یونسی
خانۀ هنرمندان روز یکشنبه ۲۱ مرداد ماه شاهد بزرگداشت ابراهیم یونسی، مترجم و نویسنده بود که به همت مجله بخارا و انتشارات نگاه برگزار شده بود. مراسمی از این دست معمولا به سخنان مبالغه آمیز و به تعریف و تمجید می گذرد اما رضا سید حسینی، مترجم، در سخنان خود به نکاتی اشاره کرد که تعارف آمیز نبود. او گفت در کارهای یونسی چنان نظم و فکری وجود دارد که احساس می کند یونسی نقشۀ پیشبرد ملت را در سر داشته است. وی از ترجمه هایی یاد کرد که برای او حسرت برانگیز بوده اند؛ مرگ آرتمیو کروز به ترجمۀ مهدی سحابی، گفتگو در کاتدرال به ترجمۀ عبدالله کوثری و زندگی و عقاید آقای تریسترام شندری به ترجمۀ ابراهیم یونسی.
عبدالله کوثری نیز که در این سال ها ترجمه های دل انگیزی به زبان فارسی تقدیم کرده است، به نوبت خود از آموخته های خود از یونسی گفت و این که در آموختن زبان فارسی از آثار یونسی بهره برده است. کوثری به نکته ای اشاره کرد که شاید در این سال ها حسرت به دل هر مترجم توانایی می گذارد. او گفت در سال های سی و چهل ذخیرۀ بزرگ ادبیات کلاسیک جهان دم دست مترجمان بود و هر چه می خواستند بر می داشتند و ترجمه می کردند. این به طور تلویحی اشاره به آثار چارلز دیکنز بود که توسط ابراهیم یونسی ترجمه شده است. سپس خشایار دیهیمی و محمد علی سلطانی هر یک به نوبه خود دربارۀ یونسی سخن گفتند.
ابراهیم یونسی که اکنون در سنین هشتاد ونود بسر می برد ( متولد ۱۳۰۵ ) مترجم خود ساخته ای است. شاید علاقۀ اش به چارلز دیکنز و آثارش نیز از همین جا بیاید. او که افسر ارتش بوده، در سال های سی به جرم عضویت در سازمان نظامی حزب توده دستگیر و زندانی شد. در زندان زبان آموخت و به ترجمه روی آورد و با ترجمه ها و نوشته های خود، در پنجاه سال اخیر تأثیر عظیمی بر نسل های بعدی گذاشت.
برخی از بهترین آثار مغرب زمینیان در زمینۀ تحلیل ادبیات و هنر به وسیله او به فارسی در آمده است: "تاریخ هنر آرنولد هاوزر" که به نظر می رسد بسیار خوانده شده و در ارتقای سطح تحلیل هنر در ایران موثر واقع شده، توسط او ترجمه شده است.
در عرصۀ ادبیات چند تاریخ ادبیات ترجمه کرده که هر یک در جای خود با اهمیت تلقی می شوند: تاریخ ادبیات روسیه، تاریخ ادبیات یونان، تاریخ ادبیات آفریقا و سیری در ادبیات غرب از این دست است.
در جنبه های داستان نویسی که از ابتدا مورد علاقه او بوده و همین سبب نوشتن "هنر داستان نویسی" در سال های چهل شده، چند کار مهم از او بر جای مانده است که شاید مهم ترین آنها "جنبه های رمان" اثر ای. ام. فورستر باشد. در زمینۀ سیاست شاید مشهورترین اثری که ترجمه کرده "خاطرات خروشچف" باشد که به هنگام انتشار تأثیر دگرگون کننده ای بر ایرانیانی گذاشت که به سیاست می اندیشیدند و به مباحث اتحاد شوروی علاقه مند بودند. در زمینۀ ادبیات محض ترجمه آثار چارلز دیکنز مانند "داستان دو شهر" و "خانۀ قانون زده" را به او مدیونیم.
از برجستگی های کار یونسی نثر اوست که به ویژه در رمان ها و نیز در پاره ای از نوشته هایش می درخشد. مقاله او در بزرگذاشت مهشید امیرشاهی که چند سال پیش در مجله تلاش چاپ آلمان در آمد نمونه درخشان نثر او به حساب می آید. با وجود این انکار نمی توان کرد که امروز یونسی بیشتر به عنوان مترجم مشهور است. نیم قرن ترجمه یونسی نویسنده را در سایۀ یونسی مترجم قرار داده است.
