Nguyễn Thái Duy's Blog, page 12
September 27, 2021
THẤT BẠI LÀ ÔNG NỘI CỦA THẤT BẠI – Bài 18a
Đọc tiêu đề chắc bạn thắc mắc và tò mò phải không? Điều bạn hay nghe “ Thất bại là mẹ của thành công “ và đôi khi quán tính suy nghĩ như vậy.
Theo mình câu trên nó chỉ đúng trong một chừng mực mà những thất bại ấy nho nhỏ để ta rút kinh nghiệm sau khi té rồi đứng dạy làm tiếp như: Đánh văn bản lỗi thì đánh lại, chỉnh sửa một đoạn video tệ quá thì làm lại đoạn mới hay hơn.
1. Hay mình nói là người khôn ngoan họ chọn cách THẤT BẠI THANH LỊCH tức là sau cú té đó ta dễ dàng đứng dậy, rút ra bài học rồi đi tiếp. Khi ra khởi nghiệp ta chọn làm thử nhỏ trước như lấy một ít hàng mẫu về đi chào hàng xem có ai quan tâm không? Họ quan tâm cái gì? Nếu bán không được thì mất tiền ít để có cơ hội làm lại lần 2. Hoặc mới ra thì mở quán nho nhỏ vỉa hè bán xem ok không? Nếu chưa thì điều chỉnh làm lại tốt hơn.
Mình còn nhớ thời sinh viên mấy đứa bạn hùn lại làm xe bánh mì bán ở đường Điện Biên Phủ, Bình Thạnh. Trước đây đường này nhỏ xíu à, nó có bến xe Văn Thánh và chợ Văn Thánh ở gần nhau, giờ bến xe đó không còn dời sang bến xe Miền Đông, còn chợ Văn Thánh đập bỏ xây cao ốc. Ba thằng tính ra mở xe bán bánh mì.
Là dân học quản trị kinh doanh nên cũng đi nghiên cứu thị trường kỹ lưỡng lắm đoạn đường Điện Biên Phủ từ chợ Văn Thánh, đến bến xe và qua bên kia cầu Văn Thánh có 08 xe bánh mì người ta bán trước đó, họ là dân buôn buôn bán bán mưu sinh. Họ bán chưa được sạch sẽ, cách xe trang trí cũng không chăm chút, họ chủ yếu bán bánh mì thịt với bì thôi, tay chân không dùng bao tay chưa vệ sinh cho lắm…
Sau khi nghiên cứu xong nhóm mình quyết định ra cách đi riêng – Đúng bài học trong sách vở mà. Chọn vị trí đối diện bên này đường cũng là đối diện cổng bến xe, chọn bán bánh mì thịt heo quay và ốp la để khác biệt, tụi mình đều mặc đồng phục, xe bánh sạch sẽ tinh tươm háo hức ra bán. Ngày đầu tiên từ 4h30 đến 9h bán được 22 ổ, trong khi bên kia xe nào trung bình người ta bán cũng 300 ổ, có xe 500 ổ, tụi mình tự an ủi nhau tại mới ra mà, khách chưa biết. Và cả tuần sau đó cũng vậy sáng nào cao nhất là 55 ổ.
Nhìn mặt 3 thằng, thằng nào cũng buồn thiu trông mất phương hướng, mình đánh bạo đến hỏi chú xe ôm đang đứng mỗi ngày gần đó, mở một tuần chú là khách hàng mua nhiều nhất.
Chú nói: Tao thấy tụi mày làm sạch sẽ, ăn ngon, nhất là món heo quay nên mua và ủng hộ tụi mày. Với thấy bán ế quá nên cũng thương cho tụi bay. Nghe đau không bạn?
Mình hỏi: Chú có biết lý do sao tụi con vắng khách quá không?
Chú xe ôm: Mẹ, tụi mày chẳng hiểu gì, khách đi xe họ rất vội, cần đếch gì bánh mì ngon, họ mua bỏ bụng vội rồi đi lên xe, ăn đỡ đói chứ ngon gì?
Tiếp theo là tụi mày đứng sai vị trí, bên kia đường nó thuận cho khách hơn, bên này trái rồi… Ha ha ha, 03 thằng dân QTKD nghe chú xe ôm dạy về kinh doanh vỡ mặt luôn, thằng nào cũng như tỉnh ra giấc mộng, nào là nghiên cứu, là khác biệt, thương hiệu, vị trí…
Sau đó một tháng tụi mình đứa nào cũng nản và dừng lại. Vì khi qua bên kia đường lập tức ngày nào cũng bị, mấy chủ xe bên đó đi qua cảnh cáo “ tụi mày biến, mai mà còn đứng đây tao đập bể xe”. Năn nỉ cho tụi em bán hết tháng để chốt lại sổ rồi nghỉ luôn. Cú té nhè nhẹ ấy nó làm cho tụi mình lớn lên thấy rõ. Một thất bại thanh lịch nhẹ nhàng. Nó cho mình và nhóm bạn bài học kinh doanh đầu đời và theo mãi suốt đến giờ trên hành trình cuộc sống.
2. THẤT BẠI KHỔ ĐAU NÓ LÀ ÔNG NỘI CỦA THẤT BẠI – Không phải thất bại là mẹ của thành công. Trong cuộc đời có những thứ ta không nên thất bại và cũng không được phép thất bại. Đó là những cú té chí mạng. Tôi đã chứng kiến một số người quen đã té trong kinh doanh lớn quá nên họ dùng suốt phần đời còn lại để trả nợ – Điều này ta nên tránh!
Ta không nhất thiết phải lấy tay sờ vào điện 220 Volt để biết nó mạnh như thế nào. Ta không nhất thiết phải đạp lên lửa mới biết than đỏ nó nóng. Ta không cần phải trải qua tại nạn xe mới rút ra lần sau không nên. Có một bạn muốn ra khởi nghiệp cách đây 5 năm trước, có đến gặp mình hỏi. Sau khi trao đổi mới biết cả 02 vợ chồng hồi giờ chưa một lần ra làm kinh doanh dù rất nhỏ.
Họ học, ra trường, đi làm thuê sau hơn 10 năm chán cảnh làm thuê nên muốn làm kinh doanh. Họ định ra làm lớn ngay, mình chia sẻ chịu khó tập tành buôn bán nhỏ để tập kinh doanh trước, dành thời gian đi học để để hiểu biết về kiến thức kinh doanh, 02 năm sau khi nắm được những yếu tố cơ bản của kinh doanh rồi mới khởi sự be bé trước rồi 5 năm sau mới làm lớn hơn.
Tuy nhiên, cái cảm xúc của 2 bạn ấy là đã ra làm thì làm to vì nghỉ việc ở công ty nói ra khởi nghiệp làm nho nhỏ sao được!? Rồi họ đi về, không thấy liên lạc gì nữa, đâu đó hơn một năm sau người vợ inbox nói chuyện với mình rằng. Tụi em đã bán nhà được 2,5 tỷ đồng để xây xưởng cơ khí và giờ tụi em trắng tay rồi. Mình nghe cũng hết hồn luôn không hiểu sao bạn ấy bạo gang vậy chứ?
Bạn nói rằng, em có ông anh chồng cũng làm vậy và giờ thành công lắm nên ông xã em cũng chơi liều luôn. Giờ tụi em mất phương hướng lắm luôn. Ta không cần thất bại như trên mới học được bài học thành công. Thật ra có những thất bại nó được lặp đi lặp lại mà ta chỉ cần quan sát, học hỏi, mổ xẻ, phân tích là có thể học được, không cần phải chui đầu vô rồi la à lên “ Ôi, sao thất bại rồi “.
Ta có thể tránh được thất bại mà vẫn học được bài học thành công. Bởi hậu quả cuộc thất bại rất lớn nó làm cho ta mất THỜI GIAN, TIỀN, CẢM XÚC TÂM LÝ, UY TÍN mà tránh được thì vô hình trung ta tiết kiệm được nguồn lực khổng lồ trên. Vậy giải quyết nó như thế nào?
Bạn đón đọc ở bài tiếp theo Phần 2 – Bài 19a nhé. Bạn học được gì qua bài chia sẻ trên? Cho mình comment bên dưới bài viết nhé!
BỎ HỌC RA KHỞI NGHIỆP – P2 – Bài 17a
Tiếp theo Bài 16a.
Sau khi nghe chia sẻ có thêm quản lý. Cô bé về bắt đầu Team bán online chọn ra bạn làm trưởng phòng marketing phụ trách quảng cáo, FB, Web, Youtube… Rồi bạn trưởng phòng sales lo đội sales. Bên hành chính bạn cũng cho bạn kế toán lên làm trưởng để lo toàn bộ khâu hành chính, thu mua, thuế, sổ sách, lương bỏng.
Bên Team offline thì giao cho bạn cửa hàng trưởng lo cửa hàng 1, rồi thời gian sau bạn đã ra được shop thứ 2 nó cũng nhanh chóng đi vào guồng.
4. Cú ngã mất tiền tỷ và sức khoẻ. Bộ máy kinh doanh cả online và off đi vào guồng, áp dụng lương 3P theo năng suất nên anh em lo chạy để đạt mục tiêu. Cô bé lúc này khá rảnh không phải lên công ty ngồi làm như xưa nữa. Có khi ngủ đến 10h sáng mới dậy, khuya thì thức đến nữa đêm. Thay vì rảnh ra nhiều thì tập trung cho team phát triển thêm nữa mẫu mã mới lại không làm mà bắt đầu mơ mộng mở lĩnh vực thứ 2.
