Patrick Bernauw's Blog, page 16

OER - De wortels van Vlaanderen (Katharina Van Cauteren)

OER - De wortels van Vlaanderen Vlaamse kunst tussen 1880 en 1930 
Katharina Van Cauteren 

Dat is Vlaanderen! Dat is het schoon, oud Vlaanderen, gelijk wij het zien op de oude schilderijen die ons overgebleven zijn. - Gustave Van de Woestyne.

OER is een boek over wortels. Over wat het betekent om Vlaming te zijn. Over hoe kunstenaars als Emile Claus, Valerius De Saedeleer, George Minne en Gustave Van de Woestyne al bij het begin van de twintigste eeuw heimwee koesteren naar het Vlaanderen van hun dromen. Ook de werken van James Ensor, Rik Wouters en Léon Spilliaert konden nergens anders ter wereld tot stand komen dan hier, in 'le plat pays'. En na de Eerste Wereldoorlog brengen Constant Permeke, Gust. De Smet, Frits Van den Berghe of Edgard Tytgat de kijk van kunstenaars 'van hier' op de wereld 'van hier'. Zo is dit boek een zoektocht naar wat Vlaanderen is, was, of kan zijn. 

Aan de hand van essays, gedichten en mijmeringen wekt OER de brede culturele context van het Vlaamse belle époque en het interbellum weer tot leven. Daarbij gaan ook kunstenaars, academici, verzamelaars en opiniemakers van vandaag op zoek naar hun 'roots'. Want het verleden is springlevend.  OER gaat over u en mij.




Gisteren de opening meegemaakt van een prachtige tentoonstelling in het Caermersklooster, Patershol, Gent: www.oer.vlaanderen (te bezoeken van 15 maart tot 6 augustus, van dinsdag t/m zondag, van 10 tot 18 uur). En ook voor het eerst een schitterend boek in de handen gehouden, waarvan ik het genoegen had de redactie te doen. Zelf kon ik me bovendien nog helemaal uitleven in een bijdrage over drie van mijn dada's, onder de noemer De Vlaamste Vlamingen schreven in het Frans (en dan heb ik het natuurlijk over Maurice Maeterlinck, Emile Verhaeren en Georges Rodenbach). En een poëtisch Oud-Vlaams Triptiek in dit OER-boek publiceren, waarvan ik hier graag het middendeel overneem:

II. De Begijnen van Vlaanderen

Wat moeten wij nog beginnenmet de gebeden der begijnen?
Zij zijn uitgeveegd.Hun God van terracottaknarste in de voegen van de tijd en barstte.
Zij bleven maagden voor het levenals die Ene. Geen zaad zocht zich verloren in hun schoot. Zij bleven
schamel, gingen dood. Zij versteenden.Hun dagen van glorie bedorven,verstorven. Steeds kleiner
als een trein die verdwijnt in nacht en nevel –fata morgana’s, gal en wind en as en al de kinderen
die ze nooit baarden.  Alleen en toch zij aan zijliggen ze nu met de zonden die ze vergaarden.

Onder een steen.

​Frankenstein, of het geheim van Smrntwsk... in Erembodegem! (Hugo Matthysen op zijn best!)

Jaren geleden regisseerde ik de Frankenstein van Hugo Matthysen -- bekend van radio, televisie & zo voort -- voor Tijl & Nele. Toen de oudere jongeren van Jetie+ -- voor het merendeel late twintigers die als nog bijzonder prille tieners voor het eerst op de planken stonden met Jeugd En Toneel In Erembodegem -- me vroegen een nieuwe prettig gestoorde versie van het toch al knettergekke stuk op te zetten, moest ik geen twee keer nadenken. Het was ondertussen zeven jaar geleden dat ik nog eens een toneelstuk had geregisseerd... "eventjes geen zin meer"... maar ondertussen is die zin alweer dubbel & dik teruggekeerd.


Victor Frankenstein heeft in the middle of nowhere – het achterlijke boerengat Smrntwsk – een kasteel geërfd van zijn overgrootoom. Bij nader inzien blijkt dat een ruïne te zijn. Geld om het kasteel te saneren is er niet, maar gelukkig vindt de knecht van Frankenstein in de stoffige archieven een werkje van zijn overgrootoom Zoltan, getiteld:  Hoe maak ik een Fatsoenlijk & Hardwerkend Mens .


