Patrick Bernauw's Blog, page 14

Mysterie van het O.D.O.R. in de bibliotheek van Aalst opgelost: het was de Vloek van Bernauw!

Het Onwaarschijnlijk DeficiëntOntleningscijfeR O.D.O.R., of: De Vloek van Bernauw


Wat voorafging: Zijn er ook Verboden Boeken in Utopia?:

Enige lezers van me vroegen zich af waarom ik schitterde in afwezigheid in het officieel openingsprogramma van Utopia, het al even schitterende gebouw waar de bibliotheek nu met Academie voor Podiumkunsten gaat samenwonen. Tenslotte ben ik toch een Aalsterse schrijver en geef ik al 14 jaar 'literaire creatie' aan die Academie. Het Mysterie werd nog groter toen bleek dat niet alleen het eindwerk van mijn cursisten Een Gids voor Utopia niet welkom was in Utopia, maar ook naar schatting 3/4 van mijn Verzameld Werk verdwenen was uit de catalogus van de bibliotheek... Een dergelijke massale Boeken Verdwijning dateerde al van 27 september 1914 en volgende dagen, toen de Duitsers hier zo lelijk huis hielden. Wat was er toch aan de hand met mijn boeken in Aalst?

foto www.embee.be

Navraag leerde me dat de oplossing van het raadsel de eenvoud zelve is, zoals mij ook van officiële zijde werd medegedeeld. Mijn werken moesten afgevoerd worden vanwege de jaar na jaar tegenvallende ontleencijfers. Onder de afgevoerde titels: al mijn (elders) meest succesvolle en populaire jeugdboeken. In de bibliotheek van mijn eigen stad - nu ja, ik woon in het dorpse Erembodegem, voorlaatste huis van, op een boogscheut van de mijlsteen waarachter Brabant begint (vanuit mijn achtertuin kan ik het Galgeveld zien en de Duivelsputten ruiken) - worden mijn boeken nu eenmaal niet voldoende uitgeleend om de bewaring van 1 exemplaar te verantwoorden, ook niet in een Kast met Niet-Uitleenbare Boeken. 

Dat laatste komt omdat ik in deze bibliotheek waar erfgoed een thema is, niet tot het plaatselijk literair erfgoed kan gerekend worden. Ten eerste ben ik nog niet lang genoeg dood, en ten tweede is er in Aalst toch geen kat geïnteresseerd in mijn werk. (Ik dacht eerst 'geen hond' te schrijven, maar Jan De Wilde maakte al een liedje over een dooie hond in de Kattestraat. Tegenwoordig kan ik me prima inleven in dit op en top Aalsterse kadaver: 

wis en zeker overleden wis en zeker doodvan verdriet ofvan vergif of  dwaasweg overreden
Ach, die boeken van me... Ze worden met enige regelmaat herdrukt ( De Schat van Orval uit 1992 is aan zijn achtste druk toe), hebben prijzen gekregen in binnen- en buitenland, zijn vertaald in 7 talen, stonden en staan op tal van schoolse leeslijsten... maar moet je als jongere iets doen met Het Infernaat (uit 2000, zesde druk) dan kun je terecht in Dendermonde. Daar hebben ze 54 titels in hun catalogus staan, tegen (nog) 33 in Aalst. Ik overweeg dan ook ernstig om asiel aan te vragen in Dendermonde, als literair vluchteling. 

foto www.embee.be

In de rest van Vlaanderen valt het niet alleen met de verkoopscijfers maar ook met de leescijfers in bibliotheken geweldig mee: er zijn bijvoorbeeld, pak weg, 45 niet afgevoerde titels beschikbaar in het kleine Ninove, 46 in Temse, 55 in Sint-Niklaas, 108 in Gent - maar daar hebben ze veel plaats natuurlijk, en met al dat gedoe over die spoorloze Rechters ben ik ginderachter nogal populair. In de bibliotheekcatalogus van Oost-Vlaanderen, waar u al deze cijfers makkelijk zelf kunt nagaan, staan 146 titels van en over mijn werk:
http://zoeken.oost-vlaanderen.bibliotheek.be/?q=Patrick+Bernauw
Maar 'Utopia' betekent nu eenmaal 'geen plaats', en dus is er 'geen plaats' meer in Utopia voor het Verzameld Werk van die andere schrijver uit Erembodegem. 


Toch zijn er lui die zelfs in Aalst nog nieuw werk van me willen lezen. Ongetwijfeld vermomde Dendermondenaren. Bijvoorbeeld Schimmen uit de vergeetput (Van Halewijck, 2016), geschreven door mijn schim en die van Guy Didelez, vanuit een vergeetput in Aalst. Enfin, Erembodegem, ter hoogte van de Duivelsputten. Echt waar, lees er het verhaal maar op na, onder de afdeling Duistere Middeleeuwers. 't Is dat schrijvers al eens profetische gaven hebben, hé. 
Maar dan stelt zich wel een 

Probleem!






Want Schimmen uit de vergeetput is niet aanwezig in de bib van Aalst. Werd ook niet afgevoerd. Want is niet ingevoerd.

Mijn vriend en collega uit Merksem haalt keigoeie leescijfers in de bibliotheek van Aalst (53 niet afgevoerde titels), zodanig zelfs dat hij er kan van rentenieren en mij dan wat komt treiteren in een zwembad dat hij speciaal voor die gelegenheid in mijn achtertuin heeft laten aanleggen, met een veel beter zicht dan van bij mij thuis op Galgeveld & Duivelsputten. Misschien is het ook wel een beetje zijn stille wraak omdat de ontlezing in Aalst (en alleen daar) nog steeds en wel zeer drastisch toeslaat, als hij samen met mij een boek durft te plegen. Zo werden o.a. de zesde en achtste drukken van hierboven geschreven in samenwerking met de Guy, alsook 1 prijsbeest in binnen- en buitenland (In het teken van de ram) en dan zwijg ik nog over een stuk of wat andere romans die op leeslijsten van scholen stonden & staan. 


De Vloek van Macbeth (1996) werd dan weer geschreven met toenmalig Baardegemmenaar Luc Schoonjans, ook al herdrukt en in een toneelbewerking van Aalstenaar Paul Coppens destijds opgevoerd in CC De Werf, door Theater Barbara. En eveneens afgevoerd.

Maar hier benaderen we, volgens mij, eindelijk de kern van de zaak én de wàre Oplossing van het Mysterie van het Onwaarschijnlijk Deficiënte OntleningscijfeR (O.D.O.R), het zogenaamde Bernauw Effect. Dat wordt immers veroorzaakt door het toneelstuk van William Shakespeare waarvan ik de naam niet ga noemen (wegens ook vervloekt) (maar hij begint met een M en eindigt op acbeth). Hierin is een heuse, authentieke heksenvervloeking verwerkt, die bij iedere opvoering wordt uitgesproken... met alle gevolgen vandien. In alle bibliotheken in Vlaanderen waar ik ben langs geweest, heb ik de Vloek van het Stuk dat Begint met de Letter M en Eindigt op acbeth wel eens uitgesproken - en om geen brokken te maken, meteen ook een Tegenvloek gelanceerd, zodat Boosaardige & Bovennatuurlijke Krachten werden geneutraliseerd. Maar die Tegenvloek is in de bibliotheek van Aalst dus achterwege gebleven, omdat ik daar nooit uitgenodigd ben geweest, en zodoende...

Wellicht heeft een of andere onverlaat, ooit, ergens tussen de boekenrekken en zijn tanden door, de fameuze Vloek voor zich uit gepreveld. Het kan haast niet anders of die heeft zich op slag gemanifesteerd in O.D.O.R., dat - zoals met wetenschappelijk bewijs ondersteund - uitsluitend toeslaat op het grondgebied van de Aalsterse bibliotheek. 

Oké, oké, ik geef het grif toe, mijn oplossing is enigszins magisch-realistisch van aard en doet qua afvoer denken aan de Bermuda Driehoek, maar dat ben ik ook. Magisch-realistisch bedoel ik. Om over mijn paranormaliteit nog te zwijgen.

Vandaar, ongetwijfeld, dat men in Aalst zal beslist hebben, uit voorzorg & veiligheidsoverwegingen, nieuwe titels vanaf pakweg 2016 niet meer aan te kopen. Geen Schimmen uit de vergeetput, geen herdruk van In het teken van de ram of De Keizerin van Mexico, een romanbewerking van het luisterspel waarvoor ik in 1994 de Prijs van de Provincie Oost-Vlaanderen kreeg. Die twee laatste hébben ze al eens moeten afvoeren, dan gaan ze die toch niet opnieuw invoeren, zeker? Laat staan dat ze de boekuitgave van een prijswinnend toneelstuk zouden aankopen als Het Ware Verhaal van Calamity Jane, nog zo'n stuk dat regelmatig wordt opgevoerd in Vlaanderen en zelfs in het Aalsterse een paar producties heeft gekend. Nee, dan bewaren ze liever een andere toneelbrochure, uit 1994, die niets te maken heeft met die Provinciale Prijs, en waarvan ik me met de beste wil van de wereld niet kan voorstellen dat het boekje al zovele jaren 1 keer om de drie jaar is ontleend geworden. Dat is namelijk hét lokale afvoerbrolcriterium. 

Maar inderdaad, als uit objectieve criteria blijkt dat het geen zin heeft nog nieuwe boeken aan te kopen die ik al dan niet samen met Guy heb geschreven, omdat de oude bijna allemaal te lijden hadden onder het O.D.O.R. van de Vloek van Bernauw, dan kan ik alleen maar beamen dat het beter voorkomen is dan genezen. Het is altijd pijnlijk voor een auteur wanneer zijn boek wordt afgevoerd, dus voer je het beter niet in. Pro-actief zijn hé. En mocht er echt zoiets als een Vloek in het spel zijn... dan zou ik als bibliothecaris zeker geen risico's nemen, en ook de herdruk van De Vloek van Macbeth niet aankopen, die voor dit jaar gepland is. Je moet het noodlot niet inviteren in je eigen bibliotheek! En een gewaarschuwd bibliothecaris is er 2 waard! 

Kortom, met deze overwegingen in het achterhoofd, zou ik - ook voor wat betreft de boeken geschreven in samenwerking met Guy - mijn en zijn jonge fans uit het Aalsterse dringend willen aanraden lid te worden van de bibliotheek van Dendermonde. Er zit trouwens een best wel poëtische en ook redelijk absurdistische logica in, dat een Aalsterse Dwarsligger in zijn eigen stad niet en in Dendermonde wel zo gretig wordt gelezen. En een ferme snuif Monty Python op tijd en stond kan ik wel appreciëren. (Tussen haakjes, het schijnt dat behalve ei zo na pathologische 'dwarsliggerij', ook 'humor' en 'spot' in het Aalsterse DNA verweven zijn, maar zoals gezegd ben ik van Erembodegem, en blink ik uit in een gebrek aan beide.)

Er wordt nu aan gedacht mijn Verzameld Werk onder te brengen in een Utopisch Fonds Onwaarschijnlijk Literair Erfgoed Patrick Bernauw of iets van die strekking. Het moet in ieder geval een beetje prestigieus klinken, voor minder doen we het niet. En zeg nu zelf, UFO Literair Erfgoed Patrick Bernauw, dat slaat metaforisch toch spijkers met koppen? Want als Erembodegemmenaar ben je nu eenmaal een alien in Aalst, en ik ben nog geen 60 en ook nog niet dood. 

Met zo'n UFOLE Patrick Bernauw zouden in ieder geval een stuk of wat van mijn momenteel 146 in Oost-Vlaanderen bekende titels achterblijven in Utopia, als ik morgen de pijp uitga. Of ze aan Sint-Maarten geef (hier komt de Sint op 11 november, Wapenstilstand). Schrijvers mogen dan onsterfelijk zijn en voortleven in hun boeken, vanwege het O.D.OR. teweeggebracht door de Vloek van Bernauw stevenen we in mèn iénig Oilsjt (als dat maar goed geschreven is) wel met een rotvaart af op het nulpunt. En zodra dat is bereikt, in een nabije toekomst, zal in de charmantste stad van Vlaanderen, s tad mijner dromen , nooit een schrijver geweest zijn die luisterde naar mijn naam. 





Vinden we voldoende lezers die een bescheiden bijdrage willen doneren, dan zouden we 1 exemplaar van àl mijn Verzamelde Werken kunnen schenken aan de Grootste-Boekenkast-van-Vlaanderen-met-Niet-Uitleenbare Boeken-Waar-Nog-Plaats-In-Is. U vindt mij dan wellicht terug op de ijle hoogte van 11 meter - ja, it's lonely at the top.




Zijn er nóg centen over, kunnen we bovendien 1 exemplaar van elke titel ter beschikking stellen ter ontlening - 1 exemplaar dat evenwel niet afgevoerd mag worden, ook niet als het na 3 jaar geen enkele keer is ontleend. Eén exemplaar Voor Eeuwig .

Wapeisde?

Zijn er ook Verboden Boeken in Utopia?

foto www.embee.be
Scenario voor een literaire performance in Aalst (gelieve er de improvisatiemomenten zelf bij te improviseren) 

Is je aandachtsspanne eerder klein: begin dan van achter naar voor te lezen. Scrollen maar!
We starten voor de gelegenheid bij CC De Werf, daar sta je bij slecht weer ook beschut tegen de regen.
Dames en heren,
‘Utopia’, ‘utopisch’… het doet u wellicht spontaan denken aan een niet te realiseren ideaal, een gedroomde samenleving… Maar leest u er het boek van Thomas More op na, in 1516 gedrukt op de persen van Aalstenaar Dirk Martens, dan zullen uw gedachten ongetwijfeld eerder afdwalen in de richting van een behoorlijk totalitaire maatschappij, waarin, om maar iets te zeggen, boeken worden verboden… omdat de gedachten er niet echt vrij zijn. Geen utopie, maar een dystopie dus, zoals de Heerlijke Nieuwe Wereld van Aldous Huxley, verboden in 1932, in Ierland, naar verluidt vanwege referenties aan seksuele promiscuïteit. Verboden ook in Australië, van 1932 tot 1937.Een dystopie zoals 1984 van George Orwell, verboden in de Sovjet-Unie in 1950, omdat Stalin het werk interpreteerde als een satire op zijn leiderschap. En bijna-verboden in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk in de vroege jaren 60, gedurende de Cubaanse Rakettencrisis. 1984 werd overigens pas in 1990 gelegaliseerd in de Sovjet-Unie. Voordien was het alleen beschikbaar geweest in… ‘SaMizDat!’, een term uit de Russische literatuur ten tijde van de Sovjet-Unie, de aanduiding voor clandestien gedrukte literatuur, die vanwege een controversiële of kritische inhoud niet officieel uitgegeven mocht worden.
WatIzDat? - SaMizDat!Ik schrijf zelf, ik redigeer zelf, ik censureer zelf, ik geef zelf uit, ik verspreid zelf en ik zit er zelf een straf voor uit! Zo althans omschreef Vladimir Boekovski het begrip.
Kankerpaviljoen en In de eerste cirkel van Solzjenitsyn verschenen en werden verspreid in SaMizDat! Dokter Zjivago van Boris Pasternak, met als centrale thema het recht van het individu, door de Sovjet-autoriteiten verboden in 1955, en pas twee jaar later in Milaan gepubliceerd… SaMizDat!... Nog een jaar later kreeg Pasternak de Nobelprijs voor de Literatuur, die hij – onder druk van de autoriteiten – weigerde. Maar ook de Russische vertaling van de boeken van J.R.R. Tolkien gingen in SaMizDat! ‘Waarom?’ zult u vragen.‘Daarom!’ is in dit soort gevallen al eens het gebruikelijke antwoord. 'Omdat wij dat kunnen! Daarom!'
In Fahrenheit 451 van Ray Bradbury speelt in een wereld waaruit boeken verbannen zijn en waarin kritische gedachten onderdrukt worden. De titel refereert aan ‘de temperatuur waarop boekpapier vlam vat en verbrandt’, 451 graden Fahrenheit, 233 graden Celsius. Zoals 1984 van Orwell werd geschreven in 1948, heeft de toekomstroman van Bradbury alles te maken met het heden waarin het verhaal werd geconcipieerd. Met het jaar 1953 dus, toen het linkse gedachtengoed in de Verenigde Staten werd onderdrukt. We kunnen bij de lectuur van Fahrenheit 451 ook een eind weg mijmeren over het verbranden van boeken in nazi-Duitsland… in 1953 was dat nog maar 20 jaar geleden.
Dames en heren,
Vandaag neem ik u mee op een wandeling door de vierde dimensie van Utopisch Aalst, langs plaatsen die dus voor een deel tot Aalst en voor een ander deel tot Utopia behoren… en nog wel tegelijkertijd. Ja, iemand die het werk van Einstein een beetje kent en vertrouwd is met de kwantumtheorie van het universum weet nu eenmaal dat een object zich op twee of meer plaatsen tegelijk kan bevinden. Meer zelfs, dat een voorwerp gesitueerd op een bepaalde plaats, tegelijk een golf kan zijn die zich uitstrekt over tijd en ruimte. Maar goed, in dit louter hypothetische Utopiaalst van ons, zullen we ons dus zo meteen buigen over de vraag welke boeken zoal verboden werden in de wijde wereld in het algemeen, die van Aalst in het bijzonder… en, louter hypothetisch, in de maatschappij der Utopianen, zoals ze bij elkaar werd gefantaseerd door Thomas More.


We gaan via de Molenstraat naar het standbeeld van Priester Daens op het Werfplein.
Het is haast onvoorstelbaar hoe modern een aantal denkbeelden klinken die Thomas More toeschrijft aan Utopia, dat letterlijk ‘geen plaats’ betekent – aan een niet bestaande staat dus. Kinderopvang, euthanasie, gratis onderwijs, godsdienstvrijheid… het klinkt als muziek in de oren.In Utopia vindt men het niet wenselijk dat de eigen burgers gewend raken aan het slachten van dieren, en dus worden ze gedood door speciale slaven. De Utopianen zouden anders immers ‘hun aangeboren mildheid’ verliezen. Ze zijn ook tegen de jacht, omdat dieren in dat geval voor het plezier van de jager worden gedood – een mensonwaardig genot, dat alleen maar tot meer wreedheid kan leiden. En omdat de mens ‘kneedbaar’ is en beter kan worden gemaakt, zijn het de slaven der Utopianen die het vieze karweitje mogen opknappen. In Utopia zijn dat veroordeelde misdadigers of lui die tot een volk behoren waarmee de Utopianen – toegegeven, met frisse tegenzin – oorlog hebben gevoerd.
We staan hier voor het beeld van een man die in Aalst en ver daarbuiten bekend staat als Adolf – ‘Priester’! – Daens. In Utopia zou het best wel een mooi voorbeeld van eh… StatuYazDat?... kunnen zijn. Naar analogie met ‘MagNitizDat!’, zijnde het clandestien verspreiden van geluidsopnames, waarbij  ‘magnit’ verwijst naar magneet-bandopnames, bijvoorbeeld van 'ondergrondse' muziek of lezingen.‘StatuYazDat!’ zou dan, nog steeds in die volstrekt hypothetische wereld van Utopia, verwijzen naar het clandestien oprichten, verspreiden en verplaatsen van ‘statuya’ of standbeelden. Best mogelijk dat Utopiaanse dissidenten deze priester een standbeeld hebben gegeven omdat hij een preek hield tegen, pak weg, de slavernij. Staat er op zijn beeld immers niet te lezen: ‘Slaaf noch bedelaar mag de arbeider zijn! Hij moet een vrij en welvarend man wezen!’

Een dergelijke quote associeer ik hierbij spontaan - en ook omdat het zo op mijn spiekbriefje staat -met Bad Samaritans: The Myth of Free Trade and the Secret History of Capitalism! Dat is een boek van Ha-Joon Chang, één van de 23 boeken waarvan de distributie vanaf 1 augustus 2008 verboden is in het leger van Korea.‘Noord-Korea?’ neemt u nu wellicht als bijna-vanzelfsprekend aan.Nee hoor, het boek is verboden in Zuid-Korea, dat nauw aanleunt bij het Vrije Westen, en waarin de gedachten dus zo vrij zijn als een vogel in de lucht, met als enige uitzondering die in het leger, of als ze een kritiek bevatten op het kapitalisme.
Via de Burchtstraat naar het Stedelijk Museum, standbeeld van Louis Paul Boon.
Zonder toestemming van de autoriteiten is reizen verboden in Utopia. Wij staan hier dan ook voor een standbeeld van een man, die in Aalst en ver daarbuiten bekend staat als virtueel Nobelprijswinnaar Literatuur, maar in Utopia bijvoorbeeld… de Poortwachter zou kunnen zijn, die beslist wie al dan niet op reis mag vertrekken, en waarheen. Boon had nu eenmaal een hekel aan ‘op reis gaan’ en kon niet eens met de auto rijden. Want zegt nu zelf, waarom zou je de toerist uithangen en plezierreisjes maken in een ideale samenleving waar ‘er nooit een aanvaardbare reden is om niets te doen’? Waar geen wijnhuizen zijn, geen kroegen, nergens bordelen, geen Mieke Maaikes, geen gelegenheden voor misdragingen, geen geheime plekjes voor vergaderingen achter gesloten deuren. Integendeel, het alziende oog van je omgeving maakt het noodzakelijk ‘of je gewone werk te doen of je in je vrije tijd niet onfatsoenlijk te gedragen!’Nee, dit Utopia zou toch niet echt besteed geweest zijn aan de utopische schrijver van Vergeten Straat, Viezentist, Tedere Anarchist en wat nog al meer.  
foto www.embee.be
Facebook & Co. werken er hard aan om onze privacy op te heffen, in Utopia is dat al gebeurd. Sociale druk fungeert er als Orwells Big Brother, en… Big Brother is watching you!And you! In de recente dystopische roman De cirkel van Dave Eggers, die zich laat lezen als een kritische doorlichting van Facebook, zijn mensen altijd online, en delen ze alles met elkaar, in volledige transparantie. ‘Eigendom is diefstal!’ in Utopia. – ‘Privacy is diefstal!’ in de ideale samenleving van De cirkel. Facebook bepaalt in grote mate wat wij te zien krijgen – vrouwelijke tepels, zelfs in een puur artistieke context, worden onverbiddelijk gecensureerd. Geweld kan voor de censoren makkelijker door de beugel, en blijkbaar ziet men er geen graten in om ook de publieke opinie in een bepaalde richting te sturen, naar de verkiezing van een Trump, naar een brexit, naar fake news. En dit alles als gevolg van een schimmige moraal, in naam van ‘de goede zeden’, ‘de goede smaak’, ‘het gezond verstand’, maar vaak ook gewoon vanwege een commerciële logica, al zal Zuckerberg dat niet zo gauw toegeven.
In Nederland wordt een boek van de Vlaamse jeugdschrijvers Marc De Bel en Guy Didelez niet meteen verboden, maar toch zwaar gecensureerd. Dat komt niet omdat de oorspronkelijke titel klinkt als een Vlaamse meisjesnaam, Alien – maar ook kan gelezen worden als een andere benaming voor een Extra Terrestrial, ‘alien’, E.T. Het boek was bedoeld als afscheidsgeschenk voor leerlingen uit de zesde klas van de basisschool, maar de bestellingen bleven uit. Op sommige Nederlandse scholen zijn er immers oudercomités actief die elk boek lezen dat in de schoolbibliotheek dreigt opgenomen te worden en met een zwarte stift alles doorhalen wat hen stoort. De auteurs werden door hun Nederlandse uitgever bijgevolg om commerciële redenen gedwongen de titel, die in het Nederlands klinkt als Alien en in het Engels als Alien, te veranderen in: Ik moet je iets vertellen. Buitenaardse wezens of beschavingen bestaan nu eenmaal niet in de Bijbel. ‘Godverdomme!’ zult u nu uitroepen, mocht ook deze krachtterm niet geschrapt zijn uit het woordenboek en vervangen door ‘Getverdikke!’Vervolgens probeert u het misschien met een ‘Verduiveld!’ – maar dat is al helemaal uit den Boze, want we gaan Hem niet oproepen. Ook een illustrator die muizen-met-kleren-aan tekent, stuit op protest van oudercomités, want God heeft nu eenmaal geen muizen met kleren aan geschapen! Deze logica doortrekkend, zouden kinderboeken uitsluitend prentjes van poedelnaakte mensen mogen bevatten, omdat God nu eenmaal ook geen mensen met kleren aan geschapen heeft, maar ze uitsluitend kleedde in Adams- of Evakostuum. Maar dit geheel terzijde.
Nee, wij zouden niet in Utopia willen wonen, om de eenvoudige reden dat daar al te veel spookbeelden rondwaren uit een tijd die de onze is, of uit een nog zeer recent verleden: uniforme kledij, ongelimiteerd imperialisme en ja – ook nog steeds slavernij. Godsdienstvrijheid moeten we met een korreltje zout nemen in een maatschappij, geregeerd door een publieke opinie die door enkelingen wordt gedirigeerd, en gecontroleerd door een enorme sociale druk. Kan er dan nog echt sprake zijn van vrijheid van denken of handelen? Als ‘men’ heeft beslist, op basis van ‘de rede’, wat voor iedereen het beste is… en afwijkingen van de norm niet echt worden getolereerd?
Via Burchtstraat naar Begijnhof.


‘Zijn er ook Verboden Boeken in Utopia?’ 
In het boek Utopia komen we daar alleszins niets over te weten. De Utopianen vinden de boeken van Plutarchus het leukst, maar ze hebben ook veel waardering voor de humor van Lucianus, lezen we. Zowel More als Erasmus hebben overigens een Latijnse vertaling gemaakt van deze Griekse schrijver uit de tweede eeuw na Christus. Hij staat erom bekend dat hij serieuze thema’s op een min of meer komische manier onder woorden brengt – de stijl heet ‘serio ludere’, tegenwoordig kennen we trouwens ook ‘serious games’ – en hij werd daarin nagevolgd door zowel More in Utopia als Erasmus in Lof der Zotheid.
Dat laatste boek is een satire op kerkelijke en maatschappelijke misstanden, en dus komt het vanaf 1559, samen met alle andere werken van Erasmus, op de beruchte Index Librorum Prohibitorum te staan, de Lijst van Verboden Boeken! – Retorische vraag: zouden ze in het Utopia van Thomas More ook een Index Librorum Prohibitorum Utopiensis kennen? De Index werd van 1559 tot 1966 door de paus vastgelegd en bevatte boeken die katholieken niet mochten lezen. Jarenlang was het in landen als België, Polen en Ierland heel moeilijk om exemplaren van boeken te vinden die op de Index stonden. De laatst uitgegeven lijst uit 1948 omvatte ongeveer 4000 titels die geacht werden ofwel ketterij te bevatten, ofwel moreel verwerpelijk waren, ofwel te expliciet seksueel.
De Bijbel zelf is momenteel dan weer verboden in Saoedi-Arabië en Noord-Korea, dat in één moeite door ook de Koran heeft verboden. Gedurende de Apartheid in Zuid-Afrika, van 1973 tot 1993, en op basis van morele gronden was de Satanische Bijbel uit 1969 dan weer verboden, een publicatie van Anton LaVey.De Duivelsverzen van Salman Rushdie uit 1988 veroorzaakte grote controverse onder fundamentalistische moslims, omdat de profeet Mohammed in het boek wordt neergezet als een man die bezwijkt voor aardse genoegen. Voor veel moslims is dit taboe. Iran sprak in 1989 een fatwa uit, een doodsvonnis, en Rushdie zocht en vond bescherming  in Groot-Brittannië. Pas in 1998 trok Iran de fatwa weer in, maar het boek bleef in alle islamitische landen, in India en Zuid-Afrika verboden…
We stappen richting Hopmarkt, onderweg scanderen we afwisseld 'Index Librorum Prohibitorum' en 'Lijst van Verboden Boeken', gevolgd door de naam van een schrijver naar keuze, en een klets met de vlakke hand tegen het voorhoofd en de kwabben die zich daarachter bevinden. Een zeer beperkte greep uit het aanbod:
Honoré de Balzac - Giordano Bruno - Johannes Calvijn - Giacomo Casanova - Miguel de Cervantes - Nicolaus Copernicus - Daniel Defoe - René Descartes - Denis Diderot - Alexandre Dumas père - Alexandre Dumas fils - Epicurus - Desiderius Erasmus - Gustave Flaubert - Galileo Galilei - André Gide - Victor Hugo - Immanuel Kant - Nikos Kazantzakis - Maarten Luther - Niccolò Machiavelli - Maurice Maeterlinck - Karl Marx - John Milton - Charles Montesquieu - Blaise Pascal - François Rabelais - Jean-Jacques Rousseau - George Sand - Jean-Paul Sartre - Baruch Spinoza - Emanuel Swedenborg - Jonathan Swift - Theodoor Hendrik van de Velde - Polydorus Vergilius - Voltaire - Gerard Walschap - Johannes Wier - Émile Zola
foto www.naami.be

