμό έχουμε και από άλλες μαρτυρίες, όπως για παράδειγμα αυτή του Γάλλου πρόξενου Mechain, σε έγγραφό του ημερομηνίας 8.7.1823 που αναφέρει ότι 12 ελληνικά πλοία από τα Ψαρά (πατρίδα του Κανάρη) είχαν έρθει στην Κύπρο για προμήθειες.

Σε άλλο έγγραφό του (ημερομηνίας 9.10.1822) ο Γάλλος πρόξενος αναφέρει ότι ο Τούρκος κυβερνήτης της Κύπρου έχει την υποψία ότι τα ελληνικά πλοία που βρίσκονταν στα κυπριακά νερά, είχαν φορτώσει πολλές προμήθειες από την Κύπρο. Ο ίδιος πρόξενος πάλι, σε έγγραφό του ημερομηνίας 8.3.1822, αναφέρει ότι η άφιξη ελληνικών πλοίων στην Κύπρο επαύξησε το φανατισμό και την ανησυχία των Τούρκων που, όπως ο ίδιος φοβόταν, θα έπαιρναν μέτρα κατά των φτωχών Κυπρίων.

Θεωρείται βέβαιο ότι τα ελληνικά πλοία, εκτός από προμήθειες έπαιρναν μαζί τους, κρυφά, και εθελοντές Κύπριους οι οποίοι είτε έμεναν στα καράβια για να πολεμήσουν στη θάλασσα, είτε κατέβαιναν να πολεμήσουν στην στεριά. Έτσι εξηγείται και το πως βρέθηκαν τόσοι Κύπριοι στα πεδία των μαχών σε όλη την Ελλάδα, σε μια εποχή που η Κύπρος ελεγχόταν πλήρως από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και οι συγκοινωνίες ήταν σχεδόν ανύπαρκτες.

Μετά την ναυμαχία του Ναβαρίνο (20 Οκτωβρίου 1927) και την εδραίωση του Ελληνικού Κράτους, πάντως, τα ελληνικά πλοία έμπαιναν πλέον στα Κυπριακά λιμάνια με υψωμένες τις ελληνικές σημαίες κάτι που ενθουσίαζε τους Έλληνες του νησιού.

Επαναστατικα κινήματα του 1833

Πρέπει να θεωρηθεί ότι τα δύο τουλάχιστον από τα τρία επαναστατικά κινήματα που σημειώθηκαν στο νησί το 1833, ήταν ως ένα μεγάλο βαθμό, επακόλουθα της Ελληνικής Επανάστασης. Του πρώτου και πιο σοβαρού κινήματος, ηγήθηκε ο Νικόλαος Θησέας που είχε όμως και διασυνδέσεις με το γαλλικό προξενείο της Λάρνακας και με τον ίδιο το Γάλλο πρόξενο Μποτού που ήταν φίλος του. Του δεύτερου κινήματος, ηγέτης ήταν ο καλόγερος Ιωαννίκιος Λαζιμάνος από τον Άγιο Νικόλαο της  Καρπασίας ο οποίος είχε μετάσχει και στην Ελληνική Επανάσταση και είχε εμπνευστεί από αυτήν (βλέπε σχετική αναφορά στον αλφαβητικό κατάλογο με του Κύπριους που συμμετείχαν στην Επανάσταση του 1821).

Tο 1833 σημειώθηκαν στην Κύπρο δύο συντονισμένες, σχεδόν ταυτόχρονες, εξεγέρσεις: η πρώτη, υπό τον Νικόλαο Θησέα αγωνιστή της Ελληνικής Επανάστασης του 1821  με επίκεντρο την περιοχή Λάρνακας, Αγίου Γεωργίου Κοντού και Σταυροβουνίου. Η δεύτερη, υπό τον καλόγερο Ιωαννίκιο από τον Άγιο Ηλία Καρπασίας με επίκεντρο την Καρπασία και η τρίτη, στην επαρχία Πάφου με συμμετοχή Ελλήνων και Τούρκων υπό την αρχηγία του Γκιαούρ Ιμάμη. Τα κινήματα αυτά είχαν οικονομικά, πολιτικά και εθνικοαπελευθερωτικά κίνητρα.