Frankenstein gaat aan de slag… en zorgt daarmee voor de nodige beroering onder de Smrntwske bevolking. ​ Want wat is HET, dat burgemeester Znjerp en de Gezusters Karamazow met alle mogelijke middelen proberen te verbergen ? Heeft de blinde zieneres Ilona iets gezien? Vindt de plaatselijke schone Raïsa nog een nieuwe bewonderaar, nu massamoordenaar Janosj de Pianist het tijdelijke voor het eeuwige heeft geruild ?


Vele vragen die om een antwoord smeken in deze tamelijk muzikale & tevens ook redelijk absurde komedie van Hugo Matthysen, Verwacht je aan het onverwachte, aan een knettergek café chantant, aan prettig gestoord theater in de sfeer van Monty Python, aan een Veelkoppig Monster, aan… Smrntwske zwupsen!


Opvoeringen op 6, 7, 12 en 13 mei. Meer info, wistjedatjes, tickets op deze Frankensteinse webstek.

Genomineerd voor de OJOO Games With Attitude Competition: "Parijs Onderhuids" - citytrip quiz van Patrick Bernauw naar boek van Els Vermeir

OJOO is een platform waarop je makkelijk zelf "mobile games" kunt maken. De Games With Attitude Competition beloont de meest originele en spannende games, die tussen 1 oktober en 31 december 2016 live gingen op OJOO, en was onderverdeeld in drie categorieën: Location Based Games, Non-Location Based Games en International Games.


Bij vzw de Scriptomanen publiceerde Els Vermeir in het najaar het boek Parijs Onderhuids , dat grotendeels tot stand kwam in mijn cursus Literaire Creatie (Academie voor Podiumkunsten, Aalst). Op zoek naar een originele manier om het boek te promoten, dacht ik aan een OJOO citytrip quiz... en ziedaar! De productie werd genomineerd in de sectie Non-Location Based Games (je kunt de quiz immers overal spelen, eventueel als voorbereiding op een citytrip naar Parijs... maar je hebt er wel het boek voor nodig).
Uit het juryverslag: "Not every game on OJOO has to be a city tour or a simple quiz. The platform can be used in so many different ways. This quiz isn’t just the sum of a few questions, it accompanies a book that was published at the same time. The book tells stories of the secret world of Paris, set in every of the 20 arrondissements. This OJOO follows the story and asks questions in and about each of those locations. A great combo of mobile and traditional media."
Ook genomineerd, maar dan in de sectie Location Based Games, is Het Mysterie van Sint-Amands , een magisch-realistisch verhaal dat ik maakte samen met An Staels... en de inwoners van Sint-Amands...  over de excentrieke oude man die daar werd gezien. Gaat het werkelijk om de reïncarnatie van de beroemde dichter Emile Verhaeren? "Find out for yourself en get swept up in this poetic story filled with audio fragments."




Lees er hier alles over, en neem ook eens een kijkje bij de andere games op de shortlist!

De Graaf van Half-Vasten (Emile Verhaeren)

Gedurende de afgelopen maanden had ik het genoegen regelmatig in het gezelschap te mogen verkeren van Emile Verhaeren - de beroemde dichter die in 1916 onder een trein in Rouen om het leven kwam. Verhaeren was een van die in het Frans schrijvende Vlamingen - hij heeft eeuwige rust gevonden in zijn geboortedorp Sint-Amands - en wordt vaak omschreven als een 'visionair'. Het mag dan ook merkwaardig genoemd worden dat deze visionaire dichter ook optrad als de conservator van een Vlaanderen dat in zijn tijd al op het punt stond te verdwijnen. Zo schildert Verhaeren in zijn breedvoerig episch gedicht Le Comte De La Mi-Câreme (uit Toute La Flandre) een bijzonder charmant beeld van een folkloristisch feest waarvan we nu alleen nog een echo terugvinden. Tot voor de Groote Oorlog vierde men in het vroegere graafschap Vlaanderen en in het hertogdom Brabant 'Halfvasten': het slotfeest van de winter, waarna de zomer weer in het land kon komen. Daarbij werd een pop die Koning Winter voorstelde al eens ritueel verbrand, waarna de Zomerzot voor korte tijd het land mocht regeren. Hij nam vaak de gedaante aan van 'de Graaf van Halfvasten', oftewel Sinte-Greef (geen martelaar, maar een Carnavalheilige). De Graaf, soms vergezeld van zijn Gravin, hield een ommegang, te paard, en vergezeld door knechten die allerlei lekkernijen uitdeelden. Hij bracht ook een bezoek aan de kinderen; hadden zij hun schoentje klaar gezet, dan kregen ze lekkers, meestal een koek of een brood in de vorm van een haantje. Omdat het gebruik een onmiskenbaar heidense oorsprong had en er al eens slemppartijen van kwamen, werd het niet echt gepropageerd door de geestelijkheid, zodat het na de Eerste Wereldoorlog werd verdrongen door de ‘veiliger’ Sinterklaas. Dit is, vertaald en tot proza bewerkt, wat Verhaeren ons over Sinte-Greef weet te vertellen:
Het graf van Emile Verhaeren, in Sint-Amands

Hij komt uit Spanje of Bohemen, de Graaf van Halfvasten, en doorkruist de steden van Brabant, op zijn traag dravende witte paard. Van dak tot dak gaat hij, en luistert aan de schoorsteen naar wat de kinderen in de winter, bij de haard gezeten, uit hun dikke boeken opgestoken hebben.
Op een winderige avond, kan men hem wel eens zien door een dakraam, terwijl hij zich langs een goot laat glijden, en zijn paard met een simpel gebaar weer een ander pad op stuurt. Soms kan men in de verte alleen hun galop horen, gedempt, of het witte zweet van het dier zien dat zich vermengt met schuim en als pluimpjes opstijgt naar de wolken, naar de hemel.
Waar hij ook gaat, God alleen is zijn gids: op de kantelen van de torens, het reusachtige schaakbord van de kruispunten, langs de brede wegen. Zij die hem niet gezien hebben wanneer ‘s avonds de klokken luiden, hebben hun ogen vast in hun zak gehad. Maar de kinderen, zij hebben hem allemaal gezien, deze prins van hun dromen, van het geluk die zo schitterend door de lucht reist op een paard van diamant en in een mantel van maneschijn.
Op de prenten die men verkoopt in de volksbuurten van Hasselt en Mol, van Antwerpen en Lier, is hij een reus en draagt hij een blauwe tulband, als een oude koning die over magische krachten beschikt. In zijn linkerhand houdt hij een zweep en in zijn rechter speelgoedjes in hout, karton en steen. Hij heeft er wel dertig manden en twintig zakken vol van, en op elke ster heeft hij ook nog driehonderd zolders, waar engelen dat alles snijden en versieren en schilderen – de gouden mantels, de azuurblauwe jurken. En zij beitelen elke bel in de kap van iedere harlekijn, elk paard dat roerloos op een plankje draaft.
Zo gaat hij zwaar beladen op weg, de Heilige Graaf van Halfvasten. Hij gaat van Weert naar Sint-Amands, van Sint-Amands naar Rupelmonde – en laat het speelgoed als hagel door de schoorsteen vallen, zonder dat een oor het kan horen. En zo zijn ze er dan, op de ochtend die werd voorspeld, net als in alle andere jaren: in een hoekje van de open haard, in de schemering van de ochtend, klaar om gevonden te worden door scherpe ogen en dwalende vingers.
En zie, de lente strooit haar licht van goud en zilver en opaal over huizen en boomgaarden. En de kleintjes tonen vrolijk aan hun vriendjes het nieuwe speelgoed dat ze hebben gekregen, zonder er bij stil te staan dat zelfs die valse Pierrot of die verdachte clown door engelen werden gemaakt…
Emile Verhaeren kijkt in Sint-Amands uit over de Schelde.

Zonsondergang voor het Nieuwe Jaar

Foto: Sint-Amands aan de Schelde, download hier de gratis audiogids en onderzoek met Emile Verhaeren Het Mysterie van Sint-Amands.

De wilde wind van november

Op 27 november 1916 staat de beroemde Belgische dichter Emile Verhaeren in het station van Rouen, waar het vanwege de oorlogsomstandigheden een drukte van jewelste is. Verhaeren wil naar huis, naar zijn vrouw Marthe. Nog voor de trein stopt, springt hij op de trede van een wagon. Hij probeert een deur open te krijgen, verliest zijn greep, valt, komt onder de wielen terecht.

Van dichters wordt wel eens gezegd dat zij "visionairen" zijn. Heeft Emile Verhaeren, die zo vaak over locomotieven schreef, zijn dood voorvoeld...  "in de wilde wind van november" ? Verhaeren stond bekend als een sociaal auteur, maar schreef ook liefdesgedichten, en ontpopte zich in volle Grote Oorlog tot een volbloed patriottisch schrijver. Zijn laatste woorden zouden dan ook bestemd geweest zijn voor  "Ma femme! Ma patrie!"

