Ανδρέας Καπανδρέου's Blog, page 49

Ιωάννης Καρατζάς (1767-1798), ο Κύπριος σύντροφος του Ρήγα Φεραίου

[Αφιέρωμα «200 από την Ελληνική Επανάσταση 1821-2021» - Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 και η Κύπρος. Κεφάλαιο 1: Ιωάννης Καρατζάς (1767-1798), ο Κύπριος σύντροφος του Ρήγα Φεραίου]
Ο πύργος Νεμπόισα στο Βελιγράδι μέσα στον οποίο
εκτελέστηκε ο Ρήγας και οι 7 σύντροφοί του

Το εθνεγερτήριο σάλπισμα του Ρήγα Φεραίουήταν ο προάγγελος της εθνικής παλιγγενεσίας που θα ακολουθούσε. Από το 1790 ο Ρήγας μαζί με τους συντρόφους του προετοίμαζε από τη Βιέννη όπου βρισκόταν τον μεγάλο ξεσηκωμό. Η ομάδα του Ρήγα εξέδιδε προκηρύξεις, έγραφε επαναστατικά άρθρα και τραγούδια και εξέδιδε διδακτικά βιβλία προσπαθώντας να μορφώσει τους σκλαβωμένους Έλληνες και να αφυπνίσει το εθνικό τους φρόνημα. Ένας από τους στενότερους συνεργάτες του Ρήγα ήταν ο λόγιος Ιωάννης Καρατζάς από τη Λευκωσία της Κύπρου. 

Δυστυχώς δεν βρέθηκαν πληροφορίες για τη ζωή του Καρατζά πριν την άφιξή του στη Βιέννη.

Ο Καρατζάς έκανε παρέα με τους Έλληνες της Βιέννης και βρέθηκε στον στενό κύκλο του Ρήγα Φεραίου.  Στον Καρατζά αποδίδεται η πρώτη συλλογή νεοελληνικών διηγημάτων με τίτλο «Έρωτος αποτελέσματα: ήτοι ιστορίαι ηθικοερωτικαί με δάφορα εν τω μεταξύ χαρίη και ερωτικά τραγούδια». Ο Καρατζάς έκδωσε και άλλα βιβλία στη Βιέννη, κυρίως φιλοσοφικού και θρησκευτικού περιεχομένου. Μέσα από τις εκδώσεις της η παρέα του Ρήγα φιλοδοξούσε να μορφώσει και να διαφωτίσει τους Έλληνες ώστε να «ξυπνήσουν» και να διεκδικήσουν την ελευθερία τους, ακόμα και με τη χρήση όπλων. Στόχος τους ήταν η διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η δημιουργία ενός νέου φιλελεύθερου πανβαλκανικού κράτους που θα είχε ως πρότυπό του το αρχαίο Αθηναϊκό πολίτευμα. 

Ο Ιωάννης Καρατζάς βρέθηκε στην Πέστη όπου ανέλαβε νεωκόρος στον εκεί ορθόδοξο ναό της ελληνικής κοινότητας. Εικάζεται ότι πήγε εκεί έχοντας σαν αποστολή του τον συντονισμό της δράσης των Ελλήνων της Πέστης. Συνελήφθη όμως από τις Αυστριακές αρχές και βρέθηκε ένοχος στην κατηγορία για κατοχή επαναστατικών προκηρύξεων με στόχο την αναπαραγωγή και διάδοσή τους.

Στα πρακτικά της δίκης που διασώζονται στα Αυστριακά αρχεία αναφέρεται:

«Ιωάννης Καρατζάς, 31 ετών, γεννηθείς εν Λευκωσία της Ασίας. Άγαμος, και ποτέ νεωκόρος της εν Πέστη Ελληνικής εκκλησίας, κατά τα πρακτικά της ανακρίσεως αυτού υπ΄αριθ. 8. ομολογεί μεν, ότι εξ απλής περιέργειας εζήτησε παρά του Τορούντζιατην προκήρυξίν ταύτην παρ΄ αυτού, αλλ’ αρνήται, ότι ποτέ εδήλωσεν ότι θέλει ν’αντιγράψει ταύτην, ουδ’ εξέφρασε ποτέ, ως διατείνεται ο Τορούντζιας, την ευχήν να μάθη την απελευθέρωση της Ελλάδος από του Τουρκικού ζυγού».

Όπως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις οι κατηγορηθέντες προσπάθησαν να αποπροσανατολίσουν τους δικαστές αρνούμενοι των κατηγοριών που τους προσάπταν. 

Ο Καρατζάς μαζί με τον Ρήγα και άλλους 6 συντρόφους τους κατηγορήθηκαν τελικά για προετοιμασία εξέγερσης στην Ελλάδα και για διάδοση των φιλελευθέρων ιδεών της Γαλλικής Επανάστασης. Οι ιδέες αυτές που ερχόντουσαν σε αντίθεση με τον μοναρχικό χαρακτήρα των υφιστάμενων αυτοκρατοριών, ενοχλούσαν τόσο την Αυστροουγγρική όσο και την Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Οι Αυστριακοί που είχαν πλέον συνάψει σύμφωνο φιλίας με τους Οθωμανούς, παρέδωσαν τους 8 επαναστάτες στα χέρια των Τούρκων. Πριν την παράδοσή τους, ο Ρήγας, κάνοντας μια απέλπιδα προσπάθεια ζήτησε από τους ομόθρησκους Αυστριακούς να μην τους παραδώσουν στους αλλόπιστους αλλά να τους εκτελέσουν οι ίδιοι (οι Αυστριακοί). Το αίτημα του Ρήγα όμως απορρίφθηκε.

Οι 8 συλληφθέντες οι οποίοι παραδόθηκαν στους Τούρκους ήταν οι ακόλουθοι: 1. Ρήγας Φεραίος (Βελεστινλής), 40 χρόνων από το Βελεστίνο της Θεσσαλίας. 2. Ευστράτιος Αργέντης, 31 χρόνων έμπορος από την Χίο. 3. Δημήτριος Νικολαίδης, 32 χρόνων ιατρός από την Ζίτσα της Ηπείρου. 4. Αντώνιος Κορωνιός, 27 χρόνων έμπορος και λόγιος από τη Χίο. 5. Θεοχάρης Τουρούντζας, 22 χρόνων έμπορος από τη Σιάτιστα της Μακεδονίας. 6. Ιωάννης Εμμανουήλ, 24 χρόνων φοιτητής της Ιατρικής από την Καστοριά της Μακεδονίας. 7. Παναγιώτης Εμμανουήλ, 22 χρόνων υπάλληλος του Αργέντη, επίσης από την Καστοριά Μακεδονίας. 8. Ιωάννης Καρατζάς 31 χρόνων, λόγιος και νεωκόρος της ελληνικής εκκλησίας της Πέστης από τη Λευκωσία της Κύπρου.

Η θανατική ποινή που επιβλήθηκε και στους 8 επαναστάτες εκτελέσθηκε στις 24 Ιουνίου 1798 όταν οι Έλληνες πατριώτες στραγγαλίστηκαν από τους Τούρκους στο φρούριο Νεμπόισα του Βελιγραδίου.

Μια εκδοχή φέρει τον Ρήγα να προσπαθεί να αντισταθεί γρονθοκοπώντας τον Τούρκο φρουρό και αυτός να τον εκτέλεσε πυροβολώντας τον.

Τα νεκρά κορμιά των 8 επαναστατών ρίχτηκαν στον ποταμό Δούναβη.

Οι εκτελέσεις πάντως δεν μπόρεσαν να σβήσουν τη σπίθα που είχε είδη ανάψει ο Ρήγας με τους συντρόφους του, μια σπίθα που έμελλε να βάλει μπουρλότο στα θεμέλια της ανίκητης μέχρι τότε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η καταγωγή των 8 εκτελεσθέντων, από πέντε διαφορετικές περιοχές του τουρκοκρατούμενου ελληνισμού (Θεσσαλία, Χίος, Ήπειρος, Μακεδονία, Κύπρος) δείχνει την ενότητα και την ενιαία συναίσθηση που υπήρχε για τον ελληνισμό από την εποχή εκείνη, πριν ακόμα τη δημιουργία Ελληνικού Κράτους. 

Η προσπάθεια του Ρήγα και των συντρόφων του θεωρείται ο προάγγελος της Φιλικής Εταιρείας η οποία υιοθέτησε πολλές από τις ιδέες και πρακτικές του κινήματος της Βιέννης.

- Διαβάστε ολόκληρο το αφιέρωμα «200 από την Ελληνική Επανάσταση 1821-2021» - Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 και η Κύπρος

- Ενημερωθήτε επίσης για το μυθιστόρημα Ο μυστικός σύντροφος του Ρήγα: η άγνωστη μαρτυρία του Ιωάννη Καρατζά

Αφιέρωμα «200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση 1821-2021» - Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 και η Κύπρος

«Σημαία Ελληνική Πατρίς Κύπρου» - Το λάβαρο με το οποίο οι Κύπριοι αγωνιστές πολέμησαν στην Ελληνική Επανάσταση* 

Μέρος Α - Πρόλογος

Η τουρκοκρατία στην Κύπρο ξεκίνησε το 1570 όταν το νησί κατατήθηκε από τους Οθωμανούς. Υπό τουρκική κατοχή ήταν την ίδια εποχή και τα περισσότερα εδάφη της Ελλάδας. Λίγο πριν την έναρξη της επανάστασης του 1821 ο πληθυσμός της Κύπρου υπολογίζεται ότι ήταν γύρω στους 60.000 Έλληνες (κάποιες άλλες πηγές τους ανεβάζουν μέχρι και 80.000) και περίπου 20.000 μουσουλμάνοι (οι περισσότεροι εκ των οποίων ήταν Έλληνες που εξισλαμίστηκαν - οι γνωστοί Λινοβάμβακοι - προκειμένου να γλυτώσουν τη βαριά φορολογία και να έχουν καλύτερη αντιμετώπιση από τους κατακτητές).

Η συνεισφορά της Κύπρου στην Ελληνική Επανάσταση έχει πολλά άγνωστα στο ευρύ κοινό κεφάλαια. Τις επόμενες μέρες θα παρουσιαστούν από το ιστολόγιο @Ανδρέας Καπανδρέου τα κεφάλαια:

1.    Ιωάννης Καρατζάς (1767-1798), ο Κύπριος σύντροφος του Ρήγα Φεραίου

2.    Η Φιλική Εταιρεία και η Κύπρος

3.    Η εκτέλεση από τους Τούρκους του Κύπριου επίσκοπου Νοκομηδίας Αθανάσιου Καρύδη

4.    Η 9η Ιουλίου 1821 στην Κύπρο

5.    Η πρώτη Ενωτική προκήρυξη του Κυπριακού λαού (1821)

6.    Κύπριοι αγωνιστές του 1821

7.    Προσπάθειες απελευθέρωσης της Κύπρου κατά την Ελληνική Επανάσταση

8.    Κύπριοι στην άλωση της Τριπολιτσάς

9.    Κύπριοι στην έξοδος του Μεσολογγίου

10. Ο Κυπριακής καταγωγης Ιωάννης Καποδίστριας, ο Άγιος της πολιτικής

*Η σημαία (στη φωτογραφία πιο πάνω) αποτελούνταν από ένα άσπρο πανί στο οποίο υπήρχε ένας γαλάζιος σταυρός. Έφερε επιγραφή: ΣΗΜΕΑ ΕΛΗΝΗΚΙ-ΠΑΤΡΗΣ ΚΗΠΡΟΥ. Οι διαστάσεις της ήσαν: 1,10Χ1,40μ. 

Την σημαία κρατούσαν οι Κύπριοι, μέλη του Κυπριακού Ιερού Λόχου που πήρε μέρος στην ελληνική επανάσταση. 

Πολλοί Κύπριοι, που γλίτωσαν από τους διωγμούς στην Κύπρο και κατάφεραν να διαφύγουν από το νησί, έφτασαν στην επαναστατημένη Ελλάδα, όπου σχημάτισαν Σώμα Κυπρίων Αγωνιστών και πολέμησαν υπό τη σημαία αυτή στη Ρούμελη και στην Πελοπόννησο.

Η σημαία φυλάσσεται και εκτίθεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της Ελλάδας. 

Η βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε για την έρευνα:

Άμαντος, Κωνσταντίνος. Σύντομος ιστορία της Κύπρου, Αθήναι, Σύλλογος προς διάσωση ωφέλιμων βιβλίων, 1956.

Αυτή είναι η πρώτη ενωτική προκήρυξη του κυπριακού λαού. Την συνέταξαν το 1821 στη Ρώμη οι κληρικοί που γλύτωσαν από τη σφαγή των Τούρκων. Μηχανή του Χρόνου: Cyprus edition. http://www.mixanitouxronou.com.cy

Δεσποτόπουλος, Αλέξανδρος. Διωγμοί στις Κυδωνιές, Κουσάντασι, Κύπρο, Κω και άλλες περιοχές. Στο Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, 1975,  τομ. ΙΒ.

Εταιρεία Κυπριακών Σπουδών. Πρακτικά του Δευτέρου Διεθνούς Κυπριολογικού Συνεδρίου [Λευκωσία, 20-25 Απριλίου 1982], τόμ. Γ΄. Λευκωσία: Εταιρεία Κυπριακών Σπουδών, 1987.

Καραμπελιάς, Γιώργος. Η ανολοκλήρωτη επανάσταση του Ρήγα Βελεστινλή: "κόψε το ρόδο πριν μαραθεί". Αθήνα: Εναλλακτικές Εκδόσεις, 2011.

Κηπιάδης, Γεώργιος Ι. Απομνημονεύματα των κατά το 1821 εν τη νήσω Κύπρω τραγικών σκηνών. [Λευκωσία]: Εκδόσεις Μορφωτικής Υπηρεσίας Υπουργείου Παιδείας, 1972.

Κορνιλάκης, Ιωάννης Σ. Ιωάννης Α. Καποδίστριας, ο άγιος της πολιτικής : το χθες και το σήμερα με βάση τις ανέκδοτες επιστολές του. Πειραιάς: Ελαία - Ελληνική, Χριστιανική, Κοινωνική, Αστική μη κερδοσκοπική Εταιρεία, 2011.

Koumoulides, John. Cyprus and the war of Greek independence 1821-1829, London, Zeno, 1974.

Κουτσονίκας, Λάμπρος. Γενική ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως. [Αθήνα]: Βεργίνα, 2002.

Κύρρης, Κώστας Π. Νέαι ειδήσεις και ανέκδοτα εγγραφα περί Κυπριανού Θησέως, Νικολάου Θησέως, και του πατρός αυτών Οικονόμου Παπά Σάββα. Λευκωσία: Επετηρίς του Κ.Ε.Ε., ΧΙ, 1981 - 1982.

Λαζάρου, Ανδρέας. Η Κύπρος γενέτειρα του Ομήρου και άλλες έξι μικρές μελέτες. Λευκωσία: Επιφανίου, 2008.

Legrand, Emile. Ανέκδοτα έγγραφα περί Ρήγα Βελεστινλή και των συν αυτωι μαρτυρησάντων μετά μεταφράσεως ελληνικής υπό Σπυρίδωνος Π. Λάμπρου. Αθήνα: Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης "Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα", 1996.

Παυλίδης, Άντρος. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, τόμ. 6. Λευκωσία: Φιλοκυπρός, 1987.

Περραιβός, Χριστόφορος. Σύντομος βιογραφία του Ρήγα Φεραίου. Αθήνα: Δημιουργία, 1998.