یونسی از یک جنبۀ دیگر نیز باید دیده شود. او از مشاهیر کرد در عرصۀ سیاست و ادبیات فارسی است. از بین کردها، نامدارترین مترجم، محمد قاضی است و پس از او شاید نام ذبیح الله منصوری در یک سطح دیگر از خوانندگان بیش از همه بر سر زبان ها باشد. یونسی سومین نام در این عرصه است. نام ابراهیم یونسی به عنوان نخستین استاندار کردستان بعد از انقلاب اسلامی نیز نامی آشناست. هرچند این منصب چهار ماهی بیشتر دوام نکرد.
ابراهیم یونسی، نویسنده و مترجم ایرانی امروز، چهارشنبه، ۱۹بهمن ماه در سن هشتاد و پنج سالگی درگذشت. آقای یونسی از سال گذشته دچار بیماری آلزایمر شد و بستری بود. به گزارش خبرگزاری های ایران قرار است آقای یونسی را در زادگاهش، بانه به خاک بسپارند.
ابراهیم یونسی که از تواناترین مترجم های ایرانی محسوب می شد حدود ۸۰ کتاب از زبان انگلیسی به فارسی و یک کتاب هم از زبان فرانسه به فارسی ترجمه کرد. او آرزوهای بزرگ، اثر بزرگ چارلز دیکنز، که این روزها دویستمین سالگرد تولد اوست، را نیز به فارسی برگردانده بود. از دیگر کارهای شاخص او می توان اسپارتاکوس نوشته فاست هوارد را نام برد.
از ابراهیم یونسی آثار تالیفی زیادی هم به جا مانده است؛ که از آن جمله می توان به داستان هایی چون "مادرم دوباره گریست"، "گورستان غریبان"، "شکفتن باغ" و "اندوه شب بی پایان" اشاره کرد.
دو ماه بعد از پیروزی انقلاب در ایران در سال ۱۳۵۷، آقای یونسی که پیش تر عضو کادر نظامی حزب توده ایران بود به عنوان اولین استاندار کردستان در دولت موقت وقت منصوب شد، اما سه ماه بعد استعفا داد. او که در سال ۱۳۳۲ وارد حزب توده شده بود، دستگیر شد و حکم اعدام گرفت، اما از دست دادن پا در حین خدمت در سرمای رضاییه (ارومیه)، او را از مرگ نجات داد و حکمش به حبس ابد با اعمال شاقه تبدیل شد و سپس برای گذراندن یک سال انفرادی به زندان قصر منتقل شد. از او یاد می شود زبان فرانسوی را در مدتی که در زندان بود از هم بندان تحصیل کرده اش فرا گرفت.
پسر آقای یونسی به خبرگزاری های ایران گفته است که خانواده وی فردا صبح راهی بانه می شوند و سه روز آنجا هستند و بعد مراسم بزرگداشتی برای ابراهیم یونسی در تهران برگزار خواهند کرد.
///
روزگاری حکایت ترجمه کردن به آسانی امروز نبود که صفحه ای اینترنتی باز کنی، جستجو کنی، چندین و چند نقد درباره نویسنده و کتابی بخوانی و بعد تصمیم بگیری آن را ترجمه کنی. حکایت دود چراغ بود، حکایت گشتن پی معنای لغتی فرنگی در چندین و چند لغت نامه بود نه صفحه جستجوی گوگل، حکایت شب زنده داری بود و یافتن اسامی نویسندگان بزرگ در میان معدود کتاب های موجود؛ هاردی و فوستر به اندازه امروز معروف نبودند و مترجم مسئول معرفی این نویسنده ها به مخاطب بود. نویسندگانی که امروز ما آنها را می شناسیم و کتابی از آنها خوانده ایم، ساده به دست ما نرسیده اند.
سال ۱۳۳۶؛ ایرانیان دیکنز می خوانند
این روزها در گوشه و کنار جهان مراسم یادبود دویستمین سالروز تولد دیکنز در حال برگزاری است. ابراهیم یونسی که روز مرگش با دویستمین سالروز تولد دیکنز مصادف شده، از نخستین مترجمان آثار دیکنز به زبان فارسی است و ترجمه سه رمان شاخص از او را در کارنامه خود دارد: داستان دو شهر، خانه قانون زده و آروزهای بزرگ. داستان هایی که هر سه هم چنان در قله های بهترین آثار داستانی عصر ویکتوریایی ایستاده اند. اولی هم چنان یکی از بهترین منابع برای پژوهش های دانشگاهی مرتبط با داستان های انقلاب فرانسه است، دومی یکی از بهترین آثار داستانی است که خواندنش به تمامی دانشجویان حقوق توصیه می شود و از سومی هم چنان اقتباس های سینمایی و تلویزیونی ساخته می شود و هر کسی که توان تخیل دارد و به آینده امید، از خواندن اش لذت می برد.
