“NG��N T���” (1) H���i k�� Jean-Paul SARTRE
��� v��ng Alsace, kho���ng n��m 1850, m���t gi��o vi��n ti���u h���c ����� nu��i m���t ����n con ����nh ch���p nh���n l��m ngh��� b��n th���c ph���m kh��. ��ng th���y b��� nghi���p ���� mong mu���n m���t ph���n th�����ng : v�� ��ng ���� t��� b��� c��ng vi���c ����o t���o c��c tinh th���n, n��n m���t trong c��c con trai c���a ��ng s��� ����o t���o c��c t��m h���n ; trong nh�� ��ng s��� c�� m���t m���c s��, v�� ���� s��� l�� Charles. Nh��ng Charles ��n tr���m ti���n, th��ch lang thang theo ��u���i m���t n��ng k��� s�� h��n. Ng�����i ta b��n ��p ���nh h���n v��o t�����ng v�� c���m kh��ng �������c n��i �����n t��n h���n. �����n l�����t ai b��y gi��� ? Auguste v���i v�� b���t ch�����c s��� hy sinh c���a cha : c���u theo ngh��� bu��n b��n v�� c���m th���y r���t d��� ch���u. C��n l���i Louis, n�� ch���ng c�� thi��n h�����ng n��o �����c bi���t : ��ng b��� t��m l���y th���ng b�� tr���m t��nh n��y v�� nho��y m���t c��i bi���n n�� th��nh m���c s��. Sau n��y, Louis �����y cao s��� ph���c t��ng �����n ����� cho ra �����i m���t m���c s�� n���a, Albert Schweitzer, m�� ch��ng ta ���� bi���t r�� s��� nghi���p. Tuy v���y, Charles ���� kh��ng t��m th���y n��ng k��� s�� ; h��nh �����ng �����p ����� c���a ng�����i cha ���� khi���n h���n nh��� m��i : c��� �����i h���n, h���n gi��� m��i m��i v��� c���a s��� cao th�����ng v�� h��ng h��i t���o ra nh���ng ho��n c���nh l���n v���i nh���ng s��� ki���n nh���. Nh�� ch��ng ta th���y, h���n kh��ng t��m c��ch l���n tr��nh thi��n h�����ng c���a gia ����nh ; h���n mong mu���n d��ng hi���n �����i m��nh cho m���t h��nh th���c nh��� nh��ng h��n c���a gi�� tr��� tinh th���n, m���t ngh��� nghi���p cho ph��p h���n c�� nh���ng n��ng k��� s��. Ngh��� nh�� gi��o th���t l�� h���p : Charles ch���n ngh��� d���y ti���ng �����c. H���n b���o v��� lu���n ��n v��� Hans Sachs, l���a ch���n ph����ng ph��p tr���c ti���p m�� sau n��y h���n t��� nh���n l�� ng�����i ph��t minh ra, xu���t b���n, c��ng v���i s��� h���p t��c c���a Simonnot, m���t cu���n Deutsches Lesebuch �������c ����nh gi�� cao, v�� l��m m���t s��� nghi���p nhanh g���n : M��con, Lyon, Paris. ��� Paris, v��o d���p trao gi���i th�����ng, h���n �����c m���t b��i ph��t bi���u ���� vinh d��� �������c gi��nh cho h���n m���t s��� b��o : �� Th��a ng��i B��� tr�����ng, th��a c��c ��ng, c��c b��, c��c h���c tr�� th��n m���n, qu�� v��� s��� kh��ng bao gi��� ��o��n n���i h��m nay t��i s��� n��i g�� v���i qu�� v��� ! T��i s��� n��i v���i qu�� v��� v��� ��m nh���c ! �� H���n r���t gi���i n���y th�� t���i ch���. H���n c�� th��i quen n��i trong c��c cu���c h���p gia ����nh : ��Louis hi���u th���o nh���t, Auguste gi��u nh���t, t��i th�� th��ng minh nh���t��. C��c anh em trai c��ng c�����i, c��n c��c ch��� em d��u th�� m��m m��i. ��� M��con, Charles Schweitzer c�����i Louise Guillemin, con g��i c���a m���t nh��n vi��n quan t��a theo �����o thi��n ch��a. N��ng gh��t cay gh��t �����ng chuy���n tr��ng m���t c���a h���: Charles ���� b���t c��c n��ng tr�����c khi b���a ��n k���t th��c v�� n��m n��ng l��n t��u. ��� tu���i 70, Louise v���n c��n k��� v��� m��n x�� l��ch t���i t��y m�� h��� ���� ��n trong m���t qu��n nh��� ��� ga : �� L��o ���y ��n h���t ph���n tr���ng, ����� l���i cho t��i ph���n xanh ��. H��� ���� ��� Alsace, nh�� cha c���a Charles, m�����i l��m ng��y li���n m�� kh��ng r���i b��n ��n ; c��c anh em trai k��� cho nhau nghe b���ng th��� ng��� nh���ng c��u chuy���n t���c t��u, th���nh tho���ng m���c s�� quay v��� ph��a Louise v�� v���i m���t l��ng t����ng ��i ki���u C�� �����c d���ch cho n��ng nghe. N��ng ���� nhanh ch��ng t��m c��ch l���y �������c ch���ng nh���n v��� s��� th���a m��n v�� nh��� ���� m�� �������c mi���n th���c hi���n h���p �����ng gi�����ng chi���u v��� ch���ng v�� c�� quy���n ng��� ri��ng ph��ng; n��ng n��i v��� ch���ng ��au �����u, th�����ng xuy��n n���m li���t gi�����ng v�� b���t �����u gh��t ti���ng �����ng, th��i d��m d���c, s��� ph���n kh��ch, to��n b��� cu���c s���ng no n�� v�� gi��� d���i c���a gia ����nh Schweitzer. Ng�����i ph��� n��� s���ng �����ng v�� tinh ngh���ch nh��ng l���nh l��ng n��y suy ngh�� th���ng th���n nh��ng tr��i �����o, b���i v�� ch���ng n��ng suy ngh�� ����ng �����o nh��ng v���o v��� ; v�� h���n l�� m���t t��n n��i d���i nh��ng c��� tin, c��n n��ng, n��ng nghi ng��� m���i th��� : ��H��� kh���ng �����nh l�� tr��i �����t quay, nh��ng h��� bi���t g�� v��� ��i���u ���y?