Το γέλιο της Μέδουσας
Η γνωριμία με τη Cixous ήρθε μέσα από την Ώρα του αστεριού της Lispector, η πλέον κατάλληλη εισαγωγή για τη μια, το επίμετρο που έγραψε για την άλλη.
Από τις εκδόσεις Τοποβόρος με τα ιδιαίτερα εξώφυλλα, έρχεται το γέλιο της Μέδουσας το οποίο δεν είναι άλλο παρά η απάντηση για το Κεφάλι της Μέδουσας του Φρόιντ:
«Η Μέδουσα και οι δύο αδερφές της παρουσίαζαν επίσης ένα τρομαχτικό θέαμα. Είχαν τεράστια κεφάλια, τα μαλλιά τους αποτελούταν από συνεστραμμένα φίδια, τα δόντια τους ήταν τόσο μακριά όσο οι χαυλιόδοντες των χοίρων και πετούσαν στον αέρα με τα χρυσά τους φτερά. Άντρες αρκετά ατυχείς να κοιτάξουν τη Μέδουσα στο διαβολικό της μάτι μεταμορφώνονταν αμέσως σε πέτρα. Στην κλασσική εποχή, φορούσαν συχνά μενταγιόν και άλλα κοσμήματα που απεικόνιζαν την τρομαχτική όψη της Μέδουσας για να απομακρύνουν τα κακά πνεύματα και οι πολεμιστές ζωγράφιζαν γυναικεία γεννητικά όργανα στις ασπίδες τους για να τρομάζουν τον εχθρό»
«Μας καθήλωσαν μεταξύ δύο φριχτών μύθων: μεταξύ της Μέδουσας και της αβύσσου. […] Χρειάζεται μόνο να κοιτάξεις την Μέδουσα ευθέως για να την δεις. Και δεν είναι θανάσιμη. Είναι όμορφη και γελάει.»
Ένα από τα σημαντικότερα φεμινιστικά κείμενα της δεκαετίας του ’70, παραδόξως και επιτυχώς-καλώς, επικεντρωμένο στον Φρόιντ. Η γλώσσα της Cixous είναι εκθαμβωτική και η δύναμη πίσω από τα λόγια της είναι εξαιρετικά παρούσα.
Η Cixous ξεκινάει τη γραφή της, μιλώντας για τη γυναικεία εγ-γραφή, τη σημασία αυτού του συλλογικού βιώματος. Όσα αφηγήθηκε με λογοτεχνικότητα η Γκίλμαν φέρνει και η Cixous, με έναν λόγο ποιητικό – ψυχαναλυτικό – ιστορικό – δοκιμιακό.
Ανάμεσα σε βίωμα και δοκίμιο, καταθέτει τις μυθοπλασίες του παρελθόντος που επιμένουν σαν ρίζα δοντιού μέσα στη γυναικεία πραγματικότητα. Αφηγήσεις που κλείνουν στόματα και ορίζουν τους κανόνες της ζωής μας – σε σημεία, ήμουν σίγουρη πως πρόκειται για πρόσφατο κείμενο, κάτι που με έριξε στη θλίψη, σκεπτόμενη πως το ‘αλλάζουν τα πράγματα΄ είναι εξίσου παλιό με αυτές τις αφηγήσεις ή έστω ελάχιστα πιο σύγχρονο. Πάντοτε υπήρχε αντίσταση άλλωστε. Η Cixous υπογραμμίζει τις υποτιμήσεις γύρω από τον αντρικό λόγο και το σε ποια θέση καταλήγει να είναι η γυναίκα η οποία γράφει. Πώς να γράψει έχοντας διδαχθεί μόνο αντρικές λέξεις; Πώς να γράψει για γυναικεία σεξουαλικότητα έχοντας διδαχθεί αντρικές λέξεις και αντρική σεξουαλικότητα; Πώς να γράψει έχοντας βαπτιστεί στον ανδρικό λογοκεντρισμό;
Η γυναικεία σεξουαλικότητα, εντός του άπειρου, κινητού και πολύπλοκου φάσματος, αναγράφεται ως «σκοτεινή ήπειρος», ένα μέρος άγνωστο και ανεξερεύνητο. Τρομαχτικό, απειλητικό, κυριολεκτικά φροϋδικά, σκοτεινό. Η Cixous προτρέπει να διεκδικηθεί από εμάς για εμάς. Ενάντια στον Φρόιντ και στον Νίτσε και περιέργως κοντά σε κάποια σημεία του Λακάν, θυμίζει πως η γυναικεία σεξουαλικότητα (όπως και ο γυναικείος λόγος) έχει τη δικιά της μορφή και δεν έχει καμία σχέση με την αντρική αναπαράσταση του ‘ευνουχισμένου άνδρα’, του γνωστού και μη εξαιρετέου φθόνου του πέους. Η Cixous προτρέπει σε μεταμόρφωση της γυναίκας, από δουλική στα πατριαρχικά διδάγματα σε γυναίκα που η χειραφέτησή της αφορά την ελευθερία μας.
«Η γυναίκα πρέπει να γράψει τον εαυτό της: πρέπει να γράψει για τις γυναίκες και να φέρει τις γυναίκες στο γράψιμο, από το οποίο έχουν εκδιωχθεί τόσο βίαια όσο και από το σώμα τους.»
Στο τέλος αναλύει τη δομή των γυναικείων τεράτων, το πιο απολαυστικό ίσως κομμάτι του λόγους της, ξεσκεπάζοντας όσα έτσι κι αλλιώς υπήρχαν σε κοινή θέα στην κουλτούρα των φύλων.
Τα κείμενα που έλειψαν όταν η ψυχανάλυση ξεκίνησε να εξαπλώνεται, κείμενα που είτε παρεμποδίστηκαν να γραφτούν, είτε θάφτηκαν με τα γνωστά πατριαρχικά εργαλεία: μείωση, διακωμώδηση, ντροπή, είτε όποια έβρισκε φωνή την έβρισκε ως μια ακόμα μούσα της πατριαρχικής δομής του κλάδου. Κείμενα που βρίσκονται πιο κοντά στις πιο επείγουσες ανάγκες παρά στην ενδοσκόπηση του πιο κυριάρχου αρρενωπού, ανάμεσα στη γνωστή, βαρετή και επικίνδυνη ζούγκλα.
Το κείμενο της Cixous παραμένει ανατριχιαστικό, ξεσηκωτικό, επαναστατικό, συγκινητικό.
Η αυτοπεποίθηση στο θηλυκό δεν είναι απλά όρος ενδυνάμωσης, αλλά κάλεσμα στα όπλα.