Verhaeren ligt samen met zijn Marthe begraven in zijn geboortedorp Sint-Amands, met uitzicht op de Schelde. "Ceux qui vivent d'amour, vivent d'éternité..."  schreef hij. Is Emile Verhaeren, precies 100 jaar na zijn dood, teruggekeerd naar Sint-Amands? In de hoop daar ook Marthe terug te vinden?

An Staels stelde een onderzoek in naar "de zonderlinge figuur van Sint-Amands", die de stem heeft gekregen van  Patrick Bernauw . Hij schreef het scenario en voerde de regie van deze poëtische, magisch-realistische impressie, waarin ook Emile zelf niet mocht ontbreken: hij declameert op de hem kenmerkende wijze zijn gedicht  Le Vent . Fernand Bernauw (www.naami.be) tekende voor soundscape en muzikale omkadering.  



Le Vent (Emile Verhaeren) 

Sur la bruyère longue infiniment,
Voici le vent cornant Novembre ;
Sur la bruyère, infiniment,
Voici le vent
Qui se déchire et se démembre,
En souffles lourds, battant les bourgs ;
Voici le vent,
Le vent sauvage de Novembre.

Aux puits des fermes,
Les seaux de fer et les poulies
Grincent ;
Aux citernes des fermes.
Les seaux et les poulies
Grincent et crient
Toute la mort, dans leurs mélancolies.

Le vent rafle, le long de l'eau,
Les feuilles mortes des bouleaux,
Le vent sauvage de Novembre ;
Le vent mord, dans les branches,
Des nids d'oiseaux ;
Le vent râpe du fer
Et peigne, au loin, les avalanches,
Rageusement du vieil hiver,
Rageusement, le vent,
Le vent sauvage de Novembre.

Dans les étables lamentables,
Les lucarnes rapiécées
Ballottent leurs loques falotes
De vitres et de papier.
- Le vent sauvage de Novembre ! -
Sur sa butte de gazon bistre,
De bas en haut, à travers airs,
De haut en bas, à coups d'éclairs,
Le moulin noir fauche, sinistre,
Le moulin noir fauche le vent,
Le vent,
Le vent sauvage de Novembre.

Les vieux chaumes, à cropetons,
Autour de leurs clochers d'église.
Sont ébranlés sur leurs bâtons ;
Les vieux chaumes et leurs auvents
Claquent au vent,
Au vent sauvage de Novembre.
Les croix du cimetière étroit,
Les bras des morts que sont ces croix,
Tombent, comme un grand vol,
Rabattu noir, contre le sol.

Le vent sauvage de Novembre,
Le vent,
L'avez-vous rencontré le vent,
Au carrefour des trois cents routes,
Criant de froid, soufflant d'ahan,
L'avez-vous recontré le vent,
Celui des peurs et des déroutes ;
L'avez-vous vu, cette nuit-là,
Quand il jeta la lune là bas,
Et que, n'en pouvant plus
Tous les villages vermoulus
Criaient, comme les bêtes,
Sous la tempête ?

Sur la bruyère infinement,
Voice le vent hurlant,
Voici le vent cornant Novembre.

De Utopische Spelen in Aalst: game app downloads tijdelijk gratis!

In het kader van het Utopisch Literatuurfestival van 17 tot 20 november in 't Gasthuys kunt u helemaal gratis de citygame app Utopia in Aalst en de museum game app Een Geest in 't Gasthuys downloaden.


Patrick Bernauw over Een Geest in ’t Gasthuys: Begin 2016 trof ik een boek met stiftgedichten aan in de Sint-Martinuskerk van Aalst, bij de gedenkplaat van Dirk Martens. Een stiftgedicht – of blackout poetry – bestaat uit de tekst die je overhoudt als je grote delen van een bestaande tekst wegstift, uitwist, schrapt, enz… De vreemde boodschappen leken te verwijzen naar de  Utopia  van Thomas More, net 500 jaar geleden van de persen van Dirk Martens gerold. Het was de start van een merkwaardig experiment in het vlakbij gelegen Stedelijk Museum ’t Gasthuys, waarbij ik als een spiritistisch medium contact probeerde te leggen met de geesten van Martens & More… Ontcijfer jij de mystiek mysterieuze boodschappen van Gene Zijde, mogelijk zelfs afkomstig uit de Vierde Dimensie van Albert Einstein, waar zich ook Utopia bevindt?Download hier de game app van het Stedelijk Museum: Een Geest in ’t Gasthuys