Η εξέγερση του Νικόλαου Θησέα

Πρωταγωνιστής της εξέγερσης ήταν ο Νικόλαος Θησέας μαζί με άλλους Κύπριους που πολέμησαν στην Ελλάδα. Ένας από αυτούς ήταν ο μοναχός Ιωαννίκιος που κινήθηκε στην Καρπασία. Σύμφωνα με ιστορικές μαρτυρίες, ο Ιωαννίκιος είχε βρεθεί  και εκπαιδευτεί στη Λάρνακα για ένα και πλέον μήνα, μαζί με τον Θεοφύλακτο Θησέα.

Σκοπός των αδελφών Θησέα πέρα από την ακύρωση της φορολογίας, ήταν η αποτίναξη της τουρκικής σκλαβιάς με την αρωγή της Γαλλίας μέσω του Προξένου της στη Λάρνακα (περισσότερες λεπτομέρειες για τη συγκεκριμένη εξέγερση αλλά και για τη δράση του Νικόλαου Θησέα βλέπε πιο πάνω στο υποκεφάλαιο «Κύπριοι αγωνιστές του 1821», κάτω από το Θησεύς Νικόλαος)

 

Η εξέγερση του Γιαούρ Ιμάμη στην Πάφο

Πρωταγωνιστής στην προσπάθεια εξέγερσης που έγινε στην Πάφο την ίδια χρονιά (1933) ήταν ένας μουσουλμάνος ο οποίος προερχόταν από χριστιανική οικογένεια και είχε το αντιφατικό επώνυμο Γκιαούρ Ιμάμης (αντιφατικό γιατί Γκιαούρ σήμαινε άπιστος και γκιαούρηδες οι τούρκοι φώναζαν τους Έλληνες Χριστιανούς, ενώ το Ιμάμης είναι μουσουλμανικός θρησκευτικός τίτλος). Ο Γκιαούρ Ιμάμης φαίνεται ότι είχε υποκινηθεί και υποβοηθηθεί από τον ηγεμόνα της Αιγύπτου Μωχάμετ Άλι, (πρώην γενίτσαρος από την Καβάλα). Ο Μωχάμετ Άλι, βρισκόταν την εποχή εκείνη σε εμπόλεμη κατάσταση με την Τουρκία και εποφθαλμιούσε την Κύπρο και την Κρήτη. Ο Γκιαούρ Ιμάμης γνώριζε καλά τόσο τον Ιωαννίκιο, όσο και τους αδελφούς Θησέα. Μετά την αποτυχία της εξέγερσης ο Γκιαούρ Ιμάμης διέφυγε στην Αίγυπτο. Όταν αργότερα επέστρεψε στην Κύπρο, συνελήφθηκε και αποκεφαλίστηκε.

- Διαβάστε ολόκληρο το αφιέρωμα «200 από την Ελληνική Επανάσταση 1821-2021» - Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 και η Κύπρος

Η πρώτη Ενωτική προκήρυξη του Κυπριακού λαού (Δεκέμβριος 1821)

Θεοφύλακτος (Θεόφιλος) Θησεύς

Μετά τις τραγικές σφαγές του Ιουλίου 1821 από τους Τούρκους κατακτητές και αφού οι Κύπριοι ηγέτες δεν κατάφεραν να εξασφαλίσουν φιρμάνι για να σταματήσουν οι λεηλασίες, όσοι πρόκριτοι και κληρικοί γλύτωσαν φυγαδεύτηκαν. Κάποιοι από αυτούς, βρήκαν καταφύγιο στη Ρώμη και κατέβαλαν προσπάθειες για να εντάξουν την Κύπρο στη διαδικασία απελευθερωτικού Αγώνα, όπως ακριβώς συνέβαινε στην Ελλάδα. Εκεί, αποφάσισαν να γράψουν ένα κείμενο το οποίο απηύθυνε έκκληση στην πολιτισμένη Ευρώπη να κάνει κάτι επιτέλους για να σταματήσει η πολυετής κατάκτηση της Κύπρου και οι βαναυσότητες κατά του λαού της. Η προκήρυξη που γράφτηκε στις 6 Δεκεμβρίου 1821, λογίζεται ως η πρώτη ενωτική προκήρυξη του κυπριακού λαού:

