Vài điều tâm đắc khi đọc TÔI HỌC PHẬT của Đỗ Hồng Ngọc

 

Vài điều tâm đắc khi đọc Tôi học Phật của Đỗ Hồng Ngọc

Minh Lê

(Nha Trang)

Sau bài “Học Phật qua thơ Đỗ Hồng Ngọc”, Anh Ngọc thấy con nhỏ “có chí học hỏi” nên gởi tặng tập sách “Tôi học Phật” và dặn “em coi rồi có cảm nhận hay câu hỏi gì thì cho anh biết”. Trời, lúc đó tôi vừa mừng vừa… run, mừng vì được Anh Ngọc tặng sách, run vì chuyện Phật pháp mình chỉ võ vẽ chút rìa, sao hiểu được chuyện cao xa. Nhưng không thể phụ tấm lòng của Anh, tôi bèn… đẩy mắt kiếng lên, lọ mọ đọc, ngẫm và cảm nhận.

“Tôi học Phật” là tập hợp bốn cuốn sách giải thích kinh Phật và một “bộ sưu tập” những bài viết ngắn về Phật pháp. Để lĩnh hội hết ý nghĩa sâu xa của các bộ kinh thì hiển nhiên tôi không đủ sức, tôi sẽ làm “người mù sờ voi”, hiểu được chỗ nào nói chỗ đó, nếu có sai chắc Anh Ngọc sẽ thông cảm và không la đâu.

 

“Nghĩ từ trái tim” viết về Tâm Kinh Bát Nhã, đây là cuốn đầu tiên Anh Ngọc viết về kinh Phật. Tôi đã “thủ” cuốn này từ lâu trong tủ sách, khi nào lo, buồn, giận thì lấy ra lật một trang như… bói Kiều, rồi đọc. Nói đâu xa, mấy bữa trước xã tôi thông báo sẽ tới từng nhà test Covid-19, tôi nghe xong bắt đầu… lo. Trời ơi, lỡ mà test ra mình bị dương tính, thì sẽ “bị” test PCR. PCR cũng dương tính thì sẽ “bị” đi cách ly, nghe nói… đủ thứ chuyện không biết thật giả nhưng nghe xong sợ muốn chết. Chỉ trong mấy phút, trong đầu tôi, cuốn phim đã nhanh chóng “tua một vòng” từ chuyện ra test tới chuyện… ra nghĩa địa. Không được, mình phải bói… Tâm Kinh ngay lập tức. Lật ra, là trang có câu “viễn ly điên đảo mộng tưởng, cứu cánh niết bàn”. Anh Ngọc viết: “Lòng mơ ước của cả kiếp người để tìm kiếm hạnh phúc với hết thành công này đến thành công khác, rồi khổ đau, rồi tuyệt vọng rồi hy vọng… và cứ xây đắp mãi, cao lên mãi, để rồi càng bám víu, càng lo âu, càng sợ hãi.” (tr. 106) Đúng quá chớ, nhưng mà làm sao cho đỡ lo, đỡ sợ?

Thì đây: “Chỉ cần chú ý vào hơi thở của mình thôi thì hình như thân ta cũng nhẹ nhàng vì cái duy nhất còn là cái hơi thở vào thở ra rất quan trọng mà ta vốn hay quên… Trên thực tế, nếu biết tập trung vào cái hơi thở đó thôi, ta vừa thở tốt hơn, hiệu quả hơn về mặt sinh lý mà còn làm quên đi những nỗi phiền muộn lo âu làm ta khổ đau, tức là được an vui cả về mặt tâm thần.” (tr. 50) Ủa, đơn giản vậy sao? Tôi làm liền, đầu tiên hơi thở còn ngắn, dồn dập nhưng từ từ hơi thở dài ra, sâu hơn. Đầu tôi cũng dần dần bình tĩnh lại, vì tôi chú ý tới hơi thở nên quên nghĩ tới chuyện khác. Anh Ngọc dặn tiếp: “Thở bụng, chú ý thở vào thở ra, bỏ mặc cảm xúc thì cảm xúc sẽ biến mất. Khi giận, khi sợ, khi cảm xúc mạnh lập tức tập trung vào hơi thở thì sẽ có lợi.” (tr. 52 – 53) Tôi thở được cỡ 15 phút thì bỗng nhận ra, trong suy nghĩ của mình trước đây, cái phần trăm có thể xảy ra rất ít, vậy mà mình cuống quít cứ như… nước đã tới chân rồi vậy. Vậy là tôi hổng thèm nghĩ tới nó nữa, hôm sau ra test, âm tính. May quá, nếu hôm đó tôi không bói Tâm Kinh, nghe lời Anh Ngọc thì tôi đã ăn không ngon ngủ không yên vì mấy cái “điên đảo mộng tưởng” của mình rồi. Té ra “niết bàn” cũng gần chớ đâu có xa như mình tưởng!

 

Cuốn thứ hai “Gươm báu trao tay” chú thích kinh Kim Cang Bát Nhã. Anh Ngọc nói ảnh “bỡ ngỡ, chưng hửng” khi đọc kinh này, nhưng tôi lại rất… hí hửng. Hí hửng vì qua lời phiên dịch của Anh Ngọc, tôi thấy bài học lần này dễ hiểu quá trời. Kinh kể “chuyện Phật tới giờ ăn, đói bụng, bèn mặc áo, ôm bình bát đi… khất thực… Đến khi khất thực thấy vừa đủ rồi ung dung trở lại “hội trường”, bày ra ăn, ăn xong, thu dọn y bát đâu đó đàng hoàng rồi rửa chân sạch sẽ, ngồi xếp bằng… thở, nghĩa là… nhập định!” (tr. 154) Thong thả, an nhiên, tự tại, chớ đâu như mình, đói vẫn chưa chịu ăn, đang ăn mà cứ nghĩ tới chuyện khác, ăn xong chưa kịp thở thì đầu óc đã chạy lung tung… Tôi vốn khoái ẩm thực nên nói tới chuyện… ăn là sẽ nói mê mải, lần này Phật dạy chuyện “ăn” nên đúng “tủ”. Rõ ràng mình ăn mà tâm chưa yên, nên mới ăn không ngon, mới đủ thứ bịnh. Dường như cũng nghĩ vậy nên trong Kinh, Ngài Tu Bồ Đề liền hỏi Phật “làm thế nào để hàng phục tâm?”

Phật thấy câu này quan trọng quá, nên chịu khó giải thích rất dài và chi tiết, như thầy giáo giảng bài hình học không gian cho một học trò mới vậy. Tôi vốn… dốt hình học không gian, nên nghe giảng thường như “vịt nghe sấm”, nhưng cuối cùng cũng thấy được một cái hình… tam giác ba chiều khi anh Ngọc cho cái đề tựa “đối cảnh vô tâm” (tr. 187) Cũng giống như khi nhìn vô một bài hình học không gian, bạn có thể “thấy” hoặc “không thấy”, không có khả năng thứ ba, tôi may mắn “thấy” chút gì đó qua đề tựa này. Tôi chợt nhớ tới mười bài thơ chăn trâu do Trần thị Lai Hồng phỏng dịch từ bản chữ Hán của Thiền Sư Phổ Minh (Trung Quốc) và bản tiếng Anh của Thiền Sư Kaku-An (Nhật) (“Mười tranh chăn trâu”, gio-o.com Tết 2009) Trong các bài thơ này, tâm được ví như con trâu, còn mình là người chăn trâu. Ai “chăn” cái con trâu – tâm này rồi thì biết, còn lâu mới “chăn trâu sướng lắm chứ”. Con trâu – tâm này nó cực kỳ ngang bướng, mình biểu đi đông thì nó chạy bên tây, mình kêu đi từ từ thôi thì nó lồng lên như con ngựa bất kham, tóm lại chăn trâu rất khổ! Cho nên tôi “diễn dịch” cái đề tựa của Anh Ngọc thành “cảnh còn, trâu mất”, không trâu thì hết… khổ!

Nhưng làm sao để con trâu… biến mất? Đầu tiên phải “thấy” nó, “lắng nghe” nó, “vỗ về” nó, kêu nó “thở” với mình:

“Túm chặt dây roi giắt bên người

ngại ngươi tuôn lấm bụi trần ai

vỗ về thân ái

nào dìu

nào dắt

hò rì hò tắt

ngươi thuần hòa theo sát chân ta.”  (bài số 5) (*)

Khi mình lắng nghe nó rồi, nó cùng mình “thở” rồi, thì nó sẽ dịu xuống, và mình có thể “cỡi lưng nó về nhà”. Về nhà mình dắt nó vô chuồng, cho nó ăn cỏ, còn mình:

“liệng dây

quăng roi

Ơ …ngươi đâu rồi?

Ờ …mà lòng ta lại thật thảnh thơi…” (bài số 7) (*)

Giờ thì con trâu thong thả ở trong chuồng, mà mình thì tung tăng ra đường:

“Ngực trần

chân không

bùn đất lội chợ đời

sảng khoái ngoác miệng cười

đâu cần thần tiên bí quyết

cành khô nẩy nụ tươi.”  (bài số 10) (*)

Bài số 10 là bài tôi thích nhứt, bởi nó minh họa hết sức sống động cho câu “đối cảnh vô tâm”. Thực ra, có tâm mà như vô tâm đó thôi!

 

Cuốn thứ ba trong Tôi học Phật là “Ngàn cánh sen xanh biếc” viết về Kinh Diệu Pháp Liên Hoa. Kinh này Phật chỉ “làm cách nào cho mau thành Phật” (tr. 349) Nghe hấp dẫn không? Kinh này vui lắm, vì một trong những nhân vật chính là Bồ tát Dược Vương, một vị Bồ tát  “ai thấy cũng vui, ai gặp cũng mừng”. (tr. 391) Và một trong những cách “mau thành Phật” là theo gương “chân thành” và “thấu cảm” của Bồ tát Dược Vương, hay Bồ tát Di Lặc, nói một cách khác là “tùy hỷ” (tr. 410) Anh Ngọc viết: “Hỷ là lòng vui, tùy hỷ là vui giùm người, vui theo người.” (tr. 414)

Hồi đọc cuốn Đắc nhân tâm – bí quyết để thành công, tôi nhớ cách đầu tiên Dale Carnegie nói trong 6 cách gây thiện cảm là “quên mình và thương người”. Ông đưa ra nhiều dẫn chứng thực tế để minh chứng cho câu: “Nếu bạn sốt sắng thành thật quan tâm tới người khác thì chỉ trong hai tháng sẽ có nhiều bạn thân hơn là hai năm gắng công bắt người khác quan tâm tới bạn.” (tr. 89) Có lần tôi đi mua vải may màn cửa, người bán là một cô mặt buồn thiu. Thường hễ gặp người bán mặt buồn là tôi đi thẳng, lần này tôi thử thực hành điều Carnegie khuyên. Tôi nói loại vải tôi cần, khen tiệm của cô có nhiều loại vải và hỏi sao cô lại chọn ngành vải này mà không bán vải may mặc như người khác? Cô thấy tôi thực sự muốn biết nên kể lý do của cô ra, sau đó chúng tôi nói chuyện rất vui vẻ, mặt cô cũng tươi lên hẳn. Ra về tôi thấy lòng rất vui vì đã giúp cô bán hàng có những phút vui vẻ. Đây chính là “tùy hỷ” chăng? Có lẽ khác ở chỗ “hỷ” của Bồ tát Di Lặc và Bồ tát Dược Vương là “không vụ lợi”, còn “hỷ” của Carnegie khởi đầu từ cái tâm “có vụ lợi”, nhưng nếu làm nhiều, bỏ dần cái tâm “vụ lợi” thì chắc sẽ đi tới được cái “hỷ” của Bồ tát như Anh Ngọc viết.