Bạn ấy có tham khảo mình tuy nhiên giờ đã làm ăn khắm khá rồi nên không chịu nghe lời khuyên nữa. Thế là nhanh chóng thời gian sau thương hiệu trang sức ra đời bán mặt hàng trang sức Inox, bạc, vàng cho các bạn tuổi teen. Bạn nói yêu thích cái này còn hơn thời trang nữa, với lại tụi Gen Z bây giờ chuộng nó. Vào lĩnh vực mới mà, nên suốt ngày phải tập trung cho nó, tìm nguồn hàng, cái này phải săn hàng từ China, từ Thái Lan, từ Hàn Quốc, từ Singapore, rồi về thiết kế hộp đựng vào cho đẹp, quay quảng cáo bán online.
Khi khách biết đến nhiều thì bạn mở cửa hàng offline trang sức, thời gian cho bên này quá bận và chưa có nhân viên để thay, chỉ 2 bạn phụ nên cô bé không có thời gian kiểm tra giám sát số liệu bên thời trang. Hôm đó chủ nhật cô bé linh tính thấy bên thời trang giờ đơn hàng vẫn đều mà sao tiền không thấy đâu, ngồi lọ mọ lục phần mềm ra kiểm tra đối chiếu thì phát hiện hụt mất 450 triệu.
Cô bé mất hồn bắt đầu kiểm tra lại kỹ hơn. Mới kịp nhận ra trong thời gian mình đang ngụp lặn cho thương hiệu trang sức bỏ bê nó thì cũng là lúc tiền bắt đầu mất. Trong khi cửa hàng trang sức thì mới bắt đầu, việc kinh doanh còn ngổn ngang nó mới quá. Alo mời mình đi cafe với tâm trạng rối bời vì tiền bên thời trang thì mất, tiền bên kia thì đang giai đoạn đổ ra chưa thu hồi vốn. Em không dám nói ra với ai.
Hôm nay gặp anh chia sẻ để cho em giải pháp. Sau khi nghe kể và hỏi lại để chính xác mới phát hiện ra rằng, khi làm ăn được chút thì cô ta quá chủ quan, quy trình tài chính lỏng lẻo, thiếu giám xác kiểm tra chéo, rồi cách làm việc theo cảm xúc. Nhân viên biết được cô chủ nhỏ thích được khen giỏi nên tận dụng điểm yếu này để làm cô chủ đi trên mây. Khi hạ xuống đất cũng là lúc ê hề. Mệt hơn nữa là cô bé ấy đang bị stress nặng, không ngủ được, có dấu hiệu mất sức.
Mình chia sẻ: Cú shock này, em nhanh chóng cho nó qua nhanh, bảo vệ sức khoẻ của mình trước tiên, ăn uống điều độ, tập thể dục, cân bằng cuộc sống, ngủ nghỉ đủ giấc, ngồi thiền mỗi ngày 30 phút để cân bằng cảm xúc. Về việc kinh doanh chấp nhận dừng lại trang sức để tập trung cho thời trang đã, nếu em ôm cả 02 luôn bị một thời gian sau sẽ không còn gì cả.
Sau cuộc nói chuyện ấy mất cả tháng sau cô bé mới ổn định lại. Chấm dứt, thu gôm lại tập trung cho cái cũ ổn lại cô bé tính tổng mất trước sau gần 8 trăm triệu. Cái mất lớn hơn là bị đau dạ dày vì stream quá không ăn uống điều độ. Nên giờ mỗi khi đau là cô ta nhớ ngay cái té đau thương ấy.
5. Ổn định guồng quay cũ để phát triển. Ôm lại thời trang cô nàng cảm giác yêu nó hơn, biết ơn vì nó giúp cho mình có được những gì mà trước kia tay trắng. Nên tập trung ra mẫu mã nhiều rồi đặt hàng xưởng – bán hàng – tuyển nhân viên mới – đào tạo – kiểm tra, đối soát – lợi nhuận Khi có tiền về, mình cũng chia sẻ cho bạn ấy dùng 20% đầu tư lại cho cho công ty, 20% trả thưởng lại chính con người mình và 60% bỏ vào đất cứ làm kiên trì đi 5 năm sau em sẽ có tài sản lớn. Nhanh chóng việc kinh doanh thời trang phục hồi lại, cô bé mở thêm cửa hàng 3, Team online có thêm mẫu mới nên bán đắt hàng hơn, bắt đầu lấn sân bán hàng online cho thị trường nước ngoài.
Dự kiến trong 2023 bạn ấy tự tin quay lại mở thêm thương hiệu 2 về trang sức và tự tin hơn lần trước vì đã rút được bài học kinh nghiệm đau dạ dày. 6. Bài học sau 10 năm khởi nghiệp Đầu năm nay gặp lại hàn huyên mình có hỏi: Bài học em nhận được gì sau 10 năm vào con đường kinh doanh?
– Dạ, em nhớ cái ngày ra quyết định bỏ học đại học mỹ thuật, giây phút ấy rất khó khăn, cuối cùng thì đã dám vượt qua tất cả để quyết định. Ta chỉ cần 3 tiếng để đánh giá và ra quyết định đâu cần phải đợi hết 4 năm mới dám làm.
– Ngày mới ra em lọ mọ làm từ A đến Z cái gì cũng không biết, làm gì cũng vướn, sau 10 năm mặc dù té lên té xuống em vẫn không hình dung được có tháng em lợi nhuận 9 con số, có 3 cửa hàng offline và team online tất cả 36 nhân viên. Mình hỏi: Vậy em có ủng hộ bỏ đại học để ra khởi nghiệp không? Cô bé: Em không ủng hộ việc từ bỏ tấm bằng đại học. Tuy nhiên khi mình đã xác định mục tiêu thì phải dám quyết. Bạn em tụi nó ra trường 6 năm rồi giờ vẫn đi xin việc lòng vòng chưa ổn được.
Có đứa đến em đang hướng ra kinh doanh Mình hỏi: Còn bài học gì nữa không em? Cô bé: Dạ, muốn ra kinh doanh thì nên bắt đầu sớm, nhất là khi còn độc thân để mình ra quyết định dễ hơn. Để kết thúc bài chia sẻ này bằng câu nói rất hay của tỷ phú Jack Ma: ” Ngày hôm nay rất tàn khốc, ngày mai càng tàn khốc hơn, ngày kia lại rất tươi đẹp. Nhưng rất nhiều người lại chết ở buổi tối ngày mai mà không thể nhìn thấy mặt trời của ngày kia”. Cảm ơn bạn đã theo dõi bài viết 16a và 17a này. Bài học của bạn là gì?
Đón bài chia sẻ tiếp theo “ Thất bại là ông nội của thất bại “. Trong khi đa phần cứ nghêu ngao “ thất bại là mẹ của thành công “.
September 25, 2021
BỎ HỌC ĐI KINH DOANH – Bài 16a
Còn nhớ năm 2010, cô em gái của một người bạn cùng quê tìm tới hỏi mình: Em có nên bỏ học đại học để ra kinh doanh không?. Mình hỏi lại: Tại sao vậy em?.
Cô bé trả lời: Em chán học lắm rồi. Mình: Vậy giờ em muốn gì? Cô bé: Dạ, em muốn ra làm kinh doanh không muốn học nữa.
Sau hơn 10 năm cô bé ấy giờ có cơ ngơi kinh doanh ở Sài Gòn, đã tự mua một căn hộ sang trọng, vài lô đất, thương hiệu thời trang riêng và vừa sắm xe con riêng. Mới gặp đầu năm nay bạn tâm sự rằng “ Không có gì là phép lạ cả, dám quyết và đi đến cùng, kết quả em có hôm nay là phần thưởng cho những năm tháng miệt mài “
1. Xuất thân từ gia đình làm công chức nhà nước Trước đó bạn học chung cấp 3 nhắn tin cho mình rằng cô em út vào Sài Gòn học đại học Mỹ Thuật có gì thì nhờ mình ở đây nhiều năm nên rành đường đi nước bước chỉ cho em. Gia đình bạn mình có mẹ làm cho kho bạc của huyện còn bố thì làm điện lực, bạn mình học ra thì làm giáo viên. Có cô em út thi vào ngành mỹ thuật nên gia đình cũng không thích lắm tuy nhiên nó quyết thì chịu vậy.
Khi vào Sài Gòn cô bé có tìm tới gặp mình ngay, sau khi hỏi thăm mình khuyên là vừa học, vừa dành thời gian cuối tuần đi làm thêm, nhận job ngoài giờ làm, nhất là làm việc team để tập khả năng tương tác với người khác. Ai ngờ rằng, những buổi đi làm thêm ấy, kích thích cô bé yêu thích kinh doanh, bỏ bê việc học. Khi cô bé đến gặp mình có hỏi em có nói chuyện với ba mẹ chưa?.
Cô bé: Nói thì ba mẹ không cho, thậm chí là lôi về, nên em không nói đâu. Em cũng không nói với Anh Huy ( anh của bé ). Em chỉ nói với anh, vì anh đã kinh doanh lâu và có kinh nghiệm nên em an tâm. Ui trời, thằng anh nó biết thì chửi mình tơi tả, bởi nó muốn em nó học đại học ra ngô ra khoai kia mà. Mình hỏi lại: Em đã quyết chưa?