We houden halt bij de Voil Janet.
Nogal wat boeken werden verboden omdat ze pornografie, obsceniteiten en zo meer bevatten. Op 30 december 1967 liet Hugo Claus Masscheroen opvoeren, in het casino van Knokke. Het was een actualisering van het middeleeuwse wagenspel Marieke van Nijmegen. In de versie van Claus traden drie naakte mannen op, als de Heilige Drievuldigheid, die de zondige Marieke voor haar ontuchtige leven met de Duivel wilden straffen. Maar Marieke liet zich niet intimideren en ranselde het heilige trio duchtig af met de zweep, tot hilariteit van de toeschouwers in de zaal. Een deel van de pers riep echter schande, en het gerecht kwam in actie. Maar de auteur liet zich net zomin als zijn heldin intimideren, en hij riposteerde: ‘Zo zou ik willen ageren voor de naaktheid op de Vlaamse Televisie, alleen al omdat ik liever een naakt meisje, en zelfs een naakte jongen zie, dan een wuivend defilé van Belgische parachutisten die zo nodig onze belangen in Afrika moeten verdedigen.’ Ondanks het pleidooi van zijn advocaat John Bultinck werd Claus in juni 1968, nu precies vijftig jaar geleden, in eerste instantie veroordeeld tot vier maanden effectieve celstraf en een geldboete van 10.000 Belgische frank. Bij de behandeling van het beroep een jaar later werd de effectieve straf omgezet in een voorwaardelijke, maar de financiële boete bleef overeind. In datzelfde mythische jaar 1968 verscheen van Jef Geeraerts het eerste deel van zijn Gangreen cyclus, Black Venus. Zijn boeken werden al gauw racistisch, sexistisch en imperialistisch genoemd. Voor het eerst kreeg de Vlaamse lezer evenwel ook de onaangename werkelijkheid van het Belgisch kolonialisme in het gezicht geslingerd. Zo hekelde Gangreen 2, De goede moordenaar, onder meer de inzet van Belgische para’s in Congo. Voor nummer 1 in de reeks kreeg Geeraerts in 1969 de Driejaarlijkse Staatsprijs voor Literatuur. Maar de censuur sloeg toe en het boek werd verboden door de socialistische minister van justitie Jos Vranckx. Vanop de preekstoel werd gefulmineerd tegen een hoop drek, die vooral furore maakte door de onverbloemde, wilde, welhaast dierlijke erotiek…Ook in Aalst sloeg de censuur reeds toe. We staan hier niet voor niets bij de Voil Janet, zowel in Aalst als in Utopiaalst een seksueel dubbelzinnig zinnebeeld. In 1984 stond de Carnavalstad in rep en roer toen CVP-burgemeester Raymond Uyttersprot besloot het ‘onzedige’ boek Het Land van Coïtha te verbieden. In de bibliotheek verdween het boek in de kast met niet-uitleenbare boeken. Dat jaar gingen de carnavalisten van Noig naar de stoet als Moraalridders van het Land Coïtha, voorzien van reusachtige penissen en dito blote borsten. Ze werden prompt uit de stoet gehaald, en hun geldprijs werd afgepakt op basis van Artikel 2 van het Reglement van de Carnavalsstoet… Waardigheid! Zelfs hun kostuums werden in beslag genomen en nooit meer teruggezien. Volgens geruchten zouden ze later nog gediend hebben op het Bal van de Politie…In Utopia wordt ook niet gelachen met mensen die hun huwelijk in gevaar brengen door ontuchtige buitenechtelijke handelingen te plegen. Dat soort praktijken bestraffen ze daar met de strengste vorm van slavernij. Iemand die recidiveert, krijgt zelfs de doodstraf… Het is maar dat u het weet!


Door de Nieuwstraat naar het Vredeplein.
Na obsceniteiten en aanslagen tegen de goede zeden worden boeken ook en vooral verboden om politieke redenen. De ondraaglijke lichtheid van het bestaan van Milan Kundera, om maar één voorbeeld aan te halen, en omdat de auteur betrokken was bij de Praagse lente, ook weer 50 jaar geleden. Kundera werd door het regime in Tsjecho-Slowakije tegengewerkt en verloor zijn baan als onderwijzer, terwijl zijn boeken niet meer uitgeleend mochten worden in bibliotheken. Later volgde zelfs een algeheel publicatieverbod.Geen nieuws van het westelijk front van Erich Maria Remarque. Zoals zovele boeken van zovele schrijvers verboden in nazi Duitsland, in dit geval omdat het een pacifistisch anti-oorlogsboek is, en dus demoraliserend voor de bevolking, en ook een belediging van de Wehrmacht.Schindler’s Ark en Sophie’s Choice van respectievelijk Thomas Keneally en William Styron: verboden in Libanon, omdat de Joden er positief in worden beschreven.De Hut van Oom Tom van Harriet Beecher Stowe, verboden in de zuidelijke staten gedurende de Amerikaanse Burgeroorlog omdat het boek zich tegen slavernij keerde, en in Rusland onder tsaar Nicholas I omdat het verhaal de boodschap uitdroeg dat alle mensen gelijk zijn, zodat het werk de religieuze idealen ondermijnde.Druiven der Gramschap, John Steinbeck. In 1939 tijdelijk verboden in de Amerikaanse staat California, omdat het een weinig flatterend beeld schetst van de inwoners van die staat.Nu ja, da’s niet meteen een politieke reden, zult u zeggen. En dan hebt u nog gelijk ook.Zelfs Alice in Wonderland van Lewis Carroll werd ooit verboden, in China, in 1931, om a-politieke reden  en. Waarom dan wel? Omdat er dieren in optreden die handelen als mensen, zodat kinderen misschien geneigd zouden zijn mensen en dieren op hetzelfde niveau te behandelen.
In Utopia zullen boeken die afwijkende en al dan niet politieke denkbeelden bevatten ongetwijfeld ook verboden zijn. Oorlog voeren doen ze daar niet graag, vijandelijke soldaten nemen ze liever gevangen dan dat ze die zouden afslachten, het grondgebied van de vijand verwoesten ze niet en zijn graan steken ze ook niet in brand. Maar wanneer de oorlog voorbij is, brengen ze de kosten wel in rekening bij de verslagen vijand, die ze doorgaans met een listige strategie op de knieën proberen te krijgen, met propaganda… enfin, fake news dus… of door het uitschakelen van de legeraanvoerder van de tegenpartij met een aanslag. Maar als zij de oorlog hebben gewonnen, volgt er een Grote Parade… en daalt de Vrede weer neer over de Wrede Pleinen van Utopia. Wat zou er gebeuren met de onverlaat die het aandurft deze Parade te verstoren, denkt u?



Naar het Aalsterse Utopia

Dames en Heren,
Ik weet niet wat momenteel de status is van Een Gids voor Utopia,  het jaarproject en collectief eindwerk van de afdeling Literaire Creatie van de Academie voor Podiumkunsten. Vanaf 1 september 2018 gaat de academie samenwonen met de bibliotheek van Aalst in het gebouw dat u daar ziet, en dat Utopia werd gedoopt. Het eindwerk van mijn cursisten, speciaal voor de gelegenheid geschreven, kon in ieder geval niet voorgesteld worden tijdens het officiële openingsprogramma van Utopia. Lezers die het boek in voorverkoop hadden aangekocht, mochten het ook niet ophalen in Utopia (in de rest van Aalst kon het wel, het is ook beschikbaar in Standaard Boekhandel). Naar de reden van deze ban moet u mij niet vragen, daarvoor moet u in Utopia zijn.

Het kwestieuze boek is ondertussen wel als een soortement verstekeling op het grondgebied van Utopia te vinden. Samen met o.a. Het Land van Coïtha en een aantal boeken gepubliceerd door mijn cursisten van de Literaire Creatie staat het nu in de Kast met Niet-Uitleenbare Boeken. Op onderstaande foto, genomen in CC De Werf, ziet u hoe deze auteurs met enig plezier een gratis boek wegschenken aan de Grootste Boekenkast van Vlaanderen, 11 meter hoog. Dit gegeven moest, om de reden van hierboven waar u mij niet moet naar vragen, uiteraard een non-event blijven in Utopia. 

Zoals ook geen enkele van de Aalsterse auteurs die van mij les hebben gekregen in de Academie voor Podiumkunsten te Aalst én die ondertussen een boek hebben gepubliceerd - een aantal bij de 'Aalsterse' uitgeverij vzw de Scriptomanen - een lezing of een activiteit werd gegund in Utopia. Zelf heb ik overigens de afgelopen 35 jaar, waarvan 30 als 'beroepsauteur', vele honderden optredens en lezingen gegeven in bibliotheken over heel Vlaanderen. Maar nooit in de bibliotheek van Aalst. Ook niet tijdens het openingsweekend van Utopia. Nu is daar eveneens een reden voor, die ik u wél kan meedelen. 


foto © copyright by Jean-Pierre Swirko van links naar rechts: Ben Schokkaert, Els Vermeir, David Moens, Chantal De Craecker,Patrick Bernauw, Katrien Dierick, Wannes De Craene, Nele Bruynooghe, Glenn Govaert
Het zit namelijk zo, heb ik recent vernomen, dat ongeveer 3/4 van mijn tot dusver Verzamelde Werken door de bibliotheek van Aalst moest afgevoerd worden, en dus ook niet meer ter beschikking is in Utopia. Tegenvallende ontleencijfers. Onder de afgevoerde titels: al mijn (elders) meest succesvolle en populaire jeugdboeken. Het gaat hem ook voornamelijk over die jeugdboeken. In de bibliotheek van mijn eigen stad - nu ja, ik woon in het dorpse Erembodegem, voorlaatste huis van, op een boogscheut van de mijlsteen waarachter Brabant begint (vanuit mijn achtertuin kan ik het Galgeveld zien, en de Duivelsputten ruiken) - worden mijn boeken niet voldoende uitgeleend om al was het maar 1 exemplaar te bewaren in een Kast met Niet-Uitleenbare Boeken. 

Dat komt omdat ik in een bibliotheek waar erfgoed een thema is, nu eenmaal niet tot het plaatselijk literair erfgoed kan gerekend worden. Ten eerste ben ik nog niet lang genoeg dood, ook al gaan sommige van mijn boeken elders in Vlaanderen al makkelijk 35 jaar mee, en ten tweede is er in Aalst toch geen kat in geïnteresseerd. (Ik dacht eerst 'geen hond' te schrijven, maar plaatselijk erfgoed Jan De Wilde schreef al een liedje over een dooie hond in de Kattestraat. Tegenwoordig kan ik me prima inleven in dit op en top Aalsterse kadaver: wis en zeker overleden / wis en zeker dood / van verdriet of / van vergif of / dwaasweg overreden.)

Ach, die boeken van me... Ze worden met enige regelmaat herdrukt (De Schat van Orval uit 1992 is aan zijn achtste druk toe), hebben prijzen gekregen in binnen- en buitenland, zijn vertaald in 7 talen, stonden en staan op tal van schoolse leeslijsten... maar moet je als jongere iets doen met Het Infernaat (uit 2000, zesde druk) dan kun je terecht in Dendermonde. Daar hebben ze 54 titels in hun catalogus staan, tegen (nog) 33 in Aalst. Ik overweeg dan ook ernstig om asiel aan te vragen in Dendermonde, als literair vluchteling. 

In de rest van Vlaanderen valt het niet alleen met de verkoopscijfers van mijn boeken maar ook met de leescijfers in bibliotheken geweldig mee: er zijn bijvoorbeeld, pak weg, 45 titels beschikbaar in het kleine Ninove, 46 in Temse, 55 in Sint-Niklaas, 108 in Gent - maar daar hebben ze veel plaats natuurlijk, en met al dat gedoe over die spoorloze Rechters ben ik ginderachter nogal populair. In de bibliotheekcatalogus van Oost-Vlaanderen, waar u al deze cijfers makkelijk zelf kunt nagaan, staan 146 titels van en over mijn werk. Maar 'Utopia' betekent nu eenmaal 'geen plaats', en dus is er 'geen plaats' meer in Utopia voor het Verzameld Werk van die andere schrijver uit Erembodegem. 


Toch zijn er lui die zelfs in Aalst nog nieuw werk van me willen lezen: bijvoorbeeld Schimmen uit de vergeetput (Van Halewijck, 2016), geschreven door mijn schim en die van Guy Didelez, vanuit een vergeetput in Aalst. Enfin, Erembodegem, ter hoogte van de Duivelsputten. Echt waar, lees er het verhaal maar op na, onder de afdeling Duistere Middeleeuwers. 't Is dat schrijvers al eens profetische gaven hebben, hé.

Mijn vriend en collega uit Merksem haalt keigoeie leescijfers in de bibliotheek van Aalst, en daar ben ik heel blij om. Merkwaardig genoeg slaat de ontlezing nog steeds en wel zeer drastisch toe als hij samen met mij een boek durft te schrijven. Zo werden o.a. de zesde en achtste drukken van hierboven geschreven in samenwerking met Guy, alsook 1 prijsbeest in binnen- en buitenland (In het teken van de ram) en dan zwijg ik nog over een stuk of wat andere romans die op leeslijsten van scholen stonden & staan.

Maar geen nood, voor dat nieuwe werk kunnen jonge fans van Guy en van mij - ja, die bestaan écht wél, zelfs in Aalst - naar Dendermonde. Blijkbaar is men hier bij ons pro-actief te werk gegaan, en heeft men vanwege de Negatieve Ontleningscoëfficiënt (het zogenaamde Bernauw Effect) dit boek niet meer aangekocht, en uiteraard ook geen herdruk van In het teken van de ram of De Keizerin van Mexico. Ze hébben die al eens afgevoerd, nu gaan ze die toch niet opnieuw invoeren, zeker? Laat staan dat ze de boekuitgave van een prijswinnend toneelstuk zouden aankopen als Het Ware Verhaal van Calamity Jane, dat regelmatig wordt opgevoerd in Vlaanderen en zelfs in het Aalsterse een paar producties heeft gekend. Nee, dan liever een toneelstuk uit 1994, een zijsprongetje dat na de première nergens meer opgevoerd is geworden, en waarvan ik me met de beste wil van de wereld niet kan voorstellen dat het al zovele jaren minstens 1 keer om de drie jaar is ontleend. 

Maar als uit objectieve criteria blijkt dat het geen zin heeft nog nieuwe boeken aan te kopen die ik samen met Guy heb geschreven, dan is het inderdaad beter voorkomen dan genezen. Het is altijd pijnlijk voor een auteur als je zijn boek moet afvoeren, dus voer je het beter niet in. Pro-actief hé. 

Kortom, vanwege het beruchte Bernauw Effect, zouden Guy en ik onze jonge fans uit Aalst bij deze willen aanraden lid te worden van de bibliotheek van Dendermonde. Er zit inderdaad enige logica in dat een Aalsterse Dwarsligger in zijn eigen stad niet en in Dendermonde wel zo gretig wordt gelezen. 


Er wordt nu aan gedacht mijn Verzameld Werk onder te brengen in een Fonds Literair Erfgoed Patrick Bernauw, zodat er toch nog een paar boeken van me achterblijven in Utopia als ik morgen de pijp uitga. Want vanwege de Negatieve Ontleningscoëfficiënt stevenen we hier in Aalst met een rotvaart af op het nulpunt, en is er in Aalst nooit een schrijver actief geweest die luistert naar de naam Patrick Bernauw. 

Vinden we voldoende lezers die een bescheiden bijdrage willen doneren, dan zouden we 1 exemplaar van al mijn Verzamelde Werken kunnen wegschenken aan de Grootste-Boekenkast-van-Vlaanderen-met-Niet-Uitleenbare Boeken-Waar-Nog-Plaats-In-Is. U vindt mij dan wellicht terug op de ijle hoogte van 11 meter - ja, it's lonely at the top. 

Zijn er nog centen over, kunnen we ook 1 exemplaar ter beschikking stellen ter permanente ontlening, dat evenwel niet afgevoerd mag worden, ook niet als het na 3 jaar nog altijd geen enkele keer is ontleend.

Wapeisde?

De Rechtvaardige Rechters: Verbeelding aan de Macht!

Gisternamiddag, in de wagen, hoorde ik Siel Van der Donckt op de radio haar lof uitspreken voor het boek van Marc De Bel en Gino Marchal, De Veertiende Brief: 'Het is een boeiend boek geworden, zeer goed geschreven.' En ze voegt eraan toe: 'Maar we zijn er nog niet uit.' - Het is inderdaad zo dat burgemeester Termont gistervoormiddag om 10 uur in de gemeenteraadszaal van het Gentse stadhuis niét het spoorloze paneel De Rechtvaardige Rechters aan pers en publiek mocht presenteren. Het ging 'm alleen maar om een detectiveroman voor jongeren (fictie dus), waarin een op feiten gebaseerde nieuwe these werd toegevoegd aan de sage, voorlopig een heuse neverending story. Maar of dat ook een goeie reden is om de these in één moeite door naar het rijk der fabelen te verwijzen, daar heb ik zo mijn twijfels bij.


De These van de Kalandeberg
Siel vindt de These van de Kalandeberg 'nogal ongeloofwaardig'. De Bel & Marchal zouden van de verkeerde stellingen vertrekken: 'Ten eerste: Arsène Goedertier was de dief, en de enige dief. Ten tweede: hij alleen wist waar het zat. En de derde foute stelling is: het is al die tijd op die plaats blijven zitten.' - Nu, eerlijk gezegd, ik vind geen van deze drie foute veronderstellingen in het boek terug. Op pagina 145 en volgende vermelden De Bel & Marchal nadrukkelijk de theorie 'dat er niet één, maar vier mannen achter de diefstal zaten'. Vervolgens wordt een hypothese uit de doeken gedaan die al in de jaren 60 gelanceerd werd door ene William Luck in een regionaal blad, die ik uitgebreid behandeld heb in mijn boek De Mythe van de Rechtvaardige Rechters (1995), en waarop ook de Nazi Piste is gebaseerd die ik volgde in mijn eerste boek over de kwestie, Mysteries van het Lam Gods (1991) en verder uitwerkte in de historische 'faction' thriller Het Bloed van het Lam (2006). 



