Yanis Varoufakis's Blog, page 73
October 15, 2019
With a recession on its way, it is time we demanded an International Green New Deal
Brexit, Trump’s trade wars, the crisis of our democracies, the failure to address climate change – almost every newsflash that saddens or enrages us emanates from the never-ending crisis that erupted in 2008. We felt it as a financial crash but its causes, and repercussions, ran much deeper: it was, and remains, a systemic rupture that cuts across our social fabric, our workplaces, our ecosystems.With their banks disintegrating, in 2008 the bankers found the courage to seize the day. Enlisting central banks and governments to re-float their sunk vessels, they doubled down on a disastrous high-finance, low-real-investment model — and doubled up their net worth in the process.
Never before has so much idle cash accumulated as in the past decade. And never before has circulating capital failed so miserably to be invested in the things humanity needs, e.g. decent jobs and the green transition. It is high time we seize the day too, with a Green New Deal that matches existing resources to pressing needs at a planetary scale.
Back in 2008, commentators were quick to announce the death of financialised capitalism. Even Alan Greenspan, the libertarian Chairman of the Federal Reserve, was trotted out in front of Congress to apologise for his faith in self-regulating financial markets. As activists occupied town squares from Oakland to Madrid, and Wall Street bankers expressed an unprecedented sense of regret, many thought that change was in the air. It wasn’t!
Far from shrinking, finance generated new profit records, handed out record bonuses, and rehashed the risky practices that had produced the Great Recession. Mortgage debt — the proximate cause of the Wall Street collapse — is now at levels higher than in the pre-crisis period. The stock of BBB-rated bonds in Europe and the United States has quadrupled since 2008. Public debt has ballooned. And collateralised loan obligations, or CLOs, have surged to $3 trillion, “reminiscent of the steep rise in collateralized debt obligations that amplified the subprime crisis,” according to the Bank of International Settlements.
How did the financiers succeed in snatching such riches out of the jaws of their bankruptcy? By a combination of carrots, sticks, and tricks. The carrots went to the banks, in the form of bailouts shifting failed bets onto public balance sheets, while the weaker citizens were treated to the sticks – in the form of austerity. To justify this injustice, a subprime crisis of the financial sector was disguised as a public debt crisis, blaming the ‘overgenerous’ welfare state for the bankers’ recklessness.
And then there was the bag of tricks deployed by central banks to create a sense of recovery spanning not just finance but the rest of the economy too. Quantitative Easing, or QE, was the most impressive trick. Key to recognising how it worked is to recall that banks hate one thing more than bank robbers: Assets that they have on their books (e.g. bonds) which they cannot lend with interest! After the 2008 collapse, with investment dead in the water, the central banks had pushed interest rates to near, or sometimes below, zero – hoping to kickstart investment. But this drove bankers up the wall, since they could not charge interest to lend their assets.
To help them along, the central banks bought trillions of these assets from the banks, using freshly minted cash. One knew that things got silly when the Bank of England bought IOUs issued by McDonald’s, or when the ECB recommended to one of us to repay a debt Greece had to the ECB with private IOUs issued by Greece’s bankrupt banks, guaranteed by our bankrupt state, and rented out to the ECB for monies with which to repay the ECB!
On the surface, the tricks worked. The influx of central bank money ended the recession, shrank unemployment, even revived the United States’ gargantuan trade deficit to its pre-2008 levels. Business-as-usual regained its dominance in the commentariat’s mindset and banks were declared safe again. Meanwhile, environmental concerns, that had been confined to the backburner in 2008, returned but were not considered a good enough reason to rethink the financial system. In this climate, calls for a radical twenty-first century Green New Deal are dismissed as an overreaction.
Under the surface, however, the crisis that began in 2008 is deepening. Coupled with generalised austerity for the many, QE has had four poisonous effects: Negative interest rates eating into the middle class’ savings, pitiful investment in people and combating climate change and, unsurprisingly, skyrocketing inequality. How is QE accountable for these effects which are also the main drivers of, on the one hand, xenophobic nativism and, on the other, the youth’s rebellion?
Company CEOs looked around, saw a sea of austerity-hit consumers and, logically, predicted low demand. Flush with QE cash, instead of investing in well-paying jobs and green technologies, they opted to buy back their own shares, thus pushing up their share price, their shareholders’ dividends, their bonuses. In 2018, buybacks soared to $806 billion, an annual 55 per cent increase. According the Bank of England, the overall effect of QE was to increase the wealth of the bottom 10 per cent in the UK by roughly £3,000, and that of the top 10 per cent by £350,000.
Meanwhile, as the planet continued to warm, ecosystems collapsed, and increasing numbers of species became extinct, public investment shrank. In the United States it fell to 1.4 per cent of GDP, its lowest level in 75 years. In the Eurozone, net public investment has remained near zero for nearly a decade, with infrastructure investment in Southern European countries over 30 per cent lower than in the pre-crisis era.
Now, a decade later, the old tricks have stopped working, like antibiotics to which the bacteria have adapted. Recession is in the air at a time when interest rates are at zero and QE can only contribute further asset inflation and inequality. Central banks are “pushing on a string,” as former Fed governor Marriner Eccles once said.
Even figures with impeccable establishment credentials, like retiring ECB President Mario Draghi, are acknowledging that their tricks are no longer working. Their answer? Bring back a mild form of Keynesianism. Referring to a recent ECB board meeting Mr Draghi informed the world that “[t]here was unanimity that fiscal policy should become the main instrument.” Alas, that would be too little and it will come too late.
Small boosts in European government deficits, including the UK, will do no more than to add a little green around the edges of a brown, sad reality. In the United States, deficits are already high, following Trump’s despicable handouts to corporations already swimming in cash. Young people will treat calls for mild Keynesianism with the same contempt that they reserve for the new European Commission’s marketing ploy of creating a so-called Green New Deal portfolio lacking any transformative content, funding or vision.
The West’s lost decade is now a clear and present danger to our social and environmental fabric. Nothing short of a systemic change funded by a massive public green investment program will do. The minimum we need is to invest $5 trillion annually, or 5% of global income, in parallel with wealth transfers within the West and to the global South. To succeed we must incorporate a central idea of Roosevelt’s New Deal: Utilise public finance to press idle cash into the service of planet and humanity.
Technically, we know how to implement this Green New Deal. What is missing is the political coordination between climate strikers, scientists, workers on zero-hours contract, migrants leaving war-torn countries etc. to force governments to face up to the only real choice: Green New Deal or bust.