 

Cuốn cuối cùng “Cõi Phật đâu xa” kể về Kinh Duy-ma-cật. Duy-ma-cật là vị cư sỹ tại gia, có hiểu biết và kinh nghiệm thực hành Phật pháp sâu sắc. Khi ông bị bịnh, Phật kêu các đại đệ tử như thầy Xá Lợi Phất, Mục Kiền Liên, Ca Diếp, A Nan Đà,… đi thăm ông nhưng không ai dám đi vì đã từng tiếp nhận bài học từ ông. Ngay cả Bồ tát Di Lặc và Bồ tát Trì Thế cũng “thua” luôn, cuối cùng Phật nhờ Bồ tát Văn Thù Sư Lợi nổi tiếng “đại trí” đi giùm. Mọi người bèn theo chân Bồ tát Văn Thù tới nhà ông Duy-ma-cật. Hai bậc đại trí đối đáp với nhau rất uyên thâm, sau đó Phật cũng nói chuyện với ông Duy-ma-cật. Tôi chỉ “sờ voi” được có một điểm: Duy-ma-cật nói ông thấy Phật từ trong chính mình (chánh quán). Anh Ngọc chú thêm: “Cho nên Phật dạy: hãy nương tựa chính mình!” (tr. 608) Tôi hiểu là đừng tìm kiếm đâu xa ở bên ngoài, cứ tập thở sâu, chăn “trâu” cho tốt, “tùy hỷ”, tin tưởng ở Phật tính trong mình và trong người, rồi sẽ thấy “cõi Phật đâu xa, cõi Phật trong ta” (tr. 730).

 

Phần cuối sách tập hợp nhiều bài viết rải rác của Anh Ngọc trong khi “Lõm bõm học Phật” từ những năm 2000 cho tới nay. Văn phong Anh Ngọc lúc nào cũng vậy, giản dị, dí dỏm, tinh tế và rất thơ. Nếu ví các cuốn sách chú giải Kinh như những bản trường ca dài, hùng tráng và… đôi khi khó hiểu, thì các bài viết này như những đoản khúc ngắn giúp người nghe hiểu được các điểm đặc sắc và quan trọng nhứt trong Kinh.

Tuyển tập Tôi học Phật làm tôi thêm tin tưởng rằng Phật muốn trao truyền một triết lý sống hơn là một tôn giáo. Đâu có người sáng lập tôn giáo nào lại khẳng định “mỗi người các bạn đều sẽ thành ta”, hay dám hứa “bạn sẽ có cuộc sống an lạc ngay bây giờ và ở đây”? Nhưng Phật thì rất tha thiết mong mọi người đều thành Phật càng sớm càng tốt, để thế gian này không còn đau khổ nữa. Lời Phật dạy được ghi lại bằng tiếng Phạn, nhưng truyền bá ở Việt Nam đa phần qua chữ Hán, lúc giảng Phật cũng phải “tùy nghi” cho hợp với suy nghĩ thời xưa, nên có nhiều từ và cách nói khó hiểu với người thời nay. May mắn có người “học Phật” dễ thương như Anh Đỗ Hồng Ngọc, chịu khó giải thích lời Kinh theo cách thời nay. Mong Anh Ngọc sẽ tiếp tục “thả thêm nhiều chiếc lá Simsapa” (ý từ “Một chút tâm tình” và bìa sách) như những viên sỏi trắng đánh dấu đường đi trong chuyện cổ tích, cho tôi theo dấu về nơi an lạc!

………………………………

(*) theo Trần thị Lai Hồng

 

ML (Suối Tiên, 8/2021)

 

Sách trích dẫn:

Đỗ Hồng Ngọc, Tôi học Phật, phiên bản 2 (2021) do Nguyễn Hiền-Đức và Đỗ Hồng Ngọc tuyển chọn.Dale Carnegie, Đắc nhân tâm – bí quyết để thành công, Nguyễn Hiến Lê và Phương Hiếu dịch, NXB Văn Hóa 1993.

3.Trần thị Lai Hồng http://www.gio-o.com/Tet/TranThiLaiHo...

MƯỜI TRANH CHĂN TRÂU Thập Mục Ngưu Đồ