“நவீன இந்தியா உலகுக்கு வேறொரு விஷயத்தையும் கற்றுத் தந்திருக்கிறது. அதுதான் பன் மொழி அங்கீகாரம். இந்தியாவில் பல மொழிகள் சட்டபூர்வமாக அங்கீகரிக்கப்பட்டுள்ளன. சமூக நடைமுறையிலும் அது அமல்படுத்தப்படுகிறது. ஒரு நாட்டை அடையாளம் கண்டுகொள்ள ஒரு மொழியே போதும் என்று முன்பு கருதப்பட்டது. 1950களில் டி.டபிள்யூ ப்ரோகன் (D.W.Brogan) என்பவர் சொன்னது இதுதான்:

"ஒரு மொழிக்கு அதற்குரிய ஸ்தானத்தைக் கொடுத்ததன் மூலமாகவே இன்று தேசிய உணர்வு புத்துணர்ச்சி பெற்றிருக்கிறது. இது ஏதோ எதேச்சையாக நடந்த விஷயமல்ல. பத்தொன்பதாம் நூற்றாண்டில் போலந்து, பொஹிமியா, ஃபின்லாந்து போன்ற ஐரோப்பிய நாடுகளில் மக்களுடைய தேசிய உணர்வுக்கு அவர்களுடைய மொழிகள் புத்துணர்வு பெற்றதுதான் காரணமாக இருந்தது. அதேசமயம் மொழியால் ஒன்றுபடாத நாடுகளில் அரசியல் பிரச்னைகள் தலைதூக்கின. ஏனெனில், ஒரே ஒரு மொழியை மட்டும் பேசும் நாடுகளில் நிர்வாகம் எளிதாக இருந்தது. இதனைத் தொடர்ந்து உருவாகும் மதரீதியான ஒற்றுமை அரசியல் ஆதாயங்கள் பலவற்றைப் பெற்றுத் தரவல்லது..”

ஐரோப்பாவின் வரலாற்றிலிருந்து இரண்டு தெற்காசியத் தலைவர்கள் ஒரே மாதிரியான பாடத்தைப் படித்தனர். அவர்கள் பாகிஸ்தானின் முஹம்மத் அலி ஜின்னாவும், ஸ்ரீலங்காவின் எஸ்.டபிள்யூ ஆர், டி.பண்டாரநாயகேவும் ஆவார்கள். அவர்களிருவரும் தத்தம் நாடுகளில் ஒரு மொழியை மட்டுமே மக்கள் மேல் திணிக்க முயன்றனர். இதற்கு மாறாக, சுதந்தர இந்தியாவின் தலைவர்கள் வெவ்வேறு மொழிகளையும் லிபிகளையும் உபயோகிக்கவும், தத்தம் பிரதேச மொழிகளில் கல்வி கற்கவும் மக்களை அனுமதித்தனர். கிழக்கு பாகிஸ்தானில் வசித்த வந்த வங்காளிகள் மீது உருது மொழியைத் திணிக்க பாகிஸ்தான் அரசு எடுத்த முயற்சிகளின் விளைவாகவே 1971ல் கிழக்கு பாகிஸ்தான் வங்காள தேசம் என்ற ஒரு சுதந்தர இறையாண்மையுள்ள நாடாக உருவெடுத்தது. ஸ்ரீலங்காவில் தமிழ் மொழியைப் புறக்கணித்து, சிங்கள மொழியைத் திணிக்க எடுத்த முயற்சிகள் முப்பதாண்டுகளுக்கு நீடித்த உள்நாட்டுப் போரில் முடிவடைந்தது. அதில் ஒரு லட்சத்துக்கும் மேலானவர்கள் உயிரிழந்தனர். மாறாக இந்தியாவில் பல்வேறு மொழிகளை ஊக்குவித்ததன் பலனாக நாட்டின் ஒற்றுமை வலுவடைந்திருக்கிறது.”