Σταυριανός, Ιωάννης. Πραγματεία των περιπετειών του βίου μου: και συλλογή διαφόρων αντικειμένων αγνώστων έτι εν τη ελληνική ιστορία. Αθήνα: Εταιρεία Στερεοελλαδικών Μελετών, 1982.

Φιλήμων, Ιωάννης. Δοκίμιον ιστορικόν περί της Φιλικής Εταιρείας. Εν Ναυπλία: Εκ της τυπογραφίας Θ. Κονταξή και Ν. Λουλάκη, 1834.

Φιλίππου, Λοΐζος. Κύπριοι αγωνισταί. Λευκωσία: Έκδοσις Ι. Αρχιεπισκοπής Κύπρου, 1953.

Φωκαίδης, Φωκάς Ν. Ο ελληνισμός της Κύπρου: από των προϊστορικών μέχρι των καθ’ημάς χρόνων. Σώλσπουρυ, 1962.

Φωτάκος. Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως, συγγραφέντα υπό Φωτίου Χρυσανθόπουλου ή Φωτάκου. Εν Αθήναις: Εκ του Τυπογραφείου Π. Δ. Σακελλαρίου, 1899.

Χριστοδούλου, Χάρης. Κυπριακαί Σπουδαί. Λευκωσία: Εταιρεία Κυπριακών Σπουδών, τ. ΞΔ’-ΞΕ’, 2000-2001.

Αφιέρωμα «200 από την Ελληνική Επανάσταση 1821-2021» - Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 και η Κύπρος

«Σημαία Ελληνική Πατρίς Κύπρου» - Το λάβαρο με το οποίο οι Κύπριοι αγωνιστές πολέμησαν στην Ελληνική Επανάσταση* 

Μέρος Α - Πρόλογος

Η τουρκοκρατία στην Κύπρο ξεκίνησε το 1570 όταν το νησί κατατήθηκε από τους Οθωμανούς. Υπό τουρκική κατοχή ήταν την ίδια εποχή και τα περισσότερα εδάφη της Ελλάδας. Λίγο πριν την έναρξη της επανάστασης του 1821 ο πληθυσμός της Κύπρου υπολογίζεται ότι ήταν γύρω στους 60.000 Έλληνες (κάποιες άλλες πηγές τους ανεβάζουν μέχρι και 80.000) και περίπου 20.000 μουσουλμάνοι (οι περισσότεροι εκ των οποίων ήταν Έλληνες που εξισλαμίστηκαν - οι γνωστοί Λινοβάμβακοι - προκειμένου να γλυτώσουν τη βαριά φορολογία και να έχουν καλύτερη αντιμετώπιση από τους κατακτητές).

Η συνεισφορά της Κύπρου στην Ελληνική Επανάσταση έχει πολλά άγνωστα στο ευρύ κοινό κεφάλαια. Τις επόμενες μέρες θα παρουσιαστούν από το ιστολόγιο @Ανδρέας Καπανδρέου τα κεφάλαια:

1.    Ιωάννης Καρατζάς (1767-1798), ο Κύπριος σύντροφος του Ρήγα Φεραίου

2.    Η Φιλική Εταιρεία και η Κύπρος

3.    Η εκτέλεση από τους Τούρκους του Κύπριου επίσκοπου Νοκομηδίας Αθανάσιου Καρύδη

4.    Η 9η Ιουλίου 1821 στην Κύπρο

5.    Η πρώτη Ενωτική προκήρυξη του Κυπριακού λαού (1821)

6.    Κύπριοι αγωνιστές του 1821

7.    Προσπάθειες απελευθέρωσης της Κύπρου κατά την Ελληνική             Επανάσταση

8.    Κύπριοι στην άλωση της Τριπολιτσάς

9.    Κύπριοι στην έξοδος του Μεσολογγίου

10. Ο Κυπριακής καταγωγης Ιωάννης Καποδίστριας, ο Άγιος της πολιτικής

*Η σημαία (στη φωτογραφία πιο πάνω) αποτελούνταν από ένα άσπρο πανί στο οποίο υπήρχε ένας γαλάζιος σταυρός. Έφερε επιγραφή: ΣΗΜΕΑ ΕΛΗΝΗΚΙ-ΠΑΤΡΗΣ ΚΗΠΡΟΥ. Οι διαστάσεις της ήσαν: 1,10Χ1,40μ. 

Την σημαία κρατούσαν οι Κύπριοι, μέλη του Κυπριακού Ιερού Λόχου που πήρε μέρος στην ελληνική επανάσταση. 

Πολλοί Κύπριοι, που γλίτωσαν από τους διωγμούς στην Κύπρο και κατάφεραν να διαφύγουν από το νησί, έφτασαν στην επαναστατημένη Ελλάδα, όπου σχημάτισαν Σώμα Κυπρίων Αγωνιστών και πολέμησαν υπό τη σημαία αυτή στη Ρούμελη και στην Πελοπόννησο.

Η σημαία φυλάσσεται και εκτίθεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της Ελλάδας. 

Η βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε για την έρευνα:

Άμαντος, Κωνσταντίνος. Σύντομος ιστορία της Κύπρου, Αθήναι, Σύλλογος προς διάσωση ωφέλιμων βιβλίων, 1956.

Αυτή είναι η πρώτη ενωτική προκήρυξη του κυπριακού λαού. Την συνέταξαν το 1821 στη Ρώμη οι κληρικοί που γλύτωσαν από τη σφαγή των Τούρκων. Μηχανή του Χρόνου: Cyprus edition. http://www.mixanitouxronou.com.cy

Δεσποτόπουλος, Αλέξανδρος. Διωγμοί στις Κυδωνιές, Κουσάντασι, Κύπρο, Κω και άλλες περιοχές. Στο Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, 1975,  τομ. ΙΒ.

Εταιρεία Κυπριακών Σπουδών. Πρακτικά του Δευτέρου Διεθνούς Κυπριολογικού Συνεδρίου [Λευκωσία, 20-25 Απριλίου 1982], τόμ. Γ΄. Λευκωσία: Εταιρεία Κυπριακών Σπουδών, 1987.

Καραμπελιάς, Γιώργος. Η ανολοκλήρωτη επανάσταση του Ρήγα Βελεστινλή: "κόψε το ρόδο πριν μαραθεί". Αθήνα: Εναλλακτικές Εκδόσεις, 2011.

Κηπιάδης, Γεώργιος Ι. Απομνημονεύματα των κατά το 1821 εν τη νήσω Κύπρω τραγικών σκηνών. [Λευκωσία]: Εκδόσεις Μορφωτικής Υπηρεσίας Υπουργείου Παιδείας, 1972.

Κορνιλάκης, Ιωάννης Σ. Ιωάννης Α. Καποδίστριας, ο άγιος της πολιτικής : το χθες και το σήμερα με βάση τις ανέκδοτες επιστολές του. Πειραιάς: Ελαία - Ελληνική, Χριστιανική, Κοινωνική, Αστική μη κερδοσκοπική Εταιρεία, 2011.

Koumoulides, John. Cyprus and the war of Greek independence 1821-1829, London, Zeno, 1974.

Κουτσονίκας, Λάμπρος. Γενική ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως. [Αθήνα]: Βεργίνα, 2002.

Κύρρης, Κώστας Π. Νέαι ειδήσεις και ανέκδοτα εγγραφα περί Κυπριανού Θησέως, Νικολάου Θησέως, και του πατρός αυτών Οικονόμου Παπά Σάββα. Λευκωσία: Επετηρίς του Κ.Ε.Ε., ΧΙ, 1981 - 1982.

Λαζάρου, Ανδρέας. Η Κύπρος γενέτειρα του Ομήρου και άλλες έξι μικρές μελέτες. Λευκωσία: Επιφανίου, 2008.

Legrand, Emile. Ανέκδοτα έγγραφα περί Ρήγα Βελεστινλή και των συν αυτωι μαρτυρησάντων μετά μεταφράσεως ελληνικής υπό Σπυρίδωνος Π. Λάμπρου. Αθήνα: Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης "Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα", 1996.