Enerzijds is er het fictieve kader dat uit de koker komt van Marc De Bel - wie het boek leest, weet waarom ik hier cursief gebruik. Anderzijds is er het feitelijke onderzoek van Gino Marchal waarop de fictie verder bouwt. De oplossing voor 'de code in de veertiende brief' van Arsène Goedertier, staat op geen enkele wijze in de weg dat ook een ander persoon zou geweten hebben waar het paneel zich bevond. Waaruit logischerwijze volgt dat het niet de hele tijd op dezelfde plaats hoeft te zijn gebleven. Het is niet omdat je een mogelijk sluitende oplossing voor het mysterie in petto hebt, dat je de Rechtvaardige Rechters ook uit de bergplaats - die volgt uit de oplossing - tevoorschijn kunt toveren. De Bel en Marchal houden heel de tijd die slag om de arm. Uiteraard, mochten ze dat niet doen, ze zouden fantasten zijn, zonder meer.
De veertiende brief - met rechts onderaan de code
Wat mij keer op keer ergert - en dit al meer dan een kwarteeuw lang - is dat de onderzoekers die het aandurven hun verbeelding aan te spreken in deze zaak, meteen worden weggezet als lui die zich 'laten meeslepen door hun enthousiasme' en lijden aan 'tunnelvisie'. Waarop 'ernstige' onderzoekers dan hun eigen these presenteren, die... getuigt van tunnelvisie en vaak steunt op flinterdun 'bewijsmateriaal' of dubieuze veronderstellingen. In dit specifieke geval: het interview dat Siel in 2015 heeft afgenomen van Christiana De Geest (toen 91), achternicht van kanunnik Kamiel van Ongeval, volgens haar 'de man achter de diefstal'. Ergo, 'de oplossing van het raadsel moet dan wellicht in die richting gezocht worden'. Op basis van één enkele verklaring, over een 'familiegeheim' dat te maken had met de bankencrisis van de jaren 30, en zonder enige verdere ondersteunende context, zonder zeer concrete en te verifiëren aanwijzingen of bewijsstukken? Sorry hoor, maar met een dergelijke flinterdunne hypothese zou ik mijn geloofwaardigheid als auteur van historische faction thrillers niet op het spel durven zetten.
De drie voorwaarden die Siel aanhaalt, en die ook door oud-commissaris Karel Mortier worden onderschreven, zijn m.i. niet de enige waarmee je een nieuwe hypothese kunt 'wegen'. We kunnen er niet onderuit dat Arsène Goedertier op zijn minst een centrale én cruciale rol heeft gespeeld in de hele affaire. Nu we ook enigszins vertrouwd zijn geworden met een term als 'profiling', moeten we aannemen dat de psychologie van Goedertier in deze niet van belang verstoken is. Zoals we ook de 'modus operandi' van de afpersing in aanmerking dienen te nemen, die nauw aansluit bij de persoonlijkheid van Goedertier. En dan is er nog de grote hoeveelheid 'indirect bewijs', zoals bijvoorbeeld - en ik noem maar wat - uitspraken van Goedertier, ons overgeleverd door getuigen. 
De code in de dummy die ik vond, speelt eveneens een rol in De Veertiende Brief.Zie ook Het Bloed van het Lam of De Mythe van de Rechtvaardige Rechters.
Het is wat de uitputtende criminologische studie van Chris Noppe, De Openbaring van Arsène Goedertier, zo boeiend en belangwekkend maakt. Je hoeft het niet eens te zijn met de conclusies van de auteur, om te erkennen dat er nieuwe en vitale informatie boven water is gekomen, die mogelijk een verhelderend licht kan werpen op het mysterie. Hier is een onderzoeker annex auteur aan het woord die de Verbeelding aan de Macht laat, met respect voor de feiten. En, als we dit Mysterie willen doorgronden, hebben we ongetwijfeld die Verbeelding nodig. 



... de sleuter eener misdaad op de boekenplank ...
Reeds in 1935 schreef ene John F., beter bekend als griezel- en misdaadauteur John Flanders/Jean Ray (voor de burgerlijke stand: Gentenaar Raymond De Kremer) in de krant het volgende:
Arsène Goedertier ofte Arsène Lupin, gentleman-detekDIEF, dat klinkt heel voornaam. En als men nu weet dat de fictieve Arsène talloze welgelukte boevenstreken op zijn kerfstok had, vooral een meester was in 't weggappen van vermaarde kunstschatten, dat hij nooit gesnapt werd... dan moest dat de ware Arsène zoo aangenaam als bemoedigend voorkomen. Want Maurice Leblanc's ingebeelde held ging ongeveer te werk als hij, toen hij in 't bezit van een gestolen kunstwerk er geld uit wilde slaan... De suggestie van enkelen uitgaand, dat Goedertier een soort detektief zou geweest zijn, die voor eigen rekening op zoek ging naar het paneel, het ontdekte, of beter de dieven ontdekte, en alsdan hun afgezant werd, is tamelijk verleidelijk, maar tevens te fantastisch. De koster-bankier-detektief las graag detektief-romans, en we weten maar al te best dat de schrijvers dezer romans zelf dikwijls den bal missloegen als ze persoonlijk wilden optreden in de plaats hunner ingebeelde helden: zoo Conan Doyle, zoo Simenon. Hartstochtelijke lezers der huidige politie-verhalen, zijn nutteloze Don Quichots als ze als detektief fungeeren willen. En wat de romanmethode betreft, ze is onaanwendbaar voor de doorslaande reden dat zulke verhalen niet van A tot Z worden geschreven, maar van Z tot A: de auteur begint steeds met het einde ervan neer te pennen.
 De sensatielektuur van den Wetterschen Arsène Lupin heeft wel geen detektief van hem kunnen maken, maar een tamelijk goed ingelicht mensch inzake van merkwaardige verhelingen. Het ware interessant de bibliotheek van Arsène eens goed te doorlopen. Het zou de eerste maal niet zijn dat de recherche de sleuter eener misdaad op de boekenplank heeft gevonden, want de politie-verhalen hebben nooit detektieven gevormd, maar wel misdadigers. Er zijn verscheidene dezer werken die, inzake kunstdiefstallen, ware aanduidingen geven...
Uit Het geheim van Arsène Lupin - een code, jawel
Dit is geen stelling van een 'ernstig onderzoeker', maar van een magisch-realistisch auteur die het gewend is zijn verbeelding aan de macht te laten... zonder de werkelijkheid geweld aan te doen. Wie de psyche van Goedertier wil doorgronden, om op die manier tot een oplossing van het Mysterie te komen, én eventueel een corresponderende bergplaats te vinden, doet er goed aan het tekstfragment uit het hoofd te leren. Het staat zovele jaren later nog steeds als een huis.
Het onderzoek van Gino Marchal vertrekt vanuit de psyche van Goedertier, vanuit een modus operandi die ons bekend is, en het is niet blind voor de context van de jaren 30 en de ruimte - de stad Gent  - waarin de feiten plaatsvonden. Het lijken mij even goed noodzakelijke voorwaarden waaraan een hypothese dient te voldoen om ernstig te worden genomen.
Tot dusver, en dus tot Gino Marchal op de proppen verscheen, is er nog geen enkele onderzoeker aan komen zetten met een perfect geloofwaardige interpretatie van de 'code' uit de veertiende brief. Met 'perfect geloofwaardig' bedoel ik dat je niet één of twee of drie woordjes 'verklaart', maar dat je ze stuk voor stuk - allemaal - kunt laten verwijzen naar één bepaalde, welomschreven locatie die voldoet aan de 'randvoorwaarden', en die ook de persoonlijkheid van Goedertier en de modus operandi respecteert. Met de 'randvoorwaarden' bedoel ik onder meer dat Goedertier - of iemand anders - in de gelegenheid moet zijn geweest om het paneel in die periode en op die plaats te verstoppen. Op minder dan vijf minuten stappen van Sint-Baafs, op een letterlijke boogscheut van zijn stamcafé... en ja, ook van het Huis van de Gebroeders Van Eyck... lijkt de potentiële bergplaats van Marchal me alleen al in dat opzicht bijzonder geloofwaardig.
Betekent het dat de Rechters nu binnenkort hun ondergrondse kluis zullen verlaten, ongeschonden en wel? Uiteraard niet. Dat zeggen de auteurs ook niet. Het Mysterie is immers veel groter dan dat: zolang we geen zekerheid hebben over de context - over medeplichtigen, over gebeurtenissen achter de schermen in de periode tussen de diefstal en het overlijden van Goedertier, over wat er er zich zoal afspeelde na zijn dood en waarover wij geen of zeer onvolledige informatie hebben - zal de ultieme oplossing wellicht uitblijven. Die puzzel hebben De Bel en Marchal nog niet gelegd in hun boek, misschien hebben zij hierover meer verteld aan het parket en behoort dit voorlopig tot 'het geheim van het onderzoek'. Eén ding is zeker. De jacht op de Rechters leek de jongste jaren enigszins op een burn-out af te stevenen, maar met deze nieuwe en opwindende roman, en met het dito onderzoek dat de feiten leverde voor de fictie, is het Vlaamse Monster van Loch Ness weer heel erg alive and kicking.

Patrick Bernauw vertelt Reynaert de Vos - Deel 1: Het was op een Sinksendag...

