Bebang Siy's Blog, page 27
June 4, 2017
endangered species
may ipinost ako sa FB wall ko tungkol sa sitwasyon ng Pilipinas at ang propriety ng pinakamataas na opisyal ng bansa. dinagsa ng haters ang aking wall. hindi ko ito inaasahan. akala ko ay marami sa FB friends ko ang pareho ko ng pananaw. at di ko man kapareho ay at least, matalino at may respeto ang pagpapahayag ng pagsalungat sa aking binitawang mga salita.
pero, hindi. nakakagulat ang naging batuhan ng salita: tanga ka, bobo ko, dutertards ka, dilawan ka, bayaran ka. at sari-saring mura.
nang panotoryus nang panotoryus ang mga salita, nagdesisyon akong ipatanggal sa wall ko ang aking post. yes, ipatanggal dahil hindi ako marunong mag-unpost, haha. ang ginawa ni papa p ay ginamit niya ang setting na only me, para ako na lang daw ang makakakita niyon. ito ang naging desisyon ko dahil nae-expose ako at ang aking pamilya sa haters, at... sa mga panganib.
baka bigla akong matokhang. o kahit sinong miyembro ng pamilya ko, dahil lang sa post na iyon.
mahirap na.
panahon pa naman ngayong cheapangga ang buhay.
pero, hindi. nakakagulat ang naging batuhan ng salita: tanga ka, bobo ko, dutertards ka, dilawan ka, bayaran ka. at sari-saring mura.
nang panotoryus nang panotoryus ang mga salita, nagdesisyon akong ipatanggal sa wall ko ang aking post. yes, ipatanggal dahil hindi ako marunong mag-unpost, haha. ang ginawa ni papa p ay ginamit niya ang setting na only me, para ako na lang daw ang makakakita niyon. ito ang naging desisyon ko dahil nae-expose ako at ang aking pamilya sa haters, at... sa mga panganib.
baka bigla akong matokhang. o kahit sinong miyembro ng pamilya ko, dahil lang sa post na iyon.
mahirap na.
panahon pa naman ngayong cheapangga ang buhay.
May 31, 2017
commute from cavite
mula nang manirahan kami rito sa bacoor, sari-sari nang paraan ang natuklasan ko para makarating ng CCP. ang pinakamahaba ay 2.5 hrs, limang sakay. ang pinakamaikli ay 1.5 hrs, 2 sakay lang.
noong tuesday, 5 hours ako sa kalsada. 2.5 hours sa umaga, umalis ako ng bahay nang 7am, nakarating ako sa fairmont hotel nang 10am. um-attend ako ng launch ng national ip strategy of the philippines, event ng IPOPHL. natapos ito nang 5:30pm. umalis ako sa hotel, 5:45 pm, nakarating ako sa bahay nang 8:45 pm. umulan pa nang pagkalakas-lakas, bandang alas-otso.
imagine, ano, 5 hours sa kalsada. siyempre pagdating ko sa bahay gusto ko na lang humilata sa pagod. dahil hindi naman tuloy-tuloy ang biyahe na yun, palipat-lipat, patayo-tayo, palakad-lakad, pahabol-habol kaya. tas dagdag din sa pagod yung init.
mas malayo ang anonas sa ccp pero nakahanap ako ng paraan para mapabilis at maging convenient ang commute ko mula anonas pa-ccp. average travel time is 1 hr and 15 mins. rush hour yan sa lagay na yan ha.
itong galing sa cavite, tinutuklas ko pa. sabi ng mga opismeyt ko na taga cavite rin, ang tanging paraan to cut the travel time is to leave early. as in 5am daw ang alis sa bacoor. potah, 5am? bakit, sa batangas ba ang punta ko?! di ko talaga matanggap. 5am? seryoso? hay. there must be another way!
napansin ko na sobrang puno na ang mga bus na pa-lawton at baclaran pagdating sa bacoor. so kung sasakay ako ng bus, tatayo ako, makikisiksik ako at mahihipuan ako at magagalit ako sa kapwa ko pasahero hanggang sa baclaran. mga 40 minutes din yan ng buhay ko. pagdating sa baclaran, mababawasan ang mga pasahero pero malamang na nakatayo pa rin ako sa sobrang dami naming nakatayo. sa libertad na ako makakaupo. pero useless na rin kasi malapit na ang bus niyon sa ccp. P25.00 nga pala ang pamasahe, cheap, di ba?
kaya ang ginagawa ko ngayon, para maiwasan ko ang nakakagutay-gutay na sitwasyong pangkababaihan ay sumasakay ako ng baby bus (P9.00) sa tapat ng bukana ng perpetual village 8 (ito ang 2nd starting point, ang tunay na starting point ay ang bahay namin, sasakay ka ng P10 na pedicab mula sa bahay hanggang sa bukana ng perpetual village 8, bahagi ito ng brgy habay ng bacoor). so baby bus mula sa habay hanggang zapote or zapote kabila. yes as in dumadaan ang baby bus sa palengke! nakakaasar kasi sobrang sikip dito pero mas maigi na ito kasi sa baby bus, ako ay nakaupo at halos wala nang laman ang baby bus pagdating sa area na yun. minsan nga, ako na lang ang pasahero. and i like that.
pagdating sa zapote, minsan, sumasakay ako ng dyip pa-baclaran coastal P15.00 ang pamasahe. minsan, ang dyip ay ume-exit agad sa may zapote patungong coastal road. bawas, 30 minutes sa biyahe yun! pero kadalasan, ang dyip ay pumapasok pa ng las pinas. meaning, dadaan ng pulanglupa, bamboo organ (teritoryo ni tisay!) at kabihasnan ng paranaque. sa kabihasnan siya lalabas patungo sa coastal road. sa rutang ito, mula zapote hanggang baclaran ay 50 minutes. natitiis ko ito kasi nakaupo ako the whole time. so puwede akong matulog, magdasal, magmuni-muni etc.
pagdating sa baclaran, maghahagilap na ako ng FX o bus na pa-lawton. kung FX, P15 hanggang CCP. mahirap makipagbalyahan sa mga sumasakay ng FX. fierce sila ineng. so let them be na lang. mas preferred ko ang bus na galing ng alabang/las pinas kasi P12 lang hanggang CCP at madalas ay may upuan nang bakante ang mga ito (nagsisibabaan talaga ang mga utaw sa baclaran, it's the cubao mrt station of the south, laging pinakamarami ang bumababa diyan). mga 25 minutes ang biyahe mula baclaran hanggang ccp.
so medyo bangenge na ang lola pagdating sa work. lagi kong complaint ito nowadays. hindi ako makapaniwala kasi na magiging buhay ko ito araw-araw. No! hindi ko kaya. parang ngayon pa nga lang gusto ko nang sumuko. ang mahal, physically ang hirap, aksaya sa oras, ang commute mula bacoor to ccp.
pasensiya na, antagal-tagal kong walang blog entry tapos rant pa sa aking pagbabalik! hay, i just have to let this out. im sorry, my friend. this too shall pass. sana.
noong tuesday, 5 hours ako sa kalsada. 2.5 hours sa umaga, umalis ako ng bahay nang 7am, nakarating ako sa fairmont hotel nang 10am. um-attend ako ng launch ng national ip strategy of the philippines, event ng IPOPHL. natapos ito nang 5:30pm. umalis ako sa hotel, 5:45 pm, nakarating ako sa bahay nang 8:45 pm. umulan pa nang pagkalakas-lakas, bandang alas-otso.
imagine, ano, 5 hours sa kalsada. siyempre pagdating ko sa bahay gusto ko na lang humilata sa pagod. dahil hindi naman tuloy-tuloy ang biyahe na yun, palipat-lipat, patayo-tayo, palakad-lakad, pahabol-habol kaya. tas dagdag din sa pagod yung init.
mas malayo ang anonas sa ccp pero nakahanap ako ng paraan para mapabilis at maging convenient ang commute ko mula anonas pa-ccp. average travel time is 1 hr and 15 mins. rush hour yan sa lagay na yan ha.
itong galing sa cavite, tinutuklas ko pa. sabi ng mga opismeyt ko na taga cavite rin, ang tanging paraan to cut the travel time is to leave early. as in 5am daw ang alis sa bacoor. potah, 5am? bakit, sa batangas ba ang punta ko?! di ko talaga matanggap. 5am? seryoso? hay. there must be another way!
napansin ko na sobrang puno na ang mga bus na pa-lawton at baclaran pagdating sa bacoor. so kung sasakay ako ng bus, tatayo ako, makikisiksik ako at mahihipuan ako at magagalit ako sa kapwa ko pasahero hanggang sa baclaran. mga 40 minutes din yan ng buhay ko. pagdating sa baclaran, mababawasan ang mga pasahero pero malamang na nakatayo pa rin ako sa sobrang dami naming nakatayo. sa libertad na ako makakaupo. pero useless na rin kasi malapit na ang bus niyon sa ccp. P25.00 nga pala ang pamasahe, cheap, di ba?
kaya ang ginagawa ko ngayon, para maiwasan ko ang nakakagutay-gutay na sitwasyong pangkababaihan ay sumasakay ako ng baby bus (P9.00) sa tapat ng bukana ng perpetual village 8 (ito ang 2nd starting point, ang tunay na starting point ay ang bahay namin, sasakay ka ng P10 na pedicab mula sa bahay hanggang sa bukana ng perpetual village 8, bahagi ito ng brgy habay ng bacoor). so baby bus mula sa habay hanggang zapote or zapote kabila. yes as in dumadaan ang baby bus sa palengke! nakakaasar kasi sobrang sikip dito pero mas maigi na ito kasi sa baby bus, ako ay nakaupo at halos wala nang laman ang baby bus pagdating sa area na yun. minsan nga, ako na lang ang pasahero. and i like that.
pagdating sa zapote, minsan, sumasakay ako ng dyip pa-baclaran coastal P15.00 ang pamasahe. minsan, ang dyip ay ume-exit agad sa may zapote patungong coastal road. bawas, 30 minutes sa biyahe yun! pero kadalasan, ang dyip ay pumapasok pa ng las pinas. meaning, dadaan ng pulanglupa, bamboo organ (teritoryo ni tisay!) at kabihasnan ng paranaque. sa kabihasnan siya lalabas patungo sa coastal road. sa rutang ito, mula zapote hanggang baclaran ay 50 minutes. natitiis ko ito kasi nakaupo ako the whole time. so puwede akong matulog, magdasal, magmuni-muni etc.
pagdating sa baclaran, maghahagilap na ako ng FX o bus na pa-lawton. kung FX, P15 hanggang CCP. mahirap makipagbalyahan sa mga sumasakay ng FX. fierce sila ineng. so let them be na lang. mas preferred ko ang bus na galing ng alabang/las pinas kasi P12 lang hanggang CCP at madalas ay may upuan nang bakante ang mga ito (nagsisibabaan talaga ang mga utaw sa baclaran, it's the cubao mrt station of the south, laging pinakamarami ang bumababa diyan). mga 25 minutes ang biyahe mula baclaran hanggang ccp.
so medyo bangenge na ang lola pagdating sa work. lagi kong complaint ito nowadays. hindi ako makapaniwala kasi na magiging buhay ko ito araw-araw. No! hindi ko kaya. parang ngayon pa nga lang gusto ko nang sumuko. ang mahal, physically ang hirap, aksaya sa oras, ang commute mula bacoor to ccp.
pasensiya na, antagal-tagal kong walang blog entry tapos rant pa sa aking pagbabalik! hay, i just have to let this out. im sorry, my friend. this too shall pass. sana.
service charge
matagal ko nang alam ang service charge na ichina-charge ng restaurant sa mga customer. lagi kong nakikita iyan sa mga resibo at menu. dahil naging waitress ako noon, noong college days ko, natutuwa ako kapag ang isang restaurant ay nagcha-charge ng service charge para sa mga empleyado nito.
pero recently, sa hindi malamang dahilan, napag-isip-isip ko na isa na naman itong scheme ng mga kapitalista (mga may ari ng restaurant) para makaiwas sa pagbabahagi ng kanilang kita sa sariling empleyado. so imbes na kunin mula sa kanilang profit ang dagdag na kita para sa kanilang empleyado ay ichina-charge nila ito sa customer. intact ang profit ng may ari ng restaurant. ang nagdurusa ay ang customer. samantalang, duty ng isang restaurat at ng mga empleyado nito ang magbigay ng magandang serbisyo sa customer. given iyon, given ang magandang serbisyo.
isa pang reason kung bakit hindi maganda na may service charge ang isang restaurant ay dumadaan pa sa may ari ng restaurant ang perang kinukuha niya sa mga customer na dapat ay para naman sa mga empleyado nito. so naiipon ang pera na iyon sa kaha ni restaurant owner. at ang me hawak ng mga computation diyan ay ang restaurant owner dahil puro resibo naman ang pinag-uusapan (sa resibo nagre-reflect ang service charge, dito makikita ang amount na kinuha sa customer na siyang amount na dapat ay mapunta sa mga empleyado). so kung magkano ang compute ni restaurant owner as service charge, kung magkano ang ideklara niya, iyon ang ipapamahagi niya sa mga empleyado.
e pano kung di siya honest? pano kung gahaman siya? which i think tama, as in gahaman siya, kasi ayaw nga niyang magalaw ang profit niya e kaya ipinapataw niya ang service charge sa customer. di ba? so, ano na? magkano ang tunay na nakakarating sa mga empleyado mula sa mga ibinabayad na service charge ng customer?
hay, ang mga kapitalista nga naman, kung ano-ano ang naiimbentong paraan para mapalagong lalo ang salapi. At kapangyarihan.
pero recently, sa hindi malamang dahilan, napag-isip-isip ko na isa na naman itong scheme ng mga kapitalista (mga may ari ng restaurant) para makaiwas sa pagbabahagi ng kanilang kita sa sariling empleyado. so imbes na kunin mula sa kanilang profit ang dagdag na kita para sa kanilang empleyado ay ichina-charge nila ito sa customer. intact ang profit ng may ari ng restaurant. ang nagdurusa ay ang customer. samantalang, duty ng isang restaurat at ng mga empleyado nito ang magbigay ng magandang serbisyo sa customer. given iyon, given ang magandang serbisyo.
isa pang reason kung bakit hindi maganda na may service charge ang isang restaurant ay dumadaan pa sa may ari ng restaurant ang perang kinukuha niya sa mga customer na dapat ay para naman sa mga empleyado nito. so naiipon ang pera na iyon sa kaha ni restaurant owner. at ang me hawak ng mga computation diyan ay ang restaurant owner dahil puro resibo naman ang pinag-uusapan (sa resibo nagre-reflect ang service charge, dito makikita ang amount na kinuha sa customer na siyang amount na dapat ay mapunta sa mga empleyado). so kung magkano ang compute ni restaurant owner as service charge, kung magkano ang ideklara niya, iyon ang ipapamahagi niya sa mga empleyado.
e pano kung di siya honest? pano kung gahaman siya? which i think tama, as in gahaman siya, kasi ayaw nga niyang magalaw ang profit niya e kaya ipinapataw niya ang service charge sa customer. di ba? so, ano na? magkano ang tunay na nakakarating sa mga empleyado mula sa mga ibinabayad na service charge ng customer?
hay, ang mga kapitalista nga naman, kung ano-ano ang naiimbentong paraan para mapalagong lalo ang salapi. At kapangyarihan.
