Mohammad Ali Amir-Moezzi

“وقتی واقعه‌ی تاریخی اتفاق می‌افتد (آشوب، قیامی گسترده، تخت‌نشینی خلیفه‌ای پس از یک دوره‌ی مشکل) روایاتی مربوط به «علائم بازگشت» ساخته می‌شود؛ این روایات مربوط به برخی از این‌گونه رخدادها هستند و در افکار عمومی، سعی بر شناسایی مهدی به‌عنوان شخصیت اصلی دارند که پیامبر وعده داده است.”
― Mohammad Ali Amir-Moezzi, The Divine Guide in Early Shiʿism: The Sources of Esotericism in Islam

“مجتهد به مقام «نایب عام» امام ارتقا یافت و چهار نایب دوران غیبت صغری از این به بعد «نایب خاص» امام خوانده می‌شدند. فقه که گرایش اصولی داشت، به آسانی موضوع غالب مطالعات اسلامی شد و سایر علوم را تقریبا به طور کامل تحت‌الشعاع خود قرار داد. جست‌وجو برای مذهب فردیِ باطنی، تلاش معنوی از طریق استحکام ولایت، علم و یقین به امید برقراری ارتباط با امام غایب، کارگروه‌های به حاشیه رانده شده بود که اغلب مورد آزار و اذیت قرار می‌گرفتند. جاه‌طلبی‌های سیاسی و قدرت که امامان آن را نابود کننده «دین حقیقی» خوانده بودند از آن زمان به بعد به عنوان ضامن اجرای عادلانه دین معرفی شدند. سیستم مذهبی که توسط صفویان طراحی شد در به وجود آوردن یک «فرآیند جایگزینی» موفق شد؛ فقیه-متکلم جای امام را گرفت؛ اصول فقه جایگزین تعلیمات امامان شد؛ ولایت، محبت/تسلیم/ وفاداری که تمام مومنان مدیون معلم رازآشنای خود هستند به تقلید از فقیه قدرتمند تبدیل گشت؛ عشق و دوستی به امامان به آیینی ناخوشایند و دردناک تبدیل گردید که در تظاهرات خشونت بار گروهی علیه آن توسط مقامات دینی تایید و شاید هم تشویق می شد؛ یک مقام رسمی سازمانی، دینی جایگزین «رجال غیب» امام منتظر گشت. این فرایند در یک جهت مشخص اتفاق افتاد: هدف آن این بود که امامیه را به عرصه‌ی سیاسی بکشاند و در سطح جمعی به کار گیرد و به عنوان یک ایدئولوژی متبلور نماید.”
― Mohammad Ali Amir-Moezzi, The Divine Guide in Early Shiʿism: The Sources of Esotericism in Islam