«Νoµίζωµεv εvώπιov Θεoύ και αvθρώπωv ότι έχoµεv κάθε δίκαιov vα µη γvωρίζωµεv πλέov διά διoίκησιv τoυς αιµoβόρoυς τoύτoυς ληστάς, αλλά συµφώvως µε τoυς λoιπoύς αδελφoύς ηµώv Ελληvας θέλoµεv πρoσπαθήσει διά τηv ελευθερίαv της ειρηvικής ηµώv πάλαι µεv µακαρίας ήδη δε τρισαθλίας vήσoυ Κύπρoυ «Δεν γvωρίζωµεv πλέov διά διoίκησιv τoυς αιµoβόρoυς τoύτoυς ληστάς»

Την προκήρυξη υπέγραφαν ο έξαρχος Ιωαννίκιος (αργότερα Αρχιεπίσκοπος Κύπρου), ο αρχιμανδρίτης Θεόφύλακτος (ή Θεόφιλος) Θησεύς και ο αδελφός του Νικόλαος Θησεύς (συγγενείς του εκτελεσθέντος αρχιεπίσκοπου Κυπριανού) καθώς και ο Τριμιθούντος Σπυρίδωνος. Ταυτόχρονα, ο Νικόλαος Θησεύς, είχε εξουσιοδοτηθεί να ενεργεί ως πληρεξούσιος για την προετοιμασία στρατιωτικής δύναμης (εθελοντικού ή μισθοφορικού στρατού) ο οποίος θα στελνόταν στην Κύπρο για την απελευθέρωσή της. Για αυτόν τον λόγο χρειάζονταν λεφτά και έτσι ξεκίνησε η αναζήτηση σύναψης δανείου. Σε αυτήν την προσπάθεια σημαντική ήταν η βοήθεια των Δημήτριου de Wintz (Μαυροβούνιος στρατηγός), Robert Peacock (Άγγλος φιλέλληνας) καθώς και η συναίνεση της Ελληνικής Επαναστατικής Κυβέρνησης. Εμπόδιο όμως στάθηκε ο γενικός γραμματέας της Φιλελληνικής Εταιρείας του Λονδίνου Ιωάννης Βάουρινγκ. Η προσπάθεια δανεισμού και δημιουργίας στρατού τελικά ναυάγησε. Οι προσπάθειες για απελευθέρωση της Κύπρου και η συμμετοχή των Κυπρίων στην Επανάσταση του 1821, συνεχίστηκαν πάντως έως το τέλος του Αγώνα.

- Διαβάστε ολόκληρο το αφιέρωμα  «200 από την Ελληνική Επανάσταση 1821-2021» - Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 και η Κύπρος