May 22, 2017
Panayam para sa Pagsasaling Pambata
Ang Tagasalin bilang Manlilikha:
Bibliyograpiya at Panunuri ng mga Saling Pambata sa Filipino
Isang Disertasyon para sa PhD Filipino Major sa Pagsasalin
Wennielyn F. Fajilan, PhD Fil: Salin
Departamento ng Filipino at Panitikan ng Pilipinas
Kolehiyo ng Arte at Literatura, Unibersidad ng Pilipinas-Diliman
0948-4409502/wenniefajilan@gmail.com
TALATANUNGAN PARA SA MGA TAGASALIN
Magandang araw! Pakisagutan po nang buong katapatan ang sumusunod na tanong para sa binubuong pag-aaral ukol sa pagsasaling pambata sa Filipino. Maraming Salamat!
PANGALAN: BEVERLY SIY
TRABAHO/OPISINA: SENIOR CULTURE AND ARTS OFFICER, INTERTEXTUAL DIVISION, CCP
I. Background sa Pagsasalin
1. Paano ka nabigyang-pagkakataon na magsalin ng akdang pambata?
Nagkaroon ng call ang Anvil Publishing para sa translators para sa mga nobela ni John Green. At ng iba pang nobelistang Amerikano na nagsusulat ng YA. Isa ako sa mga tumugon at nagpakita ng interes dito, kinontak ko si Mam Ani ng Anvil at sabi niya, proyekto daw ito ng National Book Store. Nagpadala ako ng sample na salin at natuwa naman sila kaya pinapili na ako ng nobela ni John Green. Pinili ko ang Paper Towns dahil magkakaroon ito ng pelikula at naisip ko na makakatulong iyon sa sales ng librong salin sa Filipino.
2. Gaano ka na katagal sa gawaing ito?
2006 pa lang ay nagsasalin na ako. Pero karamihan ay teknikal na mga akda ang isinasalin ko. Nang mabigyan ako ng pagkakataon na makapagsalin ng mga profile ng Ramon Magsaysay Awards recipients, mas nahasa akong magsalin na ang target market ay kabataan. Kasi ang target reader ng salin ng RM awardees profiles ay kabataan at guro.
3. Ano-ano ang mga preparasyong teknikal o akademiko gaya ng mga workshop, training o kurso na dinaanan mo bilang tagasalin?
Marami na akong napuntahan na mga seminar tungkol sa pagsusulat ng akdang pambata at YA, hindi ko na matandaan ang lahat. Pero mas pokus ako sa pagsusulat, hindi sa pagsasalin. Noong kolehiyo ako ay may subject akong pagsasalin. Marami akong natutuhan doon. Sa LIRA workshop (na nilahukan ko noon), may talk na tungkol lamang sa pagsasalin ng tula. May mga aklat din ako tungkol sa pagsasalin, na binasa ko maski noon pa, bago pa ako magsalin ng YA na akda.
Nitong nakaraan ay sumali ako sa Seminar sa Pagsasalin ng Komisyon sa Wikang Filipino. Batayang antas pa lamang daw iyon. Magpapatawag daw sila para sa susunod na level.
I believe, mas umuunlad ang kakayahan ko sa pamamagitan ng patuloy na pagsasalin. Hindi ako tumitigil sa pagtanggap ng mga teknikal na salin, at nagsalin din ako ng mga literary-historical na sanaysay ni Ambeth Ocampo. Para sa akin, mas mabigat ang mga iyon kaysa sa mga seminar o training o kurso.
4. Bahagi ka ba ng isang grupo ng mga manunulat o tagasalin? Ano-ano ang mga ito?
Manunulat, FILCOLS, FWGP at LIRA. Tagasalin, hindi.
5. Bukod sa pagsasalin ng akdang pambata, nagsasalin ka rin ba ng ibang uri ng panitikan o babasahin?
Oo.
6. Ano-ano ang mga ito? Aling mga wika?
Leaflet na nasa loob ng kahon ng gamot.
Biography o profile.
Sanaysay.
Rules and regulations para sa isang unyon.
Ingles patungong Filipino lamang.
7. Bahagi ng aking pananaliksik ang pagbuo ng annotated bibliyography ng mga aklat pambata na isinalin mula sa Ingles patungong Filipino. Maaari po kayang ilista ang inyong mga aklat upang mailagay sa kauna-unahang talaang ito? Pakitukoy po ang pamagat, awtor, taon ng publikasyon.
Ang Paper towns pa lang ang napa-publish. Ang salin ko ng Ambeth Ocampo book ay hindi pa inilalabas ng Anvil.
Siy, Beverly W. at Verzo II, Ronald V., Paper Towns, Salin sa Filipino ng Paper Towns ni John Green, National Book Store, Mandaluyong City, 2015.
8. Para sa iyo, ano ang kahulugan ng pagsasalin?
Ang pagsasalin ay pag-unawa at pagpapahayag sa isang akda mula sa pinagmulang wika patungo sa target na wika.
9. Ano- ano mga katangian ng isang mahusay na tagasalin?
Matiyaga, masipag, mabusisi, malikhain, determinadong matapos ang pagsasalin, bukas sa kultura ng isinasalin, mahusay sa kultura ng target na wika, sensitibo sa pangangailangan ng readers
II. Karanasan sa Pagsasaling Pambata
1. Sa tingin mo, mayroon bang pagkakaiba pagsasaling pambata sa ibang gawain ng pagsasalin? Bakit?
Mayroon. Ang target audience. Siyempre, iko-consider mo ang kakayahan nilang umunawa. Factor ang edad dahil hindi pare-pareho ang kakayahan ng bawat age group ng mga bata.
2. Bakit kailangan ng pagsasaling pambata?
Dahil napaka-specific ng needs para dito.
Importante rin na dumami ang nagsasalin ng pambatang akda para mas marami ang makatawid na mga akda mula sa iba’t ibang kultura. Mas maraming akda na nagmumula sa ibang kultura, mas maganda. Mas nagiging tolerant ang mga reader, nagiging sensitive sila sa culture ng iba.
3. Ano ang layunin ng publikasyon na kinabilangan mo at paano nakaambag ang iyong saling pambata dito?
Sa tingin ko, isa sa mga layunin ng nobelang Paper Towns ay ang ipadama sa reader na normal ang mga isipin at usapin na tinalakay dito: halimbawa, identity crisis, pagtatapos ng high school life, kababawan ng mga tao, superficiality ng society, etc. Normal lang na pag-isipan ito ng kabataan, normal lang na malungkot siya sa kanyang mga natutuklasan. At hindi dapat tinatalikuran ang mga ito. Bagkus, dapat nga ay hinaharap ang mga iyan, sino-sort out. Tulad ng ginawa ng mga bida ng nobela.
Palagay ko, nakatulong ang salin ko sa nobelang iyan na maipakita sa mga mambabasang Pinoy na hindi naman masyadong naiiba ang issues natin sa issues ng mga teenager na Amerikano. Na mabababaw din ang mga Amerikano, mukha lang hindi hahaha!
(Sa totoo lang, isa yan sa dahilan kung bakit ako nagpasyang isalin si John Green. Gusto kong huwag nilang diyusin si John Green at napakababaw lang din minsan ng mga dialogue ng characters niya, ‘no? Andami kayang bayag-bayag doon sa original. As in betlog, betlog ganon. Sa Ingles kasi, balls at scrotum ang tawag, parang sosyal at the same time, scientific hahaha.
4. Bilang tagasalin, ano ang iyong layunin sa pagsasalin ng akdang pambata?
Maipakita na kaya ng ating wika na maging carrier ng kaisipan/insights ng ibang kultura.
Maipakita na kapag isinalin ang ilang akda, ang akda sa ibang bansa ay hindi naman pala superyor, gaya ng unang impresyon natin doon.
Maipakita sa mambabasang Filipino na napakalaki at lawak ng mundo, kailangan ay may sense din siya ng mundong ito. para di naman siya mabalagoong sa kung ano lang ang nakikita niya sa kapaligiran.
5. Ano-ano ang mga prinsipyo sa pagsasalin na naging gabay mo sa iyong pagsasaling pambata?
a. huwag isalin lahat. Sa paper towns, may eksena doon na napapansin ni Q, ang bida, ang lahat ng pisikal na bagay sa gf ng kanyang bespren. Umabot na sa punto na napakaseksuwal ng pagkaka-describe niya sa girl. Ang ginawa ko, binawasan ko iyon, ang pagka-sensual at sexual, kasi naisip ko, hindi mahalaga iyon sa pinakakuwento ng nobela. Siguro nga, manyak si Q kasi 18 yrs old guy siya at napakaganda ng gf ng kanyang bespren, pero additional na isipin lang ito for the reader. Masyado nang complicated ang sitwasyon ng mga tauhan, kaya di ko na isinama ang “pagkamanyak” ni Q. Ginawa ko itong mas tame.
Example, pag talon ni Q papasok sa van, sumubsob siya sa kandungan ng girl (original)
Pag talon ni Q papasok sa van, sumubsob siya sa paanan ng girl (salin)
6. Ano-ano ang iyong karaniwang hakbang sa pagsasalin ng akdang pambata?
Basa muna ang buong nobela. At least twice (binasa ko ang Paper towns nang mga 15x before and during the translation)
I-check ang iba pang nobela ni John Green (wala lang, para lang makita ang style ng writer).
Consult with publisher. Itinatanong ko na lahat ng puwede kong itanong.
Google John Green. Check feedback of young readers all over the world about Paper Towns.
Salin. Nasa tabi ko ang mga dictionary, naka-open din ang internet ko.
Nag-i-skip ako kapag di ko maisalin ang isang word or isang line. I ask Poy to do it kung kaya niya. Kung hindi, binabalikan ko siya after na ng buong nobela.
After salin, isang pasada ko, kasama na riyan editing.
After isang pasada at editing, isa pang basa.
After isa pang basa, proofreading naman.
Then usap kami ni Poy to settle any challenging words or phrases.
Then type uli, encode lahat ng changes, print and another pasada!
I-encode ang mga iwinastong mali.
Print.
Submit.
7. Mayroon ka bang sinusunod na mga teknikal na kahingian gaya ng haba ng salin, antas ng wika at anyo ng mga pahayag? Bakit?
Wala. Hindi ko sinasanto ang haba ng pangungusap o ng talata. Isasalin ko ang isang sentence sa paraan kung paano ito sinasalita. Conversational, iyon ang sinusunod ko.
Sa idioms, ang una, hanap ng katumbas dito. Kung wala, isalin o as is tapos ilalagay na lang sa baba ng pahina ang meaning ng original na idiom.
Sa idioms, ang kinokonsulta ko ay si Poy at ang ate niya. Very familiar sila sa American lit kasi. So alam na alam nila ang mga idioms ng Americans.
8. Ano-ano ang mga hamon at balakid na naranasan mo sa iyong pagsasaling-pambata?
Idioms tulad ng sleep with the fishes. Ayon sa researc h ko, new idiom daw ito. Ang hirap, nahirapan kami sa pagsasalin nito.
Tula ni Walt Whitman, shet ang haba niyon. Ang naging solusyon ay di namin ito isinalin. Kasi dapat ibang bayad na iyon para isalin namin. At isa pa, American literature naman ang ipino-promote ng Paper Towns so let the readers feel and hear the said poem.
Sa America, importante sa kanila ang pag-aari sa isang bagay. Kaya tadtad ng salitang my ang buong nobela.
Example: She went through my window, rolled over my floor, hopped on my bed, etc. etc.
Hindi ko sinunod diyan ang sobrang paggamit ng my. Mawiwirdohan lang ang reader sa bida (siya yung nagsalita sa example ko).
9. May papel ba ang awtor sa proseso ng iyong pagsasaling pambata?
Unfortunately, hindi ko nakausap ang awtor na si John Green. Pero sobra kasi ang online presence niya. May blog siya at may videos, so parang nakakausap ko na rin siya kahit paano kasi ni-research ko siya nang maigi at binasa ang mga link na may kinalaman sa kanya at sa Paper Towns.
Kung makakausap ko siya, magtatanong ako siyempre.