Cô bé: Dạ quyết, em suy nghĩ một đêm là quyết rồi. Đến nói với anh để an tâm hơn thôi. Mình: Vậy em nhớ bảo lưu kết quả ở trường, sau 1 năm làm ăn không ra trò thì quay lại học. Cô bé: Một đi thì không còn mặt mũi nào quay lại đâu anh, em bỏ ngang luôn không lời từ biệt nên chẳng bảo lưu để làm gì? Mình: Vậy em ra chọn khởi nghiệp cái gì?
Cô bé: Em yêu thích thời trang nên bắt đâu từ việc này.
2. Bán thời trang online: Thời ấy Fb đang đời đầu, đăng bài tin lên thì lượng xem tự nhiên rất cao. Cô bé dân mỹ thuật, có con mắt thẩm mỹ, cộng với biết dùng photoshop nên xử lý ảnh khá đẹp. Cô bé chạy ra chợ sỉ Tân Bình chọn đồ mình thích rồi mua về chụp hình, xử lý ảnh post lên FB, lượng xem đông, vào hỏi cũng nhiều, trả lời mỏi tay. Tuần đầu tiên chốt được 03 đơn. Cô bé chạy đến hỏi mình sao hỏi nhiều mà mua ít quá! Sau khi tìm hiểu kỹ mình khen: Mới tuần đầu tiên mà em có được 3 khách là tốt lắm rồi.
Tập tành mà, dần dần em sẽ khá hơn đó. Mình gợi ý: Khách hàng mục tiêu của em là nữ, độ tuổi của em. Sao em không phối đồ theo concept, rồi chụp có người ảnh mẫu chụp đưa lên, rồi thể hiện phong cách, xu hướng thời trang là gì? Thì khách xem có cảm xúc hơn. Việc này em dư sức làm được. Chứ chụp đồ, xử lý chút vậy đưa lên ít thu hút. Mất nữa tháng lọ mọ mình thấy FB của em nó khác hẳn ra, trong ra dáng shop kinh doanh thời trang online hơn là post bài buôn buôn bán bán. Dần dần dân tỉnh cũng thấy thích nhờ bạn ship.
Khách mỗi ngày mỗi đông hơn. Cô bé ấy quay cuồng trong guồng công việc, chạy ra chợ lấy hàng, chụp hình, thuê mẫu, xử lý ảnh, post bài, chốt đơn, gửi hàng cho khách, tư vấn, tính tiền. Thoáng chóc đã 2 năm sau, hôm ấy cô bé đến khoe từ lúc ra làm đến nay em dư trong tài khoản hơn 400 triệu mà chưa biết làm gì?
Mình: Em giỏi đó, mới giai đoạn tập tành kinh doanh mà có dư là số một rồi.
Cô bé: Sao, anh nói em mới tập tành à!? Em rành lắm rồi, giờ khách hỏi là chốt ngon à. Mình: Vậy, mình mới khen em giỏi đó. Tuy nhiên, em mới dừng lại ở việc buôn bán kiếm tiền thôi. Hành trình tiếp theo của em là ra thương hiệu riêng, nhân viên vào, hình thành team marketing, team sales, team vận hành bên trong như thuế, kế toán, đóng gói, gửi hàng, đặt hàng…
3. Ra thương hiệu riêng và mở shop Lúc này cô bé mới giật mình là hoá ra ta chỉ mới bước vào lớp vỡ lòng của kinh doanh thôi, cứ ngỡ 2 năm rồi ta ngon rồi, ai dè cũng mới ở ngưỡng “ tự doanh “ gọi là từ làm chủ ấy ( Chief Everything Officer ) Giờ là có nhân viên, rồi định hình các công việc cho mỗi vị trí, làm sao nó hiệu quả đó là bài giải. Khi em làm được thì em mới tiến lên bước tiếp theo đó là làm chủ quản lý. Sau đó em tiến đến nấc thang cao hơn nữa đó là làm chủ lãnh đạo. Wow, lần đầu tiên trong đời em nghe những cấp độ của người chủ doanh nghiệp rất thích thú đây. Rời khỏi cuộc nói chuyện cô bé về tuyển nhân viên vào phụ mình những công việc. Bạn ấy thoát ta tập trung vào thiết kế ra mẫu mã riêng, sau đó đi đặt gia công ở các xưởng may tại Tân Bình.
Cuối tuần, thì cô nàng chạy đi học lớp làm chủ kinh doanh để bổ sung kiến thức quản lý nhân viên, để làm việc được với team marketing và sales. Hàng nhiều hơn thì quản lý nhập – xuất – tồn, rồi phần mềm quản lý… Rồi sang năm thứ 4 sau khi đã ổn bộ khung kinh doanh, bạn ấy bắt đầu mở shop đầu tiên.
Từ online chuyển xuống offline cô bé ấy đối diện hàng loạt thứ mà trước đây mình không ngờ đến. Phải xin giấy phép kinh doanh rõ ràng, nhập hàng phải có chứng từ, hàng tháng báo cáo thuế, rồi quản lý phường xuất hiện, quản lý thị trường ghé thăm, lâu lâu có thư của nơi cơ quan A/ B xin ủng hộ lũ lụt… Nhân viên làm việc theo ca, shop hoạt động từ 8h đến 22h mỗi ngày cả thứ 7 và chủ nhật. Trong khi guồng quay online vẫn cứ chạy.
Team online và team offline làm việc đang xen nhau quay bạn ấy như chong chóng. Một hôm bạn alo mình cafe và nói rằng: Em làm không có giờ nghỉ, kiểu như vậy chắc em chết mất. Lo hàng, lo công ăn việc làm cho nhân viên, nó cuốn em theo không có điểm dừng. Lúc xưa em làm nho nhỏ mà vui. Giờ có cách nào tốt hơn để em rảnh hơn không? Có chứ em, em nhìn công ty A họ có đến 16 cái shop mà ông chủ vẫn đi du lịch, cuối tuần chở con đi Vũng Tàu em biết anh chủ A này mà. Vào xem FB người ta đi thấy chưa?
Cô bé: Dạ, đúng rồi em muốn như vậy á. Đã đến lúc em cần hơn 1 người quản lý, có thể là thêm vài quản lý đó. Cô bé: Dạ, đúng là điều em muốn, mà em chưa an tâm lắm thì làm việc này. Giờ phải làm sao đây? Bài chia sẻ đã quá dài, mình dừng lại để viết tiếp phần sau sang bài mới nhé.
Qua câu chuyện đến đây bạn học được gì? Viết dưới comment nha. Gặp ở bài tiếp theo bài 17a
September 23, 2021
CHỌN CÁCH ĐI NÀO KHI KHỞI NGHIỆP – Bài 15a
Cách đây 02 hôm mình nhận tin nhắn: Em đã làm thuê đến này 12 năm rồi, hiện phụ trách Giám Đốc Marketing cho một tập đoàn.
Gần đây nhìn bạn bè ra khởi nghiệp nên cũng có khát khao ra mở doanh nghiệp cho riêng mình. Tuy nhiên chưa biết bắt đầu từ đâu? Đầu tuần rồi một bạn có trao đổi: Hiện em có vốn khoản 500 triệu đồng, em muốn nhượng quyền một thương hiệu trà sữa của Đài Loan và bắt đầu khởi nghiệp như vậy có ổn không? Thường xuyên nhận được câu hỏi liên quan đến khởi nghiệp như thế nào? Bắt đầu từ đâu? Bài chia sẻ này góp chút gió để bạn có góc nhìn rồi chọn hướng đi cho mình.
Cuối cùng thì bạn cần ra quyết định mình đi theo ngã nào đây? Với những gì trải qua và va vấp mình chia 3 kiểu làm ông chủ sau: Một là ông chủ xin sò ( doanh nhân đích thực ). Hai là ông chủ làm thuê ( doanh nhân làm thuê ). Ba là ông chủ nhận nhượng quyền ( doanh nhân nhận nhượng quyền ).
1. Ông chủ nhận nhượng quyền thương hiệu ( Franchise). Họ là một ông chủ, họ đầu tư vốn ra kinh doanh có điều thay gì họ đi xây doanh nghiệp riêng theo cách của mình thì họ đi mua nguyên hệ thống vận hành của một doanh nghiệp khác kể cả thương hiệu. Gần như là họ phải tuân thủ theo những quy định, cách làm, tiêu chuẩn khắt khe của hệ thống nhượng quyền, phạm vi làm theo ý mình còn rất ít, cũng không có gì để sáng tạo cả, cứ vậy mà làm, mà vận hành.
Có lãi thì cùng chia với bên nhượng quyền, con rủi ro xảy ra như dịch bệnh, bão lũ, chập điện, cháy nổ, mất cắp… thì mình chịu hết. Nên gọi là là ông chủ thì đúng thật vì họ đang mặc áo ông chủ tuy nhiên những yếu tố của một ông chủ xịn sò doanh nhân đích thực thì họ chưa có.
2. Ông chủ làm thuê – Doanh nhân làm thuê ( intrapreneur ). Ông chủ loại này khá nhiều ở bên ngoài xã hội đây. Họ thì làm thuê từ ngày đầu ở vị trí nhân viên tập sự, rồi nhân viên chính thức, rồi lên phụ trách một nhóm. Tiếp tục họ lên vị trí quản lý ( manager), họ lên vị trí cao hơn giám đốc bộ phận ( Director ). Rồi họ lên vị trí Tổng giám đốc ( CEO ). Họ giỏi không? Rất giỏi, họ làm được từ A đến Z trong doanh nghiệp. Họ điều hành tất, lên chiến lược, mục tiêu, kế hoạch công việc.
Họ được quyền sáng tạo, được thay đổi cách làm, thay đổi nhân sự, họ nắm hầu như gần trọn vẹn quyền ở công ty ấy tuỳ theo công ty mà quyền của họ thậm chí lên đến 95%. Chỉ có khác một điều là công ty ấy không phải của họ. Họ am hiểu về kinh doanh không? Rất am hiểu. Họ thường đại diện công ty đi các buổi hội thảo chia sẻ về khởi nghiệp, họ nói về khởi nghiệp còn hay hơn cả ông chủ đích thực.
Có điều để bỏ tiền ra xây dựng công ty ngay từ đầu cho riêng mình thì họ không dám, có thể là lúng túng không biết bắt đầu từ đâu và khả năng chấp nhận rủi ro khi khởi nghiệp họ vẫn còn e ngại.
3. Ông chủ xịn sò – Doanh nhân đích thực ( entrepreneur ). Bạn có một cái máu, ta gọi là máu kinh doanh, bạn tìm tòi mọi cách, suy nghĩ đủ kiều, lục tung lên tất cả để tìm ra cách thực hiện ý tưởng cho bằng được. Đố ai mà cản bạn được, làm gì có chuyện “ em muốn ra kinh doanh mà ba mẹ em không ủng hộ, cản trở em “.
Hay vợ con cản còn không xong, trong túi không có tiền vẫn nghĩ cách để làm, chưa biết thì lao đi học hỏi, không có tiền thì đi khắp nơi, kêu gọi, hùn hạp, xin xỏ, năn nỉ cho đến khi được mới thôi. Bạn là người linh động, tuỳ biến khỏi nói luôn, cách này không được thì thử cách khác, uyển chuyển thì không ai chịu nổi làm việc với đủ típ người từ dân anh chị đến tri thức, từ người chính trị đến thầy tu, ai rồi bạn cũng có cách hết.
Rồi tính vô kỷ luật thì không ai chịu nổi, sáng làm kiểu này thì chiều làm kiểu khác, liên tục thay đổi, tuy nhiên khi cần kiên định thì cũng không ai có độ lì bằng bạn, khả năng chịu áp lực lớn, sống đơn độc, không cần ai hiểu chỉ biết mình muốn gì là vô đối luôn. Các chiêu thức trong võ lâm bạn ứng dụng tất, như lấy nhu thắng cương, lấy ngắn nuôi dài, lấy đầu này đắp đầu kia, mượn đầu heo nấu cháo, biến điều ai cũng nghĩ là không thể thì chỉ duy nhất một mìn bạn cho nó là có thể thành hiện thực.
Rồi cái ngẫu hứng thì khỏi phải bàn, muốn làm thế này, muốn làm thế kia, không e ngại đi ra ngoài khuôn khổ, đôi khi chẳng theo quy tắc nào, không e sợ thất bại, mà họ không bao giờ cho đó là thất bại cả, họ rút kinh nghiệm rồi làm tiếp. Làm được dự án A chưa kết thúc là họ lại muốn dự án B triển khai, mở được một lĩnh vực là họ nghĩ ngay đến cái khác tiếp, phủ thị trường trong nước xong là họ nghĩ ngay đến sang một quốc gia mới.
Họ không có điểm dừng, muốn phát triền, muốn rộng hơn và lớn hơn. Trên suốt hành trình của doanh nghiệp từ ấp ủ, làm cái gì? Chưa có vốn thì sao? Chưa có kiến thức, kinh nghiệm? Cho đến khi cho ra được sản phẩm ra ngô ra khoai, rồi bán hàng, marketing, tài chính, nhân sự, vận hành, khách hàng… toàn bộ hành trình ấy đều có dấu chân của bạn. Còn bản thân của bạn thì sẵn sàng nhìn nhận lại mình, cải tổ lại tư duy, góc nhìn, chấp nhận đương đầu, đứng mũi chịu sào, một sự kiên cường và cang đảm đến kỳ lạ và tất cả những điều trên nó không đến tự sự ép buộc hay phải làm mà bạn hoàn toàn tự nguyện.
Nôm na: Bạn là một con người rất khác biệt, chính vì vậy mà thương hiệu, sản phẩm bạn làm ra, công ty, văn hoá, đội ngũ vận hành của bạn cũng cá tính và khác biệt trên thị trường. Còn nhiều nữa tuy nhiên ai mà có cái máu làm ông chủ xịn sò này thì bạn đang cảm những gì mình nói mà đúng là cảm chứ diễn tả ra bằng ngôn từ nó còn khoản cách đó! Tóm lại bạn thấy chính mình phù hợp với cách đi nào?
1. Ông chủ đích thực? Bạn sáng tạo, phá rào, lì đòn, té thì đứng dậy đi tiếp. Còn cái nịt cũng chơi. Dám đi từ đầu, dám một mình dấn thân.
2. Ông chủ làm thuê: Giỏi về nên tảng quản trị, điều hành, vận hành, làm cái gì cũng bài bản, theo quy trình, giỏi chỉ thị, làm theo quy tắt, chịu rủi ro thấp.
3. Ông chủ nhận nhượng quyền: Theo quy trình đã có sẵn, gần như không thể sáng tạo được và độ rủi ro thì cao.
CHỌN CÁCH ĐI NÀO KHi KHỞI NGHIỆP – Bài 15a
Cách đây 02 hôm mình nhận tin nhắn: Em đã làm thuê đến này 12 năm rồi, hiện phụ trách Giám Đốc Marketing cho một tập đoàn.
Gần đây nhìn bạn bè ra khởi nghiệp nên cũng có khát khao ra mở doanh nghiệp cho riêng mình. Tuy nhiên chưa biết bắt đầu từ đâu? Đầu tuần rồi một bạn có trao đổi: Hiện em có vốn khoản 500 triệu đồng, em muốn nhượng quyền một thương hiệu trà sữa của Đài Loan và bắt đầu khởi nghiệp như vậy có ổn không? Thường xuyên nhận được câu hỏi liên quan đến khởi nghiệp như thế nào? Bắt đầu từ đâu? Bài chia sẻ này góp chút gió để bạn có góc nhìn rồi chọn hướng đi cho mình.
Cuối cùng thì bạn cần ra quyết định mình đi theo ngã nào đây? Với những gì trải qua và va vấp mình chia 3 kiểu làm ông chủ sau: Một là ông chủ xin sò ( doanh nhân đích thực ). Hai là ông chủ làm thuê ( doanh nhân làm thuê ). Ba là ông chủ nhận nhượng quyền ( doanh nhân nhận nhượng quyền ).
1. Ông chủ nhận nhượng quyền thương hiệu ( Franchise). Họ là một ông chủ, họ đầu tư vốn ra kinh doanh có điều thay gì họ đi xây doanh nghiệp riêng theo cách của mình thì họ đi mua nguyên hệ thống vận hành của một doanh nghiệp khác kể cả thương hiệu. Gần như là họ phải tuân thủ theo những quy định, cách làm, tiêu chuẩn khắt khe của hệ thống nhượng quyền, phạm vi làm theo ý mình còn rất ít, cũng không có gì để sáng tạo cả, cứ vậy mà làm, mà vận hành.
Có lãi thì cùng chia với bên nhượng quyền, con rủi ro xảy ra như dịch bệnh, bão lũ, chập điện, cháy nổ, mất cắp… thì mình chịu hết. Nên gọi là là ông chủ thì đúng thật vì họ đang mặc áo ông chủ tuy nhiên những yếu tố của một ông chủ xịn sò doanh nhân đích thực thì họ chưa có.
2. Ông chủ làm thuê – Doanh nhân làm thuê ( intrapreneur ). Ông chủ loại này khá nhiều ở bên ngoài xã hội đây. Họ thì làm thuê từ ngày đầu ở vị trí nhân viên tập sự, rồi nhân viên chính thức, rồi lên phụ trách một nhóm. Tiếp tục họ lên vị trí quản lý ( manager), họ lên vị trí cao hơn giám đốc bộ phận ( Director ). Rồi họ lên vị trí Tổng giám đốc ( CEO ). Họ giỏi không? Rất giỏi, họ làm được từ A đến Z trong doanh nghiệp. Họ điều hành tất, lên chiến lược, mục tiêu, kế hoạch công việc.
Họ được quyền sáng tạo, được thay đổi cách làm, thay đổi nhân sự, họ nắm hầu như gần trọn vẹn quyền ở công ty ấy tuỳ theo công ty mà quyền của họ thậm chí lên đến 95%. Chỉ có khác một điều là công ty ấy không phải của họ. Họ am hiểu về kinh doanh không? Rất am hiểu. Họ thường đại diện công ty đi các buổi hội thảo chia sẻ về khởi nghiệp, họ nói về khởi nghiệp còn hay hơn cả ông chủ đích thực.
Có điều để bỏ tiền ra xây dựng công ty ngay từ đầu cho riêng mình thì họ không dám, có thể là lúng túng không biết bắt đầu từ đâu và khả năng chấp nhận rủi ro khi khởi nghiệp họ vẫn còn e ngại.
3. Ông chủ xịn sò – Doanh nhân đích thực ( entrepreneur ). Bạn có một cái máu, ta gọi là máu kinh doanh, bạn tìm tòi mọi cách, suy nghĩ đủ kiều, lục tung lên tất cả để tìm ra cách thực hiện ý tưởng cho bằng được. Đố ai mà cản bạn được, làm gì có chuyện “ em muốn ra kinh doanh mà ba mẹ em không ủng hộ, cản trở em “.
