POLYSEMY AND SYNCRETISM IN THE HELLENIZED EAST

ΠΟΛΥΣΗΜΙΑ & ΣΥΓΚΡΗΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΛΗΝΙΣΜΕΝΗ ΑΝΑΤΟΛΗ: ΜΙΑ ΠΡΟΚΛΗΤΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ SENGUPTA ΖΕΥΓΟΣ ΣΚΥΘΙΚΩΝ ΠΛΑΚΙΔΙΩΝ ΜΕΣΗΣ ΜΕ ΣΚΗΝΗ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΔΕΝΔΡΟ (HERMITAGE, 5/4 αι. π.Χ. Си.1727-1/62)

Πως ερμηνεύεται αυτό το Σκυθικό τεχνούργημα από την Sengupta από το National Museum Institute of History of Art,Conservation and Museology, Department of History of Art στο άρθρο της “The Twin Peak of Trojan Horse and Dioscuri In Greco-Buddhist Art and Indo-Greek Coins”; Σε αυτόν τον περίεργο Ελληνορωμαϊκό κόσμο το δίλημμα του περιεχομένου και του πλαισίου αναφοράς τεράστιου όγκου της πρώιμης Βουδιστικής τέχνης θα πρέπει, μεταξύ των άλλων, να αντιμετωπίσει και το πρόβλημα της πολλαπλότητας ή πολυσημίας. Αν και είναι θεματικά συνδεδεμένοι, ένα μεγάλο μέρος αγωνίζεται στην πραγματικότητα να αναγνωριστεί ως 'Βουδιστής'. Οι αφιππεύσαντες Διόσκουροι εικονίζονται ανωτέρω σε χρυσή πόρπη (από τη συλλογή του Πέτρου του Μεγάλου που συγκεντρώθηκε το 1716) να φροντίζουν τρυφερά εκλιπόντα ευγενή. Το ανάθημα πιθανόν από λεηλατημένο τύμβο του Βόλγα ή της Μαύρης Θάλασσας συνδέεται θεματικά με την Parinirvana (ΣΗΜ: ο όρος χρησιμοποιείται συνήθως ως αναφορά στην νιρβάνα μετά το θάνατο, σε αυτήν δηλαδή η οποία λαμβάνει χώραν μετά θάνατον εφ' όσον ο θανών έχει επιτύχει την νιρβάνα κατά την διάρκεια της ζωής του): ο αιώνιος ύπνος είναι αδιαχώριστος από τη μεταφορική 'Μεγάλη Αναχώρηση' του Βούδα (εικόνα άνω). Στην πραγματικότητα, η άμεση ανταπόκριση των Διδύμων στην αγωνία της αδερφής τους Ωραίας Ελένης καθιέρωσε την αμετάβλητη πίστη στην άμεση βοήθειά τους. Οι Δίδυμοι έσωσαν την Ελένη της Σπάρτης από τον Θησέα και τον Πειρίθου και ανάγκασαν τη μητέρα του Θησέα Αίθρα να γίνει σκλάβα της Ελένης.

Ταυτόχρονα, η ιστορία του Παυσανία δείχνει ότι το χαρακτηριστικό των Διοσκούρων είναι η παροχή προστα-σίας. Οι Διόσκουροι στερήθηκαν της πιο επιθυμητής για αυτούς αίθουσας στην οικία του ναυάρχου των Αθηνών Φορμίου, η οποία τότε καταλήφθηκε από τη θυγατέρα του. Οι απογοητευμένοι Δίδυμοι που ήρθαν μεταμφιεσμένοι ως ταξιδιώτες από την Κυρήνη έδιωξαν το κορίτσι με κάθε αβρότητα (?), αφήνοντας πίσω τους μόνο την εικόνα των Διοσκούρων και του σιλφίου (φυτού Silphium) σε ένα τραπέζι. Το Silphium που προέρχεται από την Κυρήνη αναπτύχθηκε από έναν τέλειο σπόρο σε σχήμα καρδιάς, ήταν δε το πιο επιθυμητό αντισυλληπτικό στην κλασική αρχαιότητα. Το Silphium εξαφανίστηκε λόγω της υπερβο-λικής χρήσεως κατά την Ρωμαϊκή περίοδο. Το ευρέως εξαγόμενο Silphium και ο σπόρος του φαρμακευτικού φυτού εμφανίζονται στα αρχαϊκά αργυρά νομίσματα της Κυρήνης.

A seed or fruit of Silphium on ancient silver coins from Cyrene, North Africa
Συμπερασματικά προτείνεται μία πολλαπλή ανάγνωση του ανωτέρω τεχνουργήματος: (α) Σκυθικό το οποίο χρησιμοποιείται ως διακοσμητικό ζώνης (πόρπη), απαραίτητο εξάρτημα της ημι-νομαδικής ζωής των ανωτέρω.. (β) περιλαμβάνει στοιχεία από την Ελληνική (ή και Ινδο-ευρωπαϊκή) παράδοση των Διοσκούρων, οι οποίοι διακρίνονται ως βοηθοί - συμπαραστάτες - φύλακες, (γ) ο εκλιπών ετοιμάζεται γιά το μεγάλο ταξίδι πρός τον θάνατο (ήτοι πρός μιάν νέα ζωή!) παραπέμποντας κατά τούτο στην 'Μεγάλη Αναχώρηση' του Βούδα (ήτοι την αναχώρηση του Gautama Buddha από το ανάκτορό του στην Kapilavastu προκειμένου να συνεχίσει μιά νέα ζωή ως ασκητής ..). Άλλωστε η Kapilavastu υπήρξε πρωτεύουσα κράτους των Shakyas από ωρισμένους ταυτοποιούμενους με κλάδο των ημι-νομάδων Σκυθών, εξ ού και η ονομασία του Βούδα ως Sakyammuni! 
Άλλο ένα παράδειγμα διαχύσεως εικονογραφικών θεμάτων αλλά και συμβολικού φορτίου και συνδέσεως περιεχομένων από διακριτά πολιτιστικά και θρησκευτικά πλαίσια παρέχεται από την χρήση παραστάσεων Διοσκούρων σε βάρη χρησιμοποιούμενα για την εξάσκηση παλαιστών του Ελληνικού αυτού αθλήματος. Έτσι ενώ σε μία περίπτωση το θεματολόγιο λαμβάνεται ακέραιο από την Ελληνική μυθολογική παράδοση (Ηρακλής[NOTE10] - Διόσκουροι), σε άλλη συγκρίνονται οι Διόσκουροι με το ζεύγος Krishna - Keshin, παράθεση η οποία φαίνεται να εδράζεται στην φημολογούμενη ιδιαίτερη σωματική ρώμη του νεαρού Krishna!
Βάρος παλαιστών με εμπρόσθια παράσταση του Ηρακλέους με τον λέοντα της Νεμέας και οπίσθια των Διοσκούρων σε αγώνα πάλης (MMA 1994.112, Gandhara)Ο Krishna φονεύει τον δαίμονα Keshin (βάρος παλαιστών, Mathura) Βάρος παλαιστών με εμπρόσθια παράσταση του  πάλης του νέου Krishnaμε τον Keshin (Bhagavata Purana) και οπίσθια των Διοσκούρων σε αγώνα πάλης (Museum Rietberg, Gandhara)
Ο Krishna φονεύων τον ίππο - δαίμονα Keshi (5th αι., Uttar Pradesh, MET 1991.300)
Μιά άλλη περίπτωση 'μεταφράσεως' από το ένα πολιτιστικό πλαίσιο στο άλλο παρέχει ο Falk σχολιάζοντας αναθηματική Ελληνιστική ενεπίγραφη φιάλη,[NOTE90] φέρουσα την αφιέρωση του Καλλιφώνος στην Ελληνική αλλά και στην Klarosthi. Πράγματι ένας Έλλην μεριδάρχης, ονόματι Καλλιφών, αφιερώνει σε θεότητα η οποία θα μπορούσε να ταυτίζεται με θεοποιημένο τοπικό ποταμό, παραπόταμο του Kabul,[10_130] ο οποίος είχε το όνομα Κωφής – Κωφήν (Suid., s.v. Κωφήν, Strab. 15.1.27). Όμως ο Falk θεωρεί ότι η προσφορά της φιάλης ΚΑΛΛΙΦΩΝ ΜΕΡΙΔΑΡΧΗC ΕΥΞΑΜΕΝΟC ΑΝΕΘΗΚΕΝ ΤΩΙ ΧΑΟCΕΙ (Ελληνιστί)
kaliphonena meridarkhena pratiśunita nirakate boasa (Kharosthi)“By Kalliphðn, the Meridarchës, after a promise, (this) was repaid for Boa.”απευθύνεται στο Χάος,[NOTE100] αντιστοιχίζοντας έτσι τον Boasa (Bhava & Śarva, ήτοι μορφών του  Rudra) με το σημασιολογικό ισοδύναμό του στην Ελληνική κοσμολογία!Σύμφωνα με τον Falk:Η πιο εκπληκτική στιγμή είναι το πώς οι Έλληνες 'μεταφράζουν'» τον Bhava σε Χάος, σε 'αυτό, που αναφέρεται στην αρχέγονη σκηνή του κόσμου'. Δείχνει ότι ο Bhava είχε τοπική υποστήριξη περί το 100π.Χ., και ότι ο Βεδικός χαρακτήρας του επιβίωσε στα βουνά ανατολικά του Πεσαβάρ. Δείχνει επίσης ότι οι Έλληνες προσπάθησαν να κατανοήσουν τον χαρακτήρα των τοπικών θεών. Το έκαναν για δικό τους όφελος, αλλά αυτό δεν θα μπορούσε να γίνει χωρίς μια σταθερή πίστη στην αποτελεσματικότητα των θεών που κυριαρχούν στην περιοχή. Η λατρεία του Våsudeva, όπως εξεδηλώθη από τον Ηλιόδωρο της περιόδου του Αντιαλκίδα (115-95 π.Χ.), δεν πρέπει να θεωρηθεί ως προσηλυτισμός στον Ινδουισμό, αλλά ως αποτέλεσμα αναζητήσεως των πιο χρήσιμων τοπικών δυνάμεων, διατηρώντας τις πάτριες παραδόσεις αλλά υπό ξένη ενδυμασία..[NOTE105] 
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ[NOTE10]. Ο Ηρακλής απεικονίζεται σε στάση χιασμού![NOTE90]. Falk 2009, pp. 28. Η ανάθεση φιαλών σε ιερά απετέλεσε σταθερή συνήθεια κατά την αρχαιότητα.[10_130]. Μπουσδρούκης 2013, σελ. 124; Coloru 2018, p. 101; Rougemont 2011, nr. 88bis. [NOTE100]. Falk 2009, pp. 36-38.[NOTE105]. Falk 2009, p. 40.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Sengupta, A. R. . “The Twin Peak of Trojan Horse and Dioscuri In Greco-Buddhist Art and Indo-Greek Coins,” <https://www.academia.edu/34665838/The... (19 December 2020).

Di Castro, A. A. 2003. "A Late Gandharan Wrestlers' Weight," East and West 53 (1/4), pp. 257-265.

Ahuja, N. P. 2019. “One Mother, Many Mother Tongues,” MARG 70, (4), pp. 33-46. 

Falk, H. 2009. “Greek Style Dedications to an Indian God in Gandhara,” Indo-Asiatische Zeitschrift 13, pp. 25-42.