H σφαγή της 9ης Ιουλίου 1821 στην Κύπρο

Πίνακας Γιώργου Μαυρογένη
Η Κύπρος βίωσε τους κραδασμούς της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Δυστυχώς η Επανάσταση στην Κύπρο καταπνίγηκε στο αίμα εν τι γένεση της. Θέλοντας οι Τούρκοι να αποτρέψουν ξεσηκωμό του ελληνικού στοιχείου και στην Κύπρο, αποφάσισαν να δράσουν προληπτικά και αποτελεσματικά. Ο Κουτσούκ Μεχμέτ, ο τότε διοικητής της Κύπρου, με αφορμή κάποιες προπαγανδιστικές επιστολές που έπεσαν στα χέρια του αποφάσισε να στήσει μια σατανική παγίδα αιχμαλωτίζοντας και δολοφονώντας όλους μαζί τους πρόκριτους του νησιού έτσι ώστε να αποφευχθούν οι αντιδράσεις. Έκανε λίστα με τους 486 πιο ισχυρούς άντρες της Κύπρου και τους κάλεσε δήθεν για δεξίωση.  Όταν μαζεύτηκαν όλοι, τους παγίδευσε και τους εκτέλεσε. Οι περισσότεροι δολοφονήθηκαν στην πλατεία του Σαραγιού στη Λευκωσία από τις 9 μέχρι τις 14 Ιουλίου. Από τους 486 του καταλόγου μόνο 16 κατάφεραν να διαφύγουν. Οι διώξεις συνεχίστηκαν πολύ αργότερα με λεηλασίες, καταστροφές και ατιμάσεις ενάντια στους Έλληνες ιθαγενείς. Για τον σκοπό αυτό έφτασαν μάλιστα και ενισχύσεις Αράβων, Βεδουίνων και Ασσυρίων.
Στοιχεία δεν υπάρχουν για όλους τους δολοφονηθέντες. Διασώθηκαν μερικά μόνο ονόματα τα οποία είναι τα ακόλουθα:
Ολόκληρη η κεφαλή της εκκλησίας ο αρχιεπίσκοπος  Κύπρου Κυπριανός, ο επίσκοπος Πάφου Χρύσανθος, ο επίσκοπος Κιτίου Μελέτιος και ο επίσκοπος Κερύνειας Λαυρέντιος. Άλλοι αξιωματούχοι της Κυπριακής Εκκλησίας όπως ο αρχιδιάκονος του αρχιεπισκόπου Μελέτιος, ο ηγούμενος της Μονής Κύκκου Ιωσήφ, ο ηγούμενος της Μονής Σταυρού Δοσίθεος, ο ηγούμενος της Μονής Αγίου Ιωάννου Ιεροσολύμων, οι ηγούμενοι των Μονών Κυθραίας, Λαπήθου και Φανερωμένης. Επίσης οι μοναχοί της Μονής του Όρους Σινά Νεόφυτος, Ζωγράφοςκαι Κοσμάς, ο ιερομόναχος της Μονής Μόρφου Χριστόφορος, ο ιερέας του Αγίου Δομετίου παπά-Μάρκος, ο ιερέας του Έξω Μετοχίου παπά-Χριστόδουλος  καθώς και ο ιερέας του χωριού Βώνη παπά-Γιάννης. Στα ίδια επεισόδια δολοφονήθηκε από Τούρκους τρομοκράτες και ο Ευγένιος Τεπρελής, πρώην επίσκοπος Κερύνειας. Εκτελέσθηκαν ακόμα οι δημογέροντες και πρόκριτοι από τη Λευκωσία Πέτρος Οικονομίδης, Γιαννάκης Αντωνόπουλος, Μιχαήλ Γλυκύς μέλος της Φιλικής Εταιρείας, Χατζηνικόλαος Ζωγράφος, Σόλων Σολωμής, Σ. Συμεόπουλος, Χατζηνικόλαος Πετσοπούλης, κάποιος Χατζηνικόλαος, Χατζηγιαννάκης Πασπαλίδης, Χατζηγιαννάκης Γεμενιτζής, Χατζηανδρέας Γιαπανής, Ζαχαρίας Κολιός, Γεώργιος Κουρτελλάς, Χατζηκυριάκος Σολωμής από τη Σολέα, Χατζηπετρήςβοσκός και αγγελιοφόρος της Φιλικής Εταιρείας  από την Σολέα, Χατζησυμεών Γλυκήςπρόκριτος του οποίου οι Τούρκοι άρπαξαν και τις δύο του κόρες, Χατζησάββας ξάδερφος του Αρχιεπισκόπου και πατέρας των αδερφών Θησέα, και ο Χριστόδουλος Κουρτελλαρίδης. Οι πρόκριτοι Λεμεσού Γεώργιος Μασούρας, Γιονούζας ψάλτης του Ναού Αγίας Νάπας Λεμεσού, Χριστόφορος Αραπούδης, Ανδρέας Δαβίδ, Δημήτριος Τσιβιτάνος και Ονούφριος