Noong isinasalin ko ang libro ni Ambeth Ocampo, hindi ko kinausap si Sir Ambeth. Once lang, at thru publisher pa iyon. Na hindi rin naman nasagot ang tanong ko.
10. Bago mo ipasa ang salin sa editor, paano mo tinitimbang ang iyong salin?
Ipinapabasa ko kay Poy. Pinapasadahan namin ito nang maraming ulit. As in, mga 5. Ipinabasa naming kay EJ ang Paper Towns kasi graduating din siya nang time na iyon, katulad ng mga bida sa nobela. Gusto naming malaman kung makaka-relate ba si EJ sa mga tauhan.
Binabasa ko rin nang malakas ang salin ko para ma-check ang cadence ng mga pangungusap lalo na ang mga dialogue.
11. Bukod sa editor, mayroon pa bang ibang taong sangkot sa pagtanggap ng kaangkupan ng iyong saling pambata?
Oo, si Poy ang resident editor ko.
12. Tumatanggap ka ba ng kaparehas na bayad at royalty sa pagsasaling pambata gaya ng mga awtor at ilustrador? Hindi.
Kung hindi, ilang porsyento ang pagkakaiba ng iyong bayad?
Outright payment ang sa amin. One time payment. Walang royalty. 30k after ng submission ng lahat.
Sang-ayon ka ba sa pagkakaibang ito? Bakit?
Actually, mas malaki nga ang bayad dito, e. kasi kapag ikaw ang author ng libro mo, kikita ka lang thru royalty, ibig sabihin, hihintayin mo muna ang libro mo na mabili ng madlang pipol bago ka kumita. E, paano kung hindi ito naging mabili? Dito sa rate nila sa translators, kahit hindi pa nalalathala ang libro, may bayad na agad sa iyo. Ang problema ko lang dito ay ang usapin ng copyright. Dapat, intact ang copyright ni tagasalin at dapat ibigay ito sa kanya.
III. Mga Pananaw ukol sa Pagsasaling Pambata sa Filipino
1. Sa iyong palagay, makabuluhan bang laging isalin sa Filipino ang mga akdang Ingles na isinulat ng mga Pilipinong manunulat pambata? Bakit?
Oo, para mas malaki ang market. Parehong reader sa Ingles at reader sa Filipino.
2. Nakatutulong ba ang pagdami ng salin ng mga orihinal at muling pagsasalaysay na mga aklat pambata sa pagsusulong ng panitikang pambatang Filipino? ng wikang Filipino? Bakit?
Oo naman, kasi mas dumarami ang publikasyon o edisyon ng iisang materyal. Mas marami din ang subjects (English at Filipino) na puwedeng paggamitan ng akda kung may salin ito. Kapag mas maraming reader, mas marami ang posibleng maging manunulat balang araw. Kumbaga, parang investment itong pagpaparami natin ngayon ng publikasyon o libro. At kapag marami ang manunulat sa isang lipunan, mas malaki ang tsansa na makagawa ng matataas pang kalidad na mga akdang pambata para sa Pinoy.
Tungkol sa wikang Filipino, siyempre, dapat may balance din. Dapat ang mga akda sa Ingles, isinasalin din sa Filipino. Ang mga akda sa ibang rehiyon, isinasalin din sa Filipino. Nakakatulong ito sa pagsulong ng wikang Filipino dahil nagiging tulay ang wika para makakilala tayo ng iba’t ibang kultura. At dahil nagiging tulay ito, nakikita ng reader ang halaga nito. Hopefully, magiging kaisa ang reader sa pagtataguyod ng wikang Filipino. Siyempre, mas exposed ka sa isang wika, mas likely na gamitin mo ito at mahalin mo ito.
Isa pa, ang bata, kapag exposed sa isang wika, natututo siyang mag-experiment gamit ang wikang ito. So nagiging kakambal ng haraya niya ang nasabing wika. So sana ay ganito ang mangyari sa wikang Filipino kasabay ng pagdami ng mga publikasyong nagtatampok ng salin, para sa kabataang Filipino.
3. Ano ang palagay mo sa di paglalagay ng pangalan ng tagasalin sa mga pabalat at kahit sa copyright page ng mga aklat pambata?
Mali iyan, kasi ang salin (lalo na ang akdang pampanitikan) ay isang creative expression. May karapatan ang tagapagsalin sa kanyang salin, may karapatan siyang makilala bilang tagasalin dahil creative expression niya ito. So... dapat ilagay ang pangalan ng tagasalin sa mga pabalat at sa copyright page. Maaaring naipagbenta na niya ang economic rights niya so wala na siyang karapatan na kumita mula sa kanyang salin pero ang moral rights (isa roon ay ang makilala bilang tagapagsalin) ay forever! At dapat nire-reflect ng copyright page ito!
4. Naniniwala ka ba sa palagay ng ilang kritiko na kapag sinusuri ang isang salin, dapat bigyang-pansin ang papel ng tagasalin lalo na sa mga akdang pambata? Bakit?
Yes! Kasi inuunawa ang akdang pambata batay sa salin. Ibig sabihin, may sining din at likot ng imahinasyon ng tagasalin ang mahahalo sa salin. Kailangang i-acknowledge ito: ang sining at talino ng tagasalin na mababakas sa salin.
Maganda rin na tingnan ang background ng tagasalin. Kasi nakakaapekto rin ito sa pagsasalin niya. Ako, halimbawa, mulat ako sa karapatan ng kababaihan. Doon sa ibinigay kong halimbawa tungkol sa pagka “manyak” ni Q... Kaya hindi ko na isinama sa isinasalin ko ang very subtle na pagkamangha ni Q sa mga bahagi ng katawan ng gf ng kanyang bespren kasi hindi naman importante sa buong nobela at palagay ko, mas nakakasama pa ito sa images ng babae na ipino-portray sa panitikan.
5. Kung magkakaroon ng isang samahan para sa mga tagasaling pambata, bukas ka bang maging bahagi nito? Ano-ano ang tingin mong nararapat na unahing proyekto ng mga ganitong uri ng inisyatiba?
Oo!
Kung may mga akdang pambata ang mga national artist for literature natin, iyon ang unahin. Kasi iilan pa lang ang National Artist natin na nagsusulat sa wikang Filipino. Karamihan pa rin sa mga NA for Literature ay nagsulat sa Ingles. Ito ay isang baul ng kayamanan na dapat nating tuklasin at ibahagi sa marami.
Magkaroon ng sarbey tungkol sa pagbibigay ng rates, para Makita natin ang minimum at maximum amount ng kapwa natin tagapagsalin.
Magdaos ng mga seminar, workshop, at events tungkol sa karapatan. Unahin ang karapatan. Overflowing na tayo sa talento, huwag na muna iyan ang unahin.
Maglabas ng best practices.
Maglabas ng guidelines para sa mga publisher. Tungkol ito sa pakikipag-transact with translators ng mga akdang pambata. Kasama sa guidelines ang paglalagay ng pangalan ng translator sa cover at copyright page ng book, and at least one compli copy, etc.
Establish network with other publishing professionals, and govt agencies such as NBDB, KWF, CCP Intertextual Division, NCCA, IPOPHL Copyright Bureau, DepEd, CHED, etc.
Establish ties with ASEAN counterparts para mas dumami pa ang mga akda mula sa mga bansang ito sa wikang Filipino.
6. Sa pangkalahatan, may pangangailangan para sa propesyonalisasyon ng pagsasalin sa bansa, ano ang tingin mong maiaambag ng pagsasaling pambata para sa pagsusulong nito?
Dahil sa particular na pagsasalin na ito, mabibigyang-pokus ang mga pangangailangan sa at ng mga tagapagsalin ng akdang pambata.
Mas magiging sensitive ang mga tagasalin sa particular market na ito: ang mga bata. Mas magiging specific ang pagtugon sa mga pangangailangan nito.
Mapapayaman nito ang mga koleksiyon at library ng mga pagsasalin. Kumbaga, ma-expand ang repertoire, pati pambata ay kasama na.
Makakatulong ito para makapag-forge ng network ng writers ng children’s literature at ng mga tagasalin.
7. Ano pa ang inyong ibang mga obserbasyon at karanasan ukol sa pagsasaling pambata na maaari mong maibahagi?
Bata pa ito, sana ay makatulong ang lahat sa pagsusulong nito. Sana ay bigyan din ito ng puwang sa mga liteary, creative writing and translation conferences, workshops at iba pang venue.
Bibliyograpiya at Panunuri ng mga Saling Pambata sa Filipino
Isang Disertasyon para sa PhD Filipino Major sa Pagsasalin
Wennielyn F. Fajilan, PhD Fil: Salin
Departamento ng Filipino at Panitikan ng Pilipinas
Kolehiyo ng Arte at Literatura, Unibersidad ng Pilipinas-Diliman
0948-4409502/wenniefajilan@gmail.com
TALATANUNGAN PARA SA MGA TAGASALIN
Magandang araw! Pakisagutan po nang buong katapatan ang sumusunod na tanong para sa binubuong pag-aaral ukol sa pagsasaling pambata sa Filipino. Maraming Salamat!
PANGALAN: BEVERLY SIY
TRABAHO/OPISINA: SENIOR CULTURE AND ARTS OFFICER, INTERTEXTUAL DIVISION, CCP
I. Background sa Pagsasalin
1. Paano ka nabigyang-pagkakataon na magsalin ng akdang pambata?
Nagkaroon ng call ang Anvil Publishing para sa translators para sa mga nobela ni John Green. At ng iba pang nobelistang Amerikano na nagsusulat ng YA. Isa ako sa mga tumugon at nagpakita ng interes dito, kinontak ko si Mam Ani ng Anvil at sabi niya, proyekto daw ito ng National Book Store. Nagpadala ako ng sample na salin at natuwa naman sila kaya pinapili na ako ng nobela ni John Green. Pinili ko ang Paper Towns dahil magkakaroon ito ng pelikula at naisip ko na makakatulong iyon sa sales ng librong salin sa Filipino.
2. Gaano ka na katagal sa gawaing ito?
2006 pa lang ay nagsasalin na ako. Pero karamihan ay teknikal na mga akda ang isinasalin ko. Nang mabigyan ako ng pagkakataon na makapagsalin ng mga profile ng Ramon Magsaysay Awards recipients, mas nahasa akong magsalin na ang target market ay kabataan. Kasi ang target reader ng salin ng RM awardees profiles ay kabataan at guro.
3. Ano-ano ang mga preparasyong teknikal o akademiko gaya ng mga workshop, training o kurso na dinaanan mo bilang tagasalin?
Marami na akong napuntahan na mga seminar tungkol sa pagsusulat ng akdang pambata at YA, hindi ko na matandaan ang lahat. Pero mas pokus ako sa pagsusulat, hindi sa pagsasalin. Noong kolehiyo ako ay may subject akong pagsasalin. Marami akong natutuhan doon. Sa LIRA workshop (na nilahukan ko noon), may talk na tungkol lamang sa pagsasalin ng tula. May mga aklat din ako tungkol sa pagsasalin, na binasa ko maski noon pa, bago pa ako magsalin ng YA na akda.
Nitong nakaraan ay sumali ako sa Seminar sa Pagsasalin ng Komisyon sa Wikang Filipino. Batayang antas pa lamang daw iyon. Magpapatawag daw sila para sa susunod na level.
I believe, mas umuunlad ang kakayahan ko sa pamamagitan ng patuloy na pagsasalin. Hindi ako tumitigil sa pagtanggap ng mga teknikal na salin, at nagsalin din ako ng mga literary-historical na sanaysay ni Ambeth Ocampo. Para sa akin, mas mabigat ang mga iyon kaysa sa mga seminar o training o kurso.
4. Bahagi ka ba ng isang grupo ng mga manunulat o tagasalin? Ano-ano ang mga ito?
Manunulat, FILCOLS, FWGP at LIRA. Tagasalin, hindi.
5. Bukod sa pagsasalin ng akdang pambata, nagsasalin ka rin ba ng ibang uri ng panitikan o babasahin?
Oo.
6. Ano-ano ang mga ito? Aling mga wika?
Leaflet na nasa loob ng kahon ng gamot.
Biography o profile.
Sanaysay.
Rules and regulations para sa isang unyon.
Ingles patungong Filipino lamang.
7. Bahagi ng aking pananaliksik ang pagbuo ng annotated bibliyography ng mga aklat pambata na isinalin mula sa Ingles patungong Filipino. Maaari po kayang ilista ang inyong mga aklat upang mailagay sa kauna-unahang talaang ito? Pakitukoy po ang pamagat, awtor, taon ng publikasyon.
Ang Paper towns pa lang ang napa-publish. Ang salin ko ng Ambeth Ocampo book ay hindi pa inilalabas ng Anvil.
Siy, Beverly W. at Verzo II, Ronald V., Paper Towns, Salin sa Filipino ng Paper Towns ni John Green, National Book Store, Mandaluyong City, 2015.
8. Para sa iyo, ano ang kahulugan ng pagsasalin?
Ang pagsasalin ay pag-unawa at pagpapahayag sa isang akda mula sa pinagmulang wika patungo sa target na wika.
9. Ano- ano mga katangian ng isang mahusay na tagasalin?
Matiyaga, masipag, mabusisi, malikhain, determinadong matapos ang pagsasalin, bukas sa kultura ng isinasalin, mahusay sa kultura ng target na wika, sensitibo sa pangangailangan ng readers
II. Karanasan sa Pagsasaling Pambata
1. Sa tingin mo, mayroon bang pagkakaiba pagsasaling pambata sa ibang gawain ng pagsasalin? Bakit?
Mayroon. Ang target audience. Siyempre, iko-consider mo ang kakayahan nilang umunawa. Factor ang edad dahil hindi pare-pareho ang kakayahan ng bawat age group ng mga bata.
