Καρδιά σκύλου

«Ευχαριστώ πολύ, τετέλεσται. Έχε γεια Μόσχα! Δεν θα ξαναδώ πια τον Τσίτσκιν και τους προλετάριους, και το κρακοβιανό σαλάμι. Πάω στον παράδεισο, χάρη στη σκυλίσια καρτερικότητά μου. Αδέρφια σφαγιαστές γιατί μου το κάνατε αυτό;»

Η πρώτη λέξη του πολίτη Σάρικοφ ήταν Αμπιρ και στη συνέχεια σχημάτισε μικρές προτάσεις, μεταξύ άλλων: «δεν υπάρχουν θέσεις». Πολύ μου έκανε νόημα αυτή, εάν αναλογιστεί κανείς πόσο δύσκολο ήταν να βρεθούν θέσεις για την παράσταση με τον Άρη Σερβετάλη. Βρήκαμε, άρα το πιο πρόσφατο καπρίτσιο μου, να συμπέσει η αναγνωστική εμπειρία με το θέατρο εκτονώθηκε.

Στη Μόσχα, κατά τη μεταιχμιακή περίοδο αναταραχής του 1924, ένας καθηγητής (Πρεομπραζένσκι) μαζί με τον βοηθό του (Μπορμεντάλ), μαζεύουν έναν αδέσποτο σκύλο, τον Σάρικ, από τα παγωμένα στενά της Μόσχας, δελεάζοντάς τον με ένα σαλάμι, ώστε να τον υποβάλουν σε ένα αμφιβόλου ηθικής πείραμα: μεταμοσχεύουν στον Σάρικ την υπόφυση και τους όρχεις ενός νεαρού μικροκακοποιού, του Κλιμ.

Ενώ το λογοτεχνικό αφήγημα επιστημονικής φαντασίας κόψε – ράψε δεν είναι άγνωστο (Σέλλεϋ, Γκρέι) και παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον, η κωμική/παράλογη παρουσίαση του «Νέου Σοβιετικού Ανθρώπου» έχει ακόμα περισσότερη αξία. Αφού ο αγαθός πεινασμένος σκύλος μετατρέπεται σε πολίτη, ξεκινάει η αναμόρφωση, ένας μετασχηματισμός φτιαγμένος για να οδηγήσει σε όλα αυτά τα απαράδεκτα αδιέξοδα, τόσο για τον Σάρικοφ όσο και για τον καθηγητή. Ο εξανθρωπισμός περιπλέκεται παραπάνω όταν παρεμβάλλεται μια μηχανή ελέγχου, οι υπεύθυνουι του κτιρίου, μια πραγματικότητα της (τότε και σε σημεία σημερινής) Ρωσίας με τη συνύπαρξη των ανθρώπων σε κοινόβια.

Το πολυτελές διαμέρισμα του Δόκτορα γίνεται σμπαράλια από τον αγροίκο Σάρικοφ που αντιστέκεται στους καλούς τρόπους (οι κύριοι είναι στο Παρίσι!), σαν τον προλετάριο που αντιστέκεται στην μπουρζουαζία. Τα πιο δυνατά σημεία είναι οι θεατρικοί μονόλογοι του σκύλου (πολύ πιο συμπαθητικός τότε) και το πώς η σοβιετική δομή εξουσίας απειλεί τον Δρ. Σε τέτοια αδιέξοδα είχε βρεθεί και ο Μπουλγκάκοφ που ούτε είχε αποχωρήσει για το εξωτερικό, ούτε είχε λυγίσει στις καινούριες προδιαγραφές, ούτε μπορούσε να συμφιλιωθεί με τα τότε κείμενα των σοσιαλιστικών διανοούμενων.