عقاید یونسی به ویژه در ارتباط با مسائل کردها می تواند توجیه مناسبی برای علاقه او به دیکنز باشد. "آروزهای بزرگ" نخستین ترجمه اوست (۱۳۳۶) که درست پس از اعدام دوستان و همبندهایش ترجمه آن را آغاز کرد. سیاوش کسرائی کسی است که دیکنز و آرزوهای بزرگ را به یونسی معرفی می کند و یونسی که مدتی را صرف یادگیری زبان انگلیسی کرده، آن را ترجمه می کند و به دست ناشر می سپرد و زمانی که در زندان است کتاب چاپ می شود.
"خانه قانون زده" دیکنز نیز در دوران زندان ترجمه شده است و زمانی که تنها دو صفحه از اتمام ترجمه باقی مانده است، به یونسی خبر می دهند که فردا صبح آزاد می شود و او شب آخر را به ترجمه دو صفحه آخر رمان می گذراند. تقریبا بخش عظیمی از داستان های دیکنز به فارسی ترجمه شده اند اما ترجمه های موجود، ترجمه های دقیقی نیستند.
علی خزائی فر، مدیرمسئول فصل نامه مترجم، در گفت و گویی درباره زبان دشوار و ترجمه های بی کیفیت دیکنز به فارسی، ترجمه ابراهیم یونسی را متمایز می کند و می گوید "در میان مترجمان دیکنز، ابراهیم یونسی مترجم سرشناسی است". و فرزانه طاهری، دیگر مترجم ایرانی هم درباره ترجمه های یونسی از دیکنز به خبرگزاری مهر می گوید: "به جرات می توان گفت زبان ترجمه های یونسی با زبان دوره چارلز دیکنز همخوان بود".
مترجم پشت انبوهی از لغت نامه کز کرده و ماه ها برای ترجمه اثری وقت گذاشته است. نسل ترجمه های چند جلدی، زبان های خودآموخته و ساعت ها جستجوی لغت پنهان و نامفهوم. ابراهیم یونسی یکی از سرآمدهای این نسل بود که روز چهارشنبه هجدهم بهمن ماه ۱۳۹۰ در اثر کهولت سن و چند ماه ابتلا به بیماری آلزایمر درگذشت.
یونسی در خرداد ماه ۱۳۰۵ در شهر بانه کردستان متولد و در هفده سالگی راهی مدرسه نظام تهران می شود. پس از آن به عنوان افسر سوار راهی رضاییه (ارومیه فعلی) در آذربایجان غربی می شود، جایی که در آن همسر آینده اش را می یابد. در سانحه ای، از تفنگ یکی از فرماندهان تیری در می رود و به پای یونسی اصابت می کند، در سرمای زمستان پایش را می برند و البته همین تیر، بعدها جان او را نجات می دهد. چند ماه بعد از این حادثه نیز دختر چهل روزه اش مننژیت می گیرد؛ پس از این ملودرام دیکنزی، داستان یونسی چرخشی روسی می خورد، ده سال پس از ورود به مدرسه نظام و پیش از کودتای ۲۸ مرداد، یونسی جذب حزب توده می شود و مدتی بعد همراه تعداد زیادی از همقطارانش دستگیر می شود و پس از کودتا حکم اعدام می گیرد، اما به دلیل آن که یک پایش را در حین خدمت در ارتش از دست داده بود، حکمش با یک درجه تخفیف به حبس ابد تبدیل می شود. او که مرگ تمام همقطاران و همفکرانش را دیده به شدت تنها می شود و پس از آن هشت سال را در زندان قصر سپری می کند. (بعدها طی اصلاحات دوران نخست وزیری علی امینی از زندان آزاد می شود)
زندان قصر، جایی که بسیاری از همبندان ابراهیم یونسی تحصیل کرده فرنگ اند و در زبان آموزی و لغت آموزی به او کمک می کنند، آموختن زبان انگلیسی و ترجمه آثاری نظیر "آرزوهای بزرگ" دیکنز از ثمرات زندگی در زندان برای یونسی است.