2. Bakit kailangan ng pagsasaling pambata?
Dahil napaka-specific ng needs para dito.
Importante rin na dumami ang nagsasalin ng pambatang akda para mas marami ang makatawid na mga akda mula sa iba’t ibang kultura. Mas maraming akda na nagmumula sa ibang kultura, mas maganda. Mas nagiging tolerant ang mga reader, nagiging sensitive sila sa culture ng iba.
3. Ano ang layunin ng publikasyon na kinabilangan mo at paano nakaambag ang iyong saling pambata dito?
Sa tingin ko, isa sa mga layunin ng nobelang Paper Towns ay ang ipadama sa reader na normal ang mga isipin at usapin na tinalakay dito: halimbawa, identity crisis, pagtatapos ng high school life, kababawan ng mga tao, superficiality ng society, etc. Normal lang na pag-isipan ito ng kabataan, normal lang na malungkot siya sa kanyang mga natutuklasan. At hindi dapat tinatalikuran ang mga ito. Bagkus, dapat nga ay hinaharap ang mga iyan, sino-sort out. Tulad ng ginawa ng mga bida ng nobela.
Palagay ko, nakatulong ang salin ko sa nobelang iyan na maipakita sa mga mambabasang Pinoy na hindi naman masyadong naiiba ang issues natin sa issues ng mga teenager na Amerikano. Na mabababaw din ang mga Amerikano, mukha lang hindi hahaha!
(Sa totoo lang, isa yan sa dahilan kung bakit ako nagpasyang isalin si John Green. Gusto kong huwag nilang diyusin si John Green at napakababaw lang din minsan ng mga dialogue ng characters niya, ‘no? Andami kayang bayag-bayag doon sa original. As in betlog, betlog ganon. Sa Ingles kasi, balls at scrotum ang tawag, parang sosyal at the same time, scientific hahaha.
4. Bilang tagasalin, ano ang iyong layunin sa pagsasalin ng akdang pambata?
Maipakita na kaya ng ating wika na maging carrier ng kaisipan/insights ng ibang kultura.
Maipakita na kapag isinalin ang ilang akda, ang akda sa ibang bansa ay hindi naman pala superyor, gaya ng unang impresyon natin doon.
Maipakita sa mambabasang Filipino na napakalaki at lawak ng mundo, kailangan ay may sense din siya ng mundong ito. para di naman siya mabalagoong sa kung ano lang ang nakikita niya sa kapaligiran.
5. Ano-ano ang mga prinsipyo sa pagsasalin na naging gabay mo sa iyong pagsasaling pambata?
a. huwag isalin lahat. Sa paper towns, may eksena doon na napapansin ni Q, ang bida, ang lahat ng pisikal na bagay sa gf ng kanyang bespren. Umabot na sa punto na napakaseksuwal ng pagkaka-describe niya sa girl. Ang ginawa ko, binawasan ko iyon, ang pagka-sensual at sexual, kasi naisip ko, hindi mahalaga iyon sa pinakakuwento ng nobela. Siguro nga, manyak si Q kasi 18 yrs old guy siya at napakaganda ng gf ng kanyang bespren, pero additional na isipin lang ito for the reader. Masyado nang complicated ang sitwasyon ng mga tauhan, kaya di ko na isinama ang “pagkamanyak” ni Q. Ginawa ko itong mas tame.
Example, pag talon ni Q papasok sa van, sumubsob siya sa kandungan ng girl (original)
Pag talon ni Q papasok sa van, sumubsob siya sa paanan ng girl (salin)
6. Ano-ano ang iyong karaniwang hakbang sa pagsasalin ng akdang pambata?
Basa muna ang buong nobela. At least twice (binasa ko ang Paper towns nang mga 15x before and during the translation)
I-check ang iba pang nobela ni John Green (wala lang, para lang makita ang style ng writer).
Consult with publisher. Itinatanong ko na lahat ng puwede kong itanong.
Google John Green. Check feedback of young readers all over the world about Paper Towns.
Salin. Nasa tabi ko ang mga dictionary, naka-open din ang internet ko.
Nag-i-skip ako kapag di ko maisalin ang isang word or isang line. I ask Poy to do it kung kaya niya. Kung hindi, binabalikan ko siya after na ng buong nobela.
After salin, isang pasada ko, kasama na riyan editing.
After isang pasada at editing, isa pang basa.
After isa pang basa, proofreading naman.
Then usap kami ni Poy to settle any challenging words or phrases.
Then type uli, encode lahat ng changes, print and another pasada!
I-encode ang mga iwinastong mali.
Print.
Submit.
7. Mayroon ka bang sinusunod na mga teknikal na kahingian gaya ng haba ng salin, antas ng wika at anyo ng mga pahayag? Bakit?
Wala. Hindi ko sinasanto ang haba ng pangungusap o ng talata. Isasalin ko ang isang sentence sa paraan kung paano ito sinasalita. Conversational, iyon ang sinusunod ko.
Sa idioms, ang una, hanap ng katumbas dito. Kung wala, isalin o as is tapos ilalagay na lang sa baba ng pahina ang meaning ng original na idiom.
Sa idioms, ang kinokonsulta ko ay si Poy at ang ate niya. Very familiar sila sa American lit kasi. So alam na alam nila ang mga idioms ng Americans.
8. Ano-ano ang mga hamon at balakid na naranasan mo sa iyong pagsasaling-pambata?
Idioms tulad ng sleep with the fishes. Ayon sa researc h ko, new idiom daw ito. Ang hirap, nahirapan kami sa pagsasalin nito.
Tula ni Walt Whitman, shet ang haba niyon. Ang naging solusyon ay di namin ito isinalin. Kasi dapat ibang bayad na iyon para isalin namin. At isa pa, American literature naman ang ipino-promote ng Paper Towns so let the readers feel and hear the said poem.
Sa America, importante sa kanila ang pag-aari sa isang bagay. Kaya tadtad ng salitang my ang buong nobela.
Example: She went through my window, rolled over my floor, hopped on my bed, etc. etc.
Hindi ko sinunod diyan ang sobrang paggamit ng my. Mawiwirdohan lang ang reader sa bida (siya yung nagsalita sa example ko).
9. May papel ba ang awtor sa proseso ng iyong pagsasaling pambata?
Unfortunately, hindi ko nakausap ang awtor na si John Green. Pero sobra kasi ang online presence niya. May blog siya at may videos, so parang nakakausap ko na rin siya kahit paano kasi ni-research ko siya nang maigi at binasa ang mga link na may kinalaman sa kanya at sa Paper Towns.
Kung makakausap ko siya, magtatanong ako siyempre.
Noong isinasalin ko ang libro ni Ambeth Ocampo, hindi ko kinausap si Sir Ambeth. Once lang, at thru publisher pa iyon. Na hindi rin naman nasagot ang tanong ko.
10. Bago mo ipasa ang salin sa editor, paano mo tinitimbang ang iyong salin?
Ipinapabasa ko kay Poy. Pinapasadahan namin ito nang maraming ulit. As in, mga 5. Ipinabasa naming kay EJ ang Paper Towns kasi graduating din siya nang time na iyon, katulad ng mga bida sa nobela. Gusto naming malaman kung makaka-relate ba si EJ sa mga tauhan.
Binabasa ko rin nang malakas ang salin ko para ma-check ang cadence ng mga pangungusap lalo na ang mga dialogue.
11. Bukod sa editor, mayroon pa bang ibang taong sangkot sa pagtanggap ng kaangkupan ng iyong saling pambata?
Oo, si Poy ang resident editor ko.
12. Tumatanggap ka ba ng kaparehas na bayad at royalty sa pagsasaling pambata gaya ng mga awtor at ilustrador? Hindi.
Kung hindi, ilang porsyento ang pagkakaiba ng iyong bayad?
Outright payment ang sa amin. One time payment. Walang royalty. 30k after ng submission ng lahat.
Sang-ayon ka ba sa pagkakaibang ito? Bakit?
Actually, mas malaki nga ang bayad dito, e. kasi kapag ikaw ang author ng libro mo, kikita ka lang thru royalty, ibig sabihin, hihintayin mo muna ang libro mo na mabili ng madlang pipol bago ka kumita. E, paano kung hindi ito naging mabili? Dito sa rate nila sa translators, kahit hindi pa nalalathala ang libro, may bayad na agad sa iyo. Ang problema ko lang dito ay ang usapin ng copyright. Dapat, intact ang copyright ni tagasalin at dapat ibigay ito sa kanya.
III. Mga Pananaw ukol sa Pagsasaling Pambata sa Filipino
1. Sa iyong palagay, makabuluhan bang laging isalin sa Filipino ang mga akdang Ingles na isinulat ng mga Pilipinong manunulat pambata? Bakit?
Oo, para mas malaki ang market. Parehong reader sa Ingles at reader sa Filipino.
2. Nakatutulong ba ang pagdami ng salin ng mga orihinal at muling pagsasalaysay na mga aklat pambata sa pagsusulong ng panitikang pambatang Filipino? ng wikang Filipino? Bakit?
Oo naman, kasi mas dumarami ang publikasyon o edisyon ng iisang materyal. Mas marami din ang subjects (English at Filipino) na puwedeng paggamitan ng akda kung may salin ito. Kapag mas maraming reader, mas marami ang posibleng maging manunulat balang araw. Kumbaga, parang investment itong pagpaparami natin ngayon ng publikasyon o libro. At kapag marami ang manunulat sa isang lipunan, mas malaki ang tsansa na makagawa ng matataas pang kalidad na mga akdang pambata para sa Pinoy.
Tungkol sa wikang Filipino, siyempre, dapat may balance din. Dapat ang mga akda sa Ingles, isinasalin din sa Filipino. Ang mga akda sa ibang rehiyon, isinasalin din sa Filipino. Nakakatulong ito sa pagsulong ng wikang Filipino dahil nagiging tulay ang wika para makakilala tayo ng iba’t ibang kultura. At dahil nagiging tulay ito, nakikita ng reader ang halaga nito. Hopefully, magiging kaisa ang reader sa pagtataguyod ng wikang Filipino. Siyempre, mas exposed ka sa isang wika, mas likely na gamitin mo ito at mahalin mo ito.
Isa pa, ang bata, kapag exposed sa isang wika, natututo siyang mag-experiment gamit ang wikang ito. So nagiging kakambal ng haraya niya ang nasabing wika. So sana ay ganito ang mangyari sa wikang Filipino kasabay ng pagdami ng mga publikasyong nagtatampok ng salin, para sa kabataang Filipino.
3. Ano ang palagay mo sa di paglalagay ng pangalan ng tagasalin sa mga pabalat at kahit sa copyright page ng mga aklat pambata?
Mali iyan, kasi ang salin (lalo na ang akdang pampanitikan) ay isang creative expression. May karapatan ang tagapagsalin sa kanyang salin, may karapatan siyang makilala bilang tagasalin dahil creative expression niya ito. So... dapat ilagay ang pangalan ng tagasalin sa mga pabalat at sa copyright page. Maaaring naipagbenta na niya ang economic rights niya so wala na siyang karapatan na kumita mula sa kanyang salin pero ang moral rights (isa roon ay ang makilala bilang tagapagsalin) ay forever! At dapat nire-reflect ng copyright page ito!
4. Naniniwala ka ba sa palagay ng ilang kritiko na kapag sinusuri ang isang salin, dapat bigyang-pansin ang papel ng tagasalin lalo na sa mga akdang pambata? Bakit?
Yes! Kasi inuunawa ang akdang pambata batay sa salin. Ibig sabihin, may sining din at likot ng imahinasyon ng tagasalin ang mahahalo sa salin. Kailangang i-acknowledge ito: ang sining at talino ng tagasalin na mababakas sa salin.
Maganda rin na tingnan ang background ng tagasalin. Kasi nakakaapekto rin ito sa pagsasalin niya. Ako, halimbawa, mulat ako sa karapatan ng kababaihan. Doon sa ibinigay kong halimbawa tungkol sa pagka “manyak” ni Q... Kaya hindi ko na isinama sa isinasalin ko ang very subtle na pagkamangha ni Q sa mga bahagi ng katawan ng gf ng kanyang bespren kasi hindi naman importante sa buong nobela at palagay ko, mas nakakasama pa ito sa images ng babae na ipino-portray sa panitikan.
5. Kung magkakaroon ng isang samahan para sa mga tagasaling pambata, bukas ka bang maging bahagi nito? Ano-ano ang tingin mong nararapat na unahing proyekto ng mga ganitong uri ng inisyatiba?
Oo!
Kung may mga akdang pambata ang mga national artist for literature natin, iyon ang unahin. Kasi iilan pa lang ang National Artist natin na nagsusulat sa wikang Filipino. Karamihan pa rin sa mga NA for Literature ay nagsulat sa Ingles. Ito ay isang baul ng kayamanan na dapat nating tuklasin at ibahagi sa marami.
Magkaroon ng sarbey tungkol sa pagbibigay ng rates, para Makita natin ang minimum at maximum amount ng kapwa natin tagapagsalin.
Magdaos ng mga seminar, workshop, at events tungkol sa karapatan. Unahin ang karapatan. Overflowing na tayo sa talento, huwag na muna iyan ang unahin.
Maglabas ng best practices.
Maglabas ng guidelines para sa mga publisher. Tungkol ito sa pakikipag-transact with translators ng mga akdang pambata. Kasama sa guidelines ang paglalagay ng pangalan ng translator sa cover at copyright page ng book, and at least one compli copy, etc.
Establish network with other publishing professionals, and govt agencies such as NBDB, KWF, CCP Intertextual Division, NCCA, IPOPHL Copyright Bureau, DepEd, CHED, etc.