Παυλίδης, Άντρος. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, τόμ. 6. Λευκωσία: Φιλοκυπρός, 1987.

Περραιβός, Χριστόφορος. Σύντομος βιογραφία του Ρήγα Φεραίου. Αθήνα: Δημιουργία, 1998.

Σταυριανός, Ιωάννης. Πραγματεία των περιπετειών του βίου μου: και συλλογή διαφόρων αντικειμένων αγνώστων έτι εν τη ελληνική ιστορία. Αθήνα: Εταιρεία Στερεοελλαδικών Μελετών, 1982.

Φιλήμων, Ιωάννης. Δοκίμιον ιστορικόν περί της Φιλικής Εταιρείας. Εν Ναυπλία: Εκ της τυπογραφίας Θ. Κονταξή και Ν. Λουλάκη, 1834.

Φιλίππου, Λοΐζος. Κύπριοι αγωνισταί. Λευκωσία: Έκδοσις Ι. Αρχιεπισκοπής Κύπρου, 1953.

Φωκαίδης, Φωκάς Ν. Ο ελληνισμός της Κύπρου: από των προϊστορικών μέχρι των καθ’ημάς χρόνων. Σώλσπουρυ, 1962.

Φωτάκος. Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως, συγγραφέντα υπό Φωτίου Χρυσανθόπουλου ή Φωτάκου. Εν Αθήναις: Εκ του Τυπογραφείου Π. Δ. Σακελλαρίου, 1899.

Χριστοδούλου, Χάρης. Κυπριακαί Σπουδαί. Λευκωσία: Εταιρεία Κυπριακών Σπουδών, τ. ΞΔ’-ΞΕ’, 2000-2001.

ΠΡΟΠΟΜΠΟΣ: το συλλεκτικό μετάλλιο για τους εορτασμούς των διακοσίων χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση του 1821

Το έργο, του λαϊκού ζωγράφου Θεοφίλου Χατζημιχαήλ «Αναγεννηθείσα Ελλάδα» απεικονίζεται στον «ΠΡΟΠΟΜΠΟ», το συλλεκτικό μετάλλιο με το οποίο ανοίγει η αυλαία του Νομισματικού Προγράμματος της Επιτροπής «ΕΛΛΑΔΑ 2021», για την διακοσιοστή επέτειο της Επανάστασης του 1821.

Ο πίνακας του Θεόφιλου, είναι ζωγραφισμένος σε χαρτόνι και χρονολογείται από το 1911. Είναι βασισμένος σε παλιότερη λιθογραφία (περ. 1840) και απεικονίζει μια Ελλάδα «αρχαία» με μακρύ, κόκκινο χιτώνα να στέκει ανάμεσα σε αρχαία σπαράγματα, αλλά και «χριστιανή», αφού όλα συντελούνται κάτω από τον παντεπόπτη οφθαλμό του Θεού ενώ άγγελοι παιανίζουν. Την Ελλάδα υποβαστάζουν δύο εμβληματικές μορφές του προεπαναστατικού Ελληνισμού: ο Αδαμάντιος Κοραής και ο Ρήγας Βελεστινλής. Η φανταστική σύμπραξη των δύο αντρών, που συνέλαβε η λαϊκή έκφραση, δεν οφείλεται τόσο στην εγγύτητα των ιδεών τους, όσο στην αναγνώριση ότι οι πνευματικές διεργασίες που προηγήθηκαν της Επανάστασης είχαν πολύ μεγάλη σημασία για την «αναγέννηση» της Ελλάδας. Αναγέννηση που στον πίνακα αποτυπώνεται με τον φοίνικα, το μυθικό πουλί που αναγεννάται από τις στάχτες του.

Είναι η πρώτη φορά που στην Ελλάδα κατασκευάζεται συλλεκτικό μετάλλιο με την συγκεκριμένη τεχνική. Πρόκειται για κέρμα αποτελούμενο από 3 μέρη τα οποία συνδέονται με πολυμερικό δακτύλιο σε μπλε χρώμα. 

Στην μία όψη απεικονίζεται ο πίνακας του Θεόφιλου. Η χαρακτική δεινότητα των καλλιτεχνών του Ελληνικού Νομισματοκοπείου, αποδεικνύεται για μια ακόμα φορά: κατάφερε να μεταφέρει σε τόσο μικρή διάμετρο εξαιρετικές λεπτομέρειες από το πρωτότυπο έργο, συλλαμβάνοντας ακόμα και τις εκφράσεις των προσώπων και τη στάση των σωμάτων.

Στη δεύτερη όψη, απεικονίζεται το σήμα της Επιτροπής «ΕΛΛΑΔΑ 2021», ο τίτλος των εορτασμών «200 Χρόνια Μετά την Επανάσταση» καθώς και το σήμα

του Νομισματοκοπείου (ΙΕΤΑ). Τέλος, στην περιφέρειά είναι χαραγμένες οι δύο χρονολογίες, 1821 – 2021, οι οποίες συνδέονται με κλαριά δάφνης. 

Ο ΠΡΟΠΟΜΠΟΣ έχει τοποθετηθεί σε ειδικά σχεδιασμένη πολυτελή θήκη «blister» σε μορφή δίπτυχου, στην οποία είναι τυπωμένο τμήμα του έργου του Θεόφιλου, καθώς και κείμενο τόσο στα Ελληνικά όσο και στα Αγγλικά, με λεπτομέρειες που περιγράφουν τους συμβολισμούς των αποτυπώσεων.

Χρυσός χορηγός του Νομισματικού Προγράμματος της Επιτροπής «ΕΛΛΑΔΑ 2021» είναι η Τράπεζα της Ελλάδος. Η χορηγία της, εκτός από τους οικονομικούς πόρους για την κάλυψη του κόστους παραγωγής, συμπεριλαμβάνει και τη διάθεση του μοναδικού μηχανισμού της για την παραγωγή νομισμάτων. Ο μηχανισμός αυτός έχει παγκόσμια φήμη, ενώ έχει αποσπάσει πολλά βραβεία για τα νομίσματα που έχει δημιουργήσει.

Αποκλειστικός διαθέτης του ΠΡΟΠΟΜΠΟΥ είναι η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος. Και η δική της συμμετοχή έχει μεγάλη συμβολική αξία, αφού η ΕΘΝΙΚΗ είναι η πρώτη τράπεζα του Ελληνικού κράτους (ιδρύθηκε το 1841), με πρώτο διοικητή τον Γεώργιο Σταύρου.