De figuur van Reynaert de Vos is geen onbekende, zeker niet in het Waasland. Al vanaf de 13de eeuw, toen hij in de middelnederlandse literatuur zijn opwachting maakte in het dierenepos ‘van den vos Reynaarde’, houdt hij de Wase polders in de ban. Vanaf 5 mei tot en met 30 september 2018 kan je Reynaert nog beter leren kennen door middel van een fietstocht uitgezet over 40 kilometer door de polders van het Waasland tot in Hulst. Onderweg kan je vijf thematentoonstellingen bezoeken. Het project is een initiatief van de Phoebus Foundation van Fernand Huts.

Hier vind je alle info!


In het kader van dit project maakte ik samen met Katharina Van Cauteren en Rik Van Daele een 21ste eeuwse hervertelling van de Reynaert. Wie meefietst in het 'vossenverhaal op twee wielen' krijgt het boek cadeau, in de handel kost het 20 euro. We grepen terug naar de 'ongekuiste' versie, de oer-Reynaert, en verwerkten - zoals het ooit ook de bedoeling was - tal van actuele, satirische knipogen in het dierenepos, waarin zoals vanouds nog steeds een loopje genomen wordt met de normen en waarden van de(ze) tijd. Tot scha en schande van Bruun de Beer, Canteclaer de Haan, Grimbeert de Das, Tibeert de Kater... en koning Nobel uiteraard.

Toen ik de laatste hand legde aan de tekst, voelde ik het kriebelen om dit verhaal ook live te brengen. Eerlijk gezegd, had ik daar al een beetje rekening mee gehouden bij de hervertelling. Hier volgt dan ook het eerste deel van de vertelling, bij wijze van voorsmaakje: Het was op een Sinksendag...



In de podcast wordt gebruik gemaakt van een liedje, gezongen door Yves Bondue , waarvoor mijn broer Fernand de muziek schreef en de tekst een bewerking is van De Ballade om Genade van François Villon. 

Het is mijn stellige bedoeling het verhaal van Reynaert integraal op de planken te brengen, en dat kunnen ook de jouwe zijn. Alle info: patrick.bernauw(at)skynet.be 

Vossen, expeditie in het land van Reynaert: www.vossen.vlaanderen/nl

Patrick Bernauw vertelt Reynaert de vos - Deel 1: Het was op een Sinksendag...

De figuur van Reynaert de Vos is geen onbekende, zeker niet in het Waasland. Al vanaf de 13de eeuw, toen hij in de middelnederlandse literatuur zijn opwachting maakte in het dierenepos ‘van den vos Reynaarde’, houdt hij de Wase polders in de ban. Vanaf 5 mei tot en met 30 september 2018 kan je Reynaert nog beter leren kennen door middel van een fietstocht uitgezet over 40 kilometer door de polders van het Waasland tot in Hulst. Onderweg kan je vijf thematentoonstellingen bezoeken. Het project is een initiatief van de Phoebus Foundation van Fernand Huts.

Van 5 tot en met 21 mei is één en ander gratis: zorg dus dat je tijdig reserveert. Hier vind je alle info!


In het kader van dit project maakte ik samen met Katharina Van Cauteren en Rik Van Daele een 21ste eeuwse hervertelling van de Reynaert. Wie meefietst in het 'vossenverhaal op twee wielen' krijgt het boek cadeau, in de handel kost het 20 euro. We grepen terug naar de 'ongekuiste' versie, de oer-Reynaert, en verwerkten - zoals het ooit ook de bedoeling was - tal van actuele, satirische knipogen in het dierenepos, waarin zoals vanouds nog steeds een loopje genomen wordt met de normen en waarden van de(ze) tijd. Tot scha en schande van Bruun de Beer, Canteclaer de Haan, Grimbeert de Das, Tibeert de Kater... en koning Nobel uiteraard.

Toen ik de laatste hand legde aan de tekst, voelde ik het kriebelen om dit verhaal ook live te brengen. Eerlijk gezegd, had ik daar al een beetje rekening mee gehouden bij de hervertelling. Hier volgt dan ook het eerste deel van de Reynaert Podcast: Het was op een Sinksendag...



In de podcast wordt gebruik gemaakt van een liedje, gezongen door Yves Bondue , waarvoor mijn broer Fernand de muziek schreef en de tekst een bewerking is van De Ballade om Genade van François Villon. 

Het is mijn stellige bedoeling het verhaal van Reynaert op de planken te brengen, en dat kunnen ook de jouwe zijn. Alle info: patrick.bernauw(at)skynet.be 

Vossen, expeditie in het land van Reynaert: www.vossen.vlaanderen/nl

De Bewaarder van de Sint-Martinuskerk

Zondag 22 april 2018, Erfgoeddag. In de  Sint-Martinuskerk van Aalst  kunnen bezoekers hun favoriete erfgoedverhaal kiezen. Met behulp van levensgrote, kartonnen figuren en bijhorende geluidsboxen worden de bezoekers door de kerk geleid. Bij elke figuur krijgen zij een verhaal te horen, geschreven door cursisten van de afdeling  Literaire Creatie van de Academie voor Podiumkunsten , Aalst. Ze deden mij in de huid kruipen van een merkwaardig personage, "de Bewaarder van de Sint-Martinuskerk"...Geleid door deze verhalen kun je nu zelf op ontdekkingstocht trekken, en de schatten van de Sint-Martinuskerk ontdekken. Je kunt de verhalen gratis downloaden op smartphone of tablet... en wel hier!
Met de volgende items: De Brand van 1947. Deze oproep over de grenzen van tijd en ruimte heen kun je waar dan ook beluisteren in de kerk, of zelfs in heel Aalst (en daarbuiten). Tekst: De Gazet van Aalst. Rubens en het Altaar van de Heilige Rochus. Ga nu op zoek naar dit Vlaamse topstuk, dat ooit gestolen werd door de Franse Revolutionairen en dat men later dan weer dacht te verkopen aan een Amerikaanse miljonair om de restauratie en voltooiing van de Sint-Martinuskerk te financieren... Tekst: Patrick Bernauw. De Bakkersgilde . Het Altaar van de Heilige Autbertus eert ons aan het edele ambacht van de bakker, die voor ons dagelijks brood zorgt... Tekst: Glenn Govaert. Met Daens op de Preekstoel. Priester Daens behoeft nauwelijks nog een introductie... Zoek de plek waar hij zijn beruchte vlammende preken hield... Tekst: Matthias Roggen / Een pamflet van de Daensisten over de levensduurte in 1913. Het graf van Dirk Martens.  Ligt hij nu wel of niet hier begraven? Kwestie dat je zou weten waar hem om te draaien in zijn graf... Tekst: Nele Bruynooghe. Sint-Martinus en de Fontein van de Eeuwige Jeugd.  Ooit bij stilgestaan hoe Sint-Martinus erin slaagt eeuwig een oude man met lange witte haren en baard te blijven? Tekst: Wannes De Craene

Leonie Van Den Dijck, de Zieneres van Onkerzele

In 1993 publiceerden Guy Didelez en ikzelf Het Orakel Ontgraven, het boek over de eenvoudige volksvrouw uit Onkerzele bij Geraardsbergen, aan wie in 1933 de Maagd Maria verscheen, die het middelpunt werd van Zonnewonderen - we zouden het nu UFO-fenomenen noemen -, die het dodelijk ongeval van koningin Astrid zou voorspeld hebben en de moord op koning Albert (I), en nog zoveel meer. Klap op de vuurpijl was haar voorspelling, in 1949, vlak voor haar dood, dat haar lichaam niet tot ontbinding zou overgaan. In 1972 werd zij opgegraven, in het bijzijn van een paar cameraploegen, en ziedaar...




Als jongetje van tien zag ik de reportage die Jan Van Rompaey maakte over de opgraving, voor het legendarische televisiemagazine Echo. Misschien ligt hierin wel een gedeeltelijke verklaring voor mijn fascinatie voor Mysterieus België. De ongelooflijke geschiedenis van Leonie Van Den Dijck zou ook de aanleiding zijn voor een aantal boeken over 'de moord op Albert I'. Nu, een kwarteeuw na Het Orakel Ontgraven ben ik nog eens in mijn herinneringen gedoken om het verhaal van Nieke te vertellen, in twee afleveringen van de podcast Mysterieus België. Daarna komt uiteraard nog de historische thriller rond Albert I aan bod. Heel deze historie, van Onkerzele tot Marche-les-Dames, staat ook uitgebreid beschreven in Het Illuminati Complot.



Voor de tweedelige reeks citeerde ik een aantal geluidsfragmenten uit de reportage van Jan Van Rompaey (BRT, 1972), een amateurfilm die gemaakt werd van de opgraving (1972), een Nederlandse documentaire over paranormale verschijnselen en spiritsme (Parallax, 1987, Veronica Omroep Organisatie) en een reportage van Peter Van Camp (VTM, Telefacts, 1993) gemaakt naar aanleiding van het boek en het daarop gebaseerde toneelstuk, in een regie van Anton Cogen. 
Sponsor  Mysterieus België  via Patreon en het ebook Het Illuminati Complot wordt een van de vele cadeautjes die je krijgt.
Voor een lezing/vertelling over een thema van of een stadswandeling/stadsspel in Mysterieus België, stuur een mailtje naar patrick.bernauw@skynet.be 
Het Orakel Ontgraven werd ook gedeeltelijk gepubliceerd op het web:
Uit "Het Orakel Ontgraven":Voorwoord01 - Gustaaf Schellinck, biograaf02 - Leonie, een korte biografie03 - De verschijningen, of: de Ufo's van Onkerzele04 - De Zonnewonderen, of: de Ufo's van Onkerzele, vervolg05 - De Moord op Albert I06 - De dood van koningin Astrid07 - De Franse kroonprins

Leonie Van Den Dijck, de Zieneres van Onkerzele - Podcast Deel 1: Verschijningen, Zonnewonderen, Ongeschonden Lijk...