��. Bao v��y b���i nh���ng di���n vi��n k���ch �����y �����o �����c, n��ng th�� gh��t k���ch v�� �����o �����c. Con ng�����i theo ch��� ngh��a hi���n th���c r���t thanh tao n��y, l���c l���i trong m���t gia ����nh g���m nh���ng ng�����i theo ngh��a duy linh th�� l���u, v�� th��ch th���c m�� n��ng l��m ra v��� theo tinh th���n c���a Voltaire nh��ng l���i kh��ng �����c Voltaire. D��� th����ng v�� m��m m��m, v�� �����o, h���n nhi��n, n��ng ���� tr��� th��nh m���t th��� ti��u c���c trong tr���ng ; b���ng m���t c��i nh���ch m��y, m���t n��� c�����i kh�� nh���n th���y, n��ng coi khinh t���t c��� nh���ng th��i ����� tr���nh th�����ng, d���u trong l��ng ����� kh��ng ai ph��t hi���n. N��ng b��� gi��y v�� b���i t��nh ki��u ng���o ti��u c���c v�� s��� ��ch k��� khi ch���i t���. N��ng kh��ng g���p g��� ai, qu�� ki��u h��nh ����� ����i v��� tr�� th��� nh���t, nh��ng l���i qu�� vi���n v��ng ����� ����nh l��ng v���i v��� tr�� th��� hai. ��H��y bi���t c��ch ����� khi���n ng�����i kh��c th��m mu���n m��nh�� , n��ng n��i. �����u ti��n ng�����i ta th��m mu���n n��ng r���t nhi���u, r���i d���n d���n ��t ��i, v�� cu���i c��ng do kh��ng g���p n��ng, n��n h��� qu��n n��ng. N��ng h���u nh�� kh��ng c��n r���i gh��� b��nh v�� gi�����ng ng���. T��� nhi��n ch��� ngh��a nh��ng l���i r���t nguy��n t���c v��� m���t �����o �����c – s��� k���t h���p c���a hai �����c t��nh h��a ra kh��ng hi���m nh�� ng�����i ta t�����ng ��� gia ����nh Schweitzer th��ch nh���ng ng��n t��� s���ng s�����ng, nh���ng lo���i t��� m�� tuy h��� th���p c�� th��� con ng�����i m���t c��ch r���t ����ng tinh th���n �����o C�� �����c, nh��ng l���i t��� ra ho��n to��n �����ng �� v���i c��c ch���c n��ng b���m sinh; Louise th�� l���i th��ch nh���ng ng��n t��� ng���m. N��ng �����c r���t nhi���u ti���u thuy���t ph��ng ����ng m�� n��ng kh��ng th��ch t��nh ti���t c���t truy���n b���ng nh���ng t���m m���ng bao b���c n��: ��R���t can �����m, vi���t t���t, n��ng n��i v���i v��� tinh t���. H��y tr�����t v��o, tuy���t v���i, �����ng ���n!�� Thi���u ph��� trinh tr���ng n��y ngh�� l�� n��ng c�� th��� ch���t v�� c�����i khi �����c ��C�� g��i r���c l���a�� c���a Adolphe Belot. N��ng th��ch th�� k��� l���i nh���ng c��u chuy���n v��� tu���n tr��ng m���t bao gi��� c��ng k���t th��c t���i : khi th�� anh ch���ng, trong c��n v���i v��ng qu�� ����ng, �����p c��� v��� v��o th��nh gi�����ng ch��� ; khi th��, ch��nh c�� v��� tr��� m�� ng�����i ta t��m th���y s��ng h��m sau, ��ang tr���n trong t��� qu���n ��o, tr���n tru���ng v�� h��a ��i��n. Louise s���ng trong ��nh s��ng m��� m��� ; Charles v��o ph��ng n��ng, m��� c���a ch���p ra, b���t t���t c��� c��c ����n, n��ng r��t l��n v�� ����a tay che m���t : �� Charles, anh l��m t��i l��a m���t ! �� Nh��ng s��� kh��ng c��� c���a n��ng kh��ng v�����t qua gi���i h���n c���a m���t ch���ng �����i mang t��nh l���p hi���n : Charles ���� kh��i cho n��ng s��� h��i, m���t t���c t���i kinh ho��ng, ����i khi m���t ch��t t��nh b���n, mi���n l�� �����ng �����ng t���i ng�����i n��ng. N��ng ch���u thua h���t m���i khi h���n m��� mi���ng k��u g��o. H���n cho n��ng b���n �����a con m���t c��ch b���t ng��� : m���t �����a con g��i m���t t��� l��c nh���, hai c���u con trai v�� m���t �����a con g��i n���a. Do th��� �� ho���c do t��n tr���ng, h���n cho ph��p ng�����i ta nu��i d���y ch��ng theo tinh th���n c���a �����o Thi��n Ch��a. V�� th���n, v�� gh��t �����o Tin L��nh, Louise ���� bi���n ch��ng th��nh nh���ng k��� s��ng �����o Thi��n Ch��a. Hai c���u con trai �����ng v��� ph��a m��� ; n��ng d���n d���n t��ch ch��ng kh���i ��ng b��� c���ng k���nh ; Charles th���m ch�� kh��ng hay bi���t g�� v��� ��i���u n��y. C���u con trai c���, Georges, v��o h���c �����i h���c B��ch Khoa ; c���u th��� hai, Emile, th��nh gi��o vi��n ti���ng �����c. C���u n��y khi���n t��i t�� m�� : t��i bi���t r���ng c���u c��� �����i �����c th��n, nh��ng t��i c��ng bi���t l�� c��i g�� c���u c��ng b���t ch�����c cha c���u tuy ch���ng y��u cha. Cha v�� con sau ���� gi���n nhau ; r���i l���i c�� nh���ng cu���c l��m l��nh ����ng ghi nh���. Emile gi���u k��n cu���c �����i m��nh; c���u r���t y��u m���, v�� cho �����n cu���i �����i v���n gi��� th��i quen �����n th��m m��� m���t c��ch kh��ng b��o tr�����c v�� l��n l��t ; c���u ph��� l��n m��� nh���ng n��� h��n v�� nh���ng c��i vu���t ve, r���i b���t �����u n��i chuy���n v��� b���, �����u ti��n l�� m���a mai, ti���p theo l�� n���i gi���n v�� r���i kh���i nh�� m��� ����ng s���m c���a l���i. Louise y��u con trai, t��i tin v���y, nh��ng c���u l��m n��ng s��� : hai ng�����i ����n ��ng th�� l��� v�� kh�� t��nh khi���n n��ng m���t m���i v�� n��ng th���y y��u Georges h��n, c���u n��y ch���ng bao gi��� c�� m���t ��� nh�� c���. Emile m���t n��m 1927, ph��t ��i��n v�� c�� �����c : ng�����i ta t��m th���y m���t kh���u s��ng l���c d�����i g���i c���a c���u, m���t tr��m ����i t���t r��ch v�� hai m����i ����i gi��y ��i ��� nh�� ���� v���t g��t trong nh���ng c��i r����ng.
