Latif Joneydi > Recent Status Updates

کلمه ای که ایسمنه برای هشدار به انتیگنه پیرامون پیامد کارش میگه اینه:
(gynaikes)
یعنی زنان. این فرودستیِ زنان در جهان بینیغ یونانی قابل توجه و تفسیره.

ایسمنه: انتیگنه، ما زنی بیش نیستیم، چگونه میتوانیم با مردان بجنگیم؟ قدرت، از هر چیز نیرومند تر است، یا باید بدان گردن نهاد و یا بدترین بدیها را چشم داشت.

همسرایان: کیست که در مشیئت خداوند چون و چرا کند؟

آنتیگونه: چون تو را این گونه رهسپار مرگی مقدر می بینم جز گریستن چه می توانم کرد؟

نه در زناشویی مرا گناهی است و نه در مرگ پدر نباید باشد. ص ۱۹۶

پ،ن: این دفاعیاتِ ادیپ در ادامه همون چیزهایی که گفتم میتونه فهمیده بشه.

اینجا مهمه در درکِ ادیپ. ادیپ میگه من گناهناک هستم ولی خطاکار و گناه آلود نیستم. یعنی چی؟
یعنی من به سبب تقدیر خدایان گناه آلود هستم ولی آگاهانه یا به زبان یونانی
akon
نااگاهانه، یا بدون اراده گناه کردم نه
hekon
یعنی اگاهانه و از روی خهواست. برایِ همین ادعاهایِ کرئن رو اتهام و نادرست میدونه و برآشفته میشه. فهمِ تراژیک بودنِ اودیپوس در فهم ِ این ادعاهایِ ادیپه.

سرآهنگ: تو حق نداری.
کرئن: دارم.
سرآهنگ: چه حقی؟


سرآهنگ میگه:
ou gar themis
به معنای این که: تو مجاز نیستی یا روا نیست یا این بر اساس قانون الهی پذیرفته نیست و میدونیم که قانون الهی فرایِ قانون زمینیه.

ادیپ: زمان، دوست من، زمان شکست ناپذیر در همه جا تاراج میکند. زندگی بی زمان و بی مرگ تنها از آن خدایان است.
پ،ن: ادیپ زمان رو هم از عناصرِ مهم در شکل گیریِ تقدیر میشماره و باز هم اشاره به تمایز هایِ مهم میان بشر و خدا.

تا اینجاش به راستی کِشش داشت برام.
روایت میان سالهایِ هزار و نهصد و هشتاد و شش و دوهزار و شانزده در رفت و آمده. با جسد آغاز میشه و شخصیت ها خُرد خُرد پرداخت میشن و زبانِ کودک و جهانِ مردِ میانسال به خوبی فُرم داده شده.
داره خوشم مياد. چیزی که از یه رُمانِ جنایی میخوامه.

تسئوس: سالهاست که بسیار شنیده ام و دیگر نزد من بیگانه نیستی.
وازه یونانی ای که برای بیگانه استفاده شده اینه:
xenos
که بار سیاسی/حقوقی جالبی داره. معنایِ بیگانه میده، معنای مهمان هم ظاهرن میده.
خلاصه تسئوس میگه ادیپ جان برا من شما دوباره هویت حقوقی فرهنگی سیاسی پیدا کردی.

ادیپوس: عجبا، پس به آیین مصریانند که مردانشان در خانه مینشینند و گلدوزی میکنند و نان آورخانه زنانند؟
و به جایِ آن که رنج کار مرا بر عهده گیرند چون دختران در خانه نشسته اند.

در صفحه صد و پنجاه و پنجِ افسانه هایِ تِبای ادیپ یه دفاعیه درازدامنی پیش میکشه که مهمه. یه چیزی که توش جالبه اینه: بدی را با بدی پاسخ دادن گناه نیست
همون چیزی که بعدن در مسیحیت شکل دیگه ای به خودش میگیره.
و این:
به راه خود آگاه نبودم. آن ها میدانستند.

هعی پسر، بختت.

ادیپوس: خاموش میشوم، آری پنهانم کن فرزند، در بیشه زار پنهانم کن تا بدانیم چه می گویند؟
اگاهی پیش از عمل مایه ایمنی است.


really? ادیپ جان

روستایی: از مردی کور امید چه پاداشی می توان داشت؟
ادیپوس: مرد، کلام من کور نیست.

ادیپوس: اکنون...
می توانی بگویی در کجاییم؟
آنتیگونه: در سرزمین آتن...ولی در اینجا بیگانه ام.

دختر، تو از دو جهان بیگانه ای، بیگانه کامو پیشت لُنگ میندازه. خارج از شوخی انتیگونه اینجا
(apolis)
شده. یعنی ناشهروند که باعث میشد هویت سیاسی و حقوقی نداشته باشه. رسمن هر بلایی سرش در بیاد در این وضعیت پیامدی نداشت برا کسی.

ادیپوس: فرزند یاری کن تا بنشینمو تیماردارِ نابینایی پیر باش.
آنتیگونه: پدر، دیگر اکنون این کار را اموخته ام.
پ،ن: بوکوفسکی بود مینوشت: برادر...و بَسی تلخ و تراژیک ترش میکرد :}

همسرایان: تنها آرزوی من ان است که در گفتار و کردار با اعتقادی پاکباز، بنا به آن قانون آسمانی زیست کنم که... نه می فرساید و نه میمیرد.
یوکاسته سرنوشت و پیشگویی رو به چالش میکشه و این پاسخ همسرایانه. قانون اسمانی همون (nomos theon)
هست که این تراژدی کلش بر بنیادِ غرورادیپ در پیگیریِ عقلشه و تقدیری که محتومه و ازش فراری نیست.

ادیپوس: پادشاهان باید فرمان برانند.
کرئن: نه بیدادگرانه.
ادیپوس: ای شهر من تبای! بشنو سخن او را.
کرئن: شهرتو؟ مگر نه از آن من نیز هست؟
دولتشهر سامانی صرفن فیزیکی نیست، نهادیست سیاسی/فرهنگی/حقوقی که به شاه هم تعلق نداره و اینجا کرئن به پشتوانه شهروندی و حقوقِ خودش دادخواهی و دفاع میکنه.

بازیِ سوفوکل با زبان و استعاره دیدن به چشمِ سر و دیدن به چشمِ دل:
تیرزیاس: تو از ان خوشی که به نابینایی من بخندی. آیا تو بینایی که از دیدنِ تباهی وجود خویش ناتوانی؟

ادیپوس: هشدار که پاسخ نگفتن به خلافِ دوستیِ شهری است که زاده انی.
این گفته ادیپ خطاب به تیرزیاس رو میشه با گفته سقراط در کریتون به کریتون مقایسه کرد که کریتون میگه فرار کن و سقراط مساله پیوندِ اخلاقی-سیاسی خودش با دولت شهر رو پیش میکشه. باز هم میبینیم که چقدر کانسپت دولتشهر مهمه در این متن.

تیرزیاس: سخنان خردمندانه ایست اما انگاه که خرد را سودی نیست، خردمندی دردمندیست.چرا من این را از یاد بردم؟ که می دانست؟ هرگز نمی بایست می امدم.

«شهر ما را به زندگی بازگردان و تیماردارِ آوازه خود باش.»
چنان که ورنر یگر در پایدیا نشون میده سوفوکل مردِ آرمانی رو پیش میکشه ولی مساله فرد نیست، شهره، در واقع همون polis

«اگر اکنون من و این کودکان و ما جملگی به تو روی آورده ایم نه از آن است که تو را همطراز خدایان پنداشته ایم.» ص ۵۴ تاکیدِ مداومِ اطرافیانِ ادیپ به فهم جایگاهِ خودش در همون آغازِ تراژدی. او نجات دهنده است اما خدا نیست و هنوز در دولت شهره.

"من به اراده خود از هیچ کاری به خاطرتان دریغ نخواهم داشت." اُدیپ اینو به شهرِ محنت زده اش میگه. کلمه ای که برای اراده به کار میبره اینه:"thelo" که در یونانی بر اراده و تصمیمِ عقلانی دلالت داره بر عکس واژه "bulomai" که به میل و خواستِ شخصی راه میبره.
خودِ نسبتِ فرد با دولت-شهر "polis" تو این نمایشنامه خیلی پروبلماتایز میشه که قابلِ تأمله. شهر یه سامانِ فیزیکی نیست بلکه یه ساختارِ سیاسی/فرهنگی/فلسفیه.

این اثر رو پیشتر خونده بودم و الان برایِ گفت-و-گو در نشستی دارم بازخوانیش میکنم و همینقدر بگم که واقعیتِ و عظمتِ این نمایشنامه پُشت مزخرفاتی مانند نظریاتِ فروید و عقده اُدیپ نادیده انگاشته شده.
مهندسیِ عجیبی داره این شاهکار.

زنان دست فروش از فلاسفه و استادان الاهیات خوش شان نمی آمد، چون این دانشجویان سال های پایانی همیشه دوست داشتند فقط امتحان کنند و برای امتحان کردن هم یک کف دست از هر چیزی بر می داشتند.
ص ۱۷
پ،ن: گوگول لُپی از هر قُماش و صنفی نکشه ول کن نیست.

"ای خواننده! فکر میکنم بهتر باشد پیش از آنکه با هم قدمی دیگر به پیش نهیم، برایت بگویم که من، در تمام طول این سرگذشت، قصد دارم هر جا مناسبتی بیابم حاشیه روم." ص ۵
لارنس استرن، ایر دَت یو؟

"نویسنده باید خود را جای شخصی بگذارد که مهمانخانه یی عمومی را میگرداند و از هر کس برابر پولش پذیرایی می‌کند و نه اینکه خیال کند بزرگی است که میخواهد ضیافتی خصوصی راه اندازد و اطعام مساکین کند."
استفاده جالب فیلدینگ از استعاره هایِ پیرامونِ "خوردن" تأمل برانگیز است. تشبیه نویسنده به "صاحب مهمانخانه" و خواننده به "مشتری" به روشنی منطق مبادلهٔ کالایی را تداعی می‌کند. اینکه نویسنده نمی‌تواند هر غذایی را به خوردِ دهد.

از بس تعریفِ این کتابو کردم یکی از دوستام دو جلدشو ازم امانت گرفته و فعلا از روزآمدِ تجربه خواندنِ جلدِ دومِ "یادداشت های پیک ویک" خبری نیست :)))

داستان دوم، پاندارا:
داستانِ یک جستجو با زبانی شعرگون و تصاویری بدیع. جمله های بلند و توصیفاتِ رنگین. فُرمِ روایت گرچه زبان کهنه ای داره اما درونمایه اسطوره ای اش رو به خوبی پشتیبانی میکنه و خواننده ملول نمیشه از خواندن.
پلاتِ خاصی نداشت اما کشش داشت، کششِ پیگیریِ زبان و تصاویرِ دلکش و پیچش هایِ مفهومی/نمادی.