October 11, 2019
ΜΟΛΙΣ ΑΚΥΡΩΣΑ ΕΠΙΣΗΜΗ ΟΜΙΛΙΑ ΜΟΥ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ ΩΣ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΙΣΒΟΛΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΚΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΣΤΟ ΣΥΡΙΑΚΟ ΚΟΥΡΔΙΣΤΑΝ
Yanis Varoufakis will be taking part in "New Horizons for Emerging Powers: Co-operation or Competition?" at #TRTWorldForum on 21 Oct. Visit our website: https://t.co/0KU517OhcO pic.twitter.com/pAMulNY4eh
— TRT World Forum (@trtworldforum) September 30, 2019
Δεν είναι δυνατόν να παραβρεθώ όταν τα στρατεύματα της χώρας που θα με φιλοξενεί πλήττουν όχι μόνο τους ηρωικούς Κούρδους μαχητές και τις μαχήτριες που, σχεδόν μόνοι τους, κατατρόπωσαν την ISIS εκ μέρους όλων μας. Άλλωστε μόνος μεταξύ των ελλήνων πολιτικών είχα εναντιωθεί από το βήμα της Βουλής σε αυτή την εισβολή μια μέρα πριν ξεκινήσει!
Και δεν είναι μόνο η αλληλεγγύη προς τον Κουρδικό λαό που με οδήγησε στην ακύρωση της συμμετοχής μου. Είναι εξ ίσου και η ανάγκη να δείξουμε αλληλεγγύη προς τους Τούρκους δημοκράτες οι οποίοι πασχίζουν να περιορίσουν τον διογκούμενο αυταρχισμό της τουρκικής κυβέρνησης.
Θλίβομαι επειδή ήθελα να παραβρεθώ στο εν λόγω συνέδριο για δύο λόγους: Πρώτον, επειδή θα μοιραζόμουν το βήμα με την φίλη Ντίλμα Ρούσσεφ (πρώην Πρόεδρο της Βραζιλίας) για να συζητήσουμε περί Παγκοσμιοποίησης. Δεύτερον, επειδή θα ήταν μια καλή ευκαιρία για συνεύρεση με τούρκους δημοκράτες, δημοσιογράφους και πανεπιστημιακούς. Για αυτή την ευκαιρία, ευχαριστώ το TRT World για την ευγενική τους πρόσκληση.
Όμως, η ενθουσιώδης υποστήριξη από το TRT World της εν εξελίξει εισβολής στη Βόρεια Συρία καθιστά ηθικά και πολιτικά αδύνατη την συμμετοχή μου. Μετά από συζήτηση με τούρκους συνοδοιπόρους του ΜέΡΑ25-DiEM25, αποφασίσαμε πως είναι απαραίτητη η ακύρωση της συμμετοχής μου ως δείγμα αλληλεγγύης προς εκείνους – προς τους τούρκους δημοκράτες οι οποίοι αντιτάσσονται στην στρατιωτική εισβολή ως αποτρόπαια πράξη η οποία ακυρώνει την διαδικασία ειρήνευσης μεταξύ της Άγκυρας και του Κουρδικού πληθυσμού εντός και εκτός της Τουρκίας. Οι Τούρκοι δημοκράτες γνωρίζουν καλά πως η σημερινή εισβολή αποτελεί πλήγμα για την δημοκρατία και την ειρήνη εντός της Τουρκίας.
Αν και ακύρωσα την συμμετοχή μου στο συνέδριο της TRT World, μαζί με τους Τούρκους συνοδοιπόρους μας προγραμματίζουμε εντός του Δεκεμβρίου επίσκεψη στην Κωνσταντινούπολη, και σειρά συναντήσεων, που θα μας δώσουν την ευκαιρία να προωθήσουμε τον προοδευτικό διεθνισμό που οι χώρες μας, οι λαοί μας, η δημοκρατία μας έχουν τόσο μεγάλη ανάγκη.
I just pulled out of a conference in Turkey in protest at the invasion of Northern Syria’s Kurdish region
Yanis Varoufakis will be taking part in "New Horizons for Emerging Powers: Co-operation or Competition?" at #TRTWorldForum on 21 Oct. Visit our website: https://t.co/0KU517OhcO pic.twitter.com/pAMulNY4eh
— TRT World Forum (@trtworldforum) September 30, 2019
This is a conference I was looking forward to for two reasons. First, because I would have shared a platform with Dilma Rousseff, former President of Brazil, to discuss globalisation and its discontents. Secondly, and more importantly, because of an urgent need to forge close links with Turkish democrats, academics and journalists in a bid to strengthen the bonds binding progressives in Greece and in Turkey. For these reasons, I wish to thank TRT World for inviting me.
However, TRT World’s enthusiastic support of the recent invasion of Northern Syria makes it impossible for me to attend. After conversations with many Turkish friends, I decided to cancel my appearance in solidarity with them – with democrats in Turkey who are appalled at the invasion of the Turkish armed forces in Northern Syria’s Kurdish-held areas and who see this as a further departure from the rapprochement between Ankara and the Kurdish people. Turkish democrats know well that this invasion undermines further the prospects of peace and democracy within Turkey itself.
While I am cancelling this appearance, together with Turkish friends, colleagues and comrades we are planning a visit to Istanbul, and a series of meetings, that will give us an opportunity to promote the progressive internationalism that our countries, our peoples and our democracies so desperately need.
Αρνητικά επιτόκια αγοράς: Καμία διέξοδος από την Χρεοδουλοπαροικία
Όταν το 2013 η τρόικα μείωσε τα επιτόκια δανεισμού που επέβαλε στο πτωχευμένο κράτος μας από το 5-6% στο 2-3%, είχα πει ότι καμία τέτοια μείωση δεν μπορεί να βοηθήσει το κράτος μας να υπερβεί την χρεοκοπία του. Σε εύλογη ερώτηση δημοσιογράφου «Καλά κ. Βαρουφάκη, πόσο θα έπρεπε να είναι το επιτόκιο για να μας βοηθήσει;» απάντησα: «Μόνο αρνητικό επιτόκιο θα βοηθούσε», προσδιορίζοντάς το μάλιστα στο -5%. Τις προάλλες τα ΜΜΕ ζητωκραύγαζαν ότι το επιτόκιο τρίμηνου δανεισμού του Δημοσίου έπεσε λίγο κάτω του μηδενός. Τότε έγραψα στο twitter: «Ζητωκραυγάζουν μόνο οι αδαείς/επιτήδειοι!» Αμέσως η «Ομάδα Αλήθειας» της ΝΔ ανακάλυψε «αντίφαση» μεταξύ εκείνων που έλεγα το 2013 και αυτών που λέω σήμερα. Δυστυχώς για τους προπαγανδιστές των Μνημονίων καμία αντίφαση δεν υπάρχει.