Hay vợ con cản còn không xong, trong túi không có tiền vẫn nghĩ cách để làm, chưa biết thì lao đi học hỏi, không có tiền thì đi khắp nơi, kêu gọi, hùn hạp, xin xỏ, năn nỉ cho đến khi được mới thôi. Bạn là người linh động, tuỳ biến khỏi nói luôn, cách này không được thì thử cách khác, uyển chuyển thì không ai chịu nổi làm việc với đủ típ người từ dân anh chị đến tri thức, từ người chính trị đến thầy tu, ai rồi bạn cũng có cách hết.
Rồi tính vô kỷ luật thì không ai chịu nổi, sáng làm kiểu này thì chiều làm kiểu khác, liên tục thay đổi, tuy nhiên khi cần kiên định thì cũng không ai có độ lì bằng bạn, khả năng chịu áp lực lớn, sống đơn độc, không cần ai hiểu chỉ biết mình muốn gì là vô đối luôn. Các chiêu thức trong võ lâm bạn ứng dụng tất, như lấy nhu thắng cương, lấy ngắn nuôi dài, lấy đầu này đắp đầu kia, mượn đầu heo nấu cháo, biến điều ai cũng nghĩ là không thể thì chỉ duy nhất một mìn bạn cho nó là có thể thành hiện thực.
Rồi cái ngẫu hứng thì khỏi phải bàn, muốn làm thế này, muốn làm thế kia, không e ngại đi ra ngoài khuôn khổ, đôi khi chẳng theo quy tắc nào, không e sợ thất bại, mà họ không bao giờ cho đó là thất bại cả, họ rút kinh nghiệm rồi làm tiếp. Làm được dự án A chưa kết thúc là họ lại muốn dự án B triển khai, mở được một lĩnh vực là họ nghĩ ngay đến cái khác tiếp, phủ thị trường trong nước xong là họ nghĩ ngay đến sang một quốc gia mới.
Họ không có điểm dừng, muốn phát triền, muốn rộng hơn và lớn hơn. Trên suốt hành trình của doanh nghiệp từ ấp ủ, làm cái gì? Chưa có vốn thì sao? Chưa có kiến thức, kinh nghiệm? Cho đến khi cho ra được sản phẩm ra ngô ra khoai, rồi bán hàng, marketing, tài chính, nhân sự, vận hành, khách hàng… toàn bộ hành trình ấy đều có dấu chân của bạn. Còn bản thân của bạn thì sẵn sàng nhìn nhận lại mình, cải tổ lại tư duy, góc nhìn, chấp nhận đương đầu, đứng mũi chịu sào, một sự kiên cường và cang đảm đến kỳ lạ và tất cả những điều trên nó không đến tự sự ép buộc hay phải làm mà bạn hoàn toàn tự nguyện.
Nôm na: Bạn là một con người rất khác biệt, chính vì vậy mà thương hiệu, sản phẩm bạn làm ra, công ty, văn hoá, đội ngũ vận hành của bạn cũng cá tính và khác biệt trên thị trường. Còn nhiều nữa tuy nhiên ai mà có cái máu làm ông chủ xịn sò này thì bạn đang cảm những gì mình nói mà đúng là cảm chứ diễn tả ra bằng ngôn từ nó còn khoản cách đó! Tóm lại bạn thấy chính mình phù hợp với cách đi nào?
1. Ông chủ đích thực? Bạn sáng tạo, phá rào, lì đòn, té thì đứng dậy đi tiếp. Còn cái nịt cũng chơi. Dám đi từ đầu, dám một mình dấn thân.
2. Ông chủ làm thuê: Giỏi về nên tảng quản trị, điều hành, vận hành, làm cái gì cũng bài bản, theo quy trình, giỏi chỉ thị, làm theo quy tắt, chịu rủi ro thấp.
3. Ông chủ nhận nhượng quyền: Theo quy trình đã có sẵn, gần như không thể sáng tạo được và độ rủi ro thì cao.
September 22, 2021
TÌM NGƯỜI GIỎI GẶP HỌ Ở ĐÂU? – Bài 14 a
Qua chuỗi viết về nhân sự – bài 11a, 12a, 13a thì đúng là câu chuyện bài toán tuyển người làm cho đa phần những ông chủ khởi nghiệp và doanh nghiệp nhỏ nhứt cái đầu.
Có bạn hỏi mình rằng: Tuyển em út, người thân làm chung sao khó chịu quá? Bạn khác lại hỏi: Doanh nghiệp đang trên đường lớn mạnh cần quản lý nhiều kinh nghiệm, trong khi nhận sự nội bộ chưa kịp lớn thì làm sao? Đúng là nhiều tình huống và chỉ khi bạn lèo lái con thuyền vượt qua những con sóng này, 10 năm mà công ty vẫn còn tồn tại thì ngồi ngẫm lại mới thấm, thấm tận xương tuỷ.
1. Xác định rõ ràng mối quan hệ: Một con người ở trong tổ chức sẽ nằm 1 trong 3 mối quan hệ sau:
a) Mối quan hệ tình cảm: Đó là người thân, anh, chị, em, bạn bè… những người đã quen thân với ta qua những mối quan hệ cuộc sống. Giờ có công ty họ lại làm việc chung với ta
b) Mối quan hệ công việc: Họ đảm nhân một công việc trong công ty, chịu trách nhiệm làm công việc đó, bắt buộc phải hoàn thành vai trò, vị trí họ làm và nhận lương theo quy định công ty, chịu điều chuyển, thậm chí là đuổi việc nếu không làm được việc.
c) Mối quan hệ cổ đông: Là nhà sáng lập hay nhà đầu tư góp vốn vào công ty họ định hướng, tầm nhìn, chiến lược, mục tiêu để công ty phát triển. Và mọi rắc rối, đổ vỡ chính là không nhận ra rõ ràng các mối quan hệ trên, nó dích dắc, đan xen nhau làm cho các mối quan hệ rối tung ra và kết cục là phá vỡ, doanh nghiệp đôi khi không phải không làm ăn được mà do xích mích dẫn đến toang.
Ví dụ: Anh A là cổ đông góp vốn, song song đó anh A đảm nhận vị trí trưởng phòng marketing nên nghĩ rằng là mình có quyền, mà bản thân anh ta thì năng lực marketing yếu. Mà đúng ra anh CEO phải cho anh A này làm việc khác tuyển người mới có khả năng vào làm tuy nhiên Anh A cho mình cái quyền cổ đông nên cậy quyền. Còn CEO thì không nắm rõ luật chơi. Còn mối quan hệ tình cảm thì do cả nể, nhất là người Việt ta e ngại nói thẳng và cũng một phần là năng lực làm chủ yếu nên tạo ra cản trở, sức ì, bao che, cả nể, thiếu khách quan, minh bạch dẫn đến không hay cho nhân sự giỏi, có tài năng, họ nản ra đi hết. Cuối cùng còn lại mấy ông dở hơi.
Tóm lại: Ông chủ khởi nghiệp cần có năng lực giải quyết bài toán 03 mối quan hệ trên nếu không dẫn đến bất hoà, xung đột. Tuy nhiên đa phần thì đổ thừa, tại, bị, thì, là… mà không nhận ra khả năng mình làm chủ yếu kém.
2. Tìm gặp người quản lý giỏi ở đâu? Người tài thì hút nhau, hay câu nói khác là người hiền tài là trường cột và nguyên khí của quốc gia. Áp dụng vào doanh nghiệp cũng vậy. Nếu người chủ khởi nghiệp có cho mình bộ Gen ngon, tức là cây có gốc khoẻ cây phát triển xanh tốt. Lấy câu chuyện Lưu Bị trong Tam Quốc Chí ta dễ hình dung hơn.
Câu hỏi là: Làm sao Lưu Bị thu hút được Quan Vân Trường, Trương Phi, Gia Cát Lượng, Triệu Tử Long… toàn anh hùng hảo hán, người tài giỏi nhất thời ấy? Đây có phải là cái tài của Lưu Bị không? Ông ta đã làm gì để thu hút đội ngủ Core Team xịn xò vậy! Hay trong câu chuyện khác là thầy trò Đường Tăng đi thỉnh kinh. Sư phụ Tam Tạng đã thu phục được đội Core Team mạnh để hỗ trợ mình trong hành trình thực hiện tầm nhìn lấy kinh. Ngộ Không: Thông minh, lang lợi, giỏi võ, năng động, nhạy bén. Bát Giới: giỏi ăn chơi, nhậu nhẹt, gái gú. Ngộ Tỉnh: Hiền lành, chăm chỉ, siêng năng, chu đáo tất cả đều yêu quý sư phụ và một lòng đi thỉnh kinh.
Bài học ở đây là gì? Chính bạn là nhân vật Lưu Bị, là Sự Phụ ấy! Bạn có một sức mạnh, nhiệt huyết và nguồn năng lượng thu hút người tài giỏi ngoài kia chưa? Câu hỏi đặt ra: Bạn hút toàn người tệ, nhiều tính xấu về với mình thì sao nhỉ? Xem lại con người mình trước đi nha!
a) Đưa người trong công ty lên làm quản lý: Họ đã làm với ta ít nhất 3 năm, kinh nghiệm va chạm trong ngành họ nắm kỹ, không những thế họ am hiểu văn hoá, giá trị cốt lõi của công ty, hiểu được tâm tư của người sáng lập, có được mối quan hệ với các đồng nghiệp Nhược điểm là: Theo mô tiếp, phong cách làm cũ, ít đổi mới sánh tạo, ít đột phá. Tuy nhiên nó giúp cho công ty giữ được sự ổn định. Để tạo ra sự đổi mới thì ở đây cần bản lĩnh của người sáng lập hơn là nhân sự quản lý.
b) Tuyển người mới bên ngoài: Tạo ra luồng gió mới, sinh khí mới, cách làm mới, họ sẽ đưa những cách làm, những giải pháp từ nơi khác về. Tuy nhiên họ chưa thấm được văn hoá công ty, chưa hiểu sâu con người, công việc của doanh nghiệp, nhất là khát khao và tầm nhìn của ông chủ.