Anne-Marie, c�� con g��i ��t, tr���i c��� tu���i th�� tr��n m���t c��i gh���. Ng�����i ta d���y c�� bi���t bu���n ch��n, bi���t �����ng th���ng ng�����i v�� bi���t may. C�� c�� m���t s��� n��ng khi���u : ng�����i ta tin l�� c��� ����� hoang ch��ng th�� m���i l�� tao nh�� ; v��� nh���ng g�� l���p l��nh : ng�����i ta c���n th���n t��m c��ch d���u c��. Nh���ng th��� d��n khi��m t���n v�� ki��u h��nh n��y ����nh gi�� s���c �����p cao h��n kh��� n��ng t��i ch��nh c���a h��� ho���c th���p h��n ��i���u ki���n m�� h��� c�� ; h��� cho ph��p c�� g���p g��� nh���ng ng�����i ����n b�� l��m b��� cao sang v�� c��� b���n g��i ��i���m. Louise c�� m���t n���i ki��u ng���o c���n c���i nh���t tr��n �����i : s��� b��� l���a, n��ng ph��� nh���n ��� con c��i, ch���ng v�� c��� b���n th��n nh���ng �����c t��nh hi���n nhi��n nh���t ; Charles kh��ng bi���t nh���n th���c v��� �����p c���a ng�����i kh��c : h���n nh���m n�� v���i s���c kh���e : t��� khi v��� b��� b���nh, h���n gi���i khu��y v���i b���n ����n b�� theo ch��� ngh��a duy t��m, c�� ria v�� nhu���m t��c, m���nh kh���e. N��m ch���c n��m sau, l���n gi��� nh���ng trang album c���a gia ����nh, Anne-Marie nh���n ra r���ng m��nh ���� t���ng �����p.
G���n v��o th���i ��i���m m�� Charles Schweitzer g���p Louise Guillemin, m���t �����c t��� n��ng th��n k���t h��n c��ng con g��i m���t ��i���n ch��� gi��u c�� v��ng P��rigord v�� �����n ��� c��ng v��� trong con ph��� ch��nh bu���n b�� c���a th��� tr���n Thiviers, �����i di���n v���i hi���u thu���c. Sau ����m c�����i m���t h��m, ng�����i ta ph��t hi���n ra r���ng ��ng b��� v��� ch���ng c�� xu n��o. Gi���n d���, �����c t��� Sartre b���n m����i n��m li���n kh��ng n��i chuy���n v���i v��� ; ��� b��n ��n c��m, ��ng ch��� ra d���u, cu���i c��ng b�� ����nh g���i ��ng l�� �� kh��ch tr��� ��. ��ng ng��� c��ng gi�����ng v���i b��, v��, th���nh tho��ng, ch���ng n��i n��ng g��, l��m b�� c�� ch���a : b�� cho ��ng hai con trai v�� m���t con g��i ; nh���ng �����a tr��� sinh ra t��� s��� l���ng c��m n��y c�� t��n l�� Jean-Bastsiste, Joseph v�� H��l��ne. L���n l��n, H��l��ne l���y m���t s��� quan k��� binh, ng�����i n��y sau ���� b��� b���nh ��i��n. Joseph ��i ngh��a v��� trong l��nh b��� binh ��� Algeria v�� nhanh ch��ng r��t v��� nh�� cha m���. Anh ta kh��ng c�� ngh��� ng���ng g�� : gi���ng x�� gi���a t��nh n��n l���ng c���a m��� v�� s��� eo s��o c���a cha, anh ta tr��� th��nh k��� n��i l���p v�� chi���n �����u su���t �����i v���i ng��n t���. C��n Jean-Batiste th�� mu���n v��o h���i qu��n ����� th���y bi���n. N��m 1904, ��� Cherbourg, l�� s�� quan h���i qu��n v�� ���� b��� ki���t qu��� b���i c��c c��n s���t c�� t��� h���i ��� Nam k��� ����ng D����ng, anh ta l��m quen v���i Anne-Marie Schweitzer, chi���m �������c c�� thi���u n��� b��� l��ng qu��n trong gia ����nh, c�����i n��ng l��m v���, ch���p nho��ng cho n��ng m���t �����a con, t���c l�� t��i, v�� toan tr���n m��nh v��o c��i ch���t.