Από το 2ο Μνημόνιο και μετά, το δημόσιο χρέος μας το οφείλουμε κατά 85% στην τρόικα (EFSF-ESM-ECB-IMF) και μόνο το 15% σε ιδιώτες (κυρίως τράπεζες). Το επιτόκιο που καταβάλουμε στην τρόικα για το 85% είναι λίγο πολύ σταθερό και κυμαίνεται μεταξύ 1,6% και 6%. Αν δεν κουρευτεί αυτός ο ογκόλιθος, η Χρεοδουλοπαροικία θα κρατεί καλά. Πως μπορεί να κουρευτεί; Υπάρχουν τρεις τρόποι:
Μια απλή διαγραφή μέρους του
Ένα πολύ αρνητικό επιτόκιο, που ισοδυναμεί με διαγραφή σε ετήσιες δόσεις (κάτι που δεν έχει νόημα σε σχέση με το 1.)
Η σύνδεση των αποπληρωμών του χρέους με την αύξηση του εισοδήματός μας (που είναι η πρόταση του ΜέΡΑ25).
Από αυτά τίποτα δεν βρίσκεται στο τραπέζι σήμερα: η τρόικα ούτε συζητάει μια από αυτές τις λύσεις που θα έθεταν τέρμα στην «Χρεοδουλοπαροικία η Ελλάς».
Προς τί λοιπόν όλη η κουβέντα και η θριαμβολογία για τα αρνητικά επιτόκια; Αφορούν μόνο το 15% του δημόσιου χρέους μας και, μάλιστα, ένα πολύ, πολύ μικρό μέρος αυτού (το μέρος που δανείζεται το κράτος κάθε τρεις μήνες και μετά το ξανα-δανείζεται κ.ο.κ.).
Ακόμα και όλο το χρέος μας στους ιδιώτες (το 15% του συνολικού δημόσιου χρέους) να «έπιανε» στην αγορά αρνητικό επιτόκιο, και πάλι δεν θα βοηθούσε. Γιατί; Επειδή ποτέ δεν μπορεί να ξεπεραστεί πτώχευση μέσα από δανεικά που αντλεί ο πτωχευμένος από τις αγορές.
Ας δούμε γιατί είναι αδύνατη η υπέρβαση μιας πτώχευσης μέσω δανεικών από ιδιώτες ακόμα κι όταν το επιτόκιο είναι αρνητικό:
Ο μόνος λόγος να δανείζουν ιδιώτες ένα κράτος Χ ευρώ συμφωνώντας να λάβουν π.χ. σε 2 χρόνια λιγότερα από Χ ευρώ, είναι επειδή προσδοκούν πως τα σημερινά Χ ευρώ θα αγοράζουν σε δύο χρόνια πιο πολλά αγαθά. Άρα, προσδοκούν ότι οι τιμές θα έχουν πέσει κατά μέσο όρο. Καθώς οι τιμές πέφτουν κατά μέσο όρο μόνον εν μέσω μεγάλης ύφεσης, τα αρνητικά επιτόκια της αγοράς ένα πράγμα προβλέπουν: Συρρίκνωση του ΑΕΠ. Και τί σημαίνει συρρίκνωση του ΑΕΠ; Ότι τα εισοδήματά μας που σήμερα δεν φτάνουν να αποπληρώσουν το εξωφρενικό χρέος δεν θα φτάνουν ούτε στο μέλλον καθώς, ακόμα κι αν το χρέος μας μειωθεί λίγο (λόγω αρνητικών επιτοκίων), τα εισοδήματά μας θα έχουν μειωθεί ακόμα περισσότερο.
Περιληπτικά,
Α. Το επιτόκιο που μας χρεώνει η τρόικα για το 85% του χρέους μας ήταν, είναι και παραμένει όχι μόνο θετικό αλλά και μεγαλύτερο (κατά μέσον όρο) του ρυθμού ανάπτυξης. Δηλαδή είναι σε επίπεδο που διογκώνει το χρέος μας ενισχύοντας την Χρεοδουλοπαροικία
Β. Το επιτόκιο με το οποίο δανείζουν οι αγορές το κράτος μας, όσο και να είναι, δεν μπορεί ποτέ να καταστήσει το χρέος μας βιώσιμο – ακόμα κι όταν γίνεται αρνητικό (οπότε απλώς σηματοδοτεί νέα ύφεση που καθιστά το χρέος ακόμα λιγότερο βιώσιμο).
Να γιατί το ΜέΡΑ25 στο ερώτημα «Δεν σας αρέσουν τα θετικά επιτόκια, δεν σας αρέσουν τα αρνητικά επιτόκια, τί στα κομμάτια θέλετε επιτέλους;» απαντάμε: Αναδιάρθρωση τους χρέους μας στην τρόικα! Αυτό απαιτούμε. Χωρίς αυτήν, η «Χρεοδουλοπαροικία η Ελλάς» θα γίνεται όλο και πιο σιδηρόφρακτη.
ΥΓ. Τελικά η μόνη αντίφαση είναι η επονομασία της «Ομάδας Αλήθειας» της ΝΔ. Δεν είναι δείγμα αυτογνωσίας τους ότι επέλεξαν ένα όνομα μέσα από τις σελίδες του 1984 του George Orwell, όπου το υπουργείο προπαγάνδας του δικτάτορα ονομάζεται Ministry of Truth (Υπουργείο Αλήθειας);
Αρνητικό επιτόκιο κρατικού δανεισμού: Ο δανειστής δανείζει €100εκ με αντάλλαγμα… €99εκ στο μέλλον. Προφανώς προσδοκά ότι στο μέλλον €99εκ θα αγοράζουν περισσότερα απ' ότι €100εκ σήμερα => Προσδοκά αποπληθωρισμό/μεγάλη ύφεση. Ζητωκραυγάζουν μόνο οι αδαείς/επιτήδειοι!
— Yanis Varoufakis (@yanisvaroufakis) October 9, 2019
October 9, 2019
Με τις προανακριτικές τους επιτροπές μετατρέπουν τη Βουλή σε άθλιο υποκατάστατο εισαγγελικής αρχής. Το ΜέΡΑ25 δεν συμμετέχει!
Αντί για αυτή την απαξιωτική διαδικασία, το ΜέΡΑ25 προτείνει τη δημιουργία Σώματος Δίωξης Πολιτειακού και Μεγαλοεπιχειρηματικού Εγκλήματος, ένα δικό μας FBI, μια ανεξάρτητη αρχή διερεύνησης και δίωξης υπό την επιτήρηση του Κοινοβουλίου.
Πως η ΕΕ καταδικάζει τους σιδηρόδρομους στην υποανάπτυξη, πανευρωπαϊκά
Στην πραγματικότητα, η ΕΕ προωθεί την ιδιωτικοποίηση των σιδηροδρόμων υπέρ ημι-πτωχευμένων εταιριών εις βάρος των ευρωπαίων πολιτών και εις βάρος της ανάπτυξης αποτελεσματικών, πράσινων δικτύων. Όσο για την περίπτωση της Ελλάδας, όπου η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ χάρισε την ΤΡΑΙΝΟΣΕ σε πτωχευμένη ημι-κρατική Ιταλική εταιρεία, αποτελεί – ως συνήθως – το καλύτερο παράδειγμα του αναποτελεσματικού αυταχισμού της τρόικας εσωτερικού και εξωτερικού στη βάση του δόγματος “Τα Πάντα για την Ολιγαρχία Χωρίς Σύνορα”.
October 6, 2019
Μεταναστευτικό: Το ΜέΡΑ25 & ο Αναποτελεσματικός Μισανθρωπισμός του Μνημονιακού Δικομματισμού
Η συζήτηση στη Βουλή μεταξύ του Γραμματέα του ΜέΡΑ25 Γιάνη Βαρουφάκη και του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη είναι άκρως αποκαλυπτική: Αποκαλύπτει την σύγκρουση των δύο κόσμων. Εκείνο του Μνημονιακού Δικομματισμού που αντιμετωπίζει τους μετανάστες ως απειλή. Και τον άλλο κόσμο που αντιπροσωπεύει το ΜέΡΑ25, εκείνον του Ριζοσπαστικούν Ανθρωπισμού ο οποίος βλέπει τους μετανάστες πρωτίστως ως συνανθρώπους και δευτερευόντως ως ευκαιρία. Παρακολουθείστε την:
ΕΡΩΤΗΣΗ ΤΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑ ΓΙΑΝΗ ΒΑΡΟΥΦΑΚΗ ΣΤΟΝ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟ
Κύριε Πρωθυπουργέ, Κατ΄αρχάς σας τιμά η επαναφορά της Ώρας του Πρωθυπουργού, αν και θα προτιμούσα το μοντέλο της Βουλής των Κοινοτήτων, χωρίς γραπτά ερωτήματα – η Βουλή θα αναβαθμιζόταν με αυθόρμητες ερωτοαπαντήσεις – και κλήρωση ίσως των ερωτώντων.
Θεμέλιο του ερωτήματός μου, το οποίο επιλέξατε να απαντήσετε, κρύβεται η φράση: «Δείξε μου πως φέρεσαι στον κατατρεγμένο να σου πω ποιος είσαι – ως άτομο, ως χώρα.» Στη βάση αυτής της αρχής, πρέπει όλοι μας να ντρεπόμαστε.
Κύριε Πρωθυπουργέ, Είμαι σίγουρος πως συμφωνείτε ότι:
Πυρκαγιές σαν αυτή που στοίχισε ζωές συνανθρώπων μας στη Μόρια είναι αναπόφευκτες όταν χιλιάδες άνθρωποι ζουν συνωστισμένοι και σε συνθήκες εξαθλίωσης.
Καταυλισμοί όπως εκείνος στη Μόρια της Λέσβου δεν συνάδουν με τις αρχές και αξίες πολιτισμένης, φιλελεύθερης χώρας.
Κανένα κράτος δικαίου δεν μπορεί να κάθετε με σταυρωμένα χέρια όταν χιλιάδες συνάνθρωποι μας ετοιμάζονται θα αντιμετωπίσουν τον 5ο σκληρό χειμώνα ανοχύρωτοι μπροστά στο κρύο και τη βροχή.
Οι έλληνες κάτοικοι της Λέσβου συνεχίζουν να υπομένουν την γειτνίαση, καθώς και την ταύτιση του τόπου τους στα μάτια της διεθνούς κοινής γνώμης, με καταυλισμούς-στρατόπεδα που καταστρατηγούν βασικά ανθρώπινα δικαιώματα.
Κύριε Πρωθυπουργέ, Επειδή πιστεύω ότι συμφωνείτε με τα πιο πάνω, σας ερωτώ:
Ποια η διαφορά της δικής σας πολιτικής από εκείνη της προηγούμενης κυβέρνησης που ενέδωσε στη συμφωνία Μέρκελ-Ερντογάν κανονικοποιώντας τις κακουχίες των μεταναστών στη Μόρια ως μέσο σηματοδότησης σε εν δυνάμει μετανάστες να μην έρθουν στη χώρα – στο πλαίσιο της πολιτικής της ΕΕ: PREVENTION THROUGH DETERRENCE δηλαδή ΠΡΟΛΗΨΗ ΜΕΣΩ ΑΠΟΤΡΟΠΗΣ
Πως θα αντιμετωπίσετε τον Στρατηγό Χειμώνα που έρχεται να πλήξει απάνθρωπα τους συνανθρώπους μας;
Προτίθεστε να κλείσετε τη Μόρια;
Πότε θα προβεί η Πολιτεία στο αυτονόητο βήμα της δημιουργίας πολλών μικρών δομών ανά την επικράτεια ώστε οικογένειες μεταναστών που σήμερα βρίσκονται στη Μόρια να ενταχθούν στις ανά την χώρα τοπικές κοινωνίες με τρόπο που να ωφελεί τόσο τις τοπικές κοινωνίες όσο και τους κατατρεγμένους που βρήκαν καταφύγιο στη χώρα μας; Ή τελικά η Μόρια είναι η βάση του υποδείγματος στρατόπεδου συγκέντρωσης που θα κλωνοποιήσετε;
Θα καταργήσετε τα ιδιότυπα εσωτερικά σύνορα στη χώρα, που αφαιρούν από μετανάστες το δικαίωμα της ελεύθερης διακίνησης εντός της χώρας και εγκλωβίζουν κατοίκους των νησιών μας (έλληνες και μετανάστες); Ή απλά θα αντικαταστήσετε με τείχη και τα συρματοπλέγματα με τα οποία θα αναβαθμίσετε τις διάφορες Μόριες;
Η πρωτοπόρα Πρόταση Νόμου του ΜέΡΑ25 για την ψήφο στους απόδημους
Από την συζήτηση των Προγραμματικών Δηλώσεων της κυβέρνησης, τον περασμένο Ιούλιο, όπου ο κ. Μητσοτάκης δεσμεύτηκε για την ψήφο στους απόδημους, ο Γραμματέας του ΜέΡΑ25 υποστήριξε πρώτος μεταξύ των πολιτικών αρχηγών την δημουργία Εκλογικών Περιφερειών Εξωτερικού, όπου θα εκλέγονται απόδημοι από τους απόδημους αναλογικά με όσους έλληνες πολίτες μεταφέρουν τα εκλογικά τους δικαιώματα.
Απαραίτητο βήμα για την ένταξή των απόδημων είναι η αποκατάσταση του ουσιαστικού δικαιώματος τόσο στο εκλέγειν όσο και στο εκλέγεσθαι. Το δικαίωμα επιστολικής ψήφου, ή ψήφου σε προξενείο, είναι δώρον άδωρον όταν αναγκάζονται να ψηφίσουν σε περιφέρεια της επικράτειας στην οποία δεν διαμένουν – ή δεν έχουν διαμείνει ποτέ. Μόνο η δημιουργία εκλογικών περιφερειών στις χώρες τους αποδίδει στους απόδημους το δικαίωμα στην συμμετοχή. Και μόνο η πλήρης ισοδυναμία εδρών και εγγεγραμμένων εντός όσο και εκτός της Ελλάδας εξασφαλίζει την ισονομία.
Ένα σημαντικό ποσοστό των Ελλήνων ζουν στο εξωτερικό. Κάποιοι αναγκάστηκαν να φύγουν στα πέτρινα χρόνια ή, πιο πρόσφατα, οικονομικοί πρόσφυγες από την μόνιμη πλέον Χρεοδουλοπαροικία. Άλλοι έφυγαν εθελοντικά φιλοδοξώντας να σταδιοδρομήσουν σε τομείς που η χώρα δεν θεραπεύει. Ανεξάρτητα από τους λόγους που τους οδήγησαν στο εξωτερικό, το ζητούμενο πρέπει να είναι η επανένταξή τους στην ελληνική πολιτεία.
Η απορριπτέα πρόταση της κυβέρνησης
Η κυβέρνηση προσανατολίζεται στη χορήγηση στους απόδημους του δικαιώματος να εκλέγουν υποψήφιους στις εγχώριες εκλογικές περιφέρειες όπου είναι ήδη εγγεγραμμένοι. Το ΜέΡΑ25 θεωρεί την προσέγγιση αυτή τόσο αναποτελεσματική όσο και αντιδημοκρατική και, συνεπώς, την απορρίπτει – αντιπροτείνοντας ουσιαστικά διαφορετική πρόταση.
Δεν νοείται να ψηφίζει πολίτης σε εκλογική περιφέρεια στην οποία δεν έχει ζήσει για δεκαετίες ή ποτέ, στην περίπτωση αποδήμων 2ης και 3ης γενιάς
Το δικαίωμα ενός, π.χ. μόνιμου κατοίκου της Μελβούρνης να ψηφίζει, π.χ., υποψήφιους στην Καστοριά του στερεί απολύτως το δικαίωμα του εκλέγεσθαι – ένα δικαίωμα που θα είχε μόνο στην περίπτωση δημιουργίας νέας Εκλογικής Περιφέρειας για το μισό εκατομμύριο Ελλήνων της Μελβούρνης και της ευρύτερης Πολιτείας της Βικτώριας.
Συμπέρασμα: Η πραγματική ένταξη των απόδημων στην ελληνική πολιτεία απαιτεί, όπως πρότεινε ο Γραμματέας του ΜέΡΑ25 στη συζήτηση των Προγραμματικών Δηλώσεων της Κυβέρνησης, δημιουργία Εκλογικών Περιφερειών Εξωτερικού.
Το όψιμο ενδιαφέρον της μείζονος αντιπολίτευσης
ΣΥΡΙΖΑ και ΚΙΝΑΛ συμφωνούν με τη δημιουργία Εκλογικών Περιφερειών Εξωτερικού που πρώτο πρότεινε το ΜέΡΑ25. Όμως, υπό τη φοβία της χαμηλής εκλογικής τους απήχησης στους απόδημους, προτείνουν έναν σταθερό, μικρό αριθμό εδρών για τους απόδημους. Το ΜέΡΑ25 χαρακτηρίζει αντισυνταγματικό, μεροληπτικό και απορριπτέο τον οιονδήποτε ορισμό του αριθμού των εδρών που αντιστοιχούν στις Εκλογικές Περιφέρειες του Εξωτερικού εφόσον δεν εξασφαλίζεται η πλήρης ισοτιμία και ο ίδιος λόγος εγγεγραμμένων-εδρών τόσο εντός της χώρας όσο και εκτός.
Συμπέρασμα: Οι Εκλογικές Περιφέρειες του Εξωτερικού πρέπει να εκλέγουν αριθμό βουλευτών τέτοιο ώστε ο λόγος εγγεγραμμένων-εδρών να είναι ο ίδιος για τους Έλληνες που ζουν στην Ελλάδα και για τους απόδημους
Η Πρόταση Νόμου του ΜέΡΑ25 περιληπτικά
Ιδρύονται έξι Εκλογικές Περιφέρειες Απόδημων Ελλήνων (ΕΠΑΕ) –ΕΠΑΕ Βόρειας Αμερικής, ΕΠΑΕ Λοιπής Ευρώπης, ΕΠΑΕ Κεντρικής & Λατινικής Αμερικής, Αυστραλίας-Νέα Ζηλανδίας, Ασίας, Αφρικής. Στην περίπτωση που οι αριθμοί των εγγεγραμμένων εκλογέων επιτάσσει διάσπαση κάποιας ΕΠΑΕ σε περισσότερες, αυτό μπορεί να λάβει χώρα οποτεδήποτε στο μέλλον με απλή τροπολογία σε νόμο.
Καλούνται οι απόδημοι με ιθαγένεια που είναι ήδη εγγεγραμμένοι σε εκλογικούς καταλόγους της ημεδαπής να δηλώσουν – εφόσον το επιθυμούν και με απλό ηλεκτρονικό τρόπο – την μεταφορά των εκλογικών τους δικαιωμάτων στην ΕΠΑΕ της χώρας διαμονής τους.
Καλούνται οι απόδημοι που έχουν νομικό δικαίωμα απόκτησης ελληνικής ιθαγένειας, αλλά δεν το έχουν ασκήσει πολιτογραφούμενοι, να πολιτογραφηθούν/αιτηθούν ιθαγένεια κατά την κείμενη νομοθεσία (κάτι το οποίο ούτως ή άλλως αυτομάτως τους εντάσσει σε εκλογικούς καταλόγους) και ταυτόχρονα να αιτηθούν την εγγραφή τους συγκεκριμένα στον εκλογικό κατάλογο της ΕΠΑΕ της χώρας διαμονής τους.
Συνολικά, το ποσοστό των βουλευτικών εδρών που αντιστοιχούν στις ΕΠΑΕ ισούται με το ποσοστό των εγγεγραμμένων στις ΕΠΑΕ ως προς τον συνολικό αριθμό Ελλήνων εκλογέων
Αριθμητικό παράδειγμα: Έστω ότι οι έως τώρα εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους είναι 10 εκ. πολίτες. Έστω ότι 800 χιλιάδες από αυτούς, που είναι απόδημοι, μεταφέρουν τα εκλογικά τους δικαιώματα σε μια ΕΠΑΕ και, επί πλέον, εγγράφονται σε ΕΠΑΕ άλλοι 200 χιλιάδες απόδημοι (π.χ. μεταγενέστερων γενεών) που δεν είχαν ήδη γραφτεί, αποκτώντας πρώτα την ιθαγένεια κατά την κείμενη νομοθεσία. Συνολικά, οι εκλογείς ανέρχονται πλέον στο 10,2 εκ., εκ των οποίων το 1 εκ. έχουν εγγραφεί σε ΕΠΑΕ – δηλαδή ποσοστό 9,8%. Σε αυτή την περίπτωση, 29 έδρες θα αντιστοιχούν στους απόδημους (ΕΠΑΕ).
Η κατανομή των βουλευτικών εδρών του εξωτερικού σε κάθε ΕΠΑΕ γίνεται ανάλογα με το ποσοστό των εγγεγραμμένων απόδημων σε κάθε ΕΠΑΕ ως προς τον συνολικό αριθμό εγγεγραμμένων απόδημων.
Η ψηφοφορία θα γίνεται στις πρεσβείες, στα προξενεία καθώς και σε άλλους διαμορφωμένους χώρους υπό την εποπτεία των ελληνικών προξενικών και διπλωματικών αρχών.
Σημείωση: Με τις διατάξεις αυτές εξασφαλίζεται η ισονομία αλλά και ένα τεράστιο κίνητρο για τους απόδημους να οργανωθούν καλύτερα ως κοινότητες στις χώρες διαμονής τους, να εγγράψουν στις ΕΠΑΕ τις νεότερες γενιές (εξασφαλίζοντας έτσι την επιβίωση του ελληνικότητάς τους), να εκλέξουν αντιπροσώπους τους στη Βουλή των Ελλήνων οι οποίοι, ταυτόχρονα, θα είναι πρεσβευτές στην Ελλάδα των απόδημων αλλά και, ντε φάκτο, πρεσβευτές της Ελλάδας στις αρχές των χωρών διαμονής τους.
Τα άρθρα της Πρότασης Νόμου περιληπτικά
Το Άρθρο 1 προτείνει μέτρα διευκόλυνσης και εγγύησης της άσκησης του εκλογικού δικαιώματος για όσους το έχουν σήμερα, αλλά εκ των πραγμάτων αδυνατούν να το ασκήσουν ευρισκόμενοι εκτός Ελλάδος.
Μεταφορά των εκλογικών δικαιωμάτων χωρίς ουρές και φυσική παρουσία στο προξενείο, ηλεκτρονικά, μέσω των κωδικών του TAXISNET που έχουν όλοι οι πολίτες και μπορεί να αποκτήσει με ευκολία όποιος απόδημος δεν τους διαθέτει. (Σημ. Παράλληλα, τέτοιες δυνατότητες πρέπει να δίνονται στους μόνιμους κατοίκους Ελλάδας ώστε να μεταφέρουν τα εκλογικά τους δικαιώματα εντός της χώρας)
Οι ψηφοφορίες γίνονται δια ζώσης (όχι επιστολικά) σε προξενεία και άλλους χώρους υπό την εποπτεία των προξενικών και διπλωματικών αρχών.
Παράλληλα με την ψήφο των απόδημων στις ΕΠΑΕ θα μπορούν να ψηφίζουν Έλληνες πολίτες που βρίσκονται στο εξωτερικό πρόσκαιρα, από το εξωτερικό για τις εντός Ελλάδος περιφέρειες τους, εφόσον το έχουν δηλώσει τουλάχιστον μια εβδομάδα πριν τις εκλογές ώστε η εφορευτική επιτροπή να έχει προετοιμάσει ψηφοδέλτια από την συγκεκριμένη εκλογική περιφέρεια (Σημ. Παράλληλα, τέτοιες δυνατότητες πρέπει να δίνονται στους μόνιμους κατοίκους Ελλάδας ώστε να ψηφίζουν ως ετεροδημότες.)
Το Άρθρο 2 παρέχει διευκρινιστικούς και απαραίτητους ορισμούς.
Το Άρθρο 3 ρυθμίζει τη σύσταση των απαραίτητων εκλογικών κέντρων και καταλόγων των ΕΠΑΕ.
Το Άρθρο 4 αναφέρεται στην ίδρυση των ΕΠΑΕ
Το Άρθρο 5 παρέχει μεταβατικές διατάξεις και ρυθμίζει την έναρξη ισχύος.
Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΝΟΜΟΥ ΤΟΥ ΜέΡΑ25
Ψήφος αποδήμων — Διευκόλυνση της άσκησης του εκλογικού δικαιώματος των εκτός επικρατείας Ελλήνων και Ελληνίδων εκλογέων
Άρθρο 1
Διευκόλυνση της άσκησης του εκλογικού δικαιώματος των εκτός επικρατείας εκλογέων
Ελληνίδες και Έλληνες πολίτες που κατοικούν μόνιμα ή διαμένουν προσωρινά εκτός Ελλάδος, μπορούν να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα κατά τις γενικές βουλευτικές εκλογές, τις εκλογές για την ανάδειξη των Ελλήνων μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, καθώς και να ψηφίζουν σε εθνικό δημοψήφισμα, σε εκλογικά τμήματα που συγκροτούνται προς τον σκοπό αυτό εντός των εκασταχού Ελληνικών διπλωματικών αρχών της αντίστοιχης διπλωματικής περιφέρειας.
Η ψηφοφορία της προηγούμενης παραγράφου στα εκλογικά τμήματα εντός των προξενείων λαμβάνει χώρα κατά την ημερομηνία διεξαγωγής της ψηφοφορίας εντός της ελληνικής επικράτειας και κατά τις ίδιες ώρες ονομαστικά, στην ζώνη ώρας του εκάστοτε προξενείου.
Άρθρο 2
Ορισμοί
Για τους σκοπούς του παρόντος νοούνται ως:
α) «Εκτός επικρατείας εκλογέας»: Κάθε Έλληνας ή Ελληνίδα που έχει το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι και κατοικεί μόνιμα ή διαμένει προσωρινά εκτός Ελλάδος, ο οποίος διευκολύνεται να ασκεί το εκλογικό του δικαίωμα από τον τόπο κατοικίας ή διαμονής του εκτός ελληνικής επικράτειας σύμφωνα με τις προϋποθέσεις του παρόντος.
β) «Ελληνική διπλωματική αρχή»: Οι πρεσβείες και τα έμμισθα προξενεία της Ελληνικής Δημοκρατίας.
γ) «Διπλωματική περιφέρεια»: Η εδαφική περιφέρεια στην οποία εκτείνεται η αρμοδιότητα μιας ελληνικής διπλωματικής αρχής.
Άρθρο 3
Εκλογικά τμήματα εξωτερικού και εγγραφή σε αυτά
Η δυνατότητα άσκησης του εκλογικού δικαιώματος των εκλογέων εκτός Ελλάδος προϋποθέτει την υποβολή σε ειδική εφαρμογή του TAXISNET, έως και εξήντα δύο (62) ημέρες πριν την ημερομηνία διεξαγωγής της ψηφοφορίας στην περίπτωση που επιθυμούν να ψηφίσουν σε Εκλογική Περιφέρεια Αποδήμων Ελλήνων όπως περιγράφεται στο άρθρο 4 του παρόντος και έως και επτά (7) ημέρες πριν την ημερομηνία διεξαγωγής της ψηφοφορίας στην περίπτωση που επιθυμούν να ψηφίσουν από το εξωτερικό ωσεί παρόντες στην εντός επικρατείας εκλογική τους περιφέρεια, υπεύθυνης δήλωση του ν. 1599/1986 στην εκασταχού ελληνική διπλωματική αρχή, με την οποία θα αιτούνται στη συμπερίληψή τους στον εκλογικό κατάλογο του εκλογικού τμήματος της ελληνικής διπλωματικής αρχής, χωρίς αιτιολόγηση της παρουσίας τους εκτός της ελληνικής επικράτειας. Η ελληνική διπλωματική αρχή ενημερώνει αμελλητί τη Διεύθυνση Εκλογών του Υπουργείου Εσωτερικών για τη συμπερίληψη του εκλογέως στον αντίστοιχο εκλογικό κατάλογο εξωτερικού και τον απορρέοντα αποκλεισμό του από τον εκλογικό κατάλογο της προηγούμενης εκλογικής του περιφέρειας, με ισχύ μόνο για την ψηφοφορία στην οποία αναφέρεται η υπεύθυνη δήλωση, εκτός από την περίπτωση επιθυμίας εγγραφής σε κάποια από τις Εκλογικές Περιφέρειες Διασποράς που αναφέρονται στο άρθρο 4 του παρόντος, στην οποία περίπτωση η μεταφορά εκλογικών δικαιωμάτων καθίσταται μόνιμη.
Οι εκλογείς που ασκούν το εκλογικό τους δικαίωμα σύμφωνα με τον παρόντα απαγορεύεται να ψηφίσουν και στον τόπο βασικής τους εγγραφής εντός της ελληνικής επικρατείας. Όποιος παραβαίνει τις διατάξεις της παραγράφου αυτής υπόκειται στις ποινικές και λοιπές κυρώσεις που προβλέπει η παράγραφος 2 του άρθρου 113 παρ. 2 του π.δ. 26/2012 για την πολλαπλή ψήφο.
Οι εκλογείς που δεν τυγχάνουν Μόνιμοι Κάτοικοι Εξωτερικού ασκούν το εκλογικό τους δικαίωμα κατά την παραμονή τους εκτός Ελλάδος ωσεί παρόντες στην προτέρα εκλογική τους περιφέρεια.
Οι εκλογείς που τυγχάνουν Μόνιμοι Κάτοικοι Εξωτερικού δύνανται είτε να ασκούν το εκλογικό τους δικαίωμα εκτός Ελλάδος ωσεί παρόντες στην προτέρα εκλογική τους περιφέρεια, όπως περιγράφεται παραπάνω, είτε να αιτηθούν την εγγραφή τους στην αντίστοιχη Εκλογική Περιφέρεια Ελλήνων Διασποράς όπως αυτές περιγράφονται στο άρθρο 4 του παρόντος. Η επιλογή ανάμεσα στα δύο συμπεριλαμβάνεται στην υπεύθυνη δήλωση της παραγράφου 1 του παρόντος.