Establish ties with ASEAN counterparts para mas dumami pa ang mga akda mula sa mga bansang ito sa wikang Filipino.
6. Sa pangkalahatan, may pangangailangan para sa propesyonalisasyon ng pagsasalin sa bansa, ano ang tingin mong maiaambag ng pagsasaling pambata para sa pagsusulong nito?
Dahil sa particular na pagsasalin na ito, mabibigyang-pokus ang mga pangangailangan sa at ng mga tagapagsalin ng akdang pambata.
Mas magiging sensitive ang mga tagasalin sa particular market na ito: ang mga bata. Mas magiging specific ang pagtugon sa mga pangangailangan nito.
Mapapayaman nito ang mga koleksiyon at library ng mga pagsasalin. Kumbaga, ma-expand ang repertoire, pati pambata ay kasama na.
Makakatulong ito para makapag-forge ng network ng writers ng children’s literature at ng mga tagasalin.
7. Ano pa ang inyong ibang mga obserbasyon at karanasan ukol sa pagsasaling pambata na maaari mong maibahagi?
Bata pa ito, sana ay makatulong ang lahat sa pagsusulong nito. Sana ay bigyan din ito ng puwang sa mga liteary, creative writing and translation conferences, workshops at iba pang venue.
May 18, 2017
Mula sa mambabasang si Sharmaine Baldrez
Pagtapos na pagtapos ko mabasa nang buo ang 'It's raining mens', sabi ko kailangan ko mailabas ang 'feels' ko ukol dito as soon as possible kasi hindi na naman ako nito makakatulog at isa pa, kailangang madaliin dahil baka makalimutan ko yung mga gusto kong sabihin. But I doubt I'll ever forget this feeling.
Also, this one's long. Maybe too much but I hope you'd read this ma'am.
Okay, so nasa NBS kami noon ng kaklase ko para mamili ng gagamitin sa project nang pinauna ko na siya dahil parang magnet na inakit ako ng mga libro sa bukana pa lang. At isa pa, mas trip kong magbasa ng mag-isa dahil nalulunod ako habang ginagawa iyon. Ayokong maistorbo.
Dumeretso ako sa hanay ng Phil Lit. Bumubuklat ng random na pahina sa random na libro. Naghahanap ng pupukaw sa interes ko.
Hanggang sa madako ang tingin ko sa librong may titulo na 'It's A Mens World'. Naintriga ako. Napataas din ang kilay. Marubdob kong isinusulong ang gender equality. Feminist din ako in some ways. At naalala ko rin dito ang libro ni Lualhati Bautista na 'Dekada '70'. Kaya binasa ko. Unang kabanata lang. Natawa ako. "May something," sabi ko. May sequel din ito. Binuklat ko iyong sequel. Hindi ko binasa. More like scan lang. Nang may mahagip ang mata ko. EHEADS. Binuklat ko ulit. Kailangan ko iyong mabasa. Eraserheads ang pinakapaborito kong banda. As in. Ultramega. Kahit na di ko 'to naabutan at wala pa ako sa mundo nang una silang sumikat. Kahit na 2 years old pa lang ako, disbanded na sila. Yung feeling na nakita mo yung keyword na tumutukoy sa idolo mo? Hindi ka mapapakali hanggat hindi mo nalalaman ang nilalaman niyon.
At nang nahanap ko na, binasa ko siyempre. Dalawang bagay matapos kong basahin. Una, nainggit ako kasi hindi ko naabutan yung documentary ng i-witness. Feeling ko, nasayang kalahati ng buhay ko. Pangalawa, natutuwa. Dahil hindi lang pala ako ang nakakaramdam ng ganito. Yung kakaibang dulot ng kanta nila. Nostalgic. Di maipaliwanag at alam ko pong ito ay naiitindihan ninyo.
Pero wala akong pera. Nagmental note ako sa sarili na dapat mabili ko iyon. Tinanong ko rin kay Papa kung saan yung 70s Bistro. At nang magkaroon ng time, pumunta ako doon. Malapit lang naman samin ang Anonas. Pero sa labas lang ako. Di naman ata pwede minor sa loob diba? Tuwang-tuwa ako ewan ko ba. Nalulungkot din at the same time kasi di ko naabutan ang Eheads. Pero tulad ng sinabi mo, hindi sila kukupas at maluluma. Tulad mo, nakatatak na sa puso ko ang kanilang mga awitin, at sila mismo.
Kaya heto rin ako, gusto na ring sumama.
*cue Alapaap*.
Anywaaays, after a month, may nakilala akong friend from the internet. Birthday ko nun at nagbiro ako na gusto kong makatanggap ng libro as a gift. Pero sineryoso niya. Tinanong niya ako kung ano raw gusto ko. Unang pumasok sa isip ko, yung akda niyo po. So ayun, pinadala niya sa bahay ng kapitbahay. (Lol ayoko magbigay ng address ko buti na lang pumayag yung kapitbahay na sila magreceive since lilipat na rin naman sila).
Ayun, laking pasasalamat ko sa kanya dahil nagkaroon ako nito. Estudyante pa lang po kasi ako kaya hindi ko mabili sa sarili ko*sigh*.
Sobrang excited na akong basahin pero hinintay kong magbakasyon. Gusto ko pag binasa ko, walang interruption.
Aaaand, andito na nga po ako sa point na ito kung saan tapos ko na siyang basahin physically. But emotionally? Never.
May pagkaSPG pala ito. Tipong bawal sa 16 pababa. Pero malawak naman ata pang unawa ko kaya ayos lang. Di pa ako nagkakaboypren pero nasaktan ako nang husto sa Rabbit Love at Birhen. Para akong naaliw sa bawat non-fiction mong isinasalaysay. Kung papaanong ang sapin sa paa ay naiugnay sa buhay at lablayp(?), napahalakhak sa Upa, na-touch sa Tanghaling Tapat at Thing to Do, nagising sa Sizzling Sisid, Hikaw at Ako, naloko ng Proposal at naiyak sa Silent Movie at A Love Story.
Nakakatuwa ring isipin na pareho tayong nahuhumaling sa wika at mga salita. Nagkaroon rin ng ideya kung sino si Alvin at gaano kahalaga ang parte ni Poy. Natawa ako dun sa 'maraming salamat po(y)'. Kileg :">
Marami pa akong gustong sabihin. At alam kong di pa rin magiging sapat no matter what. Ang precious lang ng librong ito.
Maraming maraming salamat po dahil isinulat niyo ito. Ibinahagi ang inyong buhay at mga paniniwala na kinapulutan ko ng aral. Feels!! As in feels talaga. I loved it. Sa ngayon, nag iipon ako ng para may pambili ng iba pa ninyong akda.
Salamat po ulit. More power. God bless. Thank you for reading.
Thank you rin sa liham na ito na nakakapag-init ng puso! Salamat, Sharmaine, I hope to meet you in person.
Ang liham na ito ay ipinost sa blog nang may permiso mula kay Sharmaine.
Also, this one's long. Maybe too much but I hope you'd read this ma'am.
Okay, so nasa NBS kami noon ng kaklase ko para mamili ng gagamitin sa project nang pinauna ko na siya dahil parang magnet na inakit ako ng mga libro sa bukana pa lang. At isa pa, mas trip kong magbasa ng mag-isa dahil nalulunod ako habang ginagawa iyon. Ayokong maistorbo.
Dumeretso ako sa hanay ng Phil Lit. Bumubuklat ng random na pahina sa random na libro. Naghahanap ng pupukaw sa interes ko.
Hanggang sa madako ang tingin ko sa librong may titulo na 'It's A Mens World'. Naintriga ako. Napataas din ang kilay. Marubdob kong isinusulong ang gender equality. Feminist din ako in some ways. At naalala ko rin dito ang libro ni Lualhati Bautista na 'Dekada '70'. Kaya binasa ko. Unang kabanata lang. Natawa ako. "May something," sabi ko. May sequel din ito. Binuklat ko iyong sequel. Hindi ko binasa. More like scan lang. Nang may mahagip ang mata ko. EHEADS. Binuklat ko ulit. Kailangan ko iyong mabasa. Eraserheads ang pinakapaborito kong banda. As in. Ultramega. Kahit na di ko 'to naabutan at wala pa ako sa mundo nang una silang sumikat. Kahit na 2 years old pa lang ako, disbanded na sila. Yung feeling na nakita mo yung keyword na tumutukoy sa idolo mo? Hindi ka mapapakali hanggat hindi mo nalalaman ang nilalaman niyon.
At nang nahanap ko na, binasa ko siyempre. Dalawang bagay matapos kong basahin. Una, nainggit ako kasi hindi ko naabutan yung documentary ng i-witness. Feeling ko, nasayang kalahati ng buhay ko. Pangalawa, natutuwa. Dahil hindi lang pala ako ang nakakaramdam ng ganito. Yung kakaibang dulot ng kanta nila. Nostalgic. Di maipaliwanag at alam ko pong ito ay naiitindihan ninyo.
Pero wala akong pera. Nagmental note ako sa sarili na dapat mabili ko iyon. Tinanong ko rin kay Papa kung saan yung 70s Bistro. At nang magkaroon ng time, pumunta ako doon. Malapit lang naman samin ang Anonas. Pero sa labas lang ako. Di naman ata pwede minor sa loob diba? Tuwang-tuwa ako ewan ko ba. Nalulungkot din at the same time kasi di ko naabutan ang Eheads. Pero tulad ng sinabi mo, hindi sila kukupas at maluluma. Tulad mo, nakatatak na sa puso ko ang kanilang mga awitin, at sila mismo.
Kaya heto rin ako, gusto na ring sumama.
*cue Alapaap*.
Anywaaays, after a month, may nakilala akong friend from the internet. Birthday ko nun at nagbiro ako na gusto kong makatanggap ng libro as a gift. Pero sineryoso niya. Tinanong niya ako kung ano raw gusto ko. Unang pumasok sa isip ko, yung akda niyo po. So ayun, pinadala niya sa bahay ng kapitbahay. (Lol ayoko magbigay ng address ko buti na lang pumayag yung kapitbahay na sila magreceive since lilipat na rin naman sila).
Ayun, laking pasasalamat ko sa kanya dahil nagkaroon ako nito. Estudyante pa lang po kasi ako kaya hindi ko mabili sa sarili ko*sigh*.
Sobrang excited na akong basahin pero hinintay kong magbakasyon. Gusto ko pag binasa ko, walang interruption.
Aaaand, andito na nga po ako sa point na ito kung saan tapos ko na siyang basahin physically. But emotionally? Never.
May pagkaSPG pala ito. Tipong bawal sa 16 pababa. Pero malawak naman ata pang unawa ko kaya ayos lang. Di pa ako nagkakaboypren pero nasaktan ako nang husto sa Rabbit Love at Birhen. Para akong naaliw sa bawat non-fiction mong isinasalaysay. Kung papaanong ang sapin sa paa ay naiugnay sa buhay at lablayp(?), napahalakhak sa Upa, na-touch sa Tanghaling Tapat at Thing to Do, nagising sa Sizzling Sisid, Hikaw at Ako, naloko ng Proposal at naiyak sa Silent Movie at A Love Story.
Nakakatuwa ring isipin na pareho tayong nahuhumaling sa wika at mga salita. Nagkaroon rin ng ideya kung sino si Alvin at gaano kahalaga ang parte ni Poy. Natawa ako dun sa 'maraming salamat po(y)'. Kileg :">
Marami pa akong gustong sabihin. At alam kong di pa rin magiging sapat no matter what. Ang precious lang ng librong ito.
Maraming maraming salamat po dahil isinulat niyo ito. Ibinahagi ang inyong buhay at mga paniniwala na kinapulutan ko ng aral. Feels!! As in feels talaga. I loved it. Sa ngayon, nag iipon ako ng para may pambili ng iba pa ninyong akda.
Salamat po ulit. More power. God bless. Thank you for reading.
Thank you rin sa liham na ito na nakakapag-init ng puso! Salamat, Sharmaine, I hope to meet you in person.
Ang liham na ito ay ipinost sa blog nang may permiso mula kay Sharmaine.
March 3, 2017
Performatura 2017: Performance Literature Festival-Mar1-Apr2 @ CCP and Liwasang Balagtas, Pandacan
PERFORMATURA 2017: PERFORMANCE LITERATURE FESTIVAL
Tema: Sa loob at labas ng bayan kong sawi
mula sa Florante at Laura ni Balagtas
HANDOG NG:
Cultural Center of the Philippines
PETSA/ORAS/LUGAR:
31 Marso- 2 Abril 2017 | 9:00 AM hanggang 9:00 PM
Sari-saring venue sa CCP
31 Marso- 1 Abril 2017 | 4:00 PM hanggang 7:00 PM
2 Abril 2017 | 7:00 AM hanggang 11:00 AM at 4:00 PM hanggang 6:00 PM
Liwasang Balagtas, Pandacan, Maynila
DESKRIPSIYON:
Sa Performatura 2017: Performance Literature Festival, bibigyan natin ng pagkilala ang buhay at akda ni Balagtas. Ipagdiriwang din natin ang diwa ng kanyang mga obra na mababakas sa panitikan at mga tradisyon ng ating bayan hanggang sa kasalukuyan. Sa Performatura 2017, magsasama-sama ang mga alagad ng sining sa mainstream at popular na kultura, at sa malikhaing mga komunidad sa buong Pilipinas.
Layunin ng Perfomatura na maging entablado para lumikha ang ugnayan ng mga alagad ng sining at tagapagtanghal at ang masang Filipino.
Wala nang mas mahalaga sa pagbibigay ng inspirasyon sa madla at ang patnubayan sila sa paniniwalang ang sining, lalong lalo na ang panitikan, ay para sa lahat. Saklaw ng Performatura 207 ang sari-saring tradisyon at anyong sining na sumasalamin sa sari-sari din nating paraan ng pamumuhay.