Nếu không khéo thì chính anh quản lý này làm mất đi văn hoá dày công xây dựng bấy lâu nay, rồi sẽ xung đột hoặc chống đối, phá ngầm của nhân sự cũ tại công ty. Giải pháp ở đây là đi từ từ, nghĩa là người mới vào ta cho làm trợ lý, làm phó đã, sau đó bắt nhịp dần với tinh thần, văn hoá, giá trị cốt lõi rồi giao quyền từng bước một. Vấn đề ở đây vẫn là bản lĩnh của người sáng lập cả. Có năng lực, biết cách thì êm thôi. Rất vui chia sẻ đến bạn bài 14a này.
Bài sau mình chia sẻ “ Bí quyết để tìm người hùn hạp làm ăn chung “. Bạn có quan tâm không? Qua bài này bạn nhận ra bài học gì?
September 16, 2021
KHỞI NGHIỆP TÌM NGƯỜI THẾ NÀO? – Bài 13 a
Phần tiếp theo của bài 11 a và 12 a bạn xem tiếp các bài viết trước trên FB này nhé!.
Hôm qua, có bạn chủ doanh nghiệp nhỏ đã nhắn hỏi mình như sau “ Thầy cho em hỏi câu này, về quản trị nhân sự thì em thấy nhiều người nói mới ra kinh doanh nên tuyển quản lý trước. Kiểu đi tuyển tướng trước, rồi từ ông tướng này mới tuyển lính. Cái khó là để tuyển tướng mà mình mới ra làm chủ chưa có kinh nghiệm quản lý thì nó vào dễ đưa ra các bánh vẽ cho mình, với tuyển quản lý vào mà phòng ban lúc đó chưa có ai rất khó thuyết phục bạn về cho dù trả lương khá. Lúc xưa thì mới ra kinh doanh em lại tuyển lính trước, mình là CEO kiêm luôn quản lý. Nếu được làm lại từ đầu thì nên tuyển quản lý trước hay tuyển nhân viên trước hả thầy?”
Nối tiếp trong chuỗi bài viết nó làm sáng tỏ câu hỏi trên Với kinh nghiệm, trải nghiệm, học hỏi và chứng kiến những doanh nghiệp nhỏ rồi lớn dần qua năm tháng thì vòng đời nhân sự mình chia ra 05 giai đoạn như sau:
1. Giai đoạn 1: Thường là năm đầu tiên, tuỳ theo lĩnh vực đòi hỏi tay nghề, chuyên môn, kỹ năng cao hơn thì có thể là 2 năm. Giai đoạn này là rèn luyện, đào tạo, uốn nắn kỹ năng, thái độ để phù hợp với văn hoá và tầm nhìn của doanh nghiệp. Tất nhiên doanh nghiệp áp dụng phương pháp lương 3P, ngoài lương trách nhiệm thì lương hoa hồng theo năng suất làm việc. Nhớ là giai đoạn này chỉ hoa hồng không có thưởng.
2. Giai đoạn 2: Thường là bắt đầu năm thứ 2 làm việc tại công ty. Lúc này nhân viên rành về kỹ năng công việc, phản xạ trong công việc tốt, làm việc chủ động, nắm được tinh thần và văn hoá công ty Chủ động lập Plan công việc cho cả tuần cả tháng, lúc này nên phát triển thêm cho bạn ấy khả năng quản lý team như cho làm nhóm trưởng. Lương giống phần trên tuy nhiên có THƯỞNG nữa.
3. Giai đoạn 3: Nhân viên làm việc tối thiểu phải 3 năm, lúc này khả năng làm việc ở công ty gần như rành hết, văn hoá thì quá thấm nhuần. Vị trí quản lý dành cho bạn này ( Trường phòng ) Ngoài lương bổng như trên thì bạn thêm lương trách nhiệm của quản lý và thưởng kết quả của cả phòng ban do bạn ấy phụ trách.
4. Giai đoạn 4: ít nhất phải 04 năm làm việc tại công ty, quản lý đạt công việc xuất sắc, tạo ra kết quả vượt trội thì công ty ưu tiên tặng cổ phiếu cho những bạn này. Cổ phiếu dành cho nhân viên gọi là cổ phiếu ESOP. ESOP ( Employees Stock Ownership Plan ): Là cổ phiếu phát hàng cho nhân viên làm việc lâu năm và đóng góp cho sự phát triển trong công ty. Tất nhiên ở đây ta cần ràng buộc 3 năm mới trở thành cổ phiếu phổ thông.
Tại sao thưởng cổ phiếu ESOP giai đoạn này? Thật ra anh em nào mà làm cho ta đến 04 năm thì cũng đã ăn chịu với công ty nhiều rồi, nhất là hiểu công ty, ngành nghề và khách hàng.
Tặng Esop để giữ chân bạn ấy lại còn không họ sẽ ra đi. Tại sao phải là Esop 03 năm? Đây cũng là giai đoạn nhạy cảm. Anh em nó bất mãn gì đó cũng có thể tách ra làm riêng. Mà thường ra là làm đúng cái công ty đang làm, lôi kéo nhân viên đi, leo kéo khách hàng và đối tác. Esop 3 năm cũng là cách hạn chế ra riêng.
5. Giai đoạn 5: Nhân sự làm với ta 07 năm, đúng là cực hiếm luôn, lúc này họ không còn là nhân viên nữa mà đã trở thành CỘNG SỰ ( Partner ). Quá hiểu và ăn ý với nhà sáng lập, quá tường tận công ty, công sức đóng góp thì khỏi phải bàn rồi, họ đã làm cho công ty lớn mạnh đến hôm nay.
Không nên để vuột mất nhân sự như vậy. Biến họ thành cổ đông chiến lược của công ty. Khi này công ty mở thêm ngành mới, phát triển thị trường mới ( ví dụ: Sang Campuchia) hoặc thâu tóm công ty mới của đối thủ thì chính nhân sự này là vị tướng chiến trường dẫn đầu xong pha.
Vì sao vậy? Hơn ai hết họ đã ở với ta 07 năm thì họ đã trở thành cái bộ Gen của ông chủ, khi ra phụ trách lĩnh vực mới, công ty mới họ mang tinh thần bộ Gen di truyền ấy qua, nó làm cho hệ thống hoạt động đồng bộ và khi có nhiều người đạt 07 năm như vây lập tức công ty ngày nào của bạn nó trở thành tập đoàn. Quy trình 05 giai đoạn này nó biến một người nhân viên mới toanh chậm chững vào công ty sau 07 năm trở thành Core Founder.
Tất nhiên trước đó là họ trở thành Core Team ( Giai đoạn 3 và 4). Trong rất nhiều cách tìm cộng sự làm chung thì qua 25 năm làm kinh doanh mình nhận cách này là bền vững nhất tuy nhiên nó chậm, một thời gian rất dài để tìm ra Core Fuonder. Sẽ còn những cách khác mình sẽ chia sẻ ở phần tiếp theo bài 14a.
Cảm ơn bạn đã đọc bài chia sẻ. Cho mình ít comment và gặp lại ở bài tiếp theo.
September 15, 2021
TUYỂN NGƯỜI GIỐNG TUYỂN VỢ – Bài 12 a
Viết tiếp phần 2 của bài “ khởi nghiệp tìm người lì đòn – bài 11 a “.
Bạn chưa đọc phần 1 thì xem bài trước lướt xuống bên dưới nhé. Câu hỏi là: Công ty khởi nghiệp tuyển người có kinh nghiệm có khó không? Trải nghiệm của mình thì cũng giống như tuyển vợ vậy, tức là người thì nhiều ngoài kia tuy nhiên để tìm người hợp gu, ăn chịu, lắng nghe, chịu cày mới mình thì phải kiên trì, tìm kiếm, gặp gỡ, nói chuyện, trao đổi rồi có duyên với nhau sẽ đến.
Càng về sau này thì độ kiên trì trong việc tìm người của mình càng cao, cứ từng bước gặp gỡ tìm ra ai là người phù hợp thôi. Sai xót nhận người không phù hợp vào nó gay ra hậu quả đau thương lắm. Còn sai xót trong tìm người làm ăn, hùn hạp chung thì trả giá là kết liễu, đóng cửa công ty, mất tiền, mất mối quan hệ, tổn thương tình cảm, còn rối tung nhiều chuyện mà mất vài năm sau mới nguôi ngoai.
Ai mà đã trải qua thì thấm đẫm đúng không? Còn anh em nào làm một thời gian rồi xin nghỉ thì ta vẫn cứ vui, chúc em nó thành công trên hành trình phía trước. Xem như ta hết duyên và cũng là cơ hội ta đón nhân sự mới, thêm làng gió mới, cách làm mới, phong cách mới nó thêm sức sống và nhiệt huyết cho công ty.
Khi xưa, cứ mỗi khi có nhân viên xin nghỉ việc là lòng mình nặng trĩu, nặng vì công sức đào tạo em nó, nặng tình cảm làm chung, nặng vì phải tìm người mới… giờ thì ngược lại.
