Tôi sẽ bầu cho Đảng

Phạm Thị Hoài

Cuộc bầu cử lầnnày ở Đức gắn với sự kết thúc của một kỷ nguyên: Kỷ nguyên Merkel.Mười sáu năm, thế giới chỉ ra khỏi khủng hoảng này để bước thẳng vàokhủng hoảng khác, nhưng nước Đức dường như vẫn khá ổn, thất nghiệpít, nghỉ phép nhiều, phúc lợi xã hội cao, nợ công thấp, khắp nơiđều phẳng phiu ngăn nắp – trừ thủ đô Berlin vì lý do nguyên tắc quyếtchăm sóc một sự nhếch nhác gồ ghề nhất định. Trong cuộc sát hạchsiêu hình do một con virus vô hình chủ khảo hai năm nay, Đức cũng lấy đượcmột chứng chỉ không đến nỗi tệ. Y tế vững chãi, an sinh tương đối chutoàn, kinh tế còn nội lực khá thâm hậu, hệ đề kháng toàn diện củaxã hội còn hoạt động hữu hiệu, chưa kể thành công kỳ diệu với vắc-xincủa BioNTech. Tuy cũng lúng túng, cũng mắc sai lầm, cũng từng lâm vàonhững tình thế không xứng đáng với tầm vóc và trình độ của mìnhnhưng Đức thời Covid chỉ vấp phải những khổ ải ít nhiều xa xỉ sovới phần lớn các nước khác.

Song kỷ nguyênnào rồi cũng vào hồi kết. Cả những người hài lòng với Mutti,Mẹ Merkel, cũng lờ mờ nhận ra rằng có thể gói thuê bao “Ổnđịnh, thịnh vượng, nhân văn” mang dấu ấn hình thoi bốn nhiệm kỳ củabà lại chính là một chướng ngại đáng kể để quốc gia này bứt phávào một tương lai đầy thách thức mà duy trì nguyên trạng, dù là mộtnguyên trạng khá ổn, không thể là giải pháp. Status quo là phảnnghĩa của cải cách. Có lẽ hơn ai hết, chính bà Thủ tướng nổi tiếngvề lý trí tỉnh táo đã nhận ra giới hạn của bản thân và hai nămtrước, ít khoa trương như thường lệ, giản dị tuyên bố sẽ rời khỏichính trường, khiến cuộc bầu cử lần này bỗng bất đắc dĩ giàu kịchtính hơn khả năng tiêu hóa thông thường của người Đức cho phép.

Tôi mến mộbà, trước hết vì bà là người ít chia động từ ở thể giả định nhấttrong các nhà lãnh đạo ở Đức. Mark Twain tính ra rằng người có khiếungoại ngữ chỉ cần 30 tiếng đồng hồ để học tiếng Anh (trừ phát âmvà chính tả), 30 ngày để học tiếng Pháp, nhưng 30 năm để học tiếngĐức. Tôi xin phép bổ sung là trong 30 năm ấy thì 29 năm đã mất đứt đểhọc thể giả định (Konjunktiv), trong đó 15 năm cho thể giả địnhI và 14 năm cho thể giả định II. Phỏng theo Phạm Quỳnh, thể giả địnhcòn thì tiếng Đức còn, tiếng Đức còn thì nước Đức còn. Tránh đượcthể giả định mà không đẩy nước Đức đến bờ diệt vong là một nghệthuật đáng nể. Một nghệ thuật khác của bà cũng chinh phục tôi vôđiều kiện: bà định hình đầu tóc áo xống của mình trong một nốtnhạc để không bao giờ còn phải bận tâm vào đó nữa. Ngoại hình củaphụ nữ chưa bao giờ hết là đề tài đàm tiếu, chỉ trừ ở thánh địacủa Taliban. Nữ quyền có chăng chỉ phun một lớp bụi giảm đau cho siêulợi nhuận của ngành thời trang đỡ nhức nhối. Phong cách Merkel, vớimái tóc úp xuống như chiếc mũ bảo hiểm an toàn mà thân thiện, vớinhững bộ jacket chỉ khác nhau ở màu sắc và số khuy cài, là kếttinh của sự tối giản thông minh cho một người đàn bà trong một môitrường mà những con đực alpha trước sau vẫn chen chân khuynhloát. 