Performatura sa CCP
Ang tatlong araw ng festival sa CCP ay binubuo ng
Mga Pagtatanghal
· Heber Bartolome
· Abra
· Juan Miguel Severo
· Binibining Beats ng Zamboanga
· Kontra-Gapi
· Sanghabi
· Teatro Balagtas
· Jean Ariane Flores ng Laguna
· Anino Shadowplay
Spoken Word
· Words Anonymous
· Ampalaya Monologues by Theather for Alternative Platforms
· Bukambibig
· GUMIL ng Ilocos Region
· NAGMAC ng Cagayan de Oro
· The Batutes
· LIRA
· The Makatas
· Voltes Vim
· Happy Mondays
· KM64
· Baguio Writers Guild
· Dumay Solinggay ng Baguio
· White Wall
· Alab Volunteer Group
Pambansang Alagad ng Sining para sa Panitikan at mga Gawad CCP Awardee
· Virgilio S. Almario
· F. Sionil Jose
· Nora Aunor
· Ricky Lee
· Leoncio Deriada
Pagtatanghal ng Panitikang Oral
· Rajji performers ng Batanes
· Balitaw performers ng Cebu
· T'boli chanters ng South Cotabato
Pelikula
· Ang Kababaihan ng Malolos, directed by Sari Dalena and Kiri Dalena
· Komikero Chronicles, produced by Sari Dalena
· Tribu, directed by Jim Libiran
Performance Art
· Tupada Action and Media Arts (TAMA)
· Nerisa Guevarra
Natatanging Event
· Opening of the National Artist for Visual Arts Cesar Legaspi
Birth Centennial Exhibit
· Akdang Buhay Video Launching
· Franciscosplay Contest
· Pag-aalay ng Bulaklak kay Balagtas
· Lakbay-Kamalaysayan sa Pandacan
· NBDB Book Fair
Reading Sessions
· Kids from Dagdag Dunong Reading Center
· Pinoy Reads Pinoy Books Book Club
· Students of Philippine National School for the Blind
· Women’s Playwright International
· Pinoy Storytellers Group
· MAFIA
Lecture-Demo
· Poetry is Our Second Language
· Bukanegan mula sa Ilocos Region
· Sarsuwelang Sangang Nabali mula sa Cebu
Para sa kumpletong schedule, magpunta sa www.perfomatura.com.
Performatura sa Pandacan
Pagtatanghal
· Teatro Balagtas
Spoken Word
· KWF Mga Makata ng Taon
LIRA
Pambansang Alagad ng Sining para sa Panitikan
· Bienvenido Lumbera
Natatanging Event
· Pag-aalay ng Bulaklak kay Balagtas
· Lakbay-Kamalaysayan sa Pandacan
Para sa kumpletong schedule, magpunta sa www.perfomatura.com.
IMPORMASYON SA TICKET:
Para sa mga venue sa CCP:
Mag-donate lamang ng isang libro (kahit na anong libro). Ang isang libro ay katumbas ng one day entry pass.
Para sa Liwasang Balagtas, Pandacan, Maynila
Walang tiket na kailangang bilhin. Libre at bukas sa publiko.
ONLINE REGISTRATION:
Daig ng maagap ang masipag. Magpalista at mag-pre-register sa segments na gusto ninyong puntahan. Gawin ito sa pamamagitan ng www.performatura.com, at pagkatapos ay i-print ang e-ticket. Ibigay ito sa registration staff ng festival sa araw ng inyong pagpunta. Puwedeng mag-pre-register online hanggang 20 Marso 2017, alas-singko ng hapon.
Para magpalista nang maaga, magpunta sa www.perfomatura.com.
Tema: Sa loob at labas ng bayan kong sawi
mula sa Florante at Laura ni Balagtas
HANDOG NG:
Cultural Center of the Philippines
PETSA/ORAS/LUGAR:
31 Marso- 2 Abril 2017 | 9:00 AM hanggang 9:00 PM
Sari-saring venue sa CCP
31 Marso- 1 Abril 2017 | 4:00 PM hanggang 7:00 PM
2 Abril 2017 | 7:00 AM hanggang 11:00 AM at 4:00 PM hanggang 6:00 PM
Liwasang Balagtas, Pandacan, Maynila
DESKRIPSIYON:
Sa Performatura 2017: Performance Literature Festival, bibigyan natin ng pagkilala ang buhay at akda ni Balagtas. Ipagdiriwang din natin ang diwa ng kanyang mga obra na mababakas sa panitikan at mga tradisyon ng ating bayan hanggang sa kasalukuyan. Sa Performatura 2017, magsasama-sama ang mga alagad ng sining sa mainstream at popular na kultura, at sa malikhaing mga komunidad sa buong Pilipinas.
Layunin ng Perfomatura na maging entablado para lumikha ang ugnayan ng mga alagad ng sining at tagapagtanghal at ang masang Filipino.
Wala nang mas mahalaga sa pagbibigay ng inspirasyon sa madla at ang patnubayan sila sa paniniwalang ang sining, lalong lalo na ang panitikan, ay para sa lahat. Saklaw ng Performatura 207 ang sari-saring tradisyon at anyong sining na sumasalamin sa sari-sari din nating paraan ng pamumuhay.
Performatura sa CCP
Ang tatlong araw ng festival sa CCP ay binubuo ng
Mga Pagtatanghal
· Heber Bartolome
· Abra
· Juan Miguel Severo
· Binibining Beats ng Zamboanga
· Kontra-Gapi
· Sanghabi
· Teatro Balagtas
· Jean Ariane Flores ng Laguna
· Anino Shadowplay
Spoken Word
· Words Anonymous
· Ampalaya Monologues by Theather for Alternative Platforms
· Bukambibig
· GUMIL ng Ilocos Region
· NAGMAC ng Cagayan de Oro
· The Batutes
· LIRA
· The Makatas
· Voltes Vim
· Happy Mondays
· KM64
· Baguio Writers Guild
· Dumay Solinggay ng Baguio
· White Wall
· Alab Volunteer Group
Pambansang Alagad ng Sining para sa Panitikan at mga Gawad CCP Awardee
· Virgilio S. Almario
· F. Sionil Jose
· Nora Aunor
· Ricky Lee
· Leoncio Deriada
Pagtatanghal ng Panitikang Oral
· Rajji performers ng Batanes
· Balitaw performers ng Cebu
· T'boli chanters ng South Cotabato
Pelikula
· Ang Kababaihan ng Malolos, directed by Sari Dalena and Kiri Dalena
· Komikero Chronicles, produced by Sari Dalena
· Tribu, directed by Jim Libiran
Performance Art
· Tupada Action and Media Arts (TAMA)
· Nerisa Guevarra
Natatanging Event
· Opening of the National Artist for Visual Arts Cesar Legaspi
Birth Centennial Exhibit
· Akdang Buhay Video Launching
· Franciscosplay Contest
· Pag-aalay ng Bulaklak kay Balagtas
· Lakbay-Kamalaysayan sa Pandacan
· NBDB Book Fair
Reading Sessions
· Kids from Dagdag Dunong Reading Center
· Pinoy Reads Pinoy Books Book Club
· Students of Philippine National School for the Blind
· Women’s Playwright International
· Pinoy Storytellers Group
· MAFIA
Lecture-Demo
· Poetry is Our Second Language
· Bukanegan mula sa Ilocos Region
· Sarsuwelang Sangang Nabali mula sa Cebu
Para sa kumpletong schedule, magpunta sa www.perfomatura.com.
Performatura sa Pandacan
Pagtatanghal
· Teatro Balagtas
Spoken Word
· KWF Mga Makata ng Taon
LIRA
Pambansang Alagad ng Sining para sa Panitikan
· Bienvenido Lumbera
Natatanging Event
· Pag-aalay ng Bulaklak kay Balagtas
· Lakbay-Kamalaysayan sa Pandacan
Para sa kumpletong schedule, magpunta sa www.perfomatura.com.
IMPORMASYON SA TICKET:
Para sa mga venue sa CCP:
Mag-donate lamang ng isang libro (kahit na anong libro). Ang isang libro ay katumbas ng one day entry pass.
Para sa Liwasang Balagtas, Pandacan, Maynila
Walang tiket na kailangang bilhin. Libre at bukas sa publiko.
ONLINE REGISTRATION:
Daig ng maagap ang masipag. Magpalista at mag-pre-register sa segments na gusto ninyong puntahan. Gawin ito sa pamamagitan ng www.performatura.com, at pagkatapos ay i-print ang e-ticket. Ibigay ito sa registration staff ng festival sa araw ng inyong pagpunta. Puwedeng mag-pre-register online hanggang 20 Marso 2017, alas-singko ng hapon.
Para magpalista nang maaga, magpunta sa www.perfomatura.com.
January 27, 2017
Unexplored Regions (Essay on Literature from Philippine Regions)
by Beverly W. Siy and Ronald V. Verzo II
And you think you know your country very well. Like the contour of your body, as you stand naked in front of a mirror, you think you know its every line and shape, its very feel. But there are still things you’ve got to explore.
Travel they say brings you to experience the country and its people. But, seriously, not everything is experienced by just being there physically. Reading reaches minds of people you have yet to meet.
That’s why I want more books from the regions. Books that will speak to me of what is happening in that part of the country. There’s a big difference when locals write from their own points of view; we get to view things from their own lenses, we hear their stories straight from their own lips, their own minds.
The Philippine government leads the way to help the regions produce books. The National Commission for Culture and the Arts (NCCA) and Komisyon sa Wikang Filipino (KWF) or the Commission on the Filipino Language launched the Books of the Nation program which has released publications such as:
Bayung Sunis (Bagong Tinig) Poesias nang Zoilo Hilario (2015), a book of poetry and a short play by the Kapampangan writer Hilario, with translations into Filipino and edited by Dr. Lucena Samson, it tackles romantic love and love for the country;
An Satuyang Kakanon sa Aroaldaw: Mga RawitDawit sa Manlainlain na Bikol at Salin sa Filipino (2015), a poetry book in Bicol with Filipino translations by Kristian Sendon Cordero;
Dandaniw Ilokano 1621-2014 (2015), a poetry book by writers from the Northern Philippines, edited by Dr. Junley Lazaga;
and, Pagdakep sa Ilahas (2015), a collection of new works in Kinaray-a, a Visayan language, edited by John Iremil Teodoro.
Released solely by the NCCA in 2014 is Pinatubo at Iba pang Tula, a poetry book in Bicol and Filipino by Loreta Tariman, which adds to Bicol’s healthy production of literature.
Publications from the regions also serve as solution to a problem. My friend Lourdes Zorilla-Hinampas, who happens to be the Officer-in-Charge of the Sangay ng Literatura at Araling Kultural of the KWF shared that, “It was very challenging for teachers under Mother Tongue-Based-Multilingual Education (MTB-MLE) to teach language and literature from their own regions. There was a lack of source materials.” Lourdes said it also didn’t help that most teachers did not know their own region’s literature very well because literary books mainly came from the National Capital Region (NCR) and were written in Filipino and English. To address these problems, KWF organized seminars to educate teachers and help them appreciate literary works from their own region and other regions, as well.
NCCA aims to produce publications through its project Kuwentong Supling. The seminar component of Kuwentong Supling was held in August 13-14, 2016 in various venues all over the country. The seminars emphasized increased inclusion of local heritage in lesson content in subject areas that are deemed appropriate and taught the development of lesson and localized materials for MTB-MLE subjects in seven major languages: Iloko, Kapampangan, Pangasinan, Bikol, Waray, Tagalog and Ilonggo.
In the last quarter of 2016, the Cultural Center of the Philippines released the 39th issue of its literary journal Ani. It boasted of works written in Ilokano, Akeanon, Bikol, Bikol-Naga, Chavacano, and Kinaray-a with translations in either Filipino or in English.
The Department of Social Welfare and Development (DSWD) organized Workshop on the Formulation of Sama-Bajau Story Books in Antipolo City last May 2016. The participants were Sama-Bajau youth and parents from Cabanatuan, Manila, Taguig and Paranaque. They were joined by social workers, community organizers and day care/activity center workers from the said cities. With Balangay Productions, a Manila-based multi-media production company, the participants were able to produce 39 manuscripts of storybooks designed for Sama-Bajau children.
One of the best outputs from the workshop tackles the story of three pearl divers who, upon realizing the damage caused by environmental problems in the production of pearls, planted mussah (mollusks) on the seabed with the hope that they’ll be able to breed more pearls. The story highlights the diving skills of Sama-Bajau children who, even at the tender age of three, can already dive to a depth of ten feet.
Another remarkable story is about a batong buhay, a white stone that has long been believed to possess life. A Sama-Bajau woman brought a stone from the beaches of Zamboanga to her new found home in the streets of another town. The stone brings her memories of a home faraway. But she finds serenity to see the stone as a decoration in the small flower garden that borders her home. The story mirrors the feelings of the Sama-Bajaus on migration and their displacement from the seascape of Zamboanga which they long so dear.
According to Elma Solis-Salamat of DSWD’s Social Technology Bureau, there are plans to publish at least four of the storybooks through DSWD as part of Sama-Bajau Localized Intervention and Learning Approach for Holistic Improvement (SALINLAHI). It is a community-based project that shall pilot-test Culture-based approach Early Childhood Care and Development as a social welfare and development model of intervention for implementation in Sama-Bajau Activity Centers located at Region III and the NCR.
There are also non-government efforts responsive to the need to publish printed and digital books from the regions.