Γιασινόγλης. Οι πρόκριτοι Λάρνακας Χατζηηλιασής Συμεού, Συμεών Ηλιασης, Τζένος Τζένιου, Χατζηάντζουλος Παταρού, Νικόλας Τσικκίνη, Νικόλαος Φράγκου, και Πιεράκης Δημητρίου ενώ στις ταραχές που ακολούθησαν σκοτώθηκαν στους δρόμους της Λάρνακας ο Παυλής Χάρτας και ο υιός του Λούης Χάρτας. Δολοφονήθηκαν επίσης  οι προύχοντες Λαπήθου Χατζιηλίας και 17 άλλοι συμπολίτες του, και ο Χατζηνικόλας Λαυρεντίου Πρωτοσύγκελου δημογέροντας Καραβά. Ακόμα σκοτώθηκαν οι Χριστούδιας και Χατζηζαχαρίας γραμματείς της δημογεροντίας του Κτήματος Πάφου, ο Χατζηιωνάς και Χατζηαττάλας προύχοντες της Κυθραίας, ο Πιεράκης, ο Π. Βοσκούκαι ο Δημήτριος, βοσκός από τον Άγιο Ιωάννη Μαλούντας. Ο τελευταίος ήταν καταδότης των Τούρκων αλλά όταν δεν τους ήταν χρήσιμος πια τον σκότωσαν μαζί με τους άλλους συμπατριώτες του.
Ειδικά για την εκτέλεση του Πάφου Χρύσανθου, το σουλτανικό αιτιολογικό αναφέρει ότι αυτός είχε ήδη οδηγήσει το λαό σε επανάσταση. Μια μαρτυρία αναφέρει ότι στην Πάφο συγκεντρώθηκαν 300 περίπου νέοι, υπό την ηγεσία κάποιου Πέτρου, που οπλίστηκαν και δοκίμασαν να βαδίσουν κατά της Λευκωσίας, όμως αντιμετωπίστηκαν από δύναμη γενιτσάρων και εξουδετερώθηκαν κοντά στην πρωτεύουσα.
Γίνεται επίσης λόγος και για άφιξη στην Κύπρο γύρω στους 100 Αλβανούς φουστανελοφόρους που, κατά τον Ν.Γ. Κυριαζή (Κυπριακά Χρονικά, VII, σ.57) είχαν αποβιβαστεί στην Πύλα για να συνδράμουν την εξέγερση των Κυπρίων, η οποία τελικά δεν πραγματοποιήθηκε.
Είναι αποδεκτό ότι η Φιλική Εταιρεία που φρόντισε να αποκτήσει επαφές με τον Αρχιεπίσκοπο και άλλους παράγοντες στην Κύπρο, δεν το είχε πράξει απλά και μόνο για να ζητήσει οικονομική ενίσχυση και εφόδια από το νησί, αλλά κυρίως με την ελπίδα ότι ο ξεσηκωμός θα ήταν καθολικός και θα εξαπλωνόταν σε κάθε γωνιά του ελληνικού χώρου, περιλαμβανομένης της Κύπρου. Εξάλλου, η αποστολή στην Κύπρο και η διανομή στο νησί επαναστατικών προκηρύξεων, σε συνδυασμό με τη μύηση στην Εταιρεία και πολλών νέων ανδρών, ήταν ενέργειες που στόχευαν ακριβώς στην υποκίνηση εξέγερσης.
Μετά την 9η Ιουλίου, εξέγερση στο έδαφος της Κύπρου ήταν αδύνατο πλέον να γίνει, αφού οι Τούρκοι πριν τις εκτελέσεις των προκρίτων του νησιού φρόντισαν να αφοπλίσουν πλήρως τον λαό.
Η Τουρκική βία είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία κύματος προσφύγων από την Κύπρο προς την κυρίως Ελλάδα. Πολλοί από αυτούς εντάχθηκαν στα στρατιωτικά σώματα μεγάλων οπλαρχηγών και έλαβαν μέρος σε πολλές μάχες όπως θα δούμε στη συνέχεια.
Αποστολή ελληνικών δυνάμεων για απελευθέρωση της Κύπρου επίσης δεν έγινε παρά την προτροπή πολλών Κυπρίων που δρούσαν σε Ελλάδα και Ευρώπη γιατί κρίθηκε από τους ηγέτες του Αγώνα ως άσκοπη κάτω από τις συνθήκες που επικρατούσαν και λαμβανόμενης υπόψη της απόστασης από την Ελλάδα και τα Τουρκικά παράλια.
Από τα γεγονότα της 9ης Ιουλίου 1821 εμπνεύστηκε και ο Βασίλης Μιχαηλίδης το ομότιτλο ποίημα του το οποίο ξεκινά ως εξής:

Αντάν αρτζιέψαν οι κρυφοί ανέμοι τζι εφυσούσαν

τζι αρκίνησεν εις την Τουρτζιάν να κρυφοσυννεφκιάζη

τζαι που τες τέσσερεις μερκές τα νέφη εκουβαλούσαν,

ώστι να κάμουν τον τζαιρόν ν' αρτζιεύκη να στοιβάζη,

είσιεν σγιαν είχαν ούλοι τους τζι η Τζιύπρου το κρυφόν της

μεσ' στους ανέμους τους κρυφούς είσιεν το μερτικόν της.

τζι αντάν εφάνην η στραπή εις του Μοριά τα μέρη

τζι εξάπλωσεν τζι ακούστηκεν παντού η πουμπουρκά της,

τζι ούλλα ξηλαμπρατζιήσασιν τζαι θάλασσα τζαι ξέρη

είσιεν σγιαν είχαν ούλοι τους τζι η Τζιύπρου τα κακά της....

Η 9η Ιουλίου του 1821  | ΒΙΝΤΕΟ ΚΛΙΠ ΜΕ ΣΤΙΧΟΥΣ 

ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ : Ποίηση.​

ΛΑΡΚΟΣ ΛΑΡΚΟΥ : Μουσική- ενορχήστρωση 

Φιλολογική επιμέλεια επιλεγμένων στίχων: Κυριάκος Ιωάννου και  Λευτέρης Παπαλεοντίου.

Αφηγητής: Κώστας Χαραλαμπίδης

Κκιόρογλου: Ιλκέρ Καπτάνογλου

Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός: Βυζαντινή χορωδία «Ρωμανός ο Μελωδός»

Μουσελλίμ Αγάς: Μιχάλης Χατζημιχαήλ

Βοσκός (Δημήτρης): Μιχάλης Ττερλικκάς

- Διαβάστε ολόκληρο το αφιέρωμα  «200 από την Ελληνική Επανάσταση 1821-2021» - Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 και η Κύπρος

Η εκτέλεση του Κύπριου επίσκοπου Νικομηδίας Αθανάσιου Καρύδη από τους Τούρκους

Η Ελληνική Επανάσταση ξεκίνησε επίσημα την άνοιξη του 1821 και συνοδεύτηκε  από ανεπιτυχείς εξεγέρσεις στη Μολδαβία και στην Πελοπόννησο.

Ο Μαχμούτ ΙΙ για αντίποινα συνέλαβε τον Οικουμενικό Πατριάρχη Γεώργιο τον Ε μαζί με άλλους ιερείς και προεστούς και τους απαγχόνισε στις 10 Απριλίου (Ιουλιανό ημερολόγιο). Μεταξύ των απαγχονισθέντων ήταν και ο Κύπριος επίσκοπος Νικομηδίας Αθανάσιος Καρύδης.

Ο Αθανάσιος Καρύδης ήταν γόνος της γνωστής οικογένειας Καρύδη της Λάρνακας που συγγένευε με τον αρχιεπίσκοπο Χρύσανθο και σπούδασε στη Βενετία. Διετέλεσε επίσκοπος Λιβύης (1781-1791) κατόπιν επιλογής του από τον (Κύπριο την καταγωγή) πατριάρχη Αλεξάνδρειας Κυπριανό (1766-1783) και από το 1791 ανέλαβε ως μητροπολίτης Νικομηδείας.  Ως μητροπολίτης Νικομηδείας και μέλος της Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ο Αθανάσιος ανέπτυξε πλούσια πνευματική και εθνική δραστηριότητα για 30 χρόνια. Αμέσως μετά την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης συνελήφθη, αρκετά πριν από τον πατριάρχη Γρηγόριον Ε' και τους μητροπολίτες Εφέσου Διονύσιονκαι Αγχιάλου Ευγένιον.