Utopia is geen onbestaand Nergensland… Op sommige plaatsen zijn de grenzen tussen Hier & Daar echter erg dun geworden. Slaag jij er met jouw team in de weg naar Utopia te vinden… in Aalst… geholpen door Martens & More?Deze hommage aan de graffiti kunstenaars en Carnavalisten van Aalst werkt met foto’s, genomen voordat een brand grote delen van de Carnavalwerkhallen in de as legde. Zij droegen eveneens de naam Utopia. Voer dit onderzoek individueel of met een paranormaal detective team van 2, 3 of 4 personen. In dat geval beschik je best over een tablet. Geen mobiel internet vereist.
Download hier de city game app: Utopia in Aalst
Het volledige programma:

Verwonderenderwijs - do 17 november om 20 uurHumor en ernst.  Met woorden en muziek kietelen en prikkelen.  VOOR mensen met gedachten, ideeën en fantasie.  DOOR leerlingen van de Academie voor Podiumkunsten Aalst.Gratis.
Utopia Games - za 19 november ‘De Geest van ’t Gasthuys’ & ‘Utopia in Aalst’ zijn 2 games gecreëerd door vzw de Scriptomanen nav het Dirk Martens Utopia-jaar, nu tijdelijk gratis te downloaden.Zie ook www.inter-actief.be/in-het-museum
Gespreksavond rond Utopia- za 19 november om 20 uur ism het Aalsters Literair BonTgenootschap. 500 jaar na de eerste druk door Dirk Martens zoeken vier lezers naar de betekenis van Utopia.  Ze wisselen van gedachten over het beroemde boek uit 1516 en de beeldvorming rond een ideale samenleving, vroeger en nu. Een gesprek met Luckas Vander Taelen, Els Keytsman, Patrick Lateur en Kirstin Vanlierde. Moderator: Karel Nijs. Deelnemen kost 5 euro, inschrijven op museum@aalst.be
Rondleiding in de Utopia tentoonstelling- zo 20 november om 14 uurDeelnemen kost 5 euro, inschrijven op museum@aalst.be
Kinderworkshop “In de leer bij Dirk Martens”  - zondag 20 november om 14 uur en om 15.30 uurVoor kinderen van 8 tot 12 jaar. Je ontdekt aan de hand van voorwerpen het leven van een drukker en het werken in een drukkerij uit de 15e-16e eeuw. Je kruipt in de huid van Dirk Martens en krijgt een zethaak en een drukletterkast om zelf een tekst op te stellen. Deze tekst mag je zelf drukken op de drukpers en krijg je mee naar huis.Deelnemen kost 5 euro, inschrijven op museum@aalst.be
Oude Vismarkt 13 - 9300 Aalstmuseum@aalst.betel. 053 72 36 02www.aalst.be/museum
facebook: stedelijkmuseumaalst 

Retrospectieve Daniel Janssens - met o.a. ook (stift)gedichten van Patrick Bernauw

Op zaterdag 15 oktober om 16 uur vindt in het Koetshuis, Abdijstraat 10 in Geraardsbergen, de opening plaats van de Retrospectieve Daniël Janssens , waarop ik u bij deze graag uitnodig... om diverse redenen.


Daniël Janssens werd in zijn jeugd omringd door gekende kunstenaars, die een diepe indruk op hem hebben gemaakt, en aanwezig zijn gebleven in zijn werk. De retrospectieve omvat een vijftigtal beeldhouwwerken in brons, hout en steen. 
Gemodelleerd met de zorg van een goudsmid bieden de sculpturen een nieuwe visie op het aardse. Hoe groter ze zijn, hoe meer ze de indruk wekken te zweven, zich bevrijdend van de zwaartekracht. De vormgeving sensueel gestroomlijnd, onderbroken door uithollingen waarin een nieuw beeldhouwwerk ontluikt. Een beeld in een beeld waardoor het licht spelend bezit neemt van de duisternis en een eigen leven gaat leiden.
Naast sculpturen worden ook een aantal juwelen, schilderijen, tekeningen en illustraties tentoongesteld - door kenners omschreven als 'een eerbetoon aan de grafische kunstenaars uit de Renaissance'.

Het is in de loop der jaren een beetje ondergesneeuwd geraakt, maar ik ben eigenlijk gedebuteerd als dichter, met drie bundels die kort na elkaar en - achteraf bekeken - misschien ook wel wat 'te vroeg' verschenen. Een tuiltje antarctische rozen zag het licht in 1982 bij de poëziestichting Vers, waar ook Frank Pollet bij betrokken was. Uit de ouwe-foto-doos (1983) en Want de golem is geen mens  (1984) verschenen beide bij de Nederlandse uitgeverij Opwenteling. Daarna richtte ik mijn aandacht vooral op proza, maar al die tijd ben ik poëzie blijven schrijven en ook sporadisch publiceren - soms al eens geniepig in een boek dat overwegend uit proza bestond (De komedianten van de Bastille, Davidsfonds-Infodok, 2000). Pas recent ben ik mij weer uitdrukkelijk op poëzie gaan richten, in de Memoires van Heer Halewijn of Scharpenelle (beide verschenen in 2014 bij de Scriptomanen) of Eutopia/Blackout (De Scriptomanen, 2016).

