ΔΙΠΛΟ ΥΑΛΙΝΟ ΕΓΧΑΡΑΚΤΟ ΠΟΡΤΡΑΙΤΟ (CAMEO) ΜΕ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΥ ΙΙ ΦΙΛΑΔΕΛΦΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΡΣΙΝΟΗΣ ΙΙ
(Αλεξάνδρεια, 3ος αι. π.Χ., σαρδόνυξ τριών στρώσεων, 15.7 x 11.8 cm ©State Hermitage Museum, St Petersburg).. Ο Θεοκλής περιέγραψε άλλωστε το επίχρυσο ρυτόν, μορφοποιημένο όπως το διπλούν κέρας της αφθονίας (Αμάλθειας) της Αρσινόης ΙΙ, ενώπιον του ‘προσφιλεστάτου ημών βασιλέως’. Ο Ποσείδιππος συνδυάζει εδώ ένα ρυτόν ανδρικού συμποσίου με μία παρόμοια φιάλη χρησιμοποιούμενη για την λατρεία της πότνιας: αυτή η επική παράθεση παραπέμπει στο ζεύγος το οποίο απετέλουν η Αρσινόη ΙΙ και ο αδελφός - σύζυγός της Πτολεμαίος. Η τελευταία αναφερόμενη παραβολή από την μία του ζεύγους 'ρυτόν + φιάλη' και από την άλλη του ζεύγους 'Πτολεμαίου + Αρσινόης ΙΙ' συνιστά στον Ποσείδιππο παράδειγμα αυτού που ονομάζεται ΈΚΦΡΑΣΙΣ ήτοι απόδοσις με την βοήθεια του λόγου έργου της παραστατικής τέχνης.10_238
ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΜΕΝΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ..
Ένας ανώνυμος χαράκτης απεικόνισε το θεοποιημένο βασιλικό ζεύγος κατά την στιγμή του «ιερού γάμου» τους - η βασίλισσα ενδύεται γαμήλιο πέπλο και φέρει στέφανο δάφνης, ενώ παρόμοιος διακοσμεί το κράνος του βασιλέως, μαζύ με έναν αστέρα και φτερωτό δράκο.
Η αιγίδα του Διός, στολισμένη με τις κεφαλές της Μέδουσας και του Φόβου, διακρίνεται στους ώμους του βασιλέως, πάνω από την πανοπλία του ως στρατιωτικού ηγέτη. Ο καλλιτέχνης τόνισε έτσι την ιδανική εικόνα του θεοποιημένου βασιλέα - ήρωα, η οποία εγκαθιδρύθηκε υπό την επιρροή της προσωπικότητας του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Η εγχάρακτη ύαλος (cameo) είναι ένα λαμπρό και εντυπωσιακό παράδειγμα του χειρισμού του δυναμικού θέματος στην Ελληνιστική Γλυπτική. Πολύτιμοι λίθοι
τόσο μεγάλων διαστάσεων είναι σπάνιοι. Ο φημισμένος φλαμανδός καλλιτέχνης Peter Paul Rubens χαρακτήρισε το έργο ως το καλύτερο από όλους τους αντίστοιχους Ευρωπαϊκοούς πολύτιμους λίθους. Πράγματι, οι χαρακτήρες είναι σκαλισμένοι με δεξιοτεχνία στα τρία στρώματα της πέτρας: τα πρόσωπά τους κόβονται από το κεντρικό λευκό στρώμα, το κράνος, τα μαλλιά και οι αιγίδες από το ανώτερο καφέ στρώμα. Η ανισότητα, η θέση και το χρώμα των στρωμάτων της πέτρας που αποκαλύφθηκαν από τον χαράκτη κατά τη διάρκεια της εργασίας του του επέτρεψαν να αποφύγει την μονοτονία στην απόδοση των προσώπων και της πανοπλίας. Η ικανότητά του έγκειται στην αποκάλυψη της ποικιλίας του στιλβωτικού και του πλούτου των διαβαθμίσεων του αναγλύφου, δίδοντας έμφαση στην τρισδιάστατη φύση της απεικονίσεω η οποία της δίνει μια ζωγραφική ποιότητα. Το ζωντανό, ενεργητικό και ανδρικό προφίλ του βασιλέως έρχεται σε αντίθεση με τα ήρεμα, απαλότερα χαρακτηριστικά του γυναικείου προσώπου.