In 1993 publiceerden Guy Didelez en ikzelf Het Orakel Ontgraven, het boek over de eenvoudige volksvrouw uit Onkerzele bij Geraardsbergen, aan wie in 1933 de Maagd Maria verscheen, die het middelpunt werd van Zonnewonderen - we zouden het nu UFO-fenomenen noemen -, die het dodelijk ongeval van koningin Astrid zou voorspeld hebben en de moord op koning Albert (I), en nog zoveel meer. Klap op de vuurpijl was haar voorspelling, in 1949, vlak voor haar dood, dat haar lichaam niet tot ontbinding zou overgaan. In 1972 werd zij opgegraven, in het bijzijn van een paar cameraploegen, en ziedaar...




Als jongetje van tien zag ik de reportage die Jan Van Rompaey maakte over de opgraving, voor het legendarische televisiemagazine Echo. Misschien ligt hierin wel een gedeeltelijke verklaring voor mijn fascinatie voor Mysterieus België. De ongelooflijke geschiedenis van Leonie Van Den Dijck zou ook de aanleiding zijn voor een aantal boeken over 'de moord op Albert I'. Nu, een kwarteeuw na Het Orakel Ontgraven ben ik nog eens in mijn herinneringen gedoken om het verhaal van Nieke te vertellen, in twee afleveringen van de podcast Mysterieus België. Daarna komt uiteraard nog de historische thriller rond Albert I aan bod. Heel deze historie, van Onkerzele tot Marche-les-Dames, staat ook uitgebreid beschreven in Het Illuminati Complot.



Voor de tweedelige reeks citeerde ik een aantal geluidsfragmenten uit de reportage van Jan Van Rompaey (BRT, 1972), een amateurfilm die gemaakt werd van de opgraving (1972), een Nederlandse documentaire over paranormale verschijnselen en spiritsme (Parallax, 1987, Veronica Omroep Organisatie) en een reportage van Peter Van Camp (VTM, Telefacts, 1993) gemaakt naar aanleiding van het boek en het daarop gebaseerde toneelstuk, in een regie van Anton Cogen. 
Sponsor  Mysterieus België  via Patreon en het ebook Het Illuminati Complot wordt een van de vele cadeautjes die je krijgt.
Voor een lezing/vertelling over een thema van of een stadswandeling/stadsspel in Mysterieus België, stuur een mailtje naar patrick.bernauw@skynet.be 
Het Orakel Ontgraven werd ook gedeeltelijk gepubliceerd op het web:
Uit "Het Orakel Ontgraven":Voorwoord01 - Gustaaf Schellinck, biograaf02 - Leonie, een korte biografie03 - De verschijningen, of: de Ufo's van Onkerzele04 - De Zonnewonderen, of: de Ufo's van Onkerzele, vervolg05 - De Moord op Albert I06 - De dood van koningin Astrid07 - De Franse kroonprins

Mysterieus België Podcast: De Zaak Louis XVII

Patrick Bernauw opent een nieuwe Podcast serie Mysterieus België met een driedelige reeks naar zijn gelijknamige boek De Zaak Louis XVII, oorspronkelijk in 2012 verschenen bij Manteau, ook verkrijgbaar als ebook en in een moordspel/stadsspel versie (fotoboek) dat zich afspeelt van Florenville en Orval tot Montmédy, Frankrijk (Het Fortuin van de Bourbons).


In deze magisch-realistische 'faction' thriller wordt ook het levensverhaal verteld van Jules De Raedt, de Gentse zeeman die mogelijk een afstammeling was van Louis XVI en Marie Antoinette...  




1795. Louis XVI en Marie Antoinette hebben hun hoofd al verloren onder de guillotine. En dan sterft ook hun zoontje, troonopvolger Louis Charles de Bourbon, in erbarmelijke omstandigheden. Of toch niet? In die bloedige dagen van de Revolutie ontstaat een groot historisch mysterie…


2004. Professor Cassiman van de Katholieke Universiteit Leuven haalt het wereldnieuws met zijn genetisch onderzoek op wat beschouwd wordt als het hart van de kroonprins van Frankrijk. Volgens een Vlaamse familie onderzocht hij evenwel het verkeerde hart, want werd het echte samen met de rest van de dauphin begraven in Wachtebeke…
Was Frans Rombaut, die in 1875 overleed in Wachtebeke, inderdaad niemand minder dan Louis XVII? Hebben zijn nakomelingen recht op een fabelachtig fortuin, dat hen ontstolen werd door een samenzwering van valse en echte Bourbons, het Vaticaan, de Rothschilds en Leopold II?

Jules De Raedt, een Gents zeeman, spendeerde zijn hele leven aan het onderzoek naar zijn - mogelijk zeer illustere - voorouders krijgt in de drie afleveringen van de Podcast de stem van Patrick Bernauw.

Mysterieus België - de Podcast
Patrick Bernauw oogstte succes met zijn thrillertrilogie rond documentairemaker Maarten Dejonckheere. Een van die boeken, Nostradamus in Orval , bracht hem in contact met een Vlaamse familie die zich beschouwt als de erfgenamen van Louis XVII. Ook De Zaak Louis XVII  in zijn serie Mysterieus België  is gecomponeerd volgens het beproefde magisch-realistische faction-recept, met een intrigerende mengeling van feiten en fictie. En dat geldt uiteraard net zo goed voor Mysterieus België de Podcast... 

Wenst u uw sympathie te betuigen aan de Podcast Mysterieus België, eventueel een sponsor te worden of misschien zelfs een heuse mecenas? Dat kan via de Patreon Pagina van vzw de Scriptomanen, voor een paar euro's per maand. Behalve onze eeuwigdurende dankbaarheid ontvangt u dan ook tal van interessante uitgaven, producties, ebooks uit Mysterieus België. 

Fotodossier van de Zaak hier!
Voor een lezing/vertelling over een thema van of een stadswandeling in Mysterieus België, stuur een mailtje naar patrick.bernauw@skynet.be 

Voor een stadsspel in Mysterieus België, zie www.stadsspel.be

Mysterieus België Podcast: De Zaak Louis XVII - deel 1 & 2

Patrick Bernauw opent een nieuwe Podcast serie Mysterieus België met een driedelige reeks naar zijn gelijknamige boek De Zaak Louis XVII, oorspronkelijk in 2012 verschenen bij Manteau, ook verkrijgbaar als ebook en in een moordspel/stadsspel versie (fotoboek) dat zich afspeelt van Florenville en Orval tot Montmédy, Frankrijk (Het Fortuin van de Bourbons).


In deze magisch-realistische 'faction' thriller wordt ook het levensverhaal verteld van Jules De Raedt, de Gentse zeeman die mogelijk een afstammeling was van Louis XVI en Marie Antoinette...  




1795. Louis XVI en Marie Antoinette hebben hun hoofd al verloren onder de guillotine. En dan sterft ook hun zoontje, troonopvolger Louis Charles de Bourbon, in erbarmelijke omstandigheden. Of toch niet? In die bloedige dagen van de Revolutie ontstaat een groot historisch mysterie…


2004. Professor Cassiman van de Katholieke Universiteit Leuven haalt het wereldnieuws met zijn genetisch onderzoek op wat beschouwd wordt als het hart van de kroonprins van Frankrijk. Volgens een Vlaamse familie onderzocht hij evenwel het verkeerde hart, want werd het echte samen met de rest van de dauphin begraven in Wachtebeke…
Was Frans Rombaut, die in 1875 overleed in Wachtebeke, inderdaad niemand minder dan Louis XVII? Hebben zijn nakomelingen recht op een fabelachtig fortuin, dat hen ontstolen werd door een samenzwering van valse en echte Bourbons, het Vaticaan, de Rothschilds en Leopold II?

Jules De Raedt, een Gents zeeman, spendeerde zijn hele leven aan het onderzoek naar zijn - mogelijk zeer illustere - voorouders krijgt in de drie afleveringen van de Podcast de stem van Patrick Bernauw.

Mysterieus België - de Podcast
Patrick Bernauw oogstte succes met zijn thrillertrilogie rond documentairemaker Maarten Dejonckheere. Een van die boeken, Nostradamus in Orval , bracht hem in contact met een Vlaamse familie die zich beschouwt als de erfgenamen van Louis XVII. Ook De Zaak Louis XVII  in zijn serie Mysterieus België  is gecomponeerd volgens het beproefde magisch-realistische faction-recept, met een intrigerende mengeling van feiten en fictie. En dat geldt uiteraard net zo goed voor Mysterieus België de Podcast... 

Wenst u uw sympathie te betuigen aan de Podcast Mysterieus België, eventueel een sponsor te worden of misschien zelfs een heuse mecenas? Dat kan via de Patreon Pagina van vzw de Scriptomanen, voor een paar euro's per maand. Behalve onze eeuwigdurende dankbaarheid ontvangt u dan ook tal van interessante uitgaven, producties, ebooks uit Mysterieus België. 

Fotodossier van de Zaak hier!
Voor een lezing/vertelling over een thema van of een stadswandeling in Mysterieus België, stuur een mailtje naar patrick.bernauw@skynet.be 

Voor een stadsspel in Mysterieus België, zie www.stadsspel.be