Để tuyển được người có kinh nghiệm, giỏi thì ta cần có tư duy trả lương cao, thậm chí cao hơn cả công ty lớn cùng vị trí đó. Tại sao ông chủ khởi nghiệp ngại trả lương cao? Vì họ không tính lương dựa trên năng suất mà chủ yếu dựa trên thời gian.
Lương thời gian là sao? (Lương = Mức lương x Thời gian làm việc). Nghĩa là người A làm việc ngày 8 tiếng ta trả 10 triệu. Người B cũng làm 8 tiếng ta trả 14 triệu, khi nhìn vào thấy lương của B cao hơn của A. Nên ông chủ ít kinh nghiệm sẽ tuyển A vì nghĩ trả vậy lương thấp. Trả lương theo năng suất: Ví dụ: Bạn tuyển người A chưa có kinh nghiệm trả lương 8 đồng và hiệu quả làm ra 10 đồng chưa tính trừ đi những mất mát hư hại do người chưa có kinh nghiệm gay ra. Bạn tuyển người B trả lương 20 đồng hiệu quả làm ra là 40 đồng. Do kinh nghiệm nên hạn chế sai xót mà còn tối ưu nữa. Theo bạn A hay B làm việc hiệu quả hơn? Thật ra khi làm việc ở công ty lớn cuối tháng nhận lương cao thấy cao vậy, tuy nhiên hiệu quả trong công việc của bạn làm rất cao.
Thậm chí bạn làm cả ngày, mang luôn công việc về nhà tối làm, cả ngày nghỉ, ngày lễ cũng làm. Tính trên năng suất thì công ty lớn trả lương rẻ lắm, bạn đã làm công ty lớn rồi không tin ngồi tính toán khối lượng công việc bạn làm trong một tháng đi so với số tiền lương mình nhận là cảm nhận ngay phải không?
Ở đây là công ty khởi nghiệp chưa biết cách tính chi tiết công việc quy đổi ra thông số và chưa biết cách làm sao để nhân viên, họ làm việc hiệu quả với năng suất cao. Vậy vấn đề không phải trả lương cao mà là năng suất hiệu quả. Hôm rồi, có bạn chủ doanh nghiệp ở Quảng Ngãi đã quyết định tuyển một nhân sự có kinh nghiệm, giỏi làm việc tại Sài Gòn về Quảng Ngãi làm cho công ty với mức lương cao vượt trội so với mặt bằng lương công việc ấy tại Quảng Ngãi.
Cao hơn mức lương nhân sự quản lý ấy làm việc tại Sài Gòn. Tuy nhiên kết quả tạo ra thì rất hiệu quả, theo chia sẻ của bạn chủ doanh nghiệp thì việc chạy, bạn quản lý ấy đào tạo nhân viên làm giỏi hơn, tinh chỉnh lại quy trình gọn hơn, giải quyết khối lượng công việc nhiều hơn, tạo ra doanh thu cao, nên việc trả lương cho quản lý ấy vô cùng hài lòng. Vậy tiêu chí là gì?
1. Bạn cần làm ra mức lương năng suất để hiểu được hiệu quả trong từng công việc
2. Thông báo tuyển dụng trả mức lương cao vượt trội so với công ty lớn
3. Biết mình muốn vị trí công việc cụ thể là gì, rồi đi tìm người phù hợp để mời họ về làm với ta
4. Người có kinh nghiệm, năng động, nhiệt huyết, linh động, chịu cày. Bởi tính chất của công ty khởi nghiệm là sự thay đổi lớn, nó chưa có sự ổn định Lưu ý: Không tuyển người có kinh nghiệm mà muốn ổn định, nhóm này không phù hợp với công ty khởi nghiệp. Nó sẽ làm cho công ty bạn đi xuống đó, họ làm việc cứ làng nhàng, ổn định vậy là đủ rồi thì xem như xong khó phát triển lắm.
5. Công ty khởi nghiệp thường hay nghĩ tuyển người có kinh nghiệm vào thì việc đâu làm, đất đâu mà diễn. Đó là cách nghĩ sai lầm, công ty nhỏ đất diễn mới lớn vì bạn đang cần phát triển và họ đảm nhận nhiều công việc hơn công ty lớn đó. Chính vì vậy ông chủ nhỏ này cần nâng cấp bản thân để có góc nhìn lớn, tạo ra đất diễn lớn để nhân sự kinh nghiệm họ vào tha hồ thoả chí để chiến hết mình, làm hết khả năng
6. Kiên trì tìm người phù hợp: Khi bạn chấp nhận trả lương cao nên nhiều anh tài xuất hiện lắm. Tuy nhiên cần tuyển người phù hợp với mục tiêu của mình nếu không thì sẽ bị trả giá. – Có những nhân vật chứng minh cho bạn họ làm công ty A, B, tập đoàn C, bằng cấp rất hoành tráng. Tuy nhiên khi vào làm thì giống như “ bom xì “, họ làm rất tệ, biểu hiện là lý do, hay yêu cầu thêm ngân sách, làm thêm cái a, mua thêm cái b.
Dạng này không tuyển, mà lỡ thì cho lên đường gấp, họ chỉ vào để tiêu phá tiền của công ty thôi. Họ giỏi nổ và vẽ chứ không làm gì ra hồn đâu. – Có người giỏi giang, kinh nghiệm tuy nhiên phong cách làm thì không phù hợp, nếu bạn thuyết phục, uống nắn được thì tốt, nếu không thì cũng không nhận – Thà không tuyển, để khuyết công việc ấy, kiên nhẫn tìm ra người phù hợp ráp vào tuyệt đối không tuyển sai lầm người trả giá lớn lắm, nhất là vị trí quản lý sai là tiêu. Bản chất ở đây vẫn là nằm ở góc nhìn của ông chủ công ty khởi nghiệp, bạn cần cải tổ tư duy về cách làm và cách dùng người thì những bước tiếp theo nó đơn giản. Bài viết đã dài mình dừng lại.
Phần 3 của bài viết nhân sự này là tìm người để góp vốn, hùn hạp làm ăn bạn có quan tâm không? Nếu quan tâm thì comment bên dưới mình viết tiếp phần 3. Cảm ơn bạn
September 7, 2021
KHỞI NGHIỆP CHỌN NGÁCH MÀ ĐI – Bài 10a
Em muốn ra khởi nghiệp mà không biết tìm sản phẩm gì?
Cách làm sao để chọn sản phẩm ra kinh doanh đây?
Em không biết bắt đầu từ đâu?
Chọn sản phẩm nào nhanh giàu?
Hàng loạt những câu hỏi tương tự mình được hỏi trong chục năm qua. Câu chuyện của một bạn bên dưới đây góp thêm góc nhìn vào bài học trên hành trình chọn con đường kinh doanh cho bạn nhé! Mình có một người bạn, sau những năm tháng đi làm thuê hơn chục năm, cảm giác mất động lực và cảm hứng sáng đi chiều về bao năm ngán quá, muốn tìm thử thách mới nên chọn ra khởi sự kinh doanh.
Vấn đề của bạn là không biết chọn gì để bắt đầu? Trong khi cái nghề bạn làm thuê bên kỹ sư tự động hoá trong nhà máy sản xuất nên không thể tìm hướng khởi nghiệp với chuyên môn ấy được. Bạn cafe rồi hỏi mình giờ Tao nên chọn cái gì kinh doanh đây?
Mình chia sẻ:
Một là: Cậu chạy dọc theo các con đường ở Sài Gòn này thấy công ty, cửa hàng, ra các chợ đầu mối, cứ đi một vòng đi nó sẽ giúp bạn có góc nhìn, nhớ khi chép cẩn thận lại cái gì bạn quan tâm, thích thú để ra quyết định.
Hai là: Bạn có thể lên Google tìm kiếm, gõ ra đọc, nghiên cứu phân tích những người khác người ta làm trước sản phẩm gì, rồi chọn cho mình một sản phẩm, sau đó nghiên cứu sâu hơn để tìm ra cái sản phẩm ngách cho mình.
Ba là: Tham gia hội nhóm khởi nghiệp, những lớp học khởi nghiệp nơi đó sẽ nhìn thấy các bạn họ chọn kinh doanh đủ loại rất phong phú, đa dạng, lúc này nó kích thích ta chọn một cái gì đó ra làm.
Tại sao hàng ngàn sản phẩm dịch vụ trên thị trường vậy mà ta không biết chọn gì để khởi sự? Sau một thời gian lọ mọ đủ các cách cuối cùng cậu bạn mình cũng chọn được sản phẩm ra kinh doanh đó là tranh theo tường và đi vào cái ngách là tranh chữ trang phí cho văn phòng và nhà ở phong cách hiện đại như căn hộ trung và cao cấp. Khung tranh nho nhỏ xinh xinh có những lời hay ý đẹp, câu nói tạo động lực.
