Càng ngụy biện, dấu dốt thì càng chết!

Theo thông tin trên báo Tuổi Trẻ ngày 4-3, trả lời báo giới trong cuộc họp báo thường kỳ tháng 2-2013, ông Nguyễn Mạnh Quân, Vụ trưởng Vụ Công nghiