Ismael Ramos's Blog, page 2

agosto, fin de ano

Mia Tarney

Por sorte ou por desgraza, son desa xente que conta o paso dos anos por cursos. Chega decembro e quedo como estou. A resaca do día un de xaneiro é pouco máis ca unha tradición. En cambio o verán, máis concretamente agosto, pídeme case sempre contas. Eríxese coma esa ponte enorme entre o que puido ser e xa non foi, e o que decido comezar. Eu, por exemplo, deixei o meu traballo este verán. Un atrevemento, seino. Se cadra moito atrevemento para un rapaz de vinte e cinco anos. Todos saben que aos novos o mundo pídenos ser covardes ou moi valentes. Eu prefiro buscar un punto medio. Está a cousa complicada dabondo como para finxir ser algo que non son.

Pero non estou só nisto de romper, romper, romper (que diría o poeta Avilés). Coa chegada da calor, Olalla mudouse a Madrid despois de cinco anos emigrada en Berlín, agora pode chegar á casa nunhas cantas horas en tren ou en coche, e súa nai respira mellor. Alba regresará a Oxford para ensinar galego en setembro e aproveita xullo para enviarme fotos co seu pai á beira do Miño. Iván regresou a Noia —e á nosa adolescencia— despois de sete anos en Compostela. Adrián volve á vila dende Bruxelas, logo de traballar cunha bolsa na Unión Europea durante uns meses. Pepe regresa de Barcelona para traballar na clínica do seu pai. Andrés viaxará a diario dende A Coruña para ensinar guitarra en Vilalba. Max aprobou as oposicións e celebrámolo. E todo isto en tres meses. Todas estas decisións. Toda esa xente nova coa que medro. Toda esa incerteza que aproveita o verán para se decantar. Porque agosto é como o final do río: a fervenza inmensa do Ézaro. Hai que estar preparados para a caída libre. Créanme, eu nunca subestimaría o poder do verán.

Quizais precisamente por iso, para prepararme, case sempre escollo consagrar as miñas vacacións a lecturas moi concretas. Iso aprendino doutro amigo: Carlos. Penso que a primeira vez que falamos disto foi en 2013. El pasou o verán relendo a Faulkner e eu pegado a libros que xiraban arredor do concepto de ferida (Bernhard, Bufalino, Ernaux). Dende entón, esta tradición repítese ano tras ano. Leo para prepararme de cara ao inverno, pero tamén para estirar as horas de luz. Leo na praia, chea de barullo. E nas noites longas, cun lapis na man.

E é que os libros, penso eu, son para o verán, coma as bicicletas, porque os dous nos axudan a pensar mellor, a ser valentes, ou a decidir conservar ese pouco medo que por veces nos salva. Xa dixen antes que o mellor é non querer ser algo que non se é, que non está agosto para contos. Ou se cadra si. Eu recoméndolles, do último que lin, Incierta historia de la verdad de Xuan Bello. Alí dise que o libro pide lectores que non teñan nin pasado, nin futuro, só presente intenso. Eu desexaría que oxalá nesta columna, nesta páxina de xornal, fose sempre verán. Con setembro ás portas, agardando ao final de cada liña: brillante, cheo de luz, sen estrear.

este texto apareceu publicado por primeira vez o 30 de agosto de 2019 no suplemento Fugas de La Voz de Galicia

Cando digo que son pobre

Mariana, a miserável

É difícil explicar que quero dicir cando digo que son pobre. Que quero dicir exactamente agora, neste preciso momento, se digo que son pobre. Nun país sen memoria histórica nin conciencia de clase. Nunha xeración de por si desclasada, nunca perdida, máis ben constantemente fóra de lugar. Escribindo nunha lingua que din que desaparece. Nunha lingua acostumada a pasar fame, medrar mal e ser bandeira de causas para as que non naceu. Pero é importante saber que dicimos se dicimos que somos pobres, se nos atrevemos a dicilo.

Se lle pregunto a meu pai que é ser pobre seguramente me falará de finais dos anos 70, dun quilo de plátanos que comeu con gula e despois vomitou dos nervios. De camiños sen asfaltar, vacas e nenos que non sempre van á escola. A memoria de meu pai nomeará, seguramente, as casas da aldea que daban máis pena. “Máis que a nosa”. E despois miña nai dirá que meu pai, non comeu un iogur ata os anos 90, cando eles tiñan case vinte. Meu pai falará tamén do progreso, da desilusión socialista. Hai unha foto de meu pai, con catorce ou quince anos. Sorrí entre un grupo de adolescentes. Despois diso marchou traballar a Ourense unha tempada e choraba polas noites.

Se lle pregunto a miña nai que é ser pobre, dirá que, na casa de meus avós, nos anos 70, había neveira. E despois nacín eu. E xa co novo milenio falarame de limpar bares preto de Riazor, ás tantas da mañá. Do infelices que fomos despois de marchar para a Coruña. Ela quedaba durmida no sofá e eu seguía xogando. Se lle pregunto a miña nai, seguramente me fale tamén, de mercar cousas ás agochadas: xoguetes, un abrigo, zapatos. E contarame tamén das casas dos outros mentres lle pasa o ferro á roupa.

Se lle pregunto a miña irmá que é ser pobre, seguramente falará de min e de meus pais, dos nosos traballos. Ser pobre non é exactamente ter que traballar, pero paréceselle moito. Eu, por exemplo, digo que son pobre porque traballo, porque teño o privilexio de traballar.

Entón ser pobre, creo, ten que ver con resignarse.

É curioso. Porque se digo que somos pobres, o seguinte que penso é que somos pobres felices. E esa é unha idea enganosa. Algo parecido á idea de benestar: unha casa grande chea de humidades e aires de grandeza. Unha casa construída dende Suíza, coas propias mans, ou que simplemente non é nosa aínda que vivamos nela. Pero é que ademais, os pobres das novas xeracións, somos máis pobres aínda, porque nunca poderiamos construír unha casa a distancia, ou coas nosas mans, e debemos conformarnos coas palabras.

É difícil explicar que quero dicir exactamente cando digo que son pobre. Pero se cadra imos no tempo de pensalo, precisamente agora que non temos memoria, nin clase, nin case palabras que non nos fosen aprendidas por outros. Se cadra agora era momento de botar a vista atrás e ver que cando digo que son pobre falo de máis xente.

xuño de 2018

odarrot:Ismael Ramos, Os fillos da fame (Xerais, 2016)

odarrot:

Ismael Ramos, Os fillos da fame (Xerais, 2016)

“A miña vida como agricultor (por James Dean)”: un poema de Mary Ruefle

Ser agricultor é un dos oficios máis solitarios do mundo.

O campo é coma unha relixión á que te consagras,

e cando cae unha chuvieira non te podes mover

do sitio.  A esperanza e a tendencia a preocupase

cóntanse entre os atributos básicos do agricultor.

Estás absolutamente só coas túas sementes e a túa concentración.

Non tes tempo para ver aos amigos e iso non é algo que eles 

poidan comprender. Non tes ninguén, só un porco

e un par de galiñas, e tes que pensar por eles.

Estás absolutamente só coa súa alimentación e a túa concentración,

e iso é o único que tes. Es un agricultor.

unha nota sobre o café

Katrin Coetzer

Meus pais. A cafetera italiana. O recendo a café, nunca pola mañá. Todos os cafés de miña nai ao longo do día. Meu pai pedindo café pola noite. A incapacidade de meu pai de renunciar ao café. Os nenos pobres que beben café nas novelas. 

*

No bar de meus avós (agora o bar de meus tíos), o son da máquina do café. O golpe rítmico para tirar as borras. As cuncas de cerámica grosa.

*

Cando tiña 19 anos, nos meses máis tristes dos meus 19 anos, alguén me advertiu que o alcohol era depresivo (non deprimente). Seguín bebendo.

Agora, a piques dos 24, acontéceme algo semellante co café. Nos días nos que estou moi canso, bebo un café á mañá ou ao mediodía. E cando chega a tardiña, aparece a angustia no peito. É como se me medrasen bólas engurradas de papel no lombo. E de novo os nenos pobres que beben café nas novelas terían tanto que dicir aquí. 

*

Se deixei de beber café e non alcohol, é porque nunca bebo alcohol a soas, café si.

no parque chora un neno, perdido entre as hortensias

Carmen Herrera, White and green, 1959

Vaga inicial do inverno, 

potencia de galope. 

Nunca se deixará prender a xerfa 

que borrifa nos cons. 

Enerxía de mar, vitorioso salitre. 

Mozas a cuberto nos porches 

ollan o temporal. Mentras agardan 

o aire bate nos seus corpos de estatua. 

Un mariñeiro é algo como un grito 

que se ampara na dorna e non decae. 

Se cadra a calma chegue 

cunha alta ceremonia de gaivotas 

ou xa luces de lancha que navega. 

Algo queda do océano: 

un recendo de algazos, 

un resto de madeiros. 

Volvo á casa. No parque chora un neno, 

perdido entre as hortensias. 

Ceo que se me vai e cubre a lúa. 

Frescor da maruxía molla o rostro. 

de Tempo de ría (1992)

Xohana Torres traballa coa luz, un material tan difícil como
a vida. A luz das cidades novas. A luz dos campos.
A inclemencia da luz, a dozura da luz. 

Nos tres primeiros versos de Do sulco dise:
Soidá, máis múltiple / por repetirse en todo / coma se escomenzase un froito a cada hora.
Lembro ler ese poema nun tren, no medio da noite. Esa
soidade tan facilmente identificable no silencio
e discreción elixidos pola autora, e que está en todas partes,
sempre, tamén percorrendo a totalidade da súa obra: dende
ese poema inicial de 1957 ata este neno que chora perdido
entre as hortensias. Mais velaí a forza do poema, saber
das outras soidades, das demais soidades, sen tocalas. 

Por iso elixo o poema, este poema, no que a tormenta
limpa. Onde non escapan da chuvia nin as mozas baixo
os soportais. Os seus ollos grandes, contemplativos.
O poema que nos reduce a un case nada, algo coma un grito.
Velaí unha lección de humildade fronte ao silencio. 

Porque non podían faltar hoxe versos de regreso á casa e
un pranto miúdo ao fondo. Un pranto tranquilo, como
de despedida. Co rostro limpo dun vento novo.

[na homenaxe o día 21 de marzo de 2018 a Xohana Torres na Real Academia Galega.

tamén no libro Natureza de illa]

algunhas notas sobre Nomes de fume de Míriam Ferradáns

Ana Mendieta

1.

A expectación. A expectación do primeiro
libro trae ás veces angustia, un baleiro. Contra a crenza popular as primeiras
veces sí se repiten, case nunca, pero repítense. Repítense ou acontecen moito
tempo despois, anos despois un decátase: foi a primeira vez. O primeiro libro
non é nunca o primeiro poema, pero matén a promesa. Hai que cumprir unha
promesa.

2.

Os afectos. Unha rede de afectos. Nos
últimos anos, Míriam foi tendendo fíos, e agora este libro cae nunha rede
transparente. Este libro é unha rede transparente, cada poema, cada verso. O
que atope a agulla gaña? O que atope a agulla gaña.

3.

A fotografía. Na portada unha fotografía
de Caxigueiro: o peixe morto, a súa sombra que nada aínda, que flúe borrosa
sobre a area, preto da ourela. Hai unha distancia entre o corpo e a sombra.
Velaí o fume que se eleva. O que quere atrapar o poema, ou o propio poema que é
sombra de luz, captura.

4.

Imaxino as portas do libro. Imaxino as
portas abertas do libro. Un corredor pequeno e branco, grosos muros de pedra.
Como na casa da bisavoa Dominga, tan espelida. Ese lugar fresco no verán,
fresco no inverno. Os distintos graos de humidade, a tintura. E no centro dese
corredor, as mans de Dores Tembrás, o tacto. É ela quen pronuncia a primeira
advertencia sobre os versos deste libro: a intemperie. A vitalidade e a
violencia da intemperie. Para salvagardar o que estivo vivo hai que acudir ao
intre preciso do golpe, á memoria crebada do golpe.

5.

Pensaba a mañá na que lin Nomes de fume por primeira vez que un
día gris de maio era o que máis lle acaía. Un día sen concensións, coma o
poema. Pensábao mentres miña nai repartía flores pola casa apañadas no seu
último paseo. Enchíase todo dun recendo salvaxe a terra e a verde. A aire novo.
Un recendo imparable e incómodo, vivo. Imposible obviar que as flores non foron
pensadas para adornar unha casa en vasos de cristal e cerámica. Míriam advirte:
“O amor é salvaxe”.

6.

En Nomes
de fume, para alén de gardarse a memoria, iníciase unha loita sen tregua
contra o silencio, procúrase cos dedos unha linguaxe nova que se rompa e naza
no corpo. Debúxase unha tormenta. Chove sobre os peitos e ese son non é un
pranto, senón un berro, percusión indeterminada, cifra, quizais o rastro dun
nome.

7.

“Sabes ti a diferenza entre corazón e
peito?” pregúntase no libro. Eu diría que ten que ver co eco, co recendo a
mollado, coa urxencia. Pero non me quero estender comentando cada imaxe. Hai no
libro diría eu, unha sensación de rendición como ataque. E resumo cun poema:
“As mulleres de negro ofrecen o seu corpo á terra / é o xeito escollido para
defenderse do infortunio / entregándose a el definitivamente”.

8.

E así, o primeiro libro de Míriam
Ferradáns é unha casa co chan de terra para cavar e agochar, ou descubrir. Unha
casa coas portas abertas, un pulmón que respira. Un corpo: o único lugar
coñecido no que permanecemos a salvo.

Os fillos da fame

Ana Teresa Barboza

velaquí, para rematar o ano, e agradecidísimo por tanto, algunhas das cousas que se dixeron neste 2016 sobre Os fillos da fame:

Sen dúbida ningunha, Os fillos da
fame é un dos mellores libros que lin nos últimos tempos.

–

Román Raña, Faro da Cultura

Un libro felizmente innovador,
felizmente arriscado.

–

Ramón Nicolás, Caderno da crítica

Con 22 anos, o poeta de Mazaricos convértese nunha das
grandes promesas da literatura galega mercé a este libro que enche de luz e de
potencia o salón algo acomodado da poesía propia. 

–

César Lorenzo Gil, Biosbardia

E sen dúbida é esa mestura a que
consegue a profunda evocación que a maioría dos poemas deixan nas persoas
lectoras e que, en certo sentido, fan de Ismael Ramos o poeta orixinal e
novidoso que é. Unha aposta que recupera elementos da vella noción de poesía
lírica, pero sen asocialos a ningunha das súas cargas formais ou temáticas. […]
Un libro que non deixa indiferente e que, en certo sentido inaugura a
primeira dunha restra de promesas felizmente cumpridas.

–

Mario Regueira,
Sermos Galiza

O carácter envolvedor e o coidado da linguaxe poética –“unha ferida sen
coitelo”– fan de Os fillos da fame un
libro sorprendente, ao tempo que prometedor na traxectoria dun xovencísimo
Ismael Ramos.

–

Chus Nogueira, Tempos Novos

Nestas páxinas hai unha vontade firme de habitar o territorio do eu que se
foi configurando no paso da infancia-adolescencia  á etapa adulta, precisase facer reconto do
camiño andado, determinar o corpo, a vergonza, e saber qué fume enche o sangue,
onde a potencia do cereal na boca dos peixes. […] Sólida estrea de Ismael Ramos
en Os fillos da fame.

–

Armando Requeixo, Criticalia

Porque hai aquí símbolos, feridas, lembranzas que están máis alá da razón,
ecos que alimentan os versos dos poetas dende sempre, pero que non todos son quen
de apreixar e de expresar.

Os fillos
da fame é, nese
sentido, un libro dunha extraordinaria madurez, tamén unha proposta de
liberdade. 

–

Francisco Fernández Naval, no
blog A noite branca

Velaquí unha voz feita, propia; branca “como o final do verán”.

–

Alba Cid, Grial

“Violencia doméstica”, de Eavan Boland

Andrew Wyeth

1.

Era inverno, luar, húmido. Ao solpor

os gromos de peltre convertíanse en orfos da lúa [chea.

Pleased to meet you meat to please you

dicía o anuncio do carniceiro no escaparate da [vila.

Todo cambiou o ano que casamos.

E despois de que nos mudásemos ás aforas.

Que mozos eramos, que ignorantes, que dispostos

a crer que a única historia era a nosa.

E había unha parella que discutía no medio da [noite,

as súas voces altas, afiadas:

nada vai sempre completamente

ben nas vidas daqueles que se queren.

2.

Nesa estación, de súpeto, a nosa illa

estalou en chagas para que todos a visen.

Nós tamén a vimos.

Quedamos alí pregúntándonos como

os horizontes de sal e os outeiros de Dublín,

os ríos, as montañas chatas, as brañas vikingas

que criamos coñecer

tremían

na nosa vella televisión de doce por quince

que os devolvía como bágoas grises e máis grises

e mortes, mortes, mortes,

e logo funerais coloreados de lúa chea:

nada do que dixemos

nin entón, nin despois,

explicaba o que falla

nas vidas daqueles que se odian.

3.

E se a orixe do recordo é

só esa –lembrar, non expiar–

e se podo estar segura na

luz débil da primavera nesta cociña, entón

por que hai outra cociña, a luz da primavera

sempre escurecendo dentro, e

unha muller moumeándolle a un home

unha e outra vez que
máis poderiamos ter feito?

4.

Fallamos no noso momento e o noso momento [fallounos.

Os tempos eran grandes en tamaño e nós eramos [pequenos.

Por que escribo iso

se non o creo?

Vivimos as nosas vidas, fomos felices, [permanecemos
xuntos.

Os rapaces naceron e medraron aquí

e marcharon,

tamén os nosos.

En canto a esa parella, algunha vez

descubrimos quen eran

ou quixemos facelo?

Creo que o sabemos. Creo que sempre o soubemos.

do libro do mesmo título Domestic violence, 2007 (orixinal en inglés, aquí)

para Daniel Salgado, en agradecemento

a viaxe e a vergonza

Melissa Shook

Construíron barcos e casas / sobre a táboa rasa da chuvia
e da fame.

Todo isto, estes poemas, Luísa Castro, a súa traxectoria, teñen
que ver co medo que Annie Ernaux enuncia en torno á imposibilidade de fuxir do
legado hitórico da clase na que se nace –podería dicir familia e estaría sendo igual de
rigoroso–.O alcolismo, unha muller nova que queda embarazada.
Sempre, todo, é e non é un estrago.

En cambio, Luísa de novo o alcolismo –propio– e o
embarazo –da irmá–. O pai que está e non está: a verdade. Vergonza e lugar en Ernaux,
viaxe para ambas.

Dise na contra de Los
hábitos del artillero que ese é un libro fundado no paradoxo, malia estar
baseado nunha indagación puramente dedutiva (os animais, a infancia, o mar). Ou
quizais precisamente por esa razón.

A evidencia propicia a conxectura. Na conxectura non hai
nada ou está todo. Cal é a viaxe? O mariñeiro dirá que o barco.

Se algo se fai evidente, non se oculta pero choca. É un
todo que descompón e acontece.

A conxectura tería que ver entón co poema, coa súa
posibilidade. Coa viaxe e coa vergonza.