W rz�dzie przygotowuj� zamach na rejestr klauzul niedozwolonych? A mo�e tylko reformuj�?

Pod koniec zesz�ego tygodnia zacz��em dostawa� od Was niepokoj�ce e-maile z takimi tytu�ami jak: "Napad na rejestr klauzul abuzywnych", "Bardzo niepokoj�ce informacje dotycz�ce klauzul niedozwolonych", albo "ZBP wprowadza zmiany prawa - odpowied� na pozwy klient�w?". Jak wiecie, dzia�am w takich sytuacjach jak pogotowie na ostrym dy�urze, st�d dzisiejszy wpis. Zmiany, kt�re wzbudzaj� Wasz niepok�j, od zesz�ego roku planuje Ministerstwo Sprawiedliwo�ci przy okazji gmerania przy Kodeksie Cywilnym. Rzecz jest jeszcze we wst�pnej fazie projektowania - s� przygotowane za�o�enia do projektu ustawy i zebrane opinie wszystkich zainteresowanych stron, ale samego projektu na razie nie "wyprodukowano". Czy rzeczywi�cie pomys�y Ministerstwa Sprawiedliwo�ci mo�na uzna� za zamach na rejestr klauzul abuzywnych, prowadzony od lat przez Urz�d Ochrony Konkurencji i Konsument�w? Sprawa jest z�o�ona, bo dzi� stan tego rejestru jest op�akany, wszyscy maj� w nosie zamieszczone tam wpisy i w zasadzie ka�da zmiana z definicji musi by� zmian� na lepsze. Bo je�li b�dzie bardziej precyzyjnie, to �li ludzie nie b�d� mogli �owi� w m�tnej wodzie. Najwa�niejsze punkty planowanych zmian przedstawiaj� si� nast�puj�co:

CZY ABUZYWNO�� MA "DZIA�A�" ZAWSZE I WSZ�DZIE? Ministerstwo Sprawiedliwo�ci chce doprecyzowa� zapisy kodeksu cywilnego tak, �eby klauzula abuzywna uniewa�nia�a umowy tylko w relacji klient�w z firm�, kt�ra zosta�a "os�dzona" . Dzi� wi�kszo�� konsument�w �yje w przekonaniu, �e je�li jaki� zapis w umowie z bankiem. A zostanie zakwestionowany, to z automatu wypada ona r�wnie� z um�w klient�w z bankiem B oraz C. I na ca�ym rynku nie mo�na stosowa� tego samego lub bardzo podobnego zapisu. Taka interpretacja wynika z art. 479 k.p.c., kt�ry m�wi, �e prawomocny wyrok w sprawie abuzywno�ci klauzuli "ma skutek wobec os�b trzecich" . Zwolennicy tego podej�cia przywo�uj� orzeczenie S�du Najwy�szego o sygnaturze III SK 7/06. Ale jest te� inne orzeczenie S�du Najwy�szego, o sygnaturze III CZP 80/08, kt�re m�wi co� odwrotnego: �e nie ma takiej opcji, i� orzeczenie o abuzywno�ci wpisane do um�w klientom banku A mo�e dotyczy� te� um�w zawartych przez klient�w z bankiem B. Pow�d? Bank B nie bra� udzia�u w procesie, wi�c nie m�g� si� broni�. Poza tym takie stawianie sprawy oznacza�oby, �e s�d de facto stanowi nowe prawo, a konstytucja takiej okoliczno�ci nie przewiduje. Tak orzek� m.in. S�d Najwy�szy w po�owie grudnia 2013 r. (sygnatura akt III CZP 73/13).

Z podej�ciem do tego jak szeroko mo�na rozci�gn�� abuzywno�� jest coraz zabawniej, bo w lutym 2014 r. (III SK 18/13) S�d Najwy�szy uzna�, �e abuzywno�� nie dotyczy innych instytucji, ni� te, "przeciwko" kt�rym toczy� si� proces, za� w marcu 2014 r. ten sam s�d stwierdzi�, �e jednak ich dotyczy (I CSK 20/14). Istny kociokwik. No i Ministerstwo Sprawiedliwo�ci, wobec w�tpliwo�ci dotycz�cych tego, czy szerokie rozumienie abuzywno�ci jest zgodne z konstytucj�, chce zadekretowa� w�skie podej�cie. Nie wiadomo czy tak b�dzie, bo UOKiK w swojej opinii do projektu namawia Ministerstwo do tego, �eby zastosowa�o szersz� interpretacj�. Z kolei Zwi�zek Bank�w Polskich nie tylko chce tej w��szej, ale te� imaginuje sobie, �eby wprowadzi� takie doprecyzowanie prawa, w kt�rym w miejsce wykre�lanej klauzuli mo�na by�oby wpisa� drug�, ju� nieabuzywn� (w trybie art. 384 k.c., czyli tak, jakby zosta� wydany nowy wzorzec umowy z mo�liwo�ci� wypowiedzenia jej przez klienta bez konsekwencji). Na czym stanie? Nie wiadomo, projekt jest we wczesnej fazie. Jednak jest pewne, jak w banku, �e je�li zostanie przeg�osowane podej�cie UOKiK-u, to bankowcy b�d� skar�yli ustawe do Trybuna�u Konstytucyjnego. I kto wie, czy nie wygraj�, bo argumenty za w��szym podej�ciem do abuzywno�ci s�, niestety, do�� mocne.

KTO B�DZIE M�G� I�� DO S�DU PO ABUZYWNO��? Projekt m�wi, �e zwyk�y cz�owiek nie b�dzie m�g� i�� do S�du Ochrony Konkurencji i Konsument�w i z�o�y� pozwu o uznanie jakiej� klauzuli za niedozwolon�. Chodzi o to, �eby pozby� si� z s�d�w upierdliwc�w, sk�adaj�cych pozwy w ilo�ciach hurtowych oraz zrobi� kuku quasiorganizacjom konsumenckim, kt�re w ten spos�b wymuszaj� haracze na firmach, kt�re niewystarczaj�co starannie konstruowa�y umow�. Wed�ug nowej ustawy prawo do z�o�enia pozwu b�dzie przys�ugiwa�o m.in. urz�dnikom, organizacjom pozarz�dowym, powiatowym lub miejskim rzecznikom konsument�w lub organizacjom konsumenckim maj�cym ponad 1000 cz�onk�w i wpisanym do rejestru prowadzonego przez UOKiK.Sam UOKiK w swoich uwagach do ustawy napisa�, �e to lekka przesada, bo kto niby mia�by sprawdza� liczb� cz�onk�w organizacji konsumenckich. A konsument, kt�ry znajdzie w swojej umowie jaki� podejrzany zapis, powinien mie� jednak mo�liwo�� p�j�� z nim do SOKiK-u, a nie �asi� si� do powiatowego rzecznika konsument�w, �eby z�o�y� pozew za niego. Jak b�dzie? Zobaczymy.

ABUZYWNO�� Z UZASADNIENIEM I... NIE TYLKO W REJESTRZE? Zmiany w prawie maj� te� doprowadzi� do tego, �e wyroki SOKiK-u zaczn� mie� solidny ci��ar gatunkowy, tak�e przez pryzmat ich ewentualnego wykorzystania w indywidualnych procesach konsument�w. S�d b�dzie musia� sporz�dzi� uzasadnienie ka�dego wyroku i do��czy� do niego umow�, w kt�rej znaleziono nielegalne zapisy. S�d mia�by te� mo�liwo�� dzia�ania w tzw. trybie nieprocesowym, czyli np. wyda� orzeczenie, kt�re wykracza ponad z�o�ony wniosek, albo samodzielnie zaw�zi� zakres swoich dzia�a�. Dzi� je�li jest jaki� problem z pozwem, to s�d musi umorzy� post�powanie i to jest niew�tpliwie s�abe. Wed�ug projektu ma by� te� tak, �e je�li jaki� zapis umowy zostanie uznany za sprzeczny z prawem, to automatycznie stanie si� te� niedozwolonym postanowieniem umownym (nawet je�li nie ma go w rejestrze klauzul niedozwolonych). Dzi� je�li s�d uzna klauzul� za niezgodn� z prawem (np. ze s�ynnym art. 385 k.c.), to nie mo�e powiedzie�, �e ta klauzula �amie zbiorowe prawa konsumenta. Czyli: co� jest niezgodne z prawem, ale nie narusza zbiorowo praw konusmenta. Wiem jednak, �e t� zmian� prawa bardzo ostro krytykuje Zwi�zek Bank�w Polskich, kt�ry uwa�a, �e to jest idiotyzm, i� przepis nie wpisany do rejestru klauzul niedozwolonych mia�by by� traktowany na r�wni z tymi wpisanymi do rejestru, tylko dlatego, �e zosta� uznany za niezgodny z prawem.

To oczywi�cie nie wszystkie zmiany, bo rzecz jest wielow�tkowa. S� w projekcie np. zapisy m�wi�ce o mo�liwo�ci wykre�lenia klauzuli z rejestru zapis�w niedozwolonych, je�li zajd� zmiany w prawie, kt�re to by uzasadnia�y. Nie b�d� Was teraz zanudza� wyliczank�, ale mam nadziej�, �e b�dziemy wsp�lnie trzyma� r�k� na pulsie. W najwa�niejszej sprawie - czyli co do tego jak� moc sprawcz� powinny mie� wpisy do rejestru klauzul abuzywnych - wybuchnie jeszcze moim zdaniem regularna awantura na etapie przepychania gotowego ju� projektu ustawy przez parlament.