Συγκεκριμένα ο Καρύδης συνελήφθη στην Κωνσταντινούπολη όπου βρισκόταν για λόγους υγείας, με την κατηγορία ότι άνηκε στη Φιλική Εταιρεία. Σύμφωνα με δύο ιστορικούς, τον Σπυρίδωνα Τρικούπη και τον Λοΐζο Φιλίππου, απαγχονίστηκε μαζί με τους δύο μητροπολίτες, παρόλο που λίγο πριν είχε ξεψυχήσει λόγω του γήρατος και των κακουχιών κράτησής του. Οι Τούρκοι πάντως θεώρησαν σωστό να απαγχονίσουν το νεκρό του σώμα.

Ταυτόχρονα με τις εκτελέσεις στην Κωνσταντινούπολη εκδόθηκε φιρμάνι για τον άμεσο αφοπλισμό των Χριστιανών σε όλη την επικράτεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

- Διαβάστε ολόκληρο το αφιέρωμα  «200 από την Ελληνική Επανάσταση 1821-2021» - Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 και η Κύπρος

Η Φιλική Εταιρεία και η Κύπρος

"Ο όρκος" (της Φιλικής Εταιρείας). Πίνακας του Διονύσιου Τσόκου (1849)

Λίγο πριν αρχίσει η Ελληνική Επανάσταση του 1821, η Φιλική Εταιρεία προετοίμαζε   πυρετωδώς και ποικιλοτρόπως τον Αγώνα που θα ακολουθούσε.

Οι Φιλικοί έκαναν επαφές με προύχοντες σε όλα τα μέρη της σκλαβωμένης Ελλάδας για να τους μυήσουν και να εξασφαλίσουν την υποστήριξη τους όταν θα ξεσπούσε η Επανάσταση. Έτσι, πλησίασαν και τον αρχιεπίσκοπο Κύπρου Κυπριανό, αδιαμφισβήτητο ηγέτη των Ελλήνων της Κύπρου την εποχή. Συγκεκριμένα στις 6 Ιουλίου 1818 ο Δημήτριος Ύπατρος  και ο Στέργιος Χατζηκώνστας επισκέφτηκαν την Κύπρο με σκοπό να μυήσουν τον αρχιεπίσκοπο στη Φιλική Εταιρεία.

Την 1η Οκτωβρίου 1820 πραγματοποιήθηκε στη Μολδαβία σύναξη των Φιλικών για τις τελευταίες διευθετήσεις πριν από την έναρξη του Αγώνα. Κατά τη σύναξη υιοθετήθηκαν, όσο αφορούσε την Κύπρο, οι απόψεις του αρχιεπισκόπου Κυπριανού, σύμφωνα με τις οποίες δεν θα ήταν φρόνιμο να ξεσπούσε επανάσταση στο νησί λόγω της γεωγραφικής του θέσης. Σύμφωνα με τις ίδιες απόψεις η Κύπρος θα βοηθούσε τον Αγώνα χρηματικά και υλικά, στην αρχή τουλάχιστο.

Χαρακτηριστική είναι η επιστολή του Αλέξανδρου Υψηλάντηπρος τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό, με ημερομηνία 8 Οκτωβρίου 1820.

«…ο φιλογενέστατος κύριος Δημήτριος Ύπατρος με εβεβαίωσε περί της γενναίας συνεισφοράς, την οποία η υμετέρα Μακαριότης υποσχέθη προς αυτόν δια το Σχολείον της Πελλοπονήσου. Όθεν ως Γενικός Έφορος του σχολείου τούτου  κρίνω χρέος μου απαραίτητον να ευχαριστήσω την υμετέραν Μακαριότητα και να την ειδοποιήσω ότι η έναρξις του Σχολείου εγγίζει…»

[Σημείωση: ο όρος  «Σχολείον Πελοποννήσου» ήταν συνθηματικός, για ευνόητους λόγους, και σήμαινε την επανάσταση στην περιοχή Πελοποννήσου η οποία πλησίαζε].