Nhưng mười sáunăm là quá đủ. Tôi đã vui vẻ chia tay kỷ nguyên Merkel, dù không thấyhồi tiếp theo trên sân khấu chính trị Đức có gì hấp dẫn. Mọi nhânvật đang muốn sắm vai chính ở đó đều là những diễn viên hạng nhì. Hayhạng ba, như ông Laschet, ứng viên thủ tướng của liên minh bảo thủ cánhhữu CDU/CSU, có thể là một chủ quán rượu bình dân xuất sắc, vỗ vaingười này, bẹo má người kia, nháy mắt, vén môi, thậm chí lắc hôngnếu cần, thường trực nụ cười mời thêm một ly, luôn thủ sẵn trên lưỡimột mẩu tiếu lâm đã cống hiến ngàn lần cho cùng một cử tọa, mộttuyên ngôn chẳng chết ai trừ quán rượu bên cạnh, và vừa buột miệngđã lè lưỡi, không phải để xin lỗi mà chỉ vì không dám tin vào sựtáo tợn của chính mình: chú nhóc chạy bàn đã thế chân ông chủ quánrượu.

Trước bức híhọa không thể tin nổi ấy, ứng viên của phía kia, đảng cấp tiến cánhtả SPD, ông Scholz, trông như một thiên tài, nhất là khi nghệ thuậthùng biện của ông là kiệm lời, nhường cơ hội nói hớ cho các đốithủ chính trị. Nếu lý tưởng của chính khách Đức là vô vị thì ônglà chính khách lý tưởng nhất. Như món cá lát tẩm bột đông lạnh Fischstäbchenmà người Đức ưa dùng. Ông lại biết gói sự vô vị ấy như một nội dungvô giá vào một hình thức bình thản dễ chịu đượm màu lão luyệnchính trường của một Phó Thủ tướng Đức đương nhiệm. Song năng khiếu chủyếu, khiến ông vượt qua mọi đối thủ trong trận chiến tranh cử, làtừng bước hóa thân thành Merkel tập 5 hay Angela đệ nhị. Bắt đầu bằnghai bàn tay chụm hình thoi, như Angela Merkel. Một hứa hẹn không cónhững cải cách sâu rộng. Ưu tiên bảo toàn nguyên trạng. Không làm aiđau. Không ai phải sợ chỉ riêng mình chịu thiệt.

Góc thứ batrong tam giác quyền lực đang xô đẩy chuyển động, tôi không rõ là gócnhọn hay góc bẹt. Ứng viên của Đảng Xanh, bà Annalena Baerbock, trongmột khoảnh khắc màu nhiệm đã kéo đảng này vọt lên dẫn đầu, bỏ lạiđằng sau cả hai đảng lớn truyền thống trước khi lại tụt xuống bởi mộtchuỗi tai tiếng như đạo vài đoạn văn, tô hồng vài nét tiểu sử hayquên khai một khoản thu nhập be bé. Toàn chuyện “nhỏ như conthỏ” so với những cái xác bốc mùi mà đa số các chính kháchđều giấu ở đâu đó trong tầng hầm nhà mình, nhưng lại nhanh chóng càoxước lớp da thường được bôi kem đạo đức organic của Đảng Xanh. Songthiện cảm rất giới hạn của tôi cho nhân vật này có lẽ ăn sâu hơn. Tôichán phè những ông bà lãnh đạo, lĩnh vực nào cũng vậy, chỉ khácnhau cái mác hay màu sắc, tọa độ, còn lại đều là những khuôn hình khépkín hãnh tiến giống hệt nhau, đều thuộc lòng những nội dung bờ la bờlô, đều luyện kỹ những phép tu từ hứa hẹn phần thắng, đều đã quađủ khóa tiếp thị các giá trị đóng gói trong những bao bì ngày càngtrương phồng. Tôi không tin vào một cử động nào trên gương mặt ngườiphụ nữ 40 tuổi, trẻ trung hoạt bát, diện những đôi giày bắt mắt, cógiọng nói hơi chói và điệu cười hơi máy móc ấy.     