Khách hàng là doanh nghiệp họ theo trong văn phòng làm việc hoặc cặp gia đình trẻ trang trí ở phòng khách nhà mình. Sau khi bạn trình bày ý tưởng, lập kế hoạch rõ ràng mình chúc mừng bạn đã chọn được đứa con để nuôi. Bắt tay vào hành động ngay thôi, mất hết 06 tháng tiếp theo là bạn tìm những nơi làm ra được sản phẩm như ý, tạo ra mẫu mã, seri sản phẩm, rồi làm nền tảng marketing, lập trang web, trang Fanpage, chụp hình mẫu, quay phim, đặt tên, xin giấy phép thành lập doanh nghiệp, bảo hộ thương hiệu…
Bạn nói: Lúc chưa ra nghĩ rằng có sản phẩm rồi bán thôi, giờ mới nhận ra là quá nhiều việc, chuẩn bị những thứ cơ bản thôi mất 06 tháng rồi mà vẫn còn ngổn ngang. Mình nói lĩnh vực của bạn còn đơn giản ấy, lĩnh vực phần mềm đôi khi 2 năm vẫn chưa thể xong sản phẩm để bán. Sau đó bạn ấy chào cho các doanh nghiệp rất vui là đơn hàng về nhanh chóng, nhu cầu ở doanh nghiệp lớn, lâu nay họ muốn vậy tuy nhiên chưa có ai tiếp cận chào hàng. Đến tháng thứ 3 là bạn có lãi và trong năm đầu tiên bạn có hơn 1.000 đơn hàng phát triển khá tốt luôn.
Năm thứ 2 kinh doanh tốt, lúc này bộ máy ngọt, nhân sự nhiều hơn, tạo ra đơn hàng lớn hơn, bạn đánh vào phân khúc nhà ở cho các gia đình trẻ luôn. Cả 2 phân khúc tăng trưởng đều tốt. Sang năm thứ 3 thì thị trường bắt đầu cạnh tranh khốc liệt. Bạn gặp cafe chia sẻ với mình rằng: Lúc này cạnh tranh dữ quá, mất đơn hàng liên tục, ở đâu mà nhiều người ra làm cạnh tranh phá giá, hàng họ làm chất lượng giảm nên giá thấp cỡ nào họ cũng bán được. Mình nói: Đúng rồi, khi xưa bạn bán trong cái ao của mình, giờ lớn hơn bơi ra sông, ra biển thì sẽ gặp nhiều thuyền khác cùng nhau đánh cá nữa. Đâu phải một mình doanh nghiệp bạn.
Quy luật mà bạn làm được thì người ta làm được. Bạn hỏi: Vậy giờ phải làm sao? Mình chia sẻ: Cần tạo ra khác biệt để khẳng định thương hiệu của mình. Cần ra chiến lược bán hàng cấp độ sâu hơn. Không phải làm như lúc đầu cứ đi chào, có đơn hàng về làm rồi giao được. Cần có cách để giữ khách ở lại với ta lâu hơn. Mất hơn 01 tháng cậu bạn về họp với đội ngũ và ra 03 chiến lược mới để thích nghi tính cạch tranh sâu:
1. Tập trung vào dòng tranh chất lượng cao: Nhập chất liệu vải từ nước ngoài về, cập nhật xu hướng mới nhất của thế giới cho khách hàng biết, đi theo xu thế của thế giới.
2. Tập trung vào khách hàng căn hộ cao cấp bán gói 2 năm họ thay tranh 04 lần tuy nhiên mua chỉ có một lần, tranh được lựa chọn phù hợp với thiết kế nội thất căn nhà của khách.
3. Tập trung khách hàng công ty cũng bán gói luôn một năm thay tranh 04 lần theo Xuân, Hạ, Thu, Đông tuy nhiên khách chỉ trả tiền một lần. Và còn nhiều thứ nữa…
Thật tuyệt, chiến lược mới của bạn cho đến nay đã 04 năm rồi nó vẫn đang hiệu quả, giờ không còn chạy cơm bữa đơn hàng theo tháng nữa vì 80% khách hàng khi hết hạn họ lại tiếp tục gia hạn tiếp theo. Sau 8 năm kể từng ngày mon men ra khởi nghiệp giờ doanh nghiệp về tranh của bạn ấy đã đi vào nguồn quay nhọt, giờ lại bắt đầu khởi nghiệp lĩnh vực thứ 2 với ngành nghề khác.
Hôm đó bạn chia sẻ với mình rằng “ Đúng là kinh doanh là cuộc chơi đầy cảm xúc thật, nó nếm đủ vị hết đắng, cay, ngọt, bùi, chua, mặn mà vị nào thấy cũng đã và cũng đậm “. Rất vui chia sẻ đến bạn bài viết này. Bạn học được gì? Cảm nhận gì? Đúc kết được gì? Cho hành trình khởi nghiệp của mình?
September 5, 2021
KHÁCH HÀNG CẦN GÌ Ở MỘT THƯƠNG HIỆU MỚI KHỞI NGHIỆP ?
Nguyễn Thái Duy tôi tin chỉ cần bạn biết được khách hàng cần gì ở một thương hiệu mới khởi nghiệp thì mọi kế hoạch cũng như mục tiêu mà bạn muốn sẽ dễ dàng đặt được hơn.
Thực chất bạn sẽ không bao giờ biết khách hàng của mình cần gì, vì nhu cầu của họ thay đổi liên tục do đó thay vì đi hỏi thì bạn nên tìm cách để hình ảnh của thương hiệu mình khắc sâu vào tâm trí họ. Và một trong những hoạt động quan trọng nhất mà một công ty nên làm đó là xây dựng thương hiệu.
Chỉ cần bạn xây dựng nên một thương hiệu gắn kết, độ nhận diện cao, thể hiện đậm nét tính cách thương hiệu là điều tối quan trọng trong việc thu hút khách hàng, đặc biệt là trong thời điểm hiện tại, khi mà lòng trung thành của khách hàng khó đạt được hơn nhiều. Một thương hiệu vững chắc có thể giúp doanh nghiệp kết nối với khách hàng hiện tại đồng thời thu hút những khách hàng mới.
Khách hàng cần sự “Thấu hiểu” của một thương hiệu mới khởi nghiệp
Có thể bạn không biết nhưng khách hàng luôn có hứng thú với những thương hiệu mới khởi nghiệp do đó họ sẽ rất mong chờ thương hiệu của bạn sẽ thấu hiểu được nhu cầu và mong muốn của họ.
Và cách tốt nhất để một thương hiệu mới khởi nghiệp như bạn có thể thấu hiểu được khách hàng đó là cải thiện hình ảnh thương hiệu là thấu hiểu một cách thấu đáo khách hàng hiện tại của bạn. Biết lí do tại sao họ sử dụng hoặc yêu thích sản phẩm của bạn, và tận dụng những hiểu biết đó để nâng cao hơn vị thế thương hiệu của bạn bằng cách làm nổi bật những điểm khác biệt với đối thủ trong truyền thông. Giữ liên kết với khách hàng là chìa khóa của sự thành công. Điều này được thực hiện thông qua việc phản hồi khách hàng trên các social media và nghiên cứu cơ cấu thị trường.
Khách hàng rất quan tâm đến thông điệp và hình ảnh của một thương hiệu mới khởi nghiệpKhách hàng sẽ dễ dàng nhớ đến bạn hơn khi mà hình ảnh thương hiệu của bạn nhất quán với các bộ phận và thông điệp mang đến trải nghiệm chân thực và thống nhất cho khách hàng. Bằng hiệu ứng lặp đi lặp lại, khi bạn thống nhất thông điệp, khách hàng sẽ dễ nhớ đến thương hiệu của bạn hơn. Nếu bạn liên tục thay đổi thông điệp trong thời gian ngắn, khách hàng sẽ chẳng nhớ nổi bạn bán thứ gì, giá trị là gì.
Khách hàng luôn cần sự minh bạch và chính xác từ những thương hiệu mới khởi nghiệpHãy luôn cung cấp đầy đủ thông tin của thương hiệu mình cho khách hàng, điều này nghe có vẻ sáo rỗng nhưng nó thực sự là nền tảng của việc xây dựng thương hiệu đấy. Tiếp đến là tính minh bạch, chính xác là cải thiện hình ảnh thương hiệu của bạn. Một thương hiệu được xem như một con người, và xây dựng thương hiệu cũng như xây dựng các mối quan hệ của con người. Và, điều gì tạo nên mối quan hệ mạnh mẽ? Chính là tính minh bạch và chính xác trong các thông điệp truyền tải với nhau. Ngoài ra, một câu chuyện đủ sâu sắc và sáng tạo về thương hiệu cũng là điểm nhấn.
Câu từ và hình ảnh sống động sẽ giúp khách hàng nhanh chóng để mắt đến một thương hiệu mới khởi nghiệp của bạn
Không ngừng nâng cao hình ảnh thương hiệu của doanh nghiệp với những con chữ mạnh mẽ, sâu sắc và hình ảnh sống động phản ánh đúng giá trị của doanh nghiệp. Hãy nhất quán những thông điệp và hình ảnh này trên social media và website của bạn. Khách hàng sẽ khó chịu về các lỗi ngữ pháp và hình ảnh kém chất lượng cứ lặp đi lặp lại.
Hãy là một thương hiệu đầy cảm xúcĐể trở thành một thương hiệu có cảm xúc chạm đến trái tim khách hàng bạn phải nghiên cứu từ khóa để tối ưu hóa nội dung và điều chỉnh thông điệp cho phù hợp với thương hiệu của bạn. Những thông điệp gây được nhiều chú ý thường mang yếu tố con người và cảm xúc trong đó. Do đó, nội dung của bạn nên có ý nghĩa sâu sắc, nhân văn, mang tính giáo dục và đủ thú vị để thu hút người đọc. Để mở rộng phạm vi tiếp cận thông điệp, hãy khuyến khích nhân viên của bạn like, chia sẻ và bình luận cho các bài đăng về thương hiệu trên mạng xã hội.
Hãy cho khách hàng thấy bạn là một thương hiệu mới khởi nghiệp không hề tâm thường !!
Nguyễn Thái Duy's Blog
- Nguyễn Thái Duy's profile
- 5 followers