Κύπριοι στην άλωση της Τριπολιτσάς

Η απελευθέρωση της Τριπολιτσάς (σημερινή Τρίπολη) είναι ένα από τα σημαντικότερα στρατιωτικά επιτεύγματα των Ελλήνων κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης αφού σταθεροποίησε την επικράτηση τους στην Πελοπόννησο (μέχρι τότε οι επαναστάτες είχαν υπό τον έλεγχό τους μόνο κάποια φρούρια και καμία πόλη).
Η πολιορκία της Τριπολιτσάς ξεκίνησε από τις αρχές Ιουνίου 1821 και η άλωση της πραγματοποιήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 1821.
Πριν ακόμη εκραγεί η Επανάσταση οι Τούρκοι που είχαν κάποιες πληροφορίες για σχεδιαζόμενη εξέγερση, κάλεσαν στην Τριπολιτσά 18 αρχιερείς και προεστούς, με κάποια πρόφαση διοικητικών ρυθμίσεων (η πρόσκληση θυμίζει τον δόλιο τρόπο με τον οποίο οι Τούρκοι κάλεσαν τους ιερείς και τους προεστούς της Κύπρου, μια πρόσκληση που κατέληξε στη σφαγή της  9ης Ιουλίου 1821). 
Οι αρχιερείς και οι πρόκριτοι ήταν στην αρχή απλώς σε περιορισμό μέσα στην πόλη. Στις αρχές Απριλίου όμως οι Τούρκοι αφόπλισαν και φυλάκισαν τους 18 σωματοφύλακες των ομήρων που είχαν μπει μαζί τους στην πόλη. Στις 16 Απριλίου αποκεφάλισαν τον ανιψιό ενός προεστού και έναν από τους ανθρώπους τους ως συνεννοούμενους με τους πολιορκητές. Αμέσως μετά το πλήθος των Τούρκων όρμησε κατά των ομήρων αλλά αποκρούστηκε από την φρουρά. Στις 17 του μήνα οι όμηροι φυλακίστηκαν «εις καθησύχασιν του όχλου» αλλά την επομένη δολοφονήθηκαν οι 18 σωματοφύλακες με τη δικαιολογία ότι έπρεπε να ελευθερωθεί η αλυσίδα στην οποία ήταν δεμένοι ώστε στη συνέχεια να δεθούν σ' αυτήν οι ιερωμένοι.
Οι όμηροι έζησαν πέντε μήνες σε τραγικές συνθήκες. Όταν οι Τούρκοι τους αποφυλάκισαν για να τους χρησιμοποιήσουν στις διαπραγματεύσεις, είχε πεθάνει ήδη ένας μητροπολίτης και ένας διάκονος. Έξι ακόμη πέθαναν αμέσως μετά την αποφυλάκιση σε μια μόνο μέρα και δύο ύστερα από λίγο. Οι Τούρκοι δικαιολογήθηκαν ότι τους είχαν φυλακίσει για να τους προστατεύσουν από τον όχλο και τους υπαγόρευσαν επιστολές εξευμενισμού προς τους πολιορκητές. Όταν οι Τούρκοι κατάλαβαν ότι πλησιάζει η κατάληψη της πόλης, έδειξαν μεταμέλεια για τη μεταχείριση των ομήρων και άρχισαν να περνούν έξω από τη φυλακή, να τους χαιρετούν και να τους επισκέπτονται. Ζητούσαν από τους φυλακισμένους να μην δείξουν μνησικακία γιατί ό,τι συνέβη ήταν «πεπρωμένο» και ζητούσαν να πουν καλά λόγια γι' αυτούς.
Μεταξύ των ιερωμένων που κρατήθηκαν όμηροι και απεβίωσαν από τα βασανιστήρια στις φυλακές της Τριπολιτσάς ήταν και ο Κύπριος  επίσκοπος Δημητσάνης Φιλόθεος Χατζής (βλέπε περισσότερα για αυτόν, κάτω από το όνομά του στο υποκεφάλαιο «Κύπριοι αγωνιστές του 1821»)

Αρχηγός της επιχείρησης για την κατάληψη της Τρίπολης ήταν ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνηςενώ σε αυτήν έλαβαν μέρος και οι οπλαρχηγοί Παναγιώτης Γιατράκος, Αναγνωσταράς και Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης.

Στη σημαντική αυτή πολιορκία και στις μάχες που ακολούθησαν συμμετείχαν και αρκετοί Κύπριοι. Ενδεικτικά αναφέρουμε τους  Θεόφιλο Θησέα, Γεώργιο Κυπραίο, Αγγελή Μιχαήλ (Κύπριο), Χρήστο Μιχαήλ, Αντώνιο Χατζηχρήστου, Θεοχάρη Αβραάμ, Χριστόδουλο Βασιλειάδη, Γεώργιο Καλαντζή, Ιωσήφ Κυπραίο, καπετάν Γιώργη Κύπριο, Ιωάννη Κύπριο, Αντώνιο Χατζηχρήστου, Αγγελή Κύπριο, Γιάννη Καραγιάννη κ.α.
Κατά την άλωση της πόλης σημειώθηκαν λεηλασίες (αλλά και βιαιοπραγίες) έναντι των πολοιορκιμένων ακόμα και των αμάχων. Οι μαρτυρίες λένε ότι κάποιοι οπλαρχηγοί προσπάθησαν να σταματήσουν τις βιαιοπραγίες χωρίς όμως αποτέλεσμα. Η βιαιότητα που επέδειξαν οι Έλληνες στη συγκεκριμένη περίπτωση αποδίδεται (ακόμα και από ξένους ιστορικούς) στην καταπίεση που υπέστησαν οι Έλληνες για 400 χρόνια καθώς και στις αντίστοιχες βιαιοπραγίες και σφαγές των Τούρκων εις βάρος του ελληνικού πληθυσμού.
- Διαβάστε ολόκληρο το αφιέρωμα  «200 από την Ελληνική Επανάσταση 1821-2021» - Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 και η Κύπρος

Η κοιμωμένη του Χαλεπά: θεατρικό με θέμα τη βιογραφική ιστορία του γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά

 

Η κοιμωμένη είναι ένα γλυπτό στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών. Σμιλεύτηκε την δεκαετία του 1880 από τον Γιαννούλη Χαλεπά μετά από παραγγελία της οικογένειας της Σοφίας Αφεντάκη που έχασε τη ζωή της από φυματίωση στα 18 της χρόνια και τοποθετήθηκε πάνω από τον τάφο της.

Το έργο αποτελεί σημείο αναφοράς και το επισκέπτονται πολλοί φιλότεχνοι. Είναι ένα από τα ομορφότερα γλυπτά στο συγκεκριμένο νεκροταφείο και είναι και το έργο που έδωσε την φήμη στον καλλιτέχνη που το δημιούργησε.

Από το συγκεκριμένο έργο τέχνης αλλά και από την παράξενη ζωή του γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά, η Ελληνοϊταλίδα Ιρένε Μαραντέι (Irene Maradei) εμπνεύστηκε και έγραψε το βιογραφικό θεατρικό έργο "Η Κοιμωμένη του Χαλεπά".

Το έργο που έκανε πανελλήνια πρεμιέρα στο θέατρο Ανεμώνα στη Λευκωσία τον Φεβρουάριο του 2021, βασίζεται σε ενδελεχή έρευνα όλων των υπαρχόντων αρχείων ώστε να είναι, όσο το δυνατόν, ένας πιστός καθρέφτης των ιδεών, των παθών και της αδάμαστης ψυχής του καλλιτέχνη αλλά και του ανθρώπου Γιαννούλη Χαλεπά (1951-1938).

Η ιστορία ξεκινά από τη γενέτειρά του τον Πύργο της Τήνου, με αναφορές στις σπουδές που έκανε ο Χαλεπάς στο Μόναχο, τη ζωή του και την προσπάθειά του να καταξιωθεί ως καλλιτέχνης στην Αθήνα. Παρακολουθούμε τον ανεκπλήρωτο έρωτά του, τον κλονισμό της ψυχικής του υγείας και την κατάληξή του σε ψυχιατρείο στην Κέρκυρα.

Παρά την απαξίωση από τους ομότεχνούς του, η φήμη του Χαλεπά διαδόθηκε χρόνια αργότερα, ενώ αυτός ήταν έγκλειστος σε ψυχιατρική κλινική, χάρις κυρίως του έργου του «Η κοιμωμένη».

Σημαντικό ρόλο στη ζωή αλλά και για την ψυχική υγεία του Γιαννούλη Χαλεπά διαδραμάτισε η μητέρα του και η μέχρι τον θάνατό της σφοδρή εναντίωση με τις καλλιτεχνικές ανησυχίες του γιού της.

Η Ταυτότητα της Παράστασης που ανέβασε το θέατρο Ανεμώνα:

Σκηνοθεσία: Αντρέας Τηλεμάχου

Σκηνικά και Κοστούμια: Σόσε Εσκιτζιάν
Φωτιστικός Σχεδιασμός: Βασίλης Πετεινάρης
Visual Designer-Video Art: Αννα Φωτιάδου
Μουσική Επιμέλεια: Αντρέας Τηλεμάχου

Ηθοποιοί: Αντρέας Τηλεμάχου, Μαρίνος Ξενοφώντος, Γιάννα Λευκάτη, Ιωάννα Σιαφκάλη, Νικόλας Πέτρου, Πέτρος Καρατζιάς, Βασίλης Παφίτης, Γιώργος Ιωσήφ, Ελευθερία Ανδρέου.