Ateneo de Manila University Press released Susumaton Oral Narratives of Leyte (2016) edited by Visayan writer Merlie M. Alunan. It features stories about mystery and magical places, strange and magical people like aswang, higante, engkanto, and mysterious and magical events such as a perilous wood-gathering adventure, and a mother's strange horrifying death. Highlighted are legends, war memories, gossip and cautionary tales, and scatological tales such as a parrot who pretended to be Christ.
In 2014, the University of the Philippines (UP) Press launched the first book of the series, “Tikum Kadlum” (Enchanted Hunting Dog) in Iloilo City. The oral literature of indigenous peoples also known as Panay Bukidnon from the mountains of the four Provinces of Panay—Antique, Aklan, Capiz, and Iloilo—were recorded by anthropologist Dr. Alicia T. Magos. Gawad ng Manlilikha ng Bayan awardee for Epic Literature in 2000 Mr. Federico Caballero is one of the primary sources. In its foreword, Magos emphasized that the book that took 20 years to make “is a work of legacy which shows that the wisdom and gifting of God is distributed equally to all men in all places regardless of race and status in life.”
New Day Publisher launched Dr. Ma. Cecilia Locsin-Nava’s English translation of Shri-Bishaya (2015), a historical novel by Ramon Muzones. He used the novel to comment on the state of the nation during Marcos regime. The book is also available at www.vibebookstore.com, the digital bookstore of Vibal Group of Companies.
Museo Sang Bata sa Negros launched a series of bookmaking workshops for teachers in Bacolod City, Sagay City and the municipality of Manapla. It has produced mock ups of more than a hundred storybooks for the children of Negros Occidental.
Since 2013, Almayrah Tiburon, a professor and creative writer from Mindanao State University Marawi Campus, has been independently releasing her works about Meranaw people and culture. Her books, Terminal 1 and Terminal 2, are compilation of horror stories available in print and digital forms. According to Miss Tiburon, Meranaw writers like her are very eager to respond to the needs of MTB-MLE. She digs from her own pocket for the printing expenses. It is her way of introducing her works and increasing her chances to be included in various textbooks. She prays that her works reflect the value Meranaw people give to their arts and culture.
Imagine an active book production from local communities in different regions of the country. Look at that naked body you think you know so well, your country, now you realize there are more ways to explore those curves, through ways you haven’t touched before. Imagine those minds you have yet to read.
KWF is the official regulating body of the Filipino language and the official government institution tasked with developing, preserving, and promoting various local Philippine languages.
NCCA is the overall policy making body, coordinating, and grants giving agency for the preservation, development and promotion of Philippine arts and culture.
January 11, 2017
things to consider when you are giving a price or quotation for a writing job
1. iyo ba ang byline? if yes, tama lang ang price. kung hindi, as in ghost writer ka, taasan mo. kasi someone is getting the credit for your words.
2. gaano kahaba ang isusulat? pinakamababa na ang piso per word kung prosa. Kung tula, siguro mas ok kung per line o taludtod ang pagbibigay mo ng presyo. lugi ka kasi kung per word dahil paikliin ang labanan sa tula. ibang animal ang tula, kung di ka makata, wag tumanggap ng pagsusulat ng tula, utang na loob.
3. gaano karami ang kailangang i-research? mag-charge ko ng per hour o per day bukod sa piso per word na output. puwede mo ring ipasok sa price o quotation mo ang pamasahe papunta at pauwi sa kung saan ka magri-research, pagkain mo at entrance fee kung may entrance fee ang lugar ng pagsasaliksikan mo.
4. kailangan bang mag-interview ng tao? tingnan ang sinabi ko sa #3 ng list na ito.
5. malalagay ba sa panganib ang buhay mo dahil sa written output mo? if yes, please charge higher than usual, pls lang. i know a friend who had to go to a war torn area in mindanao just to write an article. isa sa mga naitanong niya sa sarili, may insurance na ba ako? hahaha yes kailangan i-consider iyan sa pricing/quotation kasi buhay mo ang posibleng kapalit ng pinatatrabaho sa iyo. kung hindi buhay, posibleng bahagi ng katawan!
6. rush ba iyan? if yes, times three ng usual price. kasi mape-pressure ka, kawawa brain cells mo. magpupuyat ka, 100% sure ako diyan. at higit sa lahat, ipa-prioritize mo siya kaysa sa ibang bagay na mas importante para sa iyo. example niyan, family.
7. saan ka magsusulat? sa facility nila? meaning, pahihiramin ka ng computer o laptop? that's good! kasi kuryente nila iyon, sila ang magbabayad. facility nila iyon, sila ang maaabala, gamit nila ang maluluma, hindi ang sa iyo. kung sagot mo ang place of writing, mag-charge ka ng kuryente at use of computer o laptop. kasi hello, ginagamit mo ang dalawang iyan for the client samantalang hindi mo naman binili iyan para lang sa kanila.
8. ilang revision ang puwede nilang ipagawa sa iyo? dapat may limit. typical na ang up to 2 revisions. kung sosobra diyan, mag-charge ng fee para sa bawat dagdag na revision. may komiks writing gig ako that took forever! my gad, ilang revisions, as in. noong una, ang taas ng fee pero sa dami ng pagpapa-revision nila, feeling ko, lugi na ako.
9. nature ng client-kung for charity naman iyan, you might want to give discount. pero pls, wag ka naman sanang pumayag na libre lang. posible kasing magamit ang pangalan mo when the client is dealing with other writers na. sasabihin nila, si ano nga, e, libre lang. eto lang ang isipin mo, lahat ng bagay, babayaran nila for that project, example, paper clip, kuryente, etc. so bakit sa iyo, libre lang? wag papayag!
10. use of copyrighted materials of others- kung gagamit ka ng copyrighted materials ng iba, baka may kailangan kang bayaran so better kung i-charge mo ito sa client, dahil baka wala nang matira sa iyong fee kung ipambabayad mo lang ito sa copyright owners.
11. payment- may down payment ba? dapat meron! para mai-prioritize mo sila! may tax ba? if yes, ilang percent? cash ba? saan pipik upin? baka sa malayong lupain so i-consider ang pamasahe papunta at pabalik, pati na ang time na mauubos to do that. tseke ba? if yes, for deposit ba o encashment? if for deposit, may bangko ka ba? hahaha! joke lang. three days clearing yan, so kailangan i consider mo iyon, deadline of their payment, plus 3 days. kung encashment ng tseke, saan ba ang bangko nila, baka sa madagascar pa, patay tayo diyan. i-consider ang pamasahe papunta at pabalik, pati na ang time na mauubos to do that.
2. gaano kahaba ang isusulat? pinakamababa na ang piso per word kung prosa. Kung tula, siguro mas ok kung per line o taludtod ang pagbibigay mo ng presyo. lugi ka kasi kung per word dahil paikliin ang labanan sa tula. ibang animal ang tula, kung di ka makata, wag tumanggap ng pagsusulat ng tula, utang na loob.
3. gaano karami ang kailangang i-research? mag-charge ko ng per hour o per day bukod sa piso per word na output. puwede mo ring ipasok sa price o quotation mo ang pamasahe papunta at pauwi sa kung saan ka magri-research, pagkain mo at entrance fee kung may entrance fee ang lugar ng pagsasaliksikan mo.
4. kailangan bang mag-interview ng tao? tingnan ang sinabi ko sa #3 ng list na ito.
5. malalagay ba sa panganib ang buhay mo dahil sa written output mo? if yes, please charge higher than usual, pls lang. i know a friend who had to go to a war torn area in mindanao just to write an article. isa sa mga naitanong niya sa sarili, may insurance na ba ako? hahaha yes kailangan i-consider iyan sa pricing/quotation kasi buhay mo ang posibleng kapalit ng pinatatrabaho sa iyo. kung hindi buhay, posibleng bahagi ng katawan!
6. rush ba iyan? if yes, times three ng usual price. kasi mape-pressure ka, kawawa brain cells mo. magpupuyat ka, 100% sure ako diyan. at higit sa lahat, ipa-prioritize mo siya kaysa sa ibang bagay na mas importante para sa iyo. example niyan, family.
7. saan ka magsusulat? sa facility nila? meaning, pahihiramin ka ng computer o laptop? that's good! kasi kuryente nila iyon, sila ang magbabayad. facility nila iyon, sila ang maaabala, gamit nila ang maluluma, hindi ang sa iyo. kung sagot mo ang place of writing, mag-charge ka ng kuryente at use of computer o laptop. kasi hello, ginagamit mo ang dalawang iyan for the client samantalang hindi mo naman binili iyan para lang sa kanila.
8. ilang revision ang puwede nilang ipagawa sa iyo? dapat may limit. typical na ang up to 2 revisions. kung sosobra diyan, mag-charge ng fee para sa bawat dagdag na revision. may komiks writing gig ako that took forever! my gad, ilang revisions, as in. noong una, ang taas ng fee pero sa dami ng pagpapa-revision nila, feeling ko, lugi na ako.
9. nature ng client-kung for charity naman iyan, you might want to give discount. pero pls, wag ka naman sanang pumayag na libre lang. posible kasing magamit ang pangalan mo when the client is dealing with other writers na. sasabihin nila, si ano nga, e, libre lang. eto lang ang isipin mo, lahat ng bagay, babayaran nila for that project, example, paper clip, kuryente, etc. so bakit sa iyo, libre lang? wag papayag!
10. use of copyrighted materials of others- kung gagamit ka ng copyrighted materials ng iba, baka may kailangan kang bayaran so better kung i-charge mo ito sa client, dahil baka wala nang matira sa iyong fee kung ipambabayad mo lang ito sa copyright owners.
11. payment- may down payment ba? dapat meron! para mai-prioritize mo sila! may tax ba? if yes, ilang percent? cash ba? saan pipik upin? baka sa malayong lupain so i-consider ang pamasahe papunta at pabalik, pati na ang time na mauubos to do that. tseke ba? if yes, for deposit ba o encashment? if for deposit, may bangko ka ba? hahaha! joke lang. three days clearing yan, so kailangan i consider mo iyon, deadline of their payment, plus 3 days. kung encashment ng tseke, saan ba ang bangko nila, baka sa madagascar pa, patay tayo diyan. i-consider ang pamasahe papunta at pabalik, pati na ang time na mauubos to do that.
things to consider when you are giving a price or quotation for a writing gig
1. iyo ba ang byline? if yes, tama lang ang price. kung hindi, as in ghost writer ka, taasan mo. kasi someone is getting the credit for your words.
2. gaano kahaba ang isusulat? pinakamababa na ang piso per word kung prosa. Kung tula, siguro mas ok kung per line o taludtod ang pagbibigay mo ng presyo. lugi ka kasi kung per word dahil paikliin ang labanan sa tula. ibang animal ang tula, kung di ka makata, wag tumanggap ng pagsusulat ng tula, utang na loob.
3. gaano karami ang kailangang i-research? mag-charge ko ng per hour o per day bukod sa piso per word na output. puwede mo ring ipasok sa price o quotation mo ang pamasahe papunta at pauwi sa kung saan ka magri-research, pagkain mo at entrance fee kung may entrance fee ang lugar ng pagsasaliksikan mo.
4. kailangan bang mag-interview ng tao? tingnan ang sinabi ko sa #3 ng list na ito.
5. malalagay ba sa panganib ang buhay mo dahil sa written output mo? if yes, please charge higher than usual, pls lang. i know a friend who had to go to a war torn area in mindanao just to write an article. isa sa mga naitanong niya sa sarili, may insurance na ba ako? hahaha yes kailangan i-consider iyan sa pricing/quotation kasi buhay mo ang posibleng kapalit ng pinatatrabaho sa iyo. kung hindi buhay, posibleng bahagi ng katawan!
6. rush ba iyan? if yes, times three ng usual price. kasi mape-pressure ka, kawawa brain cells mo. magpupuyat ka, 100% sure ako diyan. at higit sa lahat, ipa-prioritize mo siya kaysa sa ibang bagay na mas importante para sa iyo. example niyan, family.
7. saan ka magsusulat? sa facility nila? meaning, pahihiramin ka ng computer o laptop? that's good! kasi kuryente nila iyon, sila ang magbabayad. facility nila iyon, sila ang maaabala, gamit nila ang maluluma, hindi ang sa iyo. kung sagot mo ang place of writing, mag-charge ka ng kuryente at use of computer o laptop. kasi hello, ginagamit mo ang dalawang iyan for the client samantalang hindi mo naman binili iyan para lang sa kanila.
8. ilang revision ang puwede nilang ipagawa sa iyo? dapat may limit. typical na ang up to 2 revisions. kung sosobra diyan, mag-charge ng fee para sa bawat dagdag na revision. may komiks writing gig ako that took forever! my gad, ilang revisions, as in. noong una, ang taas ng fee pero sa dami ng pagpapa-revision nila, feeling ko, lugi na ako.
9. nature ng client-kung for charity naman iyan, you might want to give discount. pero pls, wag ka naman sanang pumayag na libre lang. posible kasing magamit ang pangalan mo when the client is dealing with other writers na. sasabihin nila, si ano nga, e, libre lang. eto lang ang isipin mo, lahat ng bagay, babayaran nila for that project, example, paper clip, kuryente, etc. so bakit sa iyo, libre lang? wag papayag!
10. use of copyrighted materials of others- kung gagamit ka ng copyrighted materials ng iba, baka may kailangan kang bayaran so better kung i-charge mo ito sa client, dahil baka wala nang matira sa iyong fee kung ipambabayad mo lang ito sa copyright owners.
11. payment- may down payment ba? dapat meron! para mai-prioritize mo sila! may tax ba? if yes, ilang percent? cash ba? saan pipik upin? baka sa malayong lupain so i-consider ang pamasahe papunta at pabalik, pati na ang time na mauubos to do that. tseke ba? if yes, for deposit ba o encashment? if for deposit, may bangko ka ba? hahaha! joke lang. three days clearing yan, so kailangan i consider mo iyon, deadline of their payment, plus 3 days. kung encashment ng tseke, saan ba ang bangko nila, baka sa madagascar pa, patay tayo diyan. i-consider ang pamasahe papunta at pabalik, pati na ang time na mauubos to do that.
2. gaano kahaba ang isusulat? pinakamababa na ang piso per word kung prosa. Kung tula, siguro mas ok kung per line o taludtod ang pagbibigay mo ng presyo. lugi ka kasi kung per word dahil paikliin ang labanan sa tula. ibang animal ang tula, kung di ka makata, wag tumanggap ng pagsusulat ng tula, utang na loob.
3. gaano karami ang kailangang i-research? mag-charge ko ng per hour o per day bukod sa piso per word na output. puwede mo ring ipasok sa price o quotation mo ang pamasahe papunta at pauwi sa kung saan ka magri-research, pagkain mo at entrance fee kung may entrance fee ang lugar ng pagsasaliksikan mo.
4. kailangan bang mag-interview ng tao? tingnan ang sinabi ko sa #3 ng list na ito.
5. malalagay ba sa panganib ang buhay mo dahil sa written output mo? if yes, please charge higher than usual, pls lang. i know a friend who had to go to a war torn area in mindanao just to write an article. isa sa mga naitanong niya sa sarili, may insurance na ba ako? hahaha yes kailangan i-consider iyan sa pricing/quotation kasi buhay mo ang posibleng kapalit ng pinatatrabaho sa iyo. kung hindi buhay, posibleng bahagi ng katawan!
6. rush ba iyan? if yes, times three ng usual price. kasi mape-pressure ka, kawawa brain cells mo. magpupuyat ka, 100% sure ako diyan. at higit sa lahat, ipa-prioritize mo siya kaysa sa ibang bagay na mas importante para sa iyo. example niyan, family.
7. saan ka magsusulat? sa facility nila? meaning, pahihiramin ka ng computer o laptop? that's good! kasi kuryente nila iyon, sila ang magbabayad. facility nila iyon, sila ang maaabala, gamit nila ang maluluma, hindi ang sa iyo. kung sagot mo ang place of writing, mag-charge ka ng kuryente at use of computer o laptop. kasi hello, ginagamit mo ang dalawang iyan for the client samantalang hindi mo naman binili iyan para lang sa kanila.
8. ilang revision ang puwede nilang ipagawa sa iyo? dapat may limit. typical na ang up to 2 revisions. kung sosobra diyan, mag-charge ng fee para sa bawat dagdag na revision. may komiks writing gig ako that took forever! my gad, ilang revisions, as in. noong una, ang taas ng fee pero sa dami ng pagpapa-revision nila, feeling ko, lugi na ako.
9. nature ng client-kung for charity naman iyan, you might want to give discount. pero pls, wag ka naman sanang pumayag na libre lang. posible kasing magamit ang pangalan mo when the client is dealing with other writers na. sasabihin nila, si ano nga, e, libre lang. eto lang ang isipin mo, lahat ng bagay, babayaran nila for that project, example, paper clip, kuryente, etc. so bakit sa iyo, libre lang? wag papayag!
10. use of copyrighted materials of others- kung gagamit ka ng copyrighted materials ng iba, baka may kailangan kang bayaran so better kung i-charge mo ito sa client, dahil baka wala nang matira sa iyong fee kung ipambabayad mo lang ito sa copyright owners.
11. payment- may down payment ba? dapat meron! para mai-prioritize mo sila! may tax ba? if yes, ilang percent? cash ba? saan pipik upin? baka sa malayong lupain so i-consider ang pamasahe papunta at pabalik, pati na ang time na mauubos to do that. tseke ba? if yes, for deposit ba o encashment? if for deposit, may bangko ka ba? hahaha! joke lang. three days clearing yan, so kailangan i consider mo iyon, deadline of their payment, plus 3 days. kung encashment ng tseke, saan ba ang bangko nila, baka sa madagascar pa, patay tayo diyan. i-consider ang pamasahe papunta at pabalik, pati na ang time na mauubos to do that.
Magagandang pangalan ng mga manunulat na Filipino
Ito 'yong tipo ng mga pangalan na pangmanunulat talaga. Tadhana nila na mailimbag ang kanilang mga pangalan sa cover at spine ng books, sa table of contents, sa ilalim ng pamagat ng mga akda. How I wish ganito rin ang naging pangalan ko.
Cristina Pantoja-Hidalgo- Manunulat sa Ingles, essayist, CNF writer pioneer sa Pinas
Temistokles Adlawan-cebuano writer, ang gusto ko sa kanya, parang sumusundot ang bawat pantig ng first name niya. at saka ang sarap namnamin. ang apelyido naman ay adlaw ang root word which means araw sa wikang Filipino
Adonis Durado- poet sa Cebuano, sa Greek mythology, adonis ang pangalan ng diyos ng beauty at desire, ang lupet no? at ang dorado naman sa espanyol ay ginintuan ang kahulugan. durado, dorado, malapit. so pag pinagdikit mo iyan, adonis dorado, pogi ka na, mayaman ka pa. hay, hayahay ang buhay!
Ricky Lee- manunulat sa filipino, scriptwriter, fictionist, ito, gusto ko, kasi maikli, madaling ma-recall. at magkatugma! kaso lagi siyang napagkakamalang si ricky lo hahaha na isang chismis column writer sa diyaryo. palagay ko meron ding nagkakamali na mapagkamalan siya bilang si ricky reyes, ang ina ng kagandahan sa showbiz hahaha
Virgilio Almario-National artist for literature, makata, wala nang tatalo pa sa ganda ng hispanic names sa pinas, parang may sundot ng hiwaga at kapangyarihan. saka mahahaba kasi ang hispanic names, parang mas may sense of permanence kasi naglilinger ang bawat pangalan sa dami ba naman ng pantig ng mga ito. tulad nito, anim na pantig, first and last name. isa pa palang dahilan kung ba't gusto ko ang pangalan na ito ay dahil magkatugma.
Lazaro Francisco- national artist for literature, nobelista, tulad ng sa pangalang virgilio almario ang dahilan kung bakt gusto ko ang pangalan na ito. dagdag pa, yung name na lazaro ay medyo suspenseful para sa akin, hindi ko alam kung bakit. para kasing may kinalaman sa pag-resurrect
Nerisa Guevarra- poet sa ingles, ito rin, hispanic name, at magkatugma. type ko rin maraming r ang pangalan niya, mas madiin sa memory ng aking pandinig, pag ang isang tula ay isinulat ng isang nerisa guevarra parang gusto mong kilalanin agad ang writer kahit di mo pa nababasa ang tula niya. also, naaalala ko si che guevarra sa pangalan niya
Edgar Samar- poet at ficitionist sa filipino, ito maikli at magkatugma, may recall, para ding blocked ang dulo ng first and last name niya. gar-mar. parang sinasabi niya "oy pare hanggang diyan ka lang"
Rebecca Anonuevo- poet at essayist sa filipino, wah another hispanic name. parang matapang na babae. hindi pala parang, talagang matapang, sa personal. anonuevo nga pala ay espanyol para sa bagong taon. i know parang nakakatawa pero kapag binigkas mo ang first and last name, hindi naman mukhang nakakatawa. parang dignified ito, pangalan pa lang.
Enrique Villasis- poet at scriptwriter sa filipino, yes hispanic name na naman. gandang ganda ako sa enrique. kung mabibigyan ako ng chance na magpangalan ng anak na lalaki, iyan ang pipiliin ko, enrique.
Kristian Cordero- poet sa wikang bicol-naga, hispanic name din, hindi religious ang mga tula niya hahaha pero ang ganda ng name, very spiritual! pangsimbahan
Genoveva Edroza-Matute- fictionist sa filipino, ito pang-alamat ang pangalan. mahaba pero bawat pantig, titimo sa isip mo. hndi sapat na tawagin siyang genoveva matute. dapat talaga, kasama ang edroza. kasi siya iyon, ang buong iyon.
Lualhati Bautista- fictionist at ngayon ay essayist na rin, sa wikang filipino, ang name na ito, filipino plus hispanic. wala nang mas fi-filipino pa kaysa sa salitang lualhati! i think parang kristian cordero din ito, napakaspiritual ng pangalan, lualhati is glory tapos bautista is spanish word for baptism/baptist. ang nickname ni mam ay hati at ineng. interesting ano?
Andrea Pasion-Flores- fictionist sa ingles, noong bata ako, i used andrea to introduce myself to strangers. i just love this name, i don't know why. parang napakadramatiko kasi niya, e. it's so unme hahaha malayo sa sarili ko parang ganon. sosyal, parang ganon. anyway, pasion ay espanyol para sa salitang passion or life, at flores ay espanyol para sa mga bulaklak. o di ba winner, life flowers?!
ba't ko ba to ginagawa? wala. natutuyuan na ako ng idea sa isang article na kailangan ko nang isulat. last year pa ang deadline, tipong ganyan.
Cristina Pantoja-Hidalgo- Manunulat sa Ingles, essayist, CNF writer pioneer sa Pinas
Temistokles Adlawan-cebuano writer, ang gusto ko sa kanya, parang sumusundot ang bawat pantig ng first name niya. at saka ang sarap namnamin. ang apelyido naman ay adlaw ang root word which means araw sa wikang Filipino
Adonis Durado- poet sa Cebuano, sa Greek mythology, adonis ang pangalan ng diyos ng beauty at desire, ang lupet no? at ang dorado naman sa espanyol ay ginintuan ang kahulugan. durado, dorado, malapit. so pag pinagdikit mo iyan, adonis dorado, pogi ka na, mayaman ka pa. hay, hayahay ang buhay!
Ricky Lee- manunulat sa filipino, scriptwriter, fictionist, ito, gusto ko, kasi maikli, madaling ma-recall. at magkatugma! kaso lagi siyang napagkakamalang si ricky lo hahaha na isang chismis column writer sa diyaryo. palagay ko meron ding nagkakamali na mapagkamalan siya bilang si ricky reyes, ang ina ng kagandahan sa showbiz hahaha
Virgilio Almario-National artist for literature, makata, wala nang tatalo pa sa ganda ng hispanic names sa pinas, parang may sundot ng hiwaga at kapangyarihan. saka mahahaba kasi ang hispanic names, parang mas may sense of permanence kasi naglilinger ang bawat pangalan sa dami ba naman ng pantig ng mga ito. tulad nito, anim na pantig, first and last name. isa pa palang dahilan kung ba't gusto ko ang pangalan na ito ay dahil magkatugma.
Lazaro Francisco- national artist for literature, nobelista, tulad ng sa pangalang virgilio almario ang dahilan kung bakt gusto ko ang pangalan na ito. dagdag pa, yung name na lazaro ay medyo suspenseful para sa akin, hindi ko alam kung bakit. para kasing may kinalaman sa pag-resurrect
Nerisa Guevarra- poet sa ingles, ito rin, hispanic name, at magkatugma. type ko rin maraming r ang pangalan niya, mas madiin sa memory ng aking pandinig, pag ang isang tula ay isinulat ng isang nerisa guevarra parang gusto mong kilalanin agad ang writer kahit di mo pa nababasa ang tula niya. also, naaalala ko si che guevarra sa pangalan niya
Edgar Samar- poet at ficitionist sa filipino, ito maikli at magkatugma, may recall, para ding blocked ang dulo ng first and last name niya. gar-mar. parang sinasabi niya "oy pare hanggang diyan ka lang"
Rebecca Anonuevo- poet at essayist sa filipino, wah another hispanic name. parang matapang na babae. hindi pala parang, talagang matapang, sa personal. anonuevo nga pala ay espanyol para sa bagong taon. i know parang nakakatawa pero kapag binigkas mo ang first and last name, hindi naman mukhang nakakatawa. parang dignified ito, pangalan pa lang.
Enrique Villasis- poet at scriptwriter sa filipino, yes hispanic name na naman. gandang ganda ako sa enrique. kung mabibigyan ako ng chance na magpangalan ng anak na lalaki, iyan ang pipiliin ko, enrique.
Kristian Cordero- poet sa wikang bicol-naga, hispanic name din, hindi religious ang mga tula niya hahaha pero ang ganda ng name, very spiritual! pangsimbahan
Genoveva Edroza-Matute- fictionist sa filipino, ito pang-alamat ang pangalan. mahaba pero bawat pantig, titimo sa isip mo. hndi sapat na tawagin siyang genoveva matute. dapat talaga, kasama ang edroza. kasi siya iyon, ang buong iyon.
Lualhati Bautista- fictionist at ngayon ay essayist na rin, sa wikang filipino, ang name na ito, filipino plus hispanic. wala nang mas fi-filipino pa kaysa sa salitang lualhati! i think parang kristian cordero din ito, napakaspiritual ng pangalan, lualhati is glory tapos bautista is spanish word for baptism/baptist. ang nickname ni mam ay hati at ineng. interesting ano?
Andrea Pasion-Flores- fictionist sa ingles, noong bata ako, i used andrea to introduce myself to strangers. i just love this name, i don't know why. parang napakadramatiko kasi niya, e. it's so unme hahaha malayo sa sarili ko parang ganon. sosyal, parang ganon. anyway, pasion ay espanyol para sa salitang passion or life, at flores ay espanyol para sa mga bulaklak. o di ba winner, life flowers?!
ba't ko ba to ginagawa? wala. natutuyuan na ako ng idea sa isang article na kailangan ko nang isulat. last year pa ang deadline, tipong ganyan.
Bebang Siy's Blog
- Bebang Siy's profile
- 136 followers
Bebang Siy isn't a Goodreads Author
(yet),
but they
do have a blog,
so here are some recent posts imported from
their feed.