Οι εκλογικοί κατάλογοι των εκλογικών τμημάτων της εκασταχού ελληνικής διπλωματικής αρχής καταρτίζονται ανά διπλωματική περιφέρεια, φέρουν τον τίτλο «Ειδικός Εκλογικός Κατάλογος Εκτός Επικρατείας Ελλήνων Εκλογέων ………………….», ακολουθούμενο από το όνομα της οικείας ελληνικής διπλωματικής αρχής, και περιλαμβάνουν για κάθε εκλογέα τα εξής στοιχεία: α) τον αύξοντα αριθμό που φέρει στον ειδικό εκλογικό κατάλογο, β) τον Ειδικό Εκλογικό Αριθμό, γ) το επώνυμο, δ) το όνομα, ε) το όνομα του πατέρα, στ) το όνομα της μητέρας, ζ) το όνομα συζύγου και το γένος, αν πρόκειται για έγγαμη γυναίκα που φέρει το επώνυμο του συζύγου, η) την πλήρη ημερομηνία γέννησης, θ) τον βασικό εκλογικό κατάλογο (βασική εκλογική περιφέρεια) όπου είναι εγγεγραμμένος ο εκλογέας (νομός, δήμος, εκλογικό διαμέρισμα) και ι) την χώρα και την πόλη κατοικίας ή διαμονής του εκλογέα εντός της οικείας διπλωματικής περιφέρειας.
Τα καταστήματα ψηφοφορίας ορίζονται με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών. Ως εκλογικά τμήματα για τις προβλέψεις του παρόντος χρησιμοποιούνται κτήρια των ελληνικών αρχών ή υπηρεσιών της αλλοδαπής, ανεξάρτητα γραφεία ιερών ναών της ελληνορθόδοξης και κτήρια ή καταστήματα ελληνικών κοινοτήτων, συλλόγων ή άλλων ελληνικών οργανώσεων. Αν τα κτήρια αυτά είναι ανεπαρκή ή ακατάλληλα, μπορεί να χρησιμοποιηθούν κτήρια ή καταστήματα του κράτους όπου θα διεξαχθεί η ψηφοφορία, παραχωρούμενα από τις αρμόδιες αρχές του κράτους αυτού, ύστερα από αίτηση του προϊσταμένου της οικείας ελληνικής διπλωματικής αρχής.
Με φροντίδα της οικείας ελληνικής διπλωματικής αρχής, προετοιμάζεται το κατάστημα ψηφοφορίας κατά το άρθρο 57 του π.δ. 26/2012. Όλες οι προδιαγραφές υλοποίησης των προβλέψεων του παρόντος καθορίζονται με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών ή αντιστοίχως κοινής υπουργικής απόφασης του Υπουργού Εσωτερικών και του Υπουργού εξωτερικών εντός του πλαισίου της κείμενης νομοθεσίας, ενώ στο βαθμό που δεν χρήζουν ξεχωριστής υπουργικής απόφασης υπόκεινται στις προβλέψεις της κείμενης νομοθεσίας για τη διενέργεια εκλογών και ψηφοφοριών.
Άρθρο 4
Εκλογικές Περιφέρειες Αποδήμων Ελλήνων (ΕΠΑΕ)
Στο πρώτο άρθρο του νόμου 3231/2004 προστίθεται τέταρτη παράγραφος ως εξής:
«Κατ’ εξαίρεση συμπεριλαμβάνονται στο σύνολο των εκλογικών περιφερειών οι κάτωθι επτά (7) εκτός επικρατείας Εκλογικές Περιφέρειες Αποδήμων Ελλήνων: (α) λοιπής Ευρώπης, (β) Βόρειας Αμερικής, (γ) Κεντρικής και Νότιας Αμερικής, (δ) Αυστραλίας-Νέα Ζηλανδίας, (ε) Ασίας, (στ) Αφρικής.»
Δικαίωμα ψήφου στην εκασταχού Εκλογική Περιφέρεια Διασποράς έχουν όσοι εκλογείς υπέβαλαν εγκαίρως την υπεύθυνη δήλωση που προβλέπεται στην παράγραφο 1 του άρθρου 3 του παρόντος, δηλώνοντας πως επιθυμούν να προσμετρηθούν στην αντίστοιχη Εκλογική Περιφέρεια Διασποράς.
Ως προς την περίπτωση ψηφοφορίας εθνικών εκλογών: ο αριθμός των βουλευτικών εδρών που αντιστοιχεί σε κάθε μία εκ των επτά Εκλογικών Περιφερειών Διασποράς προσδιορίζεται ως εξής. Έστω ν ο αριθμός των εγγεγραμμένων στους εκλογικούς καταλόγους. Έστω χ ο αριθμός των εκλογέων της παραγράφου 3 του παρόντος άρθρου. Ο αριθμός των βουλευτικών εδρών που αντιστοιχούν σε κάθε Εκλογική Περιφέρεια Διασποράς ορίζεται ως (χ:ν) επί 300.
Τα παραπάνω επιφέρουν επαναπροσδιορισμό του αριθμού των εδρών που κατανέμονται στις εντός της επικράτειας εκλογικές περιφέρειες. Η Διεύθυνση Εκλογών του Υπουργείο Εσωτερικών ανακοινώνει εξήντα (60) ημέρες πριν από την ψηφοφορία (α) τον αριθμό των εκλογέων που έχουν εγγραφεί σε κάθε μία εκ των επτά Εκλογικών Περιφερειών Διασποράς, (β) τον αριθμό των βουλευτικών εδρών που κατανέμονται σε κάθε Εκλογική Περιφέρεια Εξωτερικού, (γ) τον αριθμό των βουλευτικών εδρών κάθε εκλογικής περιφέρειας εντός της επικράτειας, όπως αυτός αναδιαμορφώνεται αναλογικά αφαιρουμένου του αριθμού βουλευτικών εδρών των Εκλογικών Περιφερειών Εξωτερικού.
Άρθρο 5
Τελικές διατάξεις – Έναρξη ισχύος
Με κοινή απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών και Εξωτερικών μπορεί να ρυθμίζεται κάθε θέμα που είναι αναγκαίο για την εφαρμογή του παρόντος νόμου.
Από την έναρξη ισχύος του παρόντος καταργείται κάθε γενική ή ειδική διάταξη που είναι αντίθετη ή ρυθμίζει διαφορετικά τα ρυθμιζόμενα με τις διατάξεις του παρόντος θέματα.
Η ισχύς του παρόντος νόμου αρχίζει από τη δημοσίευσή του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, εκτός αν ορίζεται διαφορετικά στις επιμέρους διατάξεις του.
October 2, 2019
Yanis Varoufakis's Blog
- Yanis Varoufakis's profile
- 2450 followers

Μήνυμα συμπόρευσης της Ναόμι Κλάιν με τους βουλευτές του ΜέΡΑ25 εναντίον των εξορύξεων