Κατασκευή των Επί Σκηνής Γλυπτών: Άρτεμης Δουλάμης
Ζωγραφική Εκτέλεση Σκηνικού: Martin Mason
Μακιγιάζ: Γιώτα Τσιολάκκη
Φωτογραφία: Παντελής Χατζημηνάς
Γραφικά: Θέο Πέτρου
Χειρισμός Φωτισμού - Ήχου: Έλενα Γιώργαλλου
Βοηθός Σκηνογράφου: Άννη βασιλείου

 

kaum leerer: η ποιητική συλλογή "ελάχιστα περισσότερο άδειο" στα γερμανικά

kaum leerer

μετάφραση στα γερμανικά της ποιητικής συλλογής ελάχιστα περισσότερο άδειο,

To έργο του Ανδρέα ΓεωργαλλίδηΚυκλοφόρησε πρόσφατα στο Μόναχο από τον εκδοτικό οίκο Literareon το έργο kaum leerer μετάφραση του έργου ελάχιστα περισσότερο άδειο του Ανδρέα Γεωργαλλίδη*. Η ποιητική συλλογή έχει μεταφραστεί στα γερμανικά από τον έγκριτο μεταφραστή Χριστάκη Πουμπουρή. Στο οπισθόφυλλο παρατίθεται σύντομο σημείωμα από την Ελένη Γεωργοπούλου, επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Μεταξύ των άλλων η κα. Γεωργοπούλου αναφέρει: «Στη συλλογή συμπυκνώνονται σκέψεις περί κόσμου και γλώσσας σε στίχους, οι οποίοι με την πρώτη ματιά φαίνονται να απεκδύονται παντός νοήματος.

Πρόκειται για αντι-στίχους, όπως ο ίδιος ο Γεωργαλλίδης έχει διατυπώσει, για στίχους, οι οποίοι έρχονται ως συνέχεια της ακαδημαϊκής ενασχόλησης του ποιητή και οριοθετούν τη σχέση μεταξύ γλώσσας και κόσμου. Ήδη μέσα στον τίτλο είναι εγγεγραμμένη η προγραμματική της ποιητικής συλλογής: δίνεται λιγότερη έμφαση στο νόημα, πολύ περισσότερη στη σιωπή των λέξεων, σε αλήθειες ανεπίδεκτες να διατυπωθούν σε προτάσεις. Το πασίγνωστο απόφθεγμα του Βίτγκενσταϊν «Για όσα δεν μπορεί κάποιος να μιλά, θα πρέπει να σωπαίνει» ισχύει και για τον κύπριο ποιητή – μόνο που η δική του σιωπή αρθρώνεται στους στίχους της συλλογής. Εδώ ακριβώς έγκειται το επίτευγμα του Γεωργαλλίδη· με μαεστρία παντρεύει Φιλοσοφία και Λογοτεχνία και παρουσιάζει σε ύφος μινιμαλιστικό φιλοσοφικές αλήθειες σε στίχους ποιητικούς. Με τη βοήθεια του ταλαντούχου μεταφραστή, το έργο είναι τώρα προσβάσιμο και στη γερμανική γλώσσα».

Αξίζει να αναφερθεί ότι το συγκεκριμένο έργο έχει ήδη εκδοθεί στα ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά και ιταλικά και πρόκειται να εκδοθεί σύντομα στα Ισπανικά, Ρωσικά και Περσικά. Ο ποιητής στο εισαγωγικό του σημείωμα μεταξύ άλλων αναφέρει: «Αυτό το βιβλίο αποτελείται από μετρημένες λέξεις, οι οποίες δεν κατόρθωσαν να συναντηθούν σε στίχους ενός ποιήματος, στίχους που να μιλούν αληθινά για τον εαυτό τους. Συνεπώς, οι αντι-στίχοι του βιβλίου αυτού, δεν φιλοδοξούν την κατανόησή τους και δεν διεκδικούν καμιά φιλοξενία στον χώρο του νοήματος. Αφού λοιπόν ο αναγνώστης αναγνωρίσει αυτήν την ανυποχώρητη ιδιαιτερότητα, είναι δυνατό να υποψιαστεί πως μπορεί να δραπετεύσει αμετανόητα από εκείνο το άπειρο δάσος των θολών σκιών του Είναι». Μία από τις στιγμές της συλλογής είναι η ακόλουθη:

im Raum der Subtraktionen

subtrahiere ich mich selbst im Voraus –

ein Fischer eines trockenen Meeres

ich grabe im sauberen Wasser wieder aus

«στον χώρο των αφαιρέσεων αυτοπροαφαιρούμαι – 

ψαράς μιας στεγνής θάλασσας·

ξανασκάβω το καθαρό νερό»

* O Ανδρέας Γεωργαλλίδης σπούδασε Παιδαγωγικά, Ιστορία-Αρχαιολογία και Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Κύπρου. Aκολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στη Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο Paris Ι-Panthéon-Sorbonne και έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα στη Φιλοσοφία από το Πανεπιστήμιο του Sussex (UK). Εξέδωσε επτά ποιητικές συλλογές και το ποιητικό του έργο έχει μεταφραστεί και εκδοθεί σε δεκαέξι γλώσσες. 

Ταξιδέψτε σε ένα παράλληλο σύμπαν όπου η Ελληνική Επανάσταση του 1821 έχει αποτύχει…

 

Πίνακας του Θεόδωρου Βρυζάκη (1865) που απεικονίζει τον
Παλαιών Πατρών Γερμανό να ευλογεί το λάυαρο της Επανάστασης

1821-2021: Φέτος γιορτάζουμε τα διακόσια χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση. Την Επανάσταση που είχε ως αποτέλεσμα την απελευθέρωση των πρώτων ελληνικών εδαφών από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και που οδήγησε στην απελευθέρωση του έθνους και στην σύσταση του πρώτου Ελληνικού Κράτους, το 1830.

Προπομπός της Επανάσταση υπήρξε ο Ρήγας Βελεστινλής (Φεραίος) ο οποίος με τις επαναστατικές του ιδέες προετοίμασε τον ξεσηκωμό των Ελλήνων. «Εγώ έσπειρα, άλλοι έρχονται να θερίσουν» ήταν τα τελευταία του λόγια πριν την εκτέλεση του από τους Τούρκους, το 1978 στον πύργο Νεμπόισα στο Βελιγράδι.

Τι θα συνέβαινε όμως αν όλα τα πιο πάνω εξελίσσονταν διαφορετικά; Αν τα κείμενα του Ρήγα δεν έφταναν στον προορισμό τους; Αν η Ελληνική Επανάσταση αποτύγχανε; Πως θα ήταν, άραγε, σήμερα η καθημερινή ζωή των Ελλήνων υπό Οθωμανική κυριαρχία; Πως θα αντιδρούσαν οι υπόδουλοι Έλληνες; 

Το υποθετικό αυτό σενάριο, επιστημονικής φαντασίας, εμπλουτισμένο με πραγματικά ιστορικά στοιχεία, εξελίσσεται στο βιβλίο «Ο μυστικός σύντροφος του Ρήγα».

Αφηγητής της παράξενης αυτής ιστορίας είναι ένας από τους έξι συντρόφους του Ρήγα που συνελήφθη και καταδικάστηκε μαζί του, ο Κύπριος Ιωάννης Καρατζάς.