Το τεχνούργημα απετέλεσε κέντρο της προσοχής των μελετητών επί αιώνες. Διαφορετικές ερμηνείες των χαρακτήρων που απεικονίζονται έχουν προταθεί, μεταξύ αυτών δε αναφέρονται: ο Αύγουστος και η Λιβία, ο Γερμανικός και η Αγριππίνα, ώς τον Μέγα Αλέξανδρο και την μητέρα του Ολυμπία. Σήμερα οι περισσότεροι μελετητές συμφωνούν ότι πρόκειται γιά το βασιλικό ζεύγος του Πτολεμαίου ΙΙ και της Αρσινόης ΙΙ'.
Δεν πρέπει να γίνεται μνεία μόνο των μοναδικών διαστάσεων και των καλλιτεχνικών ιδιοτήτων του έργου αλλά και της ιστορίας του, δεδομένου ότι έχει περάσει από τα χέρια πολλών διάσημων συλλεκτών αλλά και Ευρωπαίων ηγετών. Το «Γκονζάγκα καμέο" ονομάστηκε έτσι από τους πρώτους γνωστούς ιδιοκτήτες του, τους άρχοντες της Μάντοβα. Η πρώτη γραπτή αναφορά για το στολίδι μπορεί να είναι αυτή από την απογραφή του 1542 της συλλογής της Isabella d'Este, συζύγου του Δούκα της Γκονζάγκα. Τον 17ο αιώνα το cameo υπήρξε μέρος της συλλογής της Βασίλισσας Χριστίνας της Σουηδίας, μιάς θαυμάστριας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που είδε στο έργο τον διάσημο στρατιωτικό ηγέτης και την μητέρα του Ολυμπία. Μετά το θάνατο της Χριστίνας το έργο πέρασε στα χέρια πολλών αναγνωρισμένων ιδιοκτητών, ξοδεύοντας χρόνο στην συλλογή των Odescalchi στη Ρώμη και στο Βατικανό.
Τον 19ο αιώνα δεν ήταν μακριά από το Παρίσι, στο Malmaison, κατοικία της αυτοκράτειρας Josephine, πρώην σύζυγος του Ναπολέοντα.Μετά την κατάληψη του Παρισιού το 1814 παρουσίασε το στολίδι Ο Αλέξανδρος Α, ο οποίος ήταν συχνός επισκέπτης του Μάλμαισον. Στο το φθινόπωρο του ίδιου έτους, ο καμέου βρήκε ένα μόνιμο σπίτι στην Αγία Πετρούπολη. THE IMMORTAL ALEXANDER THE GREAT, HERMITACE - AMSTERDAM by TROFIMOVA
ΠΡΟΣΤΙΘΕΤΑΙ: ... Ο Ποσείδιππος συνδυάζει εδώ ένα ρυτόν ανδρικού συμποσίου με μία παρόμοια φιάλη χρησιμοποιούμενη για την λατρεία της πότνιας: αυτή η επική παράθεση παραπέμπει στο ζεύγος το οποίο απετέλουν η Αρσινόη ΙΙ και ο αδελφός - σύζυγός της Πτολεμαίος. Η τελευταία αναφερόμενη παραβολή από την μία του ζεύγους 'ρυτόν + φιάλη' και από την άλλη του ζεύγους 'Πτολεμαίου + Αρσινόης ΙΙ' συνιστά στον Ποσείδιππο παράδειγμα αυτού που ονομάζεται ΈΚΦΡΑΣΙΣ ήτοι απόδοσις με την βοήθεια του λόγου έργου της παραστατικής τέχνης.[10_238]
Άλλωστε η Αρσινόη ΙΙ, θεοποιηθείσα, παραβάλλεται πρός την Αφροδίτη, διέθετε δε και ιερό .. στο Ακρωτήριο Ζεφύριο.[10_237]
THE IMMORTAL ALEXANDER THE GREAT, HERMITACE - AMSTERDAM by TROFIMOVA