Nh��ng ch���t ����u c�� d��� : c��n s���t ki���t l��� kh��ng v���i gi��ng cao, b���nh thuy��n gi���m. Anne-Marie h���t l��ng ch��m s��c ch���ng, nh��ng kh��ng �����y s��� g���n g��i s��� s��ng th��nh t��nh y��u v���i anh ta. Tr�����c �����y, Louise ���� g��y cho anh ta m���i ��c c���m v��� cu���c s���ng h��n nh��n : ti���p theo ����m c�����i b��� ph���n �����i k���ch li���t, l�� m���t chu���i d��i hy sinh v�� t���n b��� c���t r���i b���i nh���ng s��� t���c t��u h��ng ����m. Theo g����ng b�� ngo���i t��i, m��� t��i th��ch nhi���m v��� h��n l�� kho��i c���m. M��� t��i kh��ng bi���t cha t��i m���y, tr�����c c��ng nh�� sau khi l���y ��ng, v�� h���n l�� ����i khi c��ng t��� h���i l�� do g�� m�� con ng�����i xa l��� ���� l���i ch���n ����� ch���t trong v��ng tay c���a m��nh. Ng�����i ta ���� chuy���n ��ng �����n m���t tr���i l��nh canh c��ch th��� tr���n Thiviers m���y d���m. Cha c���a ��ng h��ng ng��y t���i th��m ��ng b���ng xe b��. Ch��m s��c v�� lo l���ng ���� h���t s���c l���c c���a Anne-Marie, s���a m��� t��i c���n, ng�����i ta giao t��i cho m���t ng�����i b���o m���u kh��ng xa nh�� l���m, v�� t��i, t��i c��ng h���p v���i ch���t : v�� vi��m ru���t non, ho���c c�� th��� l�� v�� o��n gi���n. Hai m����i tu���i, kh��ng kinh nghi���m, kh��ng l���i khuy��n, m��� t��i tan t��c gi���a hai k��� s���p ch���t xa l��� ; ����m c�����i �����y l�� tr�� c���a m��� t��i t��m th���y s��� th���t trong b���nh t���t v�� tang t��c. C��n t��i, t��i l���i d���ng t��nh th��� ���y : th���i ����, c��c b�� m��� t��� cho con b�� r���t l��u ; kh��ng c�� c��i may m���n �������c h���p h���i hai l���n, t��i chu���c l���y nh���ng kh��� c���c c���a m���t v��� cai s���a mu���n m��ng. ���m ��au qu���t qu���o, b��� ��p cai s���a l��c 9 th��ng, s���t cao v�� m��� m���m ���� ng��n c���n t��i c���m th���y nh��t k��o cu���i c��ng c���t ��i m���i quan h��� m���u t��� ; t��i nh�� b��i trong m���t th��� gi���i h���n lo���n, �����y nh���ng ���o gi��c gi���n ����n v�� nh���ng th���n t�����ng th�� l���u. Cha t��i qua �����i, m��� t��i v�� t��i c��ng th���c d���y b���i m���t c��n ��c m���ng chung ; t��i kh���i b���nh. Nh��ng ch��ng t��i �����u l�� n���n nh���n c���a m���t s��� hi���u l���m : b�� h���nh ph��c t��m l���i m���t th���ng con m�� b�� ch��a t���ng th���t s��� r���i b���; t��i t���nh l���i tr��n �����u g���i c���a m���t ng�����i ����n b�� xa l���.
Kh��ng ti���n, ch���ng ngh���, Anne-Marie m��� t��i quy���t �����nh quay l���i s���ng ��� nh�� ��ng b�� ngo���i t��i. Nh��ng c��i ch���t tr��u ng����i c���a cha t��i ���� l��m m���ch l��ng gia ����nh Schweitzer : nh�� th��� ��ng ���� b��� m��� t��i. V�� ���� kh��ng bi���t d��� b��o c��ng nh�� c���nh b��o, m��� t��i ����m mang ti���ng l�� c�� t���i : ���� d���i d���t l���y ph���i m���t th���ng ch���ng kh��ng b���n. M��� t��i cho r���ng tr�����c khi m��� t��i ��m con quay l���i Meudon, c��� gia ����nh b��n m��� t��i �����u ho��n h���o : tr�����c ����, ��ng ngo���i t��i ���� xin ngh��� h��u nh��ng sau ���� l���i quay tr��� v��� v���i c��ng vi���c kh��ng m���t l���i o��n tr��ch ; c��n b�� ngo���i t��i th�� ���� k��n ����o chi���n th���ng. Nh��ng m��� t��i, tuy ����� �����n v�� bi���t ��n, v���n ��o��n ra s��� khi���n tr��ch d�����i nh���ng �����i x��� t���t �����p: ������ng nhi��n, cha m��� n��o c��ng th��ch con g��i b��� g��a b���a h��n l�� con g��i kh��ng ch���ng m�� c�� con, ch��nh x��c l�� nh�� v���y. ����� �������c h��� tha th���, m��� t��i ���� ti��u s��i kh��ng t��nh to��n, ch��m s��c ng��i nh�� c���a cha m��� ��� Meudon, r���i ��� Paris, bi���n m��nh th��nh qu���n gia, y t��, b���p tr�����ng, n��� t��y t��ng, n�� t��, m�� kh��ng t��i n��o l��m ngu��i ��i n���i t���c t���i c��m l���ng c���a b�� ngo���i t��i. Louise b�� ngo���i t��i ch��n ng���y vi���c s��ng l��n th���c ����n, t���i t��nh to��n chi ti��u, nh��ng l���i kh�� kh��n ch���p nh���n ng�����i kh��c l��m thay m��nh ; b�� v���a tr��t b��� tr��ch nhi���m, v���a c��u k���nh v�� b��� m���t �����c quy���n. Ng�����i ph��� n��� ��ang gi�� ��i v�� v�� s��� n��y ch��� c�� m���t ���o t�����ng : b�� t��� tin l�� ng�����i t���i c���n thi���t. ���o t�����ng ti��u tan v�� b�� b���t �����u ghen v���i con g��i. Th���t kh��� th��n Louise m��� t��i : khi m��� th��� �����ng, ng�����i ta ���� bu���c t���i m��� l�� g��nh n���ng cho h��� ; khi m��� t��ch c���c, h��� nghi m��� mu���n cai qu���n c��i nh�� n��y. ����� tr��nh v���a ���� ng���m �����u ti��n, m��� c���n to��n b��� l��ng d��ng c���m, ����� tr��nh v���a ���� ng���m th��� hai, m��� c���n to��n b��� s��� nh��n nh�����ng. Ch���ng bao l��u, g��a ph��� tr��� quay tr��� l���i l��m �����a con v��� th��nh ni��n : m���t trinh n��� kh��ng t�� v���t. Kh��ng ph���i h��� t��� ch���i ti���n ti��u v���t c���a m���, m�� h��� qu��n ����a cho m��� ; m��� d��ng m��n c��� t��� qu���n ��o m�� ��ng ngo���i t��i v���n t��nh �����n chuy���n mua th��m cho m���. Ng�����i ta h���u nh�� kh��ng ch���u n���i vi���c m��� ��i ch��i m���t m��nh. Khi c��c b���n c�� c���a m���, h���u nh�� ���� c�� gia ����nh, m���i m��� �����n nh�� ��n t���i, h��� �����u ph���i n��n n��� r���t l��u v�� xin ph��p tr�����c, c��ng nh�� ph���i h���a l�� s��� ����a m��� v��� nh�� tr�����c m�����i gi���. Gi���a b���a ��n, ch��� nh�� �����ng d���y r���i kh���i b��n ����� d���n m��� ra �� t��. Trong l��c ����, ��ng ngo���i t��i m���c ��o ng��� b�����c t���ng b�����c d��i trong ph��ng, tay c���m �����ng h���. ����ng �����n ti���ng g�� cu���i c��ng c���a m�����i gi���, ��ng g���m l��n. Nh���ng l���i m���i ng��y c��ng hi���m v�� m��� t��i ph��t ���n l��n v�� nh���ng ni���m sung s�����ng ph���i tr��� gi�� �����t nh�� th���.
C��i ch���t c���a Jean-Baptiste cha t��i l�� m���t s��� ki���n l���n trong �����i t��i : n�� tr��� l���i cho m��� t��i s���i d��y xi���ng x��ch v�� trao cho t��i s��� t��� do.
Kh��ng c�� ng�����i cha t���t, qui lu���t th��� r���i ; h��y �����ng k��u ca ����n ��ng m�� h��y tr��ch m��c m���i quan h��� ph��� t��� ���� th���i r���a. ����� con, kh��ng c�� g�� hay h��n th��� ; nh��ng c�� con, ��i lo l���ng l��m sao ! N���u c��n s���ng th�� cha t��i s��� n���m l��n l��ng t��i v�� s��� nghi���n n��t t��i. May thay, ��ng ���� m���t khi t��i c��n qu�� nh��� ; ��� gi���a nh���ng �����a con En��e c��ng tr��n l��ng c��c ��ng b��� Anchise, t��i ��i t��� b��� n��y t���i b��� kia, ����n �����c v�� c��m gh��t nh���ng b���c sinh th��nh v�� h��nh ng���i su���t �����i tr��n l��ng nh���ng �����a con c���a m��nh ; t��i ����� l���i ph��a sau m���t thanh ni��n ch���t tr��� kh��ng c�� ����� th���i gian ����� tr��� th��nh cha t��i v�� ng��y h��m nay c�� th��� l�� con trai t��i. ���� l�� ��i���u t���t hay ��i���u x���u ? T��i kh��ng bi���t, nh��ng t��i s���n s��ng k�� v��o b���n tuy��n ��n c���a m���t nh�� ph��n t��m h���c l���i l���c : t��i kh��ng c�� ai-tr��n-l��ng.
Ch���t kh��ng ph���i l�� t���t c��� : ph���i ch���t ����ng l��c. Sau n��y, t��i t��� c���m th���y c�� t���i ; m���t �����a tr��� m��� c��i c�� �� th���c m���c khuy���t ��i���m : b���c m��nh v�� ph���i nh��n th���y n��, cha m��� n�� ���� r��t v��o ch��� ��� c���a h��� tr��n tr���i cao. T��i th�� t��i v�� c��ng sung s�����ng : ho��n c���nh ����ng bu���n c���a t��i khi���n ng�����i kh��c ph���i k��nh n���, l���p n��n s��� quan tr���ng c���a t��i ; t��i li���t s��� tang t��c c���a t��i v��o s��� nh���ng may m���n t��i c��. Cha t��i ���� c�� nh�� �� ch���t do l���i c���a ��ng : b�� ngo���i t��i nh���c ��i nh���c l���i r���ng cha t��i ���� l���n tr��nh tr��ch nhi���m c���a m��nh ; ��ng ngo���i t��i, ch��nh v�� ki��u h��nh v���i truy���n th���ng tr�����ng th��� trong gia ����nh Schweitzer n��n kh��ng cho ph��p ng�����i kh��c qua �����i ��� tu���i ba m����i. Quan s��t c��i ch���t kh�� hi���u n��y, ��ng ngo���i t��i ����m ra nghi ng��� v��� s��� t���n t���i c���a con r���, ����� cu���i c��ng th�� qu��n h���n cha t��i.
T��i kh��ng c���n ph���i qu��n cha t��i : trong khi im l��m ch���y tr���n, Jean-Baptiste cha t��i ���� t��� ch���i kh��ng cho t��i n���m h���nh ph��c �������c l��m quen v���i ��ng. Th���m ch�� h��m nay t��i v���n c��n ng���c nhi��n v���i nh���ng ��i���u ��t ���i m�� t��i bi���t v��� ��ng. D�� sao thi ��ng c��ng ���� y��u, ���� mu���n s���ng, v�� ��ng ���� th���y m��nh ch���t ; ��i���u ���y ����� ����� l��m n��n m���t con ng�����i. Nh��ng ch���ng ai trong gia ����nh t��i c�� kh��� n��ng khi���n t��i t�� m�� v��� con ng�����i ��ng. Trong nhi���u n��m li���n, t��i c�� th��� th���y, ngay tr��n �����u gi�����ng t��i, ch��n dung c���a m���t s�� quan nh��� b�� v���i ����i m���t ng��y th��, �����u tr��n v�� ��t t��c, v���i m���t b��� ria m���nh m��� : khi m��� t��i t��i h��n, b���c ch��n dung bi���n m���t. Sau n��y, t��i th���a h�����ng nh���ng cu���n s��ch t���ng thu���c v��� ��ng : m���t t��c ph���m c���a Le Dantec v��� t����ng lai c���a khoa h���c, m���t cu���n n���a c���a Weber c�� nhan ����� : V��� ch��� ngh��a th���c ch���ng th��ng qua ch��� ngh��a duy t��m tuy���t �����i. ��ng �����c nh���ng th��� v��� v���n y h���t nh�� nh���ng ng�����i c��ng th���i ��ng. ��� l��� s��ch, t��i th�����ng th���y nh���ng n��t ch��� ngu���ch ngo���c kh��ng sao lu���n �������c, nh���ng d���u hi���u ch���t c���a m���t tia s��ng b�� nh��� t���ng s���ng v�� nh���y nh��t v��o th���i ��i���m t��i v���a l���t l��ng. T��i b��n nh���ng cu���n s��ch ���y ��i : k��� qu�� c��� n��y h���u nh�� kh��ng li��n quan �����n t��i. T��i nghe phong thanh v��� ��ng, nh�� ki���u t��i nghe v��� ch��ng M���t n��� S���t hay hi���p s�� Eon, v�� nh���ng g�� t��i bi���t v��� ��ng ch���ng ��n nh���p g�� v���i t��i : ��ng c�� y��u t��i hay kh��ng, ��ng c�� ��m t��i v��o l��ng hay kh��ng, ��ng c�� h�����ng v��� t��i c���p m���t m��u s��ng c���a ��ng, c���p m���t ng��y h��m nay ���� b��� m���c trong �����t, hay kh��ng ? gi��� ����y ch���ng ai c��n nh��� : ���� l�� nh���ng n���i ��au kh��� y��u th����ng ���� m���t r���i. Ng�����i cha n��y th���m ch�� kh��ng ph���i l�� m���t c��i b��ng hay m���t c��i nh��n : ch��ng t��i, ��ng v�� t��i, trong m���t kho���ng th���i gian n��o ����, ���� c��ng xu���t hi���n tr��n tr��i �����t n��y, c�� v���y th��i. Thay v�� coi t��i nh�� m���t �����a con c���a ng�����i ch���t, ng�����i ta ���� mu���n t��i hi���u r���ng t��i l�� �����a con c���a ph��p m��u. T��� ���� suy ra, kh��ng ngh�� ng��� g�� n���a, s��� ph��ng t��ng kh��ng th��� tin n���i c���a t��i. T��i kh��ng ph���i l�� s���p, c��ng kh��ng mong mu���n tr��� th��nh s���p. Ra l���nh, ph���c t��ng, t���t c��� ch��� l�� m���t. Ng�����i �����c ��o��n nh���t ra l���nh nh��n danh m���t k��� kh��c, m���t k��� ��n b��m thi��ng li��ng – cha t��i -, truy���n ��i t���t c��� nh���ng hung b���o tr���u t�����ng m�� ch��nh m��nh t���ng g��nh ch���u. C��� �����i t��i, t��i ch��a bao gi��� ra l���nh m�� l���i kh��ng c�����i v�� ch���c c�����i ; ���� l�� v�� t��i ���� kh��ng b��� ��n m��n b���i s��� l��� lo��t c���a quy���n l���c : ng�����i ta kh��ng d���y t��i ph���i ph���c t��ng.
T��i ph���i ph���c t��ng ai nh��� ? Ng�����i ta ch��� cho t��i xem m���t thi���u ph��� kh���ng l���, ng�����i ta b���o t��i ���� l�� m��� t��i. V��� ph��a t��i, t��i coi b�� nh�� th��� ch��� c��� c���a t��i. Thi���u ph��� trinh tr���ng b��� t�� t���i gia ����, tu��n l���nh m���i th���, t��i th���y r�� l�� b�� c�� m���t ��� ����y l�� ����� ph���c v��� t��i. T��i y��u b��, nh��ng l��m sao t��i c�� th��� t��n tr���ng b�� trong khi ch���ng ai t��n tr���ng b��? Trong nh�� c���a ��ng b�� ngo���i t��i c�� ba ph��ng ng��� : ph��ng c���a ��ng ngo���i t��i, ph��ng c���a b�� ngo���i t��i, ph��ng c���a �� tr��� con ��. �� Tr��� con ��, t���c l�� ch��ng t��i, m��� t��i v�� t��i : �����u v��� th��nh ni��n nh�� nhau v�� �����u ph���i �������c nu��i d�����ng nh�� nhau. Nh��ng m���i s��� quan t��m �����u d��nh cho t��i. Trong ph��ng c���a t��i, ng�����i ta k�� m���t c��i gi�����ng thi���u n���. N��ng thi���u n��� ng��� m���t m��nh v�� trong tr���ng th���c d���y ; trong khi t��i v���n c��n ng���, th�� n��ng ���� ch���y ��i t���m ; r���i n��ng quay l���i qu���n ��o ����u v��o �����y: l��m sao t��i l���i c�� th��� �������c sinh ra t��� n��ng ? N��ng k��� cho t��i nh���ng b���t h���nh c���a n��ng v�� t��i nghe v���i m���t l��ng t���c ���n : sau ����, t��i s��� c�����i n��ng ����� b���o v��� n��ng. T��i h���a v���i n��ng ��i���u ���� : t��i s��� ch��a tay v��� ph��a n��ng, �����t tay l��n n��ng, l���y s��� quan tr���ng non tr��� c���a t��i ra ����� gi��p n��ng. Ng�����i ta ngh�� l�� t��i s��� ph���c t��ng n��ng hay sao ? T��i nh��n t��� l��i b�����c tr�����c nh���ng th���nh c���u c���a n��ng. M�� n��ng c�� bao gi��� ra l���nh cho t��i ����u: b���ng nh���ng l���i nh��� nh��ng, n��ng ph��c th���o m���t t����ng lai m�� n��ng tha thi���t mong t��i th���c hi���n : �� Con trai b�� nh�� y��u d���u c���a m��� s��� d��� th����ng, s��� ngoan ngo��n, s��� ����� m��� nh��� thu���c m��i. �� T��i ����� m��nh r��i v��o b���y c���a nh���ng l���i ti��n tri ��m ��i n��y.
C��n l���i ng�����i ��ng gia tr�����ng : ��ng ngo���i t��i gi���ng Ch��a tr���i �����n ����� ng�����i ta th�����ng coi ��ng l�� Ch��a tr���i. M���t h��m, ��ng v��o m���t nh�� th��� qua kho ����� th��� ; cha x��� ��ang d���a l�� ng�����i s��ng �����o b���ng nh���ng l���i s���m truy���n : �� Ch��a tr���i c�� m���t ��� ����y ! Ng�����i nh��n th���y c��c v��� ! �� B���ng d��ng, c��c t��n ����� ph��t hi���n d�����i b���c gi���ng c���a cha x��� m���t l��o gi�� cao l���n c�� r��u, l��o ��ang nh��n h��� : h��� b��� ��i. Tr�����c ����y, ��ng ngo���i t��i n��i l�� h��� qu�� d�����i ch��n ��ng. ��ng d���n d���n th��ch hi���n h��nh. Th��ng Ch��n n��m 1914, ��ng hi���n ra trong m���t r���p xi n�� c���a Arcachon : m��� t��i v�� t��i ��ang ng���i ��� tr��n g��c, l��c ��ng y��u c���u b���t ����n ; nh���ng qu�� ��ng kh��c ����ng vai c��c thi��n th���n xung quanh ��ng v�� k��u : �� Chi���n th���ng ! Chi���n th���ng ! �� Ch��a tr���i b�����c l��n s��n kh���u v�� �����c b���n th��ng c��o Marne. V��o th���i k��� m�� b��� r��u c���a ��ng c��n ��en, ��ng l�� Gi��-h��-va v�� t��i ng��� r���ng Emile con trai ��ng ���� ch���t v�� ��ng, m���t c��ch gi��n ti���p. T��n Ch��a tr���i n���i gi���n n��y ���� u���ng m��u t����i c���a c��c con trai, nh��ng t��i th�� l���i hi���n di���n trong su���t cu���c �����i d��i c���a ��ng, b��� r��u c���a ��ng b���c ��i, thu���c l�� ���� mang l���i cho n�� m��u v��ng v�� m���i quan h��� ph��� t��� kh��ng khi���n ��ng kho��i n���a. Gi�� m�� ��ng c�� sinh ra t��i, d���u v���y, t��i v���n tin r���ng, theo th��i quen, ��ng s��� kh��ng th��� nh���n �������c �� mu���n bi���n t��i th��nh n�� l���. S��� may m���n c���a t��i l�� thu���c v��� m���t ng�����i ch���t: m���t ng�����i ch���t ���� r��t v��i gi���t tinh tr��ng t���o ra m���t gi�� tr��� th�����ng th���y l�� m���t �����a tr���; t��i l�� v��ng �����t m���t tr���i �����c chi���m, ��ng ngo���i t��i c�� th��� c�� t��i trong tay m�� kh��ng c���n s��� h���u t��i: t��i l�� ���k��� quan��� c���a ��ng b���i v�� ��ng mu���n k���t th��c �����i m��nh nh�� m���t ng�����i gi�� b��� cho��ng ng���p. ��ng quy���t �����nh coi t��i nh�� m���t �����c ��n c���a s��� ph���n, m���t m��n qu�� kh��ng m���t ti���n mua, c�� th��� b��� ��i b���t c��� l��c n��o; ��ng tr��ng ch��� g�� ��� t��i? T��i ch��� c�� th��� cho ��ng m���i s��� hi���n di���n c���a t��i m�� th��i. ��ng l�� Th��nh th���n v���i b��� r��u c���a Cha v�� tr��i tim thi��ng c���a Con; ��ng �����t tay l��n t��i, t��i c���m th���y tr��n �����u t��i h��i ���m c���a l��ng b��n tay ��ng, ��ng g���i t��i l�� th��ng cu con b�� b���ng c���a ��ng b���ng m���t gi���ng run r���y ng���t ng��o, n�����c m���t nh��a ��i c��i nh��n l���nh l���o. T���t c��� m���i ng�����i c��ng k��u l��n: ���Th���ng ranh con ���� khi���n l��o ���y ph��t r���!��� ��ng t��n th��� t��i, r�� l�� th���. Nh��ng ��ng c�� y��u t��i kh��ng? Trong m���t ni���m say m�� c��ng khai nh�� th���, t��i kh�� l��ng c�� th��� ph��n bi���t th��nh th���t v�� gi��� v���: t��i kh��ng tin l�� ��ng c�� nhi���u t��nh c���m v���i nh���ng �����a ch��u trai kh��c c���a ��ng; ����ng l�� ��ng c��ng ��t g���p h��� v�� h��� c��ng ch���ng c���n g�� ��� ��ng. T��i, t��i ph��� thu���c t���t c��� v��o ��ng: ��ng t��n th��� trong t��i l��ng cao th�����ng c���a ch��nh ��ng.
Tr��n th���c t���, ��ng c�� ch�� �� ��t nhi���u �����n s��� cao c���: ���� l�� m���t ng�����i c���a th��� k��� 19 v�� gi���ng nh�� bao ng�����i c��ng th���i c���a ��ng, gi���ng nh�� b���n th��n Victor Hugo, ��ng t��� cho m��nh l�� Victor Hugo. V���i t��i, ng�����i ����n ��ng �����p trai c�� b��� r��u d��i nh�� su���i, l��c n��o c��ng ��� gi���a hai c���nh thay �����i b���t ng��� c���a m���t v��� k���ch, l�� m���t k��� say gi���a hai lo���i r�����u vang, n���n nh��n c���a hai k��� thu���t �������c ph��t hi���n kh��ng l��u: ngh��� thu���t nhi���p ���nh v�� ngh��� thu���t l��m ��ng. ��ng c�� c��i may v�� c��i b���t h���nh l�� ng�����i ��n ���nh; trong nh�� tr��n ng���p ���nh ��ng: v�� ng�����i ta kh��ng ch���p ���nh l���y ngay, n��n ��ng d���n d���n kho��i p�� ���nh v�� c���nh ng�����i th���c; t���t c��� v���i ��ng ch��� l�� c��i c��� ����� d���ng c��� �����ng, ����� b���t �����ng trong m���t t�� th��� �����p, ����� h��a th��nh ����; ��ng ph��t ��i��n l��n tr�����c nh���ng ch���c l��t ng���n ng���i n��y c���a s��� b���t t���, l��c m�� ��ng tr��� th��nh b���c t�����ng c���a ch��nh ��ng. T��i ch��� gi��� l���i t��� ��ng ��� c�� li��n quan �����n s��� y��u th��ch ��ng gi��nh cho c���nh ng�����i th���c ��� nh���ng h��nh ���nh th�� c���ng c���a ����n l���ng m��u nhi���m, ��ng t��� c���a m��y chi���u d����ng b���n: m���t c���nh trong r���ng, t��i ng���i tr��n m���t th��n c��y, t��i n��m tu���i: Charles Schweitzer ��ng ngo���i t��i �����i m�� panama, m���c com-l�� b���ng flannel c�� s���c ��en, ��o gi-l�� b���ng v���i ch���n m��u tr���ng, ��eo m���t s���i x��ch �����ng h���; ����i k��nh c���p m��i treo ��� �����u m���t s���i d��y; ��ng nghi��ng xu���ng t��i, gi�� m���t ng��n tay ��eo nh���n v��ng, v�� n��i. T���t c��� �����u u t���i, t���t c��� �����u ���m �����t, tr��� b��� r��u ch��i s��ng c���a ��ng: ��ng mang h��o quang c���a ��ng xung quanh c���m. T��i kh��ng bi���t ��ng ��ang n��i g��: t��i qu�� ch�� �� nghe ����� nghe th���y. T��i ����� r���ng c��� gi�� theo ch��� ����� C���ng h��a ����� ch��� n��y ��ang d���y t��i nh���ng b��i h���c c��ng d��n v�� k��� cho t��i nghe v��� l���ch s��� t�� s���n; c�� vua, ho��ng �����, b���n ch��ng r���t �����c ��c; ch��ng ta ���� qu��t s���ch ch��ng, m���i th��� s��� t���t �����p. Bu���i t���i, khi ch��ng t��i ra �������ng �����i ��ng, ch��ng t��i ngay l���p t���c nh���n ra ��ng trong ����m ng�����i du l���ch chui ra t��� c��p treo, nh��� chi���u cao c���a ��ng, nh��� d��ng ��i nh�� th��y d���y nh���y c���a ��ng. T��� n��i xa nh���t, ��ng nh��n th���y ch��ng t��i, ��ng ���t���o d��ng���, tu��n theo nh���ng m���nh l���nh c���a m���t th��� ���nh v�� h��nh: r��u bay trong gi��, th��n th���ng, hai b��n ch��n vu��ng g��c, ng���c �����n ra, hai c��nh tay m��� r���ng. Tr�����c t��n hi���u ����, t��i b���t �����ng, r���i t��i nghi��ng v��� ph��a tr�����c, t��i l�� v���n �����ng vi��n xe �����p b���t �����u cu���c ��ua, con chim nh��� �������c nh���n n��t; ch��ng t��i nh��n v��o m���t nhau v��i t��ch t���c, m���t nh��m ng�����i t��� v��ng Saxe, r���i t��i ch���m l��n, ng�����i ch���t �����y hoa v�� qu���, h���nh ph��c c���a ��ng. T��i va v��o �����u g���i c���a ��ng, gi��� v��� �����t h��i, ��ng nh���c t��i kh���i m���t �����t, nh���c b���ng t��i l��n t���n m��y xanh, ���p t��i v��o ng���c v�� th���m th��: ���C���c v��ng c���a ��ng!���. T��i l�� nh��n v���t th��� hai, n���i b���t gi���a nh���ng ng�����i qua �������ng. Ch��ng t��i ����ng m���t v��� k���ch ����n gi���n v���i nhi���u ��o���n: ve v��n, hi���u l���m r���i th��i, ch���c gh���o, m���ng y��u, h���n d���i, ra v��� b�� m���t ��u y���m v�� say m��: ����i khi t��i h���ng h��ch, nh��ng nh���ng th���t th�����ng n��y kh��ng th��� d���u �������c s��� nh���y c���m tao nh�� c���a t��i; ��ng cho th���y s��� ph�� phi���m cao c��� v�� ng��y th�� r���t h���p v���i nh���ng ng�����i ��ng, ��ng cho th���y s��� m�� l��a – nh���ng s��� y���u ��u���i t���i l���i m�� Hugo t���ng b���t ch��ng ta n��n c��. N���u ng�����i ta cho t��i b��nh m�� kh��, th�� ��ng mang cho t��i m���t hoa qu���; nh��ng b�� ngo���i t��i v�� m��� t��i, hai ng�����i ph��� n��� b��� khi���p s��� kia, ���� h���t s���c tr��nh ����� t��i �����ng �����ng �����n. V�� t��i c��ng l�� m���t �����a tr��� ngoan: t��i th���y vai c���a m��nh h���p �����n ����� t��i ch���ng r���i ra �������c. Trong th���c t���, s��� v��� h��u nhanh ch��ng c���a ��ng ���� t���ng t��i m���t ph���c c���m ���Oedipe��� kh��ng �����y �����: kh��ng c�� ai – tr��n – l��ng, ����ng th���, nh��ng c��ng kh��ng c��ng ch���ng c�� hung b���o. M��� t��i thu���c v��� t��i, ch���ng ai tranh c��i v���i t��i c��i quy���n s��� h���u tr���m l���ng ����: t��i kh��ng bi���t th��� n��o l�� b���o l���c v�� th�� h���n, ng�����i ta c��ng tr��nh cho t��i s��� luy���n t���p kh�� kh��n c���a l��ng ghen t���c; thi���u d���p va ch���m v��o c��c g��c c���a n��, �����u ti��n t��i ch��� bi���t s��� th���t qua t��nh l���ng l���o t����i c�����i c���a n��. T��i n���i d���y ch���ng ai, ch���ng c��i g�� b��y gi���: kh��ng bao gi��� s��� �����ng b��ng c���a m���t ng�����i kh��c l���i t��� coi l�� uy quy���n c���a t��i.
T��i hi���n l��nh cho ph��p ng�����i ta ��i gi��y ng��� cho t��i, nh��� thu���c m��i cho t��i, ch���i t��c cho t��i, t���m r���a cho t��i, m���c qu���n ��o v�� c���i qu���n ��o cho t��i, ch���i chu���t, vu���t ve t��i; t��i ch���ng bi���t c��i g�� hay ho h��n l�� ����ng vai m���t �����a tr��� ngoan. T��i kh��ng bao gi��� kh��c, c��ng kh��ng c�����i, t��i kh��ng g��y ti���ng �����ng; l��n b���n, ng�����i ta d���y t��i cho mu���i v��o m���t hoa qu���: t��i ����� r���ng v�� t��nh y��u khoa h���c h��n l�� tinh ngh���ch; d���u th��� n��o, ���� l�� t���i ��c duy nh���t m�� t��i c��n nh���. Ch��� nh���t, hai ng�����i ph��� n��� ���� th���nh tho���ng ��i l��� mi-sa ��� nh�� th���, ����� nghe nh���c, m���t ngh��� s�� ����n ���ng n���i ti���ng; c��� b�� ngo���i t��i l���n m��� t��i �����u kh��ng m��� �����o nh��ng t��n ng�����ng c���a nh���ng ng�����i kh��c ���� khi���n h��� ng��y ng���t trong ��m nh���c; h��� tin v��o Ch��a tr���i v��o l��c m�� m���i nghe m���t kh��c t��cat.
…
[image error]

Thuận's Blog
- Thuận's profile
- 135 followers