«Όταν κάποτε, κάποιος, ανακαλύψει και διαβάσει αυτό το κείμενο, ίσως θεωρήσει την ιστορία μου εξωπραγματική, παράλογη και τρελή. Δεν θα τον αδικήσω. Το ίδιο θα έκανα κι εγώ στη θέση του. Όμως, αυτά που καταγράφω είναι η δική μου πραγματικότητα, η δική μου μαρτυρία για τα όσα βίωσα. Πιο κάτω θα διαβάσετε για τη σχέση μου με τον Ρήγα Βελεστινλή και για την άγνωστη ιστορία της Ελλάδας, η οποία σήμερα θα ήταν πολύ διαφορετική αν δεν συνέβαιναν όλα αυτά που διηγούμαι. Όσο κι αν ακούγεται εξωπραγματικό και απίστευτο, τα γεγονότα στα οποία αναφέρομαι ακολουθούν ανάποδη χρονολογική φορά. Πρώτα συνέβησαν αυτά που διαδραματίστηκαν μετά και ακολούθως αυτά που έγιναν πριν. Είναι τόσα πολλά και αλλόκοτα αυτά που έζησα, που μου είναι δύσκολο, μετά από τόσα χρόνια, να τα αποτυπώσω με ακρίβεια στο χαρτί. …» 

Καπανδρέου, Ανδρέας. Ο μυστικός σύντροφος του Ρήγα: η άγνωστη μαρτυρία του Ιωάννη Καρατζά. Αθήνα: Συμπαντικές Διαδρομές, 2016.

Περί ερωτικού δικαίου και άλλων δεινών: ποίηση του Γιώργου Γεωργίου

 

Γεωργίου, Γεώργιος. Περί ερωτικού δικαίου και άλλων δεινών. Αθήνα, Συμπαντικές Διαδρομές, 2020.

Τον Γιώργο Γεωργίου τον γνωρίσαμε ως δημοσιογράφο και ως τον εκδότη της εφημερίδας «Κυπριακό Ποντίκι». Ως συγγραφέας, μας συστήθηκε το 2018 με ένα διήγημά του στην Κυπριακή ανθολογία λογοτεχνίας του φανταστικού, «Στο ποτάμι του Χρόνου ΙΙ» για να ακολουθήσει ένα ακόμα διήγημά του, την επόμενη χρονιά «Στο ποτάμι του Χρόνου ΙΙΙ».

Τις ποιητικές του ευαισθησίες έκρυβε, φαίνεται, πολύ καλά στα συρτάρια του γραφείου αλλά και σε αυτά του μυαλού του.

Η ιδέα για το «Περί ερωτικού δικαίου και άλλων δεινών» ξεκίνησε, όπως μας πληροφορεί ο ίδιος ο συγγραφέας, από τους έρωτες και τα  πειράγματα που ξεκίνησαν στο ημιυπόγειο φοιτητικό καφενεδάκι της Παντείου όταν ο ίδιος ήταν φοιτητής. Οι εμπειρίες και τα συναισθήματα συσσωρευθήκαν με τα χρόνια για να μετεξελίχθηκαν σε στίχους, πολύ αργότερα, την εποχή του κορωνοϊού, στη Λευκωσία.

Η ποιητική συλλογή χωρίζεται, θεματικά, σε δύο μέρη. Το πρώτο και μεγαλύτερο μέρος της συλλογής αποτελείται από στίχους νοσταλγικούς, συναισθηματικούς, μα κυρίως ερωτικούς. Τα ερωτικά ποιήματα είναι γραμμένα τόσο στη νεοελληνική αλλά και στην κυπριακή διάλεκτο.

Στο δεύτερο μέρος της συλλογής που ονομάζεται «Περί του αδίκου και των χαμένων εθνικών πόθων» ο Γεωργίου παρουσιάζει άλλου είδους ευαισθησίες, που αφορούν την ιδιαίτερή του πατρίδα, την Κύπρο. Ο ίδιος εξάλλου, προλογίζοντας το δεύτερο μέρος, προδιαθέτει τον αναγνώστη για το τι ακολουθεί:

«Η όποια μορφή τέχνης, σε χώρες και έθνη, με άλυτα εθνικά ζητήματα, με χαμένες πατρίδες και μνήμες, με νεκρούς στο χώμα, από την πολυτάραχη ιστορία και ζωντανούς, που έμειναν, για να θρηνούν, είναι αδύνατον να μην είναι επηρεασμένη, από τα πάθη των αιώνων. Πόσο μάλλον, η τέχνη στο δικό μας έθνος, ένα έθνος πολύπαθο, από την αρχή της ύπαρξής του, μέχρι σήμερα»

 Από την περιγραφή του βιβλίου

Μια σταγόνα στους ωκεανούς των δακρύων, που χύθηκαν για τους ανεκπλήρωτους έρωτες, μια νότα στις ωδές και τις συμφωνίες και τα ατέλειωτα τραγούδια, που γράφτηκαν για την αγάπη, μια ανάσα στους αμέτρητους αναστεναγμούς, που διαλύθηκαν στην ατμόσφαιρα του χρόνου, αναθεματίζοντας το πάθος και τα «όχι» του.

Σ’ αυτό το πλαίσιο τοποθετεί ο συγγραφέας, «τα λίγα και αδέξια στιχάκια» του, όπως ο ίδιος συνηθίζει να τα χαρακτηρίζει.

Τα στιχουργήματα του Γιώργου Φ. Γεωργίου, είναι απλά, αλλά όχι απλοϊκά, είναι περιγραφικά, αλλά όχι πληκτικά λεπτομερή, εκπέμπουν αυθόρμητα μουσικότητα, χωρίς να εγκλωβίζονται σε οποιοδήποτε είδος μουσικής και προσπαθούν να  εκμαιεύσουν την ομολογία, ότι κάποιοι από τους αναγνώστες, θα δουν τον εαυτό τους και μια ιστορία τους, σε κάποιους από τους στίχους.

Ακόμα και οι καθ’ υπερβολή αναφορές στο αβάσταχτο του έρωτα, δεν προκαλούν οίκτο, αλλά μια γλυκιά επιστροφή στο χρόνο, όπου στήνουν χορό οι αναμνήσεις. 

Ο Περί του Ερωτικού Δικαίου και άλλων ποινών, έμμετρος ή μη λόγος, (ο τίτλος επεξηγείται στο εισαγωγικό σημείωμα), συνοδεύεται από την αναπόφευκτη στιχουργική αναφορά στα συνεχιζόμενα βάσανα της Κύπρου, τα οποία βαραίνουν τους ώμους και τις ψυχές της γενιάς του συγγραφέα.

Και στο τέλος, καταγράφεται ένα ταπεινό μνημόσυνο σε μια μεγάλη Ελληνική ψυχή, σε ένα εμπροσθοφύλακα του Ελληνικού Πολιτισμού, τον πρόωρα χαμένο συνθέτη, Μάριο Τόκα.

 

 

 

Ο Γιώργος Φ. Γεωργίου γεννήθηκε στη Λευκωσία, στην Κύπρο, το 1967
και σπούδασε Κοινωνιολογία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Το μεγάλωμα του σε ένα έντονα πολιτικοποιημένο περιβάλλον και οι συνθήκες ημικατοχής της πατρίδας του από την Τουρκία, τον ώθησαν να ασχοληθεί με την κομματική ζωή της Κύπρου.

Όμως, στράφηκε νωρίς στη δημοσιογραφία. Εργάστηκε στο ραδιόφωνο, αλλά κυρίως σε τηλεοπτικούς σταθμούς, περνώντας από όλες τις εκφάνσεις της τηλεοπτικής δημοσιογραφίας, (ρεπόρτερ, αρχισυντάκτης, παρουσιαστής επικαιρικών εκπομπών και δελτίου ειδήσεων). Ως πολιτικός συντάκτης, κάλυψε πολλές από τις σημαντικές διεργασίες για το κυπριακό πρόβλημα στην Κύπρο και το εξωτερικό.

Από το 2003 είναι εκδότης της ανεξάρτητης εβδομαδιαίας εφημερίδας, Το Κυπριακό Ποντίκι.

Είναι νυμφευμένος με την Καρολίνα Παντελή και έχουν δύο παιδιά, τον Μάνο και τον Μιχαήλ.