Nhưng không aiphải quá lo cho công chúng Đức, dù kịch cọt trên sân khấu chính trịhiện không mấy ngoạn mục. Liên minh cánh hữu có thắng thì nhữngthành tựu dân chủ xã hội vẫn còn nguyên. Liên minh cánh tả có lênthì kinh tế cũng không đổ cái rụp và người giàu không phải khóc xinngười nghèo rủ lòng thương xót. Đảng Xanh chưa lên ngôi thì đa số dânchúng, nhất là giới trẻ, vẫn ngày càng chín muồi cho một nền chínhtrị xanh. Bóng ma cộng sản vẫn nằm im trong câu mở đầu bản Tuyênngôn của Marx và Engels, dù đảng cực tả Die Linke có bước vào nộicác. Và nước Đức còn xa mới là một quả bom dân túy, dù đảng cựchữu AfD sẽ lại chiếm một số ghế quốc hội. Chính trị Đức 52 nămnghiêng về chân phải, 20 năm nghiêng về chân trái, nhưng trọng lượngchính thực ra dồn vào trung điểm thăng bằng.

Vậy nên tôi kêcao gối rồi cuối tuần tới sẽ đi bầu cho một trong 47 đảng tham giatranh cử: Die Partei, đảng Đảng.Người sáng lập và chủ tịch Đảng nguyên là tổng biên tập tạp chítrào phúng lừng danh Titanic, người anh emĐức của tạp chí Pháp Charlie Hebdo. Sứ mệnh cao quý của Đảnglà cười vào mặt chính trị bằng vũ khí nhọn hoắt của châm biếm,giễu tuốt, chọc tuốt, báng bổ tuốt, giơ tuốt ngón tay thối, chẳngkiêng nể bất kỳ ai bất kỳ điều gì kể cả chính mình. Chương trình hành động của Đảng năm nay là trục xuất các chính khách tham nhũng về Azerbaijan; giới hạn đón nhận người tị nạn ở mức không cao hơn biểnĐịa Trung Hải đón nhận; hoãn chiến tranh với Nga và Trung Quốc vìnguồn lực thời dịch bệnh có hạn, tạm thời chỉ khạc đạn vàoErdogan, Bolsonaro, Orban và Sebastian Kurz; cấm photoshop để dânchúng khỏi chết sốc khi chẳng may chứng kiến bộ mặt thật của cácchính khách ngoài đời… Chủ tịch Đảng, ông Martin Sonneborn, hiện lànghị sĩ nhiệm kỳ thứ hai tại Nghị viện châu Âu. Một Đảng viên đanglà nghị sĩ Quốc hội Đức. Hàng chục Đảng viên khác đang là dân biểutại các địa phương. Số phiếu bầu cho Đảng từ lần tranh cử đầu tiênnăm 2003 đã tăng từ một vạn lên nửa triệu, dự tính năm nay sẽ lên nămtrăm triệu. Hiện Đảng có 52.000 Đảng viên, xu hướng tăng nhanh hơn mức đồngEuro mất giá.

Đức thường bị coi là dân tộc hiếu thắng. Đảng cũng thế, Đảng luôn đúng. Đức thường bị coi là dân tộc không biết đùa. Đảng không đùa. Đảng nghiêm túc sửa lưng chính trị. Hoặc phơi lưng, bất đắc dĩ đành gãi lưng, nhưng quyết không kỳ lưng chính trị. Tôi sẽ bầu cho Đảng.

(Tuần báo Trẻ 23/9/2021)