In 1985 sloot ik mijn 'Eerste Poëtische Periode' af met De Balegemse Gedichten - een serie van zes gedichten geschreven bij pentekeningen van Daniël Janssens. Tekeningen en gedichten werden in een bibliofiele map verzameld en ook samen tentoongesteld. Dertig jaar later vroeg Daniël mij of ik zin had om mee te werken aan de op handen zijnde Retrospectieve, waarin ook De Balegemse Gedichten hun plaatsje zouden krijgen, en voorgedragen worden door Marleen De Smet. 
Graag, zei ik... en dus selecteerde ik een aantal stiftgedichten en 'blackout poetry' stukken... en zo zal, in het kader van de Retrospectieve Daniël Janssens, ook een hoekje gereserveerd worden voor mijn werk. 
Imagine

Maltese Temple

Lezing over synchroniciteit, channeling, de Mysteries van het Lam Gods en... geesten in 't Gasthuys!

Op 10 juni 2016 werd in het Stedelijk Museum 't Gasthuys in Aalst het boek  Berichten uit Utopia  voorgesteld. Bij die gelegenheid gaf ik een korte lezing over mijn ervaringen met synchroniciteit, aan de hand van voorbeelden uit mijn literair parcours. Zo werd Mysteries van het Lam Gods geschreven met dank aan de vondst, in 1990, van Het geheim van de dubbele muur van Valère Depauw en was er het merkwaardige kasticket dat een rol speelde in De Hamer van Thor. 

Synchroniciteit speelde ook een belangrijke rol toen ik, voor de sport, aan 'channeling' ging doen en in 't Gasthuys en via blackout poetry  de geesten probeerde op te roepen van Thomas More en Dirk Martens. Het resultaat van die experimenten, samen met een essay over stiftgedichten, verscheen in als  Eutopia/Blackout.     De muziek is van Naami, een  Variatie op Heer Halewijn. Meer spiritisme en stiftgedichten in de Game App  Een Geest in 't Gasthuys  en in de City Game App Utopia in Aalst.De lezing werd opgenomen door de Utopia Podcast en is hier te beluisteren of gratis te downloaden:

De Wilde Jacht op een Nazischat... deel 3 komt eraan!

Terwijl ik mij onledig hield met de redactie van boek 3 van het collectief Ysa Pastora, over de Jacht op een Nazi Schat , getiteld Hitlers erfgoed, was ik ook verdiept geraakt in het boek Walpurgis Night (Volume One 1919-1933) van Thomas Sheridan. De auteur is vooral bekend voor zijn werken over psychopathologie en massahysterie; hij gebruikt zijn kennis over deze onderwerpen nu ook om de opkomst en het erfgoed van het nazisme te ontleden. 
Het 'nazi occultisme' is een heikel thema, waar de grenzen tussen fictie en non-fictie al te makkelijk vervagen. Maar wie ontkent dat het (neo)nazisme een krachtige occulte grondstroom bezit met een magisch, mystiek en mythisch karakter, ontkent ook dat het symbool van de SS uit een Sig-rune bestaat, of dat neonazi's een numerologische betekenis hechten aan de getallen 18 en 88. Sheridan analyseert wat hij de 'Teutonische Häxan psyche ' noemt, en onderzoekt welke rol deze speelde in bijvoorbeeld de films uit die periode, of de politieke groeperingen die in 1919 het licht zagen. Hij schetst vooral ook de manier waarop de nazi's van het eerste uur zeer bewust de collectieve psyche probeerden te beïnvloeden door gebruik te maken van wat wij - sinds Carl Gustav Jung - 'archetypen' zijn gaan noemen. Je kunt het magie noemen - het opleggen van je wil aan mensen en dingen -, massahypnose of iets als 'subliminale oorlogsvoering', 'black propaganda'... maar wie de turbulenties rond de zogenaamde Nazi Schat wil begrijpen die door de Nederlandse 'onderzoeksjournalist' Karl Hammer werd geopenbaard, en waaraan het collectief Ysa Pastora eerder al de boeken De Hamer van Thor en Het Mysterie van Mittenwald wijdde, kan niet om dit soort begrippen heen.