Γράφει εδώ και πολλά χρόνια, αλλά πέρα από δύο συμμετοχές του στην Κυπριακή ανθολογία λογοτεχνίας του φανταστικού, «Στο ποτάμι του Χρόνου» αυτή είναι η πρώτη του, αυτόνομη εκδοτική προσπάθεια.    

 

 

Το ταξίδι του Νίκου Καζαντζάκη στην Κύπρο (1926)

Ο Νίκος Καζαντζάκης (1883-1957) ήταν από τους πιο πολυταξιδεμένους Έλληνες συγγραφείς της γενιάς του.

Συγκεκριμένα, ο Κρητικός συγγραφέας ταξίδεψε σε:

Ελλάδα (Ηράκλειο, Πειραιάς, Νάξος,  Αθήνα, Αίγινα, Άγιον Όρος, Μάνη κ.α.)

Γαλλία (Παρίσι, Αντίμπ, Αλσατία) 1907-1910, 1930, 1931, 1932 1946, 1948, 1953, 1955

Ιταλία (Ρώμη, Φλωρεντία, Ασίζη κ.α.) 1090, 1924, 1952

Ελβετία (Λουγκάνο, Ζυρίχη κ.α.) 1918, 1955

Σοβιετική Ένωση (Καύκασος, Σιβηρία, Κίεβο, Μπέκοβο, Νότια Ρωσία, Μόσχα) 1919, 1925, 1927, 1928

Γερμανία (Βερολίνο, Ντόρνμπουργκ, Φράιμπουργκ) 1921, 1922, 1923, 1924, 1957

Αυστρία (Βιέννη, Σάλτσμπουργκ) 1921, 1922, 1952

Παλαιστίνη 1926

Κύπρο (Αμμόχωστος, Λευκωσία, Λάρνακα, Λεμεσός, Πάφος, Τρόοδος [Κερύνεια]) 1926

Ισπανία (Μαδρίτη, Τολέδο κ.α.) 1926, 1932, 1936, 1950

Αίγυπτος (Κάιρο, Αλεξάνδρεια, Σινά) 1927

Τσεχοσλοβακία (Πράγα, Γκόττεσγκαμπ) 1929, 1931

Ιαπωνία 1935, 1957

Κίνα 1935, 1957

Μεγάλη Βρετανία (Αγγλία, Κέιμπριτζ) 1939, 1946

Ολλανδία (Άμστερνταμ) 1952

Χονγκ Κονγκ 1957

Δανία (Κοπεγχάγη) 1957

 

Το σύντομο ταξίδι του στην Κύπρο (1926)

Στην Κύπρο ο Νίκος Καζαντζάκης ταξίδεψε τον Μάιο του 1926 επιστρέφοντας από την Παλαιστίνη. Μαζί του ήταν η μετέπειτα σύζυγός του Ελένη Σαμίου (Καζαντζάκη) και οι φίλες της, πιανίστριες Καίτη και Μαρίκα Παπαϊωάννου. Όλοι μαζί πραγματοποίησαν ολιγοήμερη περιήγηση στην Κύπρο και ο Καζαντζάκης πήρε συνέντευξη από τον εξόριστο βασιλιά της Χετζάτζης (μετέπειτα Σαουδικής Αραβίας)  Χουσεΐν ιμπν Αλί.

Κατά την παραμονή του στην Κύπρο ο Καζαντζάκης σύμφωνα και με τις σημειώσεις που κρατούσε στο ημερολόγιό του, φαίνεται να επισκέφτηκε την Αμμόχωστο, τη Λευκωσία, τη Λάρνακα, τη Λεμεσό την Πάφο και το Τρόοδος.

Για τις εντυπώσεις που αποκόμισε από την Κύπρο, γράφει ο Νίκος Καζαντζάκης:

Η Κύπρος είναι η αληθινή πατρίδα της Αφροδίτης. Ποτέ δεν είδα νησί με
τόση θηλύτητα […]. Αλαφρή κάρωση με κυριεύει, νύστα και γλύκα, και το δειλινό, όταν πέσει ο ήλιος και φυσήξει από τη θάλασσα το αλαφρό αεράκι και σαλέψουν λίγο, δεξά ζερβά, τα μικρά καΐκια και ξεχυθούν στην παραλία τα μικρά παιδιά με το γιασεμί στο χέρι, η καρδιά μου ξεζώνεται και παραδίνεται σαν την Πάνδημη Αφροδίτη.[...]

Προχτές ακόμα γύριζα μέσα στα βουνά της Ιουδαίας [αναφέρεται στο ταξιδι του στην Παλαιστίνη το οποίο προηγήθηκε] κι άκουγα απ’ όλη τη γης ν’ ανεβαίνει μια αντίθετη, ανήλεη κραυγή […] Ένας θεός σκληρός, χωρίς νερό, χωρίς δεντρό, χωρίς γυναίκα, περπατούσε κι ένιωθες να βουλιάζουν τα κόκαλα της κεφαλής σου. Όλη η ζωή τινάζουνταν στο πυρωμένο μυαλό σα μια κραυγή πολέμου.

[...] Δρασκελίσαμε τη μικρή θάλασσα, κι από το στρατόπεδο του Γεχωβά περάσαμε, σε μια νύχτα, στην κλίνη της Αφροδίτης. (Ταξιδεύοντας, 183-184).

Καζαντζάκης, Νίκος. Τ αξιδεύοντας: Ιταλία, Αίγυπτος, Σινά, Ιερουσαλήμ, Κύπρος, ο Μοριάς / Ν. Καζαντζάκη. Αθήνα: [χ.ό.], 1961.

Η ιστοσελίδα του Μουσείου Καζαντζάκη, κάτω από την ενότητα "Η ζωή και το Έργο / Ταξιδεύοντας" δημοσιεύει φωτογραφίες από τα ταξίδια του συγγραφέα.

Από το ταξίδι του στην Κύπρο δημοσιεύει τις ακόλουθες φωτογραφίες:

Η φωτογραφία με τους έφιππους πρέπει να είναι βγαλμένη κάτω από τα τείχη της Λευκωσίας. Στην περιοχή Καϊμακλί (Λευκωσία) γυναίκες γεμίζουν τις στάμνες τους με νερό από τη δημόσια βρύση.

[image error] Άγνωστη τοποθεσία. Πιθανόν στο Μετόχι του Κύκκου στη Λευκωσία ή στη Μονή Αγίου Νεοφύτου στην Πάφο ή σε κάποιο άλλο χωριό. Ο Νίκος Καζαντζάκης με την Ελένη Σαμίου και μια από τις αδελφές Παπαϊωάννου που τους συνόδευαν στο ταξίδι στις Πλάτρες (Τρόοδος).

Ο Καζαντζάκης μαζί με τον Κύπριο δικηγόρο και λόγιο Ευγένιο Ζήνωνα στις Πλάτρες (Τρόοδος)

Η φωτογραφία αυτή φαίνεται να είναι από το λιμάνι της Κερύνειας. Παρόλο που στο ημερολόγιό του Καζαντζάκη δεν αναφέρεται η συγκεκριμένη πόλη, μάλλον θα την έχει επισκευτεί και αυτή.

Πηγές

Αθανασοπούλου, Αφροδίτη. Καζαντζάκης & Κύπρος. Στο «'Διά ανθύμησιν καιρού και τόπου'. Λογοτεχνικές Αποτυπώσεις του Κόσμου της Κύπρου», Λευκωσία 2015, σ. 407-443.

Καζαντζάκης, Νίκος. Ταξιδεύοντας: Ιταλία, Αίγυπτος, Σινά, Ιερουσαλήμ, Κύπρος, ο Μοριάς / Ν. Καζαντζάκη. Αθήνα: [χ.ό.], 1961.

Μουσείο Καζαντζάκη - https://www.kazantzaki.gr/gr/life-and-work/taksideuontas-190