Royal Catasterisms: Arsinoe II and Berenice II Translated to the Heavens in Aratus and Callimachus
ΒΑΣΙΛΙΚΟΙ ΚΑΤΑΣΤΕΡΙΣΜΟΙ: ΑΡΣΙΝΟΗ II ΚΑΙ BΕΡΕΝΙΚΗ II ΣΤΟ ΟΥΡΑΝΙΟ ΣΤΕΡΕΩΜΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΑΤΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΛΛΙΜΑΧΟ
Η κόμη της Βερενίκης. (Λατινικά: Coma Berenices ή Coma, συντομογραφία: Com)
Καταστερισμός[NOTE0] ονομάζεται τόσον ο μετασχηματισμός ενός ατόμου, ζώου ή αντικειμένου σε άστρο ή αστερισμό όσον και αυτή καθ’ εαυτήν η αφήγηση που περιγράφει την διαδικασία. Το τελευταίο έχει μακρά ιστορία στην ελληνική λογοτεχνία. Η χαμένη Αστρονομία του Ησιόδου (fr. 288-93 M-W) περιέγραφε πώς οι Υάδες έγιναν αστέρια (fr. 291 M-W), και τον πέμπτο αιώνα ο επικός ποιητής Πανύασσης εξήγησε πώς ο Ηρακλής ανέβηκε στον ουρανό ως ο αστερισμός Ενγόνασιν (Hyginus Astr. 2.6).[NOTE02] Τον τρίτο αι. ο Ερατοσθένης της Κυρήνης, βιβλιοθηκονόμος της Αλεξανδρείας υπό τον Πτολεμαίο ΙΙΙ Ευεργέτη έκανε μια οριστική συλλογή στους Καταστερισμούς του. Αυτός ο κατάλογος πεζών καθόρισε το είδος, αλλά ήταν οι νεότεροι σύγχρονοί του, οι ποιητές Καλλίμαχος και Άρατος,[NOTE04] που συνειδητοποίησαν τις δυνατότητές του τόσον για λογοτεχνική έκφραση όσο και για πολιτικά μηνύματα.
Αυτή η εργασία θα επικεντρωθεί στον τρόπο με τον οποίο ο Καλλίμαχος και ο Άρατος χρησιμοποίησαν τους καταστερισμούς για να υποδηλώσουν την θεότητα των Αρσινόης ΙΙ και Βερενίκης ΙΙ,[NOTE06] των συζύγων του Πτολεμαίου ΙΙ και ΙΙΙ. Ο μετασχηματισμός της κώμης (ή πλοκάμου) της Βερενίκης στον ομώνυμο αστερισμό, ο οποίος καταλήγει στα Αίτια του Καλλιμάχου, είναι πολύ γνωστός και θαυμάζεται πολύ χάρις στην μετάφραση του Catullus στα Λατινικά (C. 66), αλλά ο καταστερισμός της Αρσινόης, αν και αντιμετωπίστηκε από τον Καλλίμαχο (fr. 228 Pf.) έχει συγκεντρώσει ολιγώτερη προσοχή. Θα δείξω ότι το μακρύτερο και πιο γνωστό απόσπασμα των Φαινομένων του Αράτου, ο καταστερισμός της Παρθένου (Phaen. 96-136), μπορεί επίσης να γίνει κατανοητό ως περιγραφή της αποθεώσεως της Αρσινόης, ότι δεν είχε μόνον πολιτικό κίνητρο, αλλά επίσης ένα ιστορικό πλαίσιο που υποδηλώνει, με τη σειρά του, ότι συντάχθηκε στα ανάκτορα του Αντιόχου ΙΙ στο τέλος του δευτέρου Συριακού Πολέμου. Αν αυτό αληθεύει, πιθανότατα προσετέθη στα Φαινόμενα μετά την αρχική τους σύνθεση στην Πέλλα, ακριβώς όπως ο Καλλίμαχος προσέθεσε την Κώμη στα Αίτία του. Τέλος, θα δείξω ότι τόσον η Παρθένος όσον και η Κώμη τοποθετήθηκαν στο ίδιο τμήμα του στερεώματος που καταλάμβανε ένα τεράστιο αστέρι το οποίο αντιπροσωπεύει την Αιγυπτιακή Ίσιδα, με την οποία και οι δύο ταυτοποιήθηκαν με άλλους τρόπους.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
NOTE0. LSJ, s.v. Καταστερ-ισμός, ὁ, placing among the stars: Καταστερισμοί, οἱ, title of treatise on constellations by Hipparchus, Suid.; also of an extant work wrongly attributed to Eratosthenes; cf. Plin.Epp.5.17.1, Ps.-Alex.Aphr.in Metaph.833.2.
NOTE02. Ο Ερατοσθένης λέει ότι αυτός είναι ο Ηρακλής επιβαίνων του προαναφερθέντος όφεως, έτοιμος για τη μάχη, κρατώντας την λεοντή του στο αριστερό χέρι και το ρόπαλο στο δεξι. Προσπαθεί να σκοτώσει τον όφιν φύλακα των Εσπερίδων, ο οποίος θεωρείται ότι ποτέ δεν έκλεισε τα μάτια του υποτασσόμενο στην αναγκαιότητα του ύπνου, μια απόδειξη της ιδιότητας του φύλακα. Ο Πανυάσσης το λέει αυτό στην Ηράκλεια του. Εγόνασιν σημαίνει αυτόν που γονατίζει! https://www.loebclassics.com/view/pan... Kneeler:17 Eratosthenes says that this is Heracles stationed over the aforementioned serpent, ready for the battle, holding his lionskin in his left hand and his club in his right. He is endeavoring to kill the Hesperides’ guardian serpent, which is held never to have closed its eyes under compulsion of sleep, a proof of its guardian status. Panyassis tells of this in his Heraclea.
NOTE04. Ο Καλλιμάχος θεωρείται ο σημαντικότερος ποιητής της Ελληνιστικής εποχής, καταγόταν από την Κυρήνη και έζησε στην Αλεξάνδρεια. Τα Αίτια του Καλλιμάχου περιλαμβάνουν αιτιολογικές εξηγήσεις για ποικίλες - ενίοτε περίεργες - συνήθειες και τελετουργίες. Το αποσπασματικά σωζόμενο έργο, που αποτελείται από πολλές αυτοτελείς αιτιολογικές διηγήσεις, ήταν γραμμένο σε ελεγειακό μέτρο, χωριζόταν σε τέσσερα βιβλία και υπολογίζεται ότι η έκτασή του ξεπερνούσε τους 4.000 στίχους, Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, s.v. Καλλίμαχος (https://www.greek-language.gr/digital...). Ο Άρατος από τους Σόλους υπήρξε Έλλην ποιητής που ήκμασε στην Μακεδονία στις αρχές του τρίτου αι. π.Χ., επιβίωσε δε μόνον ένα έργο του τα Φαινόμενα, περί των αστερισμών (Callimachus, Hymns and Epigrams. Lycophron. Aratus. Translated by Mair, A. W. & G. R. Loeb Classical Library Volume 129. London: William Heinemann, 1921).
NOTE06. Η Βερενίκη εθεωρείτο ομόλογη της Αθηνάς, ως προς τα στρατιωτικά χαρακτηριστικά της, ενώ έχει παραβληθεί και με την πολιούχο Αγαθή Τύχη (Layman 2011, pp. 237-238).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Mair, A. W. & G. R., transl. 1921. Callimachus, Hymns and Epigrams. Lycophron. Aratus. (Loeb Classical Library 129), London.
https://www.jstor.org/stable/41289743..., D. L. 2011. “Berenice and her Lock,” Transactions of the American Philological Association (1974-2014) 141 (2), pp. 229-246.
Η κόμη της Βερενίκης. (Λατινικά: Coma Berenices ή Coma, συντομογραφία: Com)Καταστερισμός[NOTE0] ονομάζεται τόσον ο μετασχηματισμός ενός ατόμου, ζώου ή αντικειμένου σε άστρο ή αστερισμό όσον και αυτή καθ’ εαυτήν η αφήγηση που περιγράφει την διαδικασία. Το τελευταίο έχει μακρά ιστορία στην ελληνική λογοτεχνία. Η χαμένη Αστρονομία του Ησιόδου (fr. 288-93 M-W) περιέγραφε πώς οι Υάδες έγιναν αστέρια (fr. 291 M-W), και τον πέμπτο αιώνα ο επικός ποιητής Πανύασσης εξήγησε πώς ο Ηρακλής ανέβηκε στον ουρανό ως ο αστερισμός Ενγόνασιν (Hyginus Astr. 2.6).[NOTE02] Τον τρίτο αι. ο Ερατοσθένης της Κυρήνης, βιβλιοθηκονόμος της Αλεξανδρείας υπό τον Πτολεμαίο ΙΙΙ Ευεργέτη έκανε μια οριστική συλλογή στους Καταστερισμούς του. Αυτός ο κατάλογος πεζών καθόρισε το είδος, αλλά ήταν οι νεότεροι σύγχρονοί του, οι ποιητές Καλλίμαχος και Άρατος,[NOTE04] που συνειδητοποίησαν τις δυνατότητές του τόσον για λογοτεχνική έκφραση όσο και για πολιτικά μηνύματα.
Αυτή η εργασία θα επικεντρωθεί στον τρόπο με τον οποίο ο Καλλίμαχος και ο Άρατος χρησιμοποίησαν τους καταστερισμούς για να υποδηλώσουν την θεότητα των Αρσινόης ΙΙ και Βερενίκης ΙΙ,[NOTE06] των συζύγων του Πτολεμαίου ΙΙ και ΙΙΙ. Ο μετασχηματισμός της κώμης (ή πλοκάμου) της Βερενίκης στον ομώνυμο αστερισμό, ο οποίος καταλήγει στα Αίτια του Καλλιμάχου, είναι πολύ γνωστός και θαυμάζεται πολύ χάρις στην μετάφραση του Catullus στα Λατινικά (C. 66), αλλά ο καταστερισμός της Αρσινόης, αν και αντιμετωπίστηκε από τον Καλλίμαχο (fr. 228 Pf.) έχει συγκεντρώσει ολιγώτερη προσοχή. Θα δείξω ότι το μακρύτερο και πιο γνωστό απόσπασμα των Φαινομένων του Αράτου, ο καταστερισμός της Παρθένου (Phaen. 96-136), μπορεί επίσης να γίνει κατανοητό ως περιγραφή της αποθεώσεως της Αρσινόης, ότι δεν είχε μόνον πολιτικό κίνητρο, αλλά επίσης ένα ιστορικό πλαίσιο που υποδηλώνει, με τη σειρά του, ότι συντάχθηκε στα ανάκτορα του Αντιόχου ΙΙ στο τέλος του δευτέρου Συριακού Πολέμου. Αν αυτό αληθεύει, πιθανότατα προσετέθη στα Φαινόμενα μετά την αρχική τους σύνθεση στην Πέλλα, ακριβώς όπως ο Καλλίμαχος προσέθεσε την Κώμη στα Αίτία του. Τέλος, θα δείξω ότι τόσον η Παρθένος όσον και η Κώμη τοποθετήθηκαν στο ίδιο τμήμα του στερεώματος που καταλάμβανε ένα τεράστιο αστέρι το οποίο αντιπροσωπεύει την Αιγυπτιακή Ίσιδα, με την οποία και οι δύο ταυτοποιήθηκαν με άλλους τρόπους.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
NOTE0. LSJ, s.v. Καταστερ-ισμός, ὁ, placing among the stars: Καταστερισμοί, οἱ, title of treatise on constellations by Hipparchus, Suid.; also of an extant work wrongly attributed to Eratosthenes; cf. Plin.Epp.5.17.1, Ps.-Alex.Aphr.in Metaph.833.2.
NOTE02. Ο Ερατοσθένης λέει ότι αυτός είναι ο Ηρακλής επιβαίνων του προαναφερθέντος όφεως, έτοιμος για τη μάχη, κρατώντας την λεοντή του στο αριστερό χέρι και το ρόπαλο στο δεξι. Προσπαθεί να σκοτώσει τον όφιν φύλακα των Εσπερίδων, ο οποίος θεωρείται ότι ποτέ δεν έκλεισε τα μάτια του υποτασσόμενο στην αναγκαιότητα του ύπνου, μια απόδειξη της ιδιότητας του φύλακα. Ο Πανυάσσης το λέει αυτό στην Ηράκλεια του. Εγόνασιν σημαίνει αυτόν που γονατίζει! https://www.loebclassics.com/view/pan... Kneeler:17 Eratosthenes says that this is Heracles stationed over the aforementioned serpent, ready for the battle, holding his lionskin in his left hand and his club in his right. He is endeavoring to kill the Hesperides’ guardian serpent, which is held never to have closed its eyes under compulsion of sleep, a proof of its guardian status. Panyassis tells of this in his Heraclea.
NOTE04. Ο Καλλιμάχος θεωρείται ο σημαντικότερος ποιητής της Ελληνιστικής εποχής, καταγόταν από την Κυρήνη και έζησε στην Αλεξάνδρεια. Τα Αίτια του Καλλιμάχου περιλαμβάνουν αιτιολογικές εξηγήσεις για ποικίλες - ενίοτε περίεργες - συνήθειες και τελετουργίες. Το αποσπασματικά σωζόμενο έργο, που αποτελείται από πολλές αυτοτελείς αιτιολογικές διηγήσεις, ήταν γραμμένο σε ελεγειακό μέτρο, χωριζόταν σε τέσσερα βιβλία και υπολογίζεται ότι η έκτασή του ξεπερνούσε τους 4.000 στίχους, Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, s.v. Καλλίμαχος (https://www.greek-language.gr/digital...). Ο Άρατος από τους Σόλους υπήρξε Έλλην ποιητής που ήκμασε στην Μακεδονία στις αρχές του τρίτου αι. π.Χ., επιβίωσε δε μόνον ένα έργο του τα Φαινόμενα, περί των αστερισμών (Callimachus, Hymns and Epigrams. Lycophron. Aratus. Translated by Mair, A. W. & G. R. Loeb Classical Library Volume 129. London: William Heinemann, 1921).
NOTE06. Η Βερενίκη εθεωρείτο ομόλογη της Αθηνάς, ως προς τα στρατιωτικά χαρακτηριστικά της, ενώ έχει παραβληθεί και με την πολιούχο Αγαθή Τύχη (Layman 2011, pp. 237-238).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Mair, A. W. & G. R., transl. 1921. Callimachus, Hymns and Epigrams. Lycophron. Aratus. (Loeb Classical Library 129), London.
https://www.jstor.org/stable/41289743..., D. L. 2011. “Berenice and her Lock,” Transactions of the American Philological Association (1974-2014) 141 (2), pp. 229-246.
No comments have been added yet.