Hoe dat occult beïnvloedingsproces precies in zijn werk gaat, wil ik graag aantonen met een paar tot de verbeelding sprekende voorbeelden. Zoek om te beginnen even op internet onder 'Franz von Stuck 1888 Die Wilde Jagd' en herhaal de zoekopdracht dan met 'Franz von Stuck 1889 Die Wilde Jagd'.  




Onder de resultaten met '1889' zijn prominent een paar rechts-extremistische sites aanwezig, zoals Stormfront en Aryan Myth and Metahistory; onder '1888' vinden we politiek neutraler resultaten. 1889 is het geboortejaar van Adolf Hitler en wie de mythevorming een handje wil toesteken, kan in Die Wilde Jagd van Franz Von Stuck (1863-1928) een profetisch visioen zien, waaruit moet blijken dat Hitler was voorbestemd de Führer van Duitsland te worden. Het schilderij beeldt op een nogal ongewone manier de god Odin of zijn Germaanse evenknie Wotan af, die dood en verderf zaait. Het verhaal dat door de reeds geciteerde sites gretig wordt verspreid - en door argeloze lui veelvuldig gekopieerd - geeft aan dat Hitler het schilderij op dertienjarige leeftijd onder ogen kreeg en er dadelijk door gefascineerd raakte. Heeft hij er vervolgens ook alles aan gedaan om de 'profetie' te vervullen? Kopieerde hij daarbij de merkwaardige haarsnit en het zo mogelijk nog merkwaardiger Chaplinsnorretje van Wotan? Wat was er eerst, de kip of het ei? 

In het occultisme, zegt Sheridan, zien we het heel vaak gebeuren dat aan een of ander object of een reliek een 'magische' geschiedenis, ervaring of legende wordt toegeschreven. Relieken... het is bij uitstek waar Karl Hammer mee bezig is in zijn boeken Satans Lied (later herdrukt als De grootste kunstroof uit de geschiedenis - over de Arma Christi of lijdensvoorwerpen van Christus), De tranen van de wolf (later herdrukt als Gezocht: Codebrekers en na de onthullingen van Pastora uit de handel gehaald - over het materiële erfgoed van Hitler, dat volgens Ysa Pastora evenwel van immateriële aard is) en De zetel van Franciscus over de stoffelijke resten van de gelijknamige heilige. Hammer liet uitschijnen dat het over de Zetel van Paus Franciscus zou gaan, die na zijn revelaties op zijn grondvesten zou gaan daveren, maar dat was zoals gewoonlijk in zijn geval black propaganda. Het boek verscheen in 2015 en werd momenteel nog niet herdrukt en ook niet heruitgegeven, hoewel de publicatie - ook al na onthullingen van Pastora - wel 6 maanden vertraging opliep en het boek vervolgens een ander ISBN-nummer kreeg (wat aangeeft dat het wel degelijk om een ander boek gaat). Als men erin slaagt het object of de reliek op te laden met 'psychische energie' - door erover te schrijven, om maar iets te zeggen - komt het tot leven in de verbeelding van een kleine, grote of zeer grote groep mensen. De reliek mag zijn bestaan dan nog best begonnen zijn als een waardeloze vervalsing, het verhaal van het object mag duidelijk een proeve van fictie zijn... zodra men erin slaagt het ongeloof op te schorten, doet dat er niet meer toe. Het geloof maakt van de fictie een feit, het immateriële wordt getransformeerd tot iets materieels. Het is de Steen der Wijzen, die transcendeert.  

Dit soort processen wordt gewoonlijk ondersteund door rituelen. Het vereren van de eikdoor een Teutoonse Häxan priester bij vlammend toortslicht in het heilig woud, is vergelijkbaar met de manier waarop de nationaalsocialisten hun bijeenkomsten regisseerden in Neurenberg, in het licht van fakkels en onder wapperende banieren. Symbolen, objecten, relieken spreken rechtstreeks, zij het vaak grotendeels onbewust, tot het hart en de ziel van de gelovigen. 

In het symbool van de Reichsarbeitsdienst zoals gecreëerd door de nazi's, kun je bijgevolg niet alleen een spade zien, maar ook een eikel. 'The depth and significance of the oak symbolism being updated by the National Socialist party cannot be understated,' schrijft Sheridan, 'as its restoration also unleashed dark archetypal undercurrents of the Teutonic psyche which had been repressed for centuries by a shim of Christianity. (...) During the era of National Socialism, the young men of the Reichsarbeitsdienst would perform large-scale rituals based around the assumption that their labour and tools were performing the same task. Their spades were planting new groves for the Nazi wizard class to perform their own rituals, and the Reichsarbeitsdienst hammers symbolised the hammer of Thor ending the dark night of the Weimar soul by building a new dawn for their nation and culture.'



Het logo van de Reichsarbeitsdienst

De Duitse 'magiërs' hadden goed begrepen, stelt Sheridan, dat met de 'magie' van 1900 - zoals onder meer in de praktijk gebracht door de beroemde orde van The Golden Dawn - geen zieltjes meer vielen te winnen. Andere cultusvoorwerpen, andere rituelen, andere symbolen waren nu aan de orde. Om de Wil van de Magiër in dit tijdsgewricht aan de macht te brengen, dienden zij gebruik te maken van de technologie van hun tijd - ook en misschien zelfs vooral op het gebied van de communicatie. De magiër zou alle middelen aanwenden die film, fotografie en radio hem verschaften, en deze paren aan een quasi-wetenschappelijke update van de oude beproefde magische technieken. Vandaar de obsessie van Hess of Himmler met enerzijds astrologie, archaïsche symboliek, runen en anderzijds nieuwe pseudo-wetenschappen. 

Iedere maatschappij heeft zijn eigen mythologie. Mythen zijn niet 'iets uit het verleden', mythen leven en reflecteren de vaak on- of onderbewuste dynamiek van de gemeenschap waarin ze zich manifesteren. Dit soort mythen is niet passief, maar reageert, gedreven door het collectief bewustzijn van een volk, dat beïnvloed wordt door oeroude archetypes en tegelijk nieuwe archetypes zal genereren.

Hoe ridicuul de toespraken van Hitler nu ook mogen lijken, in het Duitsland van die dagen waren ze lang niet 'the eccentric manifestations of a madman' - integendeel. Mochten ze als dusdanig ervaren zijn, Hitler zou nooit aan de macht gekomen zijn. Elke toespraak van de Führer was inhoudelijk opgeladen met archetypes, en vormelijk gebruikte hij alle - hypnotische - elementen die we ook terugvinden in de rituele magie... of in het theater en de muziek.  'If Adolf Hitler's magical incantations and rituals created the Third Reich, then the instinctual magician Richard Wagner summoned up Adolf Hitler from his own will, using the art and science of opera. Wagner's operas were the psychedelic musical entheogen of Hitler's hatred of the Jews and his belief in the superiority of German blood. Hitler once stated that in the music of Wagner's Rheingold, the scientists of the future would discover the secrets of presently unknown forces (...). Here is Adolf Hitler declaring Wagner to be a kind of musical sorcerer in an age long before the full understanding of sound waves and how they effect the natural world were completely understood. The use of acoustics, musical notation sequences and changing pitches to alter the nature of consciousness and even matter, was, however, long understood within occult circles' 

Hitler en Hess waren ook de eerste politici die effectief gebruik maakten van 'verborgen boodschappen in de taal' om instructies door te geven aan de lezer, de luisteraar en de toeschouwer. Sheridan zoomt in op Mein Kampf en geeft een aantal voorbeelden van de manier waarop Hitler, in schijnbare - geschreven - wartaal, Teutoonse archetypen activeert. Er zit wel degelijk een systeem in de ogenschijnlijke waanzin, een verborgen - en dus occulte - ordening in de chaos. En wat geldt voor de geschreven taal, geldt nog duizendmaal sterker voor de gesproken taal - de taal van de rituele, magische incantaties. 

Exact twintig jaar geleden verscheen In het teken van de Ram, een historische jeugdroman die ik schreef samen met Guy Didelez, en die nu herdrukt wordt. De hoofdfiguur in dit boek is Erik Jan Hanussen, de illusionist, astroloog, hypnotiseur en charlatan. 'Hanussen educated Hitler in how to dramatically stage meetings beyond the current level of Nazi events,' schrijft Sheridan, 'and also on how to deliver speeches in order to express the most powerful dramatic effect in the style of an actor on the stage. All magical ritual is about building up the energy to a level of absolute concentration and anticipation and then delivering the charge towards the objective.' 

Het boek wordt nu herdrukt, en ook voor deze 'Rattenvanger van Hameln', deze 'Heer Halewijn' lijkt een fragment uit het schilderij van Franz von Stuck mij een geschikte keuze. Waarmee de cirkel, alweer, rond is gemaakt.