Παρόλες τις επιφυλάξεις του αρχιεπισκόπου Κυπριανού φαίνεται ότι αρχικά είχε καταβληθεί προσπάθεια η επανάσταση να κηρυχτεί και στην Κύπρο, ταυτόχρονα με την έναρξή της στην υπόλοιπη ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα, για το λόγο αυτό έγιναν και στο νησί μυήσεις. Για τον ίδιο σκοπό και άλλα μέλη της Φιλικής Εταιρείας επισκέφτηκαν την Κύπρο, ενώ στάλθηκε κρυφά και διανεμήθηκε και διαφωτιστικό υλικό. Η υπόγεια κρύπτη στο κτίριο του Παγκυπρίου Γυμνασίου στη Λευκωσία, απέναντι από το κτίριο της Αρχιεπισκοπής, πιστεύεται ότι είχε χρησιμοποιηθεί για την απόκρυψη Φιλικών. Τελικά όμως η Κύπρος δεν μπόρεσε να ακολουθήσει την Επανάσταση, εξαιτίας:

Της απροθυμίας των ηγετών και των αρχόντων να ξεσηκωθούν και υποστηρίξουν το κίνημα.

Της σχετικής έλλειψης όπλων και λοιπού πολεμικού υλικού.

Των πολλαπλών δυσχερειών που πήγαζαν εξαιτίας της μεγάλης απόστασης της Κύπρου από τις εστίες της Επανάστασης.

 

Άλλοι Κύπριοι στη Φιλική Εταιρία

Ο Δημήτριος Ύπατρος από το Μέτσοβο και ο Μοραίτης Αντώνιος Πελοπίδας ήταν οι κυριότεροι απόστολοι της Φιλικής Εταιρίας στην Κύπρο.

Εκτός από τον αρχιεπίσκοπο Κυπριανό στη Φιλική Εταιρία μυήθηκε από τον Πελοπίδα και ο έξαρχος της επισκοπής Κιτίου Χρύσανθος. Όταν αυτό έγινε γνωστό από τους Τούρκους, ο Χρύσανθος κατέφυγε στα βουνά για να γλιτώσει.

Εξάλλου από τους καταλόγους των Φιλικών πληροφορούμαστε την μύηση του Κύπριου δάσκαλου Χαράλαμπου Μάλη (ή Χατζημάλη), ο οποίος μυήθηκε στην Κωνσταντινούπολη από τον Γρηγόριο Δίκαιο (Παπαφλέσσα). Η ένταξη του Μάλη στην Φιλική Εταιρία έγινε στις 28 Οκτωβρίου 1919 προσφέροντας μάλιστα και 250 γρόσια σαν εισφορά.

Επίσης, ο Κύπριος Νικόλαος Θησεύς  ο οποίος διέμενε στη Μασσαλία ήταν από τα πρώτα μέλη της Φιλικής Εταιρίας. Ο Νικόλαος πολύ σύντομα μύησε στον Αγώνα και τα αδέρφια του Θεόφιλο και Κυπριανό (αναλυτικά για τη δράση των τριών αδελφών βλέπε αναλυτικότερα στο κεφάλαιο «Κύπριοι αγωνιστές του 1821»).

Άλλοι Κύπριοι Φιλικοί που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν κρυφά την Κύπρο, μετά τα γεγονότα της 9ης Ιουλίου 1821, για να αποφύγουν τη σύλληψη τους ήταν ο Κυπρίδημος Γεωργιάδης, ο Δημήτριος Οικονομίδης, ο Κυπριανός Βικέντιος κ.α. Στην Ελλάδα όπου κατέφυγαν οι Κύπριοι Φιλικοί, προσπαθούσαν να μαζέψουν χρήματα και άντρες  για μια απελευθερωτική εκστρατεία στην Κύπρο. Έκαναν μάλιστα και κινήσεις στο εξωτερικό για δημιουργία μισθοφορικού τάγματος με τον στρατηγό του Ναπολέοντα Wintz. Όλοι όσοι διέφυγαν στην Ελλάδα  έλαβαν μέρος στον Αγώνα.