اما هنر یونسی تنها معطوف به ترجمه داستان نبود. عباس معروفی، داستان نویس می گوید: "(کار) آقای یونسی به عنوان داستان نویس و مترجم ابعاد مختلف دارد. من به عنوان یک داستان نویس وقتی نوجوان بودم با کتاب هنر داستان نویسی آقای یونسی آشنا شدم. این اسم برای من مهم بود چون تنها کتابی بود که در این زمینه وجود داشت. او کتاب هایی نظیر تاریخ هنر و سیری در ادبیات غرب و کتاب های مختلف ترجمه کرده و از این جهت که شخصیتی چون دیکنز را به ما شناسانده، ما بسیار وامدار او هستیم".
یونسی داستان نویس، محقق و مترجم بود، دارای مدرک دکتری اقتصاد از دانشگاه سوربن و مدرک تحصیل مکاتبه ای دوره ای دو ساله در یکی از مدارس داستان نویسی بریتانیا که از دورن زندان پیگیریش می کرد. پس از آن کتاب "هنر داستان نویسی" را در سال ۱۳۴۱خورشیدی منتشر کرد که تاکنون ۸ بار تجدید چاپ شده است. کتابی که از نخستین نمونه های آموزش داستان نویسی به زبان فارسی است و به زعم بسیاری از منتقدان بر داستان نویسی معاصر فارسی تاثیر چشمگیری داشته است. اما تلاش یونسی درباره ساز و کار داستان نویسی تنها معطوف به تالیف نبود. او دست به ترجمه هایی هم زد. کتاب "سیری در ادبیات غرب" نوشته جان بوبنتن پریستلی و "جنبه های رمان" نوشته اودوارد ام. فورستر از جمله ثمرات این تلاش هایند.
علاوه بر نوشتن و ترجمه، یونسی دستی هم در سیاست داشت و در دوران نخست وزیری مهدی بازرگان، استاندار کردستان بود. اجداد یونسی از دولتمردان و نخبگان شهر بانه بودند و چنان که خودش در گفت وگویی گفته بود: "سلیمان خان پدر من هم دومین شهردار بانه بود و می توان گفت پس از ورود نهادهای اداری به ایران، حاکمیت از نوع سنتی خود به شکل مدرنش درآمد و پدر من در همین چهارچوب و در ادامه سلسله مراتب قبلی به عنوان شهردار بانه انتخاب شد". مسائل کردستان همواره توجه یونسی را به خود جلب می کرد. یونسی در این زمینه چندین و چند کتاب منتشر کرده است. از جمله این کتاب ها می توان به "با این رسوایی چه بخشایشی" اشاره کرد که کتابی به قلم جاناتان رندل به عنوان فرعی "آشناییم با کردستان، تحلیل مسائل سیاسی کردستان" است. کتاب "تاریخ معاصر کرد" نوشته دیوید مکداول، "کردها، ترک ها، عرب ها" نوشته سیسیل جان ادموندز و "جامعه شناسی مردم کرد" نوشته مارتین وان برویین سن، از دیگر آثار آقای یونسی است.
این اشتیاق به مسائل و زندگی کردها در اغلب آثار داستانی ابراهیم یونسی نیز دیده می شود. کاوه میر عباسی، مترجم و نویسنده در این رابطه به خبرگزاری مهر گفته است: "شاید یکی از دلایلی که کارهای تالیفی او کمتر از ترجمه هایش مورد توجه بود این بود که یونسی در ژانر ادبیات روستائی می نوشت که طبیعتا از نظر تاریخی دوره اش گذشته است ولی اگر از جنبه داستانی به این کتاب ها نگاه نکنیم، عمدتا آثاری واقع نگارانه و توصیف واقعیات یک منطقه خاص بود".
یونسی۱۱ جلد داستان تالیفی منتشر کرد که اغلب آنها نظیر "دعا برای آرمن" و "مادرم دوبار گریست" روایتگر داستان خانواده هایی است که در مناطق مرزی کردستان زندگی می کنند و برخی نیز نظیر "داداشیرین" یا "کجکلاه و کولی" بیشتر داستان هایی در خدمت روایت آداب و رسوم قوم کرد هستند.
آن طور که خود یونسی در گفت و گویی اشاره کرده "۹۱ جلد کتاب" دارد که در این بین می توان یکی از مهم ترین آثار تاریخ ادبیات یعنی رمان "زندگی و عقاید آقای تریستام شندی" نوشته لارنس استرن را نیز دید. این رمان ایرلندی که از زمان چاپش در سال ۱۷۶۷میلادی تاکنون یکی از مناقشه برانگیزترین رمان های زمانه خودش دانسته می شود، در قرن هجدهم طلایه دار مدرنیسم ادبی است و یونسی آن را در دو جلد ترجمه و با همکاری نشر نگاه منتشر کرده است. ابراهمی یونسی هم چنین رمان اتوبیوگرافیک "رنجهای آنجلا" نوشته فرانک مک کورت را ترجمه کرده که یکی از درخشان ترین نمونه های این ژانر است. به این لیست باید عناوین "دفتر یادداشت روزانه یک نویسنده" نوشته داستایوفسکی و "اسپارتاکوس" نوشته هوارد فاوست و چهار رمان از تامس هاردی را نیز افزود.
عبدالله کوثری نیز که در این سال ها ترجمه های دل انگیزی به زبان فارسی تقدیم کرده است، به نوبت خود از آموخته های خود از یونسی گفت و این که در آموختن زبان فارسی از آثار یونسی بهره برده است. کوثری به نکته ای اشاره کرد که شاید در این سال ها حسرت به دل هر مترجم توانایی می گذارد. او گفت در سال های سی و چهل ذخیرۀ بزرگ ادبیات کلاسیک جهان دم دست مترجمان بود و هر چه می خواستند بر می داشتند و ترجمه می کردند. این به طور تلویحی اشاره به آثار چارلز دیکنز بود که توسط ابراهیم یونسی ترجمه شده است. سپس خشایار دیهیمی و محمد علی سلطانی هر یک به نوبه خود دربارۀ یونسی سخن گفتند.
ابراهیم یونسی که اکنون در سنین هشتاد ونود بسر می برد ( متولد ۱۳۰۵ ) مترجم خود ساخته ای است. شاید علاقۀ اش به چارلز دیکنز و آثارش نیز از همین جا بیاید. او که افسر ارتش بوده، در سال های سی به جرم عضویت در سازمان نظامی حزب توده دستگیر و زندانی شد. در زندان زبان آموخت و به ترجمه روی آورد و با ترجمه ها و نوشته های خود، در پنجاه سال اخیر تأثیر عظیمی بر نسل های بعدی گذاشت.
برخی از بهترین آثار مغرب زمینیان در زمینۀ تحلیل ادبیات و هنر به وسیله او به فارسی در آمده است: "تاریخ هنر آرنولد هاوزر" که به نظر می رسد بسیار خوانده شده و در ارتقای سطح تحلیل هنر در ایران موثر واقع شده، توسط او ترجمه شده است.
در عرصۀ ادبیات چند تاریخ ادبیات ترجمه کرده که هر یک در جای خود با اهمیت تلقی می شوند: تاریخ ادبیات روسیه، تاریخ ادبیات یونان، تاریخ ادبیات آفریقا و سیری در ادبیات غرب از این دست است.
در جنبه های داستان نویسی که از ابتدا مورد علاقه او بوده و همین سبب نوشتن "هنر داستان نویسی" در سال های چهل شده، چند کار مهم از او بر جای مانده است که شاید مهم ترین آنها "جنبه های رمان" اثر ای. ام. فورستر باشد. در زمینۀ سیاست شاید مشهورترین اثری که ترجمه کرده "خاطرات خروشچف" باشد که به هنگام انتشار تأثیر دگرگون کننده ای بر ایرانیانی گذاشت که به سیاست می اندیشیدند و به مباحث اتحاد شوروی علاقه مند بودند. در زمینۀ ادبیات محض ترجمه آثار چارلز دیکنز مانند "داستان دو شهر" و "خانۀ قانون زده" را به او مدیونیم.
از برجستگی های کار یونسی نثر اوست که به ویژه در رمان ها و نیز در پاره ای از نوشته هایش می درخشد. مقاله او در بزرگذاشت مهشید امیرشاهی که چند سال پیش در مجله تلاش چاپ آلمان در آمد نمونه درخشان نثر او به حساب می آید. با وجود این انکار نمی توان کرد که امروز یونسی بیشتر به عنوان مترجم مشهور است. نیم قرن ترجمه یونسی نویسنده را در سایۀ یونسی مترجم قرار داده است.
یونسی از یک جنبۀ دیگر نیز باید دیده شود. او از مشاهیر کرد در عرصۀ سیاست و ادبیات فارسی است. از بین کردها، نامدارترین مترجم، محمد قاضی است و پس از او شاید نام ذبیح الله منصوری در یک سطح دیگر از خوانندگان بیش از همه بر سر زبان ها باشد. یونسی سومین نام در این عرصه است. نام ابراهیم یونسی به عنوان نخستین استاندار کردستان بعد از انقلاب اسلامی نیز نامی آشناست. هرچند این منصب چهار ماهی بیشتر دوام نکرد.
ابراهیم یونسی، نویسنده و مترجم ایرانی امروز، چهارشنبه، ۱۹بهمن ماه در سن هشتاد و پنج سالگی درگذشت. آقای یونسی از سال گذشته دچار بیماری آلزایمر شد و بستری بود. به گزارش خبرگزاری های ایران قرار است آقای یونسی را در زادگاهش، بانه به خاک بسپارند.
ابراهیم یونسی که از تواناترین مترجم های ایرانی محسوب می شد حدود ۸۰ کتاب از زبان انگلیسی به فارسی و یک کتاب هم از زبان فرانسه به فارسی ترجمه کرد. او آرزوهای بزرگ، اثر بزرگ چارلز دیکنز، که این روزها دویستمین سالگرد تولد اوست، را نیز به فارسی برگردانده بود. از دیگر کارهای شاخص او می توان اسپارتاکوس نوشته فاست هوارد را نام برد.
از ابراهیم یونسی آثار تالیفی زیادی هم به جا مانده است؛ که از آن جمله می توان به داستان هایی چون "مادرم دوباره گریست"، "گورستان غریبان"، "شکفتن باغ" و "اندوه شب بی پایان" اشاره کرد.
دو ماه بعد از پیروزی انقلاب در ایران در سال ۱۳۵۷، آقای یونسی که پیش تر عضو کادر نظامی حزب توده ایران بود به عنوان اولین استاندار کردستان در دولت موقت وقت منصوب شد، اما سه ماه بعد استعفا داد. او که در سال ۱۳۳۲ وارد حزب توده شده بود، دستگیر شد و حکم اعدام گرفت، اما از دست دادن پا در حین خدمت در سرمای رضاییه (ارومیه)، او را از مرگ نجات داد و حکمش به حبس ابد با اعمال شاقه تبدیل شد و سپس برای گذراندن یک سال انفرادی به زندان قصر منتقل شد. از او یاد می شود زبان فرانسوی را در مدتی که در زندان بود از هم بندان تحصیل کرده اش فرا گرفت.
پسر آقای یونسی به خبرگزاری های ایران گفته است که خانواده وی فردا صبح راهی بانه می شوند و سه روز آنجا هستند و بعد مراسم بزرگداشتی برای ابراهیم یونسی در تهران برگزار خواهند کرد.
///
روزگاری حکایت ترجمه کردن به آسانی امروز نبود که صفحه ای اینترنتی باز کنی، جستجو کنی، چندین و چند نقد درباره نویسنده و کتابی بخوانی و بعد تصمیم بگیری آن را ترجمه کنی. حکایت دود چراغ بود، حکایت گشتن پی معنای لغتی فرنگی در چندین و چند لغت نامه بود نه صفحه جستجوی گوگل، حکایت شب زنده داری بود و یافتن اسامی نویسندگان بزرگ در میان معدود کتاب های موجود؛ هاردی و فوستر به اندازه امروز معروف نبودند و مترجم مسئول معرفی این نویسنده ها به مخاطب بود. نویسندگانی که امروز ما آنها را می شناسیم و کتابی از آنها خوانده ایم، ساده به دست ما نرسیده اند.
سال ۱۳۳۶؛ ایرانیان دیکنز می خوانند
این روزها در گوشه و کنار جهان مراسم یادبود دویستمین سالروز تولد دیکنز در حال برگزاری است. ابراهیم یونسی که روز مرگش با دویستمین سالروز تولد دیکنز مصادف شده، از نخستین مترجمان آثار دیکنز به زبان فارسی است و ترجمه سه رمان شاخص از او را در کارنامه خود دارد: داستان دو شهر، خانه قانون زده و آروزهای بزرگ. داستان هایی که هر سه هم چنان در قله های بهترین آثار داستانی عصر ویکتوریایی ایستاده اند. اولی هم چنان یکی از بهترین منابع برای پژوهش های دانشگاهی مرتبط با داستان های انقلاب فرانسه است، دومی یکی از بهترین آثار داستانی است که خواندنش به تمامی دانشجویان حقوق توصیه می شود و از سومی هم چنان اقتباس های سینمایی و تلویزیونی ساخته می شود و هر کسی که توان تخیل دارد و به آینده امید، از خواندن اش لذت می برد.
عقاید یونسی به ویژه در ارتباط با مسائل کردها می تواند توجیه مناسبی برای علاقه او به دیکنز باشد. "آروزهای بزرگ" نخستین ترجمه اوست (۱۳۳۶) که درست پس از اعدام دوستان و همبندهایش ترجمه آن را آغاز کرد. سیاوش کسرائی کسی است که دیکنز و آرزوهای بزرگ را به یونسی معرفی می کند و یونسی که مدتی را صرف یادگیری زبان انگلیسی کرده، آن را ترجمه می کند و به دست ناشر می سپرد و زمانی که در زندان است کتاب چاپ می شود.
"خانه قانون زده" دیکنز نیز در دوران زندان ترجمه شده است و زمانی که تنها دو صفحه از اتمام ترجمه باقی مانده است، به یونسی خبر می دهند که فردا صبح آزاد می شود و او شب آخر را به ترجمه دو صفحه آخر رمان می گذراند. تقریبا بخش عظیمی از داستان های دیکنز به فارسی ترجمه شده اند اما ترجمه های موجود، ترجمه های دقیقی نیستند.
علی خزائی فر، مدیرمسئول فصل نامه مترجم، در گفت و گویی درباره زبان دشوار و ترجمه های بی کیفیت دیکنز به فارسی، ترجمه ابراهیم یونسی را متمایز می کند و می گوید "در میان مترجمان دیکنز، ابراهیم یونسی مترجم سرشناسی است". و فرزانه طاهری، دیگر مترجم ایرانی هم درباره ترجمه های یونسی از دیکنز به خبرگزاری مهر می گوید: "به جرات می توان گفت زبان ترجمه های یونسی با زبان دوره چارلز دیکنز همخوان بود".
مترجم پشت انبوهی از لغت نامه کز کرده و ماه ها برای ترجمه اثری وقت گذاشته است. نسل ترجمه های چند جلدی، زبان های خودآموخته و ساعت ها جستجوی لغت پنهان و نامفهوم. ابراهیم یونسی یکی از سرآمدهای این نسل بود که روز چهارشنبه هجدهم بهمن ماه ۱۳۹۰ در اثر کهولت سن و چند ماه ابتلا به بیماری آلزایمر درگذشت.
یونسی در خرداد ماه ۱۳۰۵ در شهر بانه کردستان متولد و در هفده سالگی راهی مدرسه نظام تهران می شود. پس از آن به عنوان افسر سوار راهی رضاییه (ارومیه فعلی) در آذربایجان غربی می شود، جایی که در آن همسر آینده اش را می یابد. در سانحه ای، از تفنگ یکی از فرماندهان تیری در می رود و به پای یونسی اصابت می کند، در سرمای زمستان پایش را می برند و البته همین تیر، بعدها جان او را نجات می دهد. چند ماه بعد از این حادثه نیز دختر چهل روزه اش مننژیت می گیرد؛ پس از این ملودرام دیکنزی، داستان یونسی چرخشی روسی می خورد، ده سال پس از ورود به مدرسه نظام و پیش از کودتای ۲۸ مرداد، یونسی جذب حزب توده می شود و مدتی بعد همراه تعداد زیادی از همقطارانش دستگیر می شود و پس از کودتا حکم اعدام می گیرد، اما به دلیل آن که یک پایش را در حین خدمت در ارتش از دست داده بود، حکمش با یک درجه تخفیف به حبس ابد تبدیل می شود. او که مرگ تمام همقطاران و همفکرانش را دیده به شدت تنها می شود و پس از آن هشت سال را در زندان قصر سپری می کند. (بعدها طی اصلاحات دوران نخست وزیری علی امینی از زندان آزاد می شود)
زندان قصر، جایی که بسیاری از همبندان ابراهیم یونسی تحصیل کرده فرنگ اند و در زبان آموزی و لغت آموزی به او کمک می کنند، آموختن زبان انگلیسی و ترجمه آثاری نظیر "آرزوهای بزرگ" دیکنز از ثمرات زندگی در زندان برای یونسی است.
اما هنر یونسی تنها معطوف به ترجمه داستان نبود. عباس معروفی، داستان نویس می گوید: "(کار) آقای یونسی به عنوان داستان نویس و مترجم ابعاد مختلف دارد. من به عنوان یک داستان نویس وقتی نوجوان بودم با کتاب هنر داستان نویسی آقای یونسی آشنا شدم. این اسم برای من مهم بود چون تنها کتابی بود که در این زمینه وجود داشت. او کتاب هایی نظیر تاریخ هنر و سیری در ادبیات غرب و کتاب های مختلف ترجمه کرده و از این جهت که شخصیتی چون دیکنز را به ما شناسانده، ما بسیار وامدار او هستیم".
یونسی داستان نویس، محقق و مترجم بود، دارای مدرک دکتری اقتصاد از دانشگاه سوربن و مدرک تحصیل مکاتبه ای دوره ای دو ساله در یکی از مدارس داستان نویسی بریتانیا که از دورن زندان پیگیریش می کرد. پس از آن کتاب "هنر داستان نویسی" را در سال ۱۳۴۱خورشیدی منتشر کرد که تاکنون ۸ بار تجدید چاپ شده است. کتابی که از نخستین نمونه های آموزش داستان نویسی به زبان فارسی است و به زعم بسیاری از منتقدان بر داستان نویسی معاصر فارسی تاثیر چشمگیری داشته است. اما تلاش یونسی درباره ساز و کار داستان نویسی تنها معطوف به تالیف نبود. او دست به ترجمه هایی هم زد. کتاب "سیری در ادبیات غرب" نوشته جان بوبنتن پریستلی و "جنبه های رمان" نوشته اودوارد ام. فورستر از جمله ثمرات این تلاش هایند.
علاوه بر نوشتن و ترجمه، یونسی دستی هم در سیاست داشت و در دوران نخست وزیری مهدی بازرگان، استاندار کردستان بود. اجداد یونسی از دولتمردان و نخبگان شهر بانه بودند و چنان که خودش در گفت وگویی گفته بود: "سلیمان خان پدر من هم دومین شهردار بانه بود و می توان گفت پس از ورود نهادهای اداری به ایران، حاکمیت از نوع سنتی خود به شکل مدرنش درآمد و پدر من در همین چهارچوب و در ادامه سلسله مراتب قبلی به عنوان شهردار بانه انتخاب شد". مسائل کردستان همواره توجه یونسی را به خود جلب می کرد. یونسی در این زمینه چندین و چند کتاب منتشر کرده است. از جمله این کتاب ها می توان به "با این رسوایی چه بخشایشی" اشاره کرد که کتابی به قلم جاناتان رندل به عنوان فرعی "آشناییم با کردستان، تحلیل مسائل سیاسی کردستان" است. کتاب "تاریخ معاصر کرد" نوشته دیوید مکداول، "کردها، ترک ها، عرب ها" نوشته سیسیل جان ادموندز و "جامعه شناسی مردم کرد" نوشته مارتین وان برویین سن، از دیگر آثار آقای یونسی است.
این اشتیاق به مسائل و زندگی کردها در اغلب آثار داستانی ابراهیم یونسی نیز دیده می شود. کاوه میر عباسی، مترجم و نویسنده در این رابطه به خبرگزاری مهر گفته است: "شاید یکی از دلایلی که کارهای تالیفی او کمتر از ترجمه هایش مورد توجه بود این بود که یونسی در ژانر ادبیات روستائی می نوشت که طبیعتا از نظر تاریخی دوره اش گذشته است ولی اگر از جنبه داستانی به این کتاب ها نگاه نکنیم، عمدتا آثاری واقع نگارانه و توصیف واقعیات یک منطقه خاص بود".
یونسی۱۱ جلد داستان تالیفی منتشر کرد که اغلب آنها نظیر "دعا برای آرمن" و "مادرم دوبار گریست" روایتگر داستان خانواده هایی است که در مناطق مرزی کردستان زندگی می کنند و برخی نیز نظیر "داداشیرین" یا "کجکلاه و کولی" بیشتر داستان هایی در خدمت روایت آداب و رسوم قوم کرد هستند.
آن طور که خود یونسی در گفت و گویی اشاره کرده "۹۱ جلد کتاب" دارد که در این بین می توان یکی از مهم ترین آثار تاریخ ادبیات یعنی رمان "زندگی و عقاید آقای تریستام شندی" نوشته لارنس استرن را نیز دید. این رمان ایرلندی که از زمان چاپش در سال ۱۷۶۷میلادی تاکنون یکی از مناقشه برانگیزترین رمان های زمانه خودش دانسته می شود، در قرن هجدهم طلایه دار مدرنیسم ادبی است و یونسی آن را در دو جلد ترجمه و با همکاری نشر نگاه منتشر کرده است. ابراهمی یونسی هم چنین رمان اتوبیوگرافیک "رنجهای آنجلا" نوشته فرانک مک کورت را ترجمه کرده که یکی از درخشان ترین نمونه های این ژانر است. به این لیست باید عناوین "دفتر یادداشت روزانه یک نویسنده" نوشته داستایوفسکی و "اسپارتاکوس" نوشته هوارد فاوست و چهار رمان از تامس هاردی را نیز افزود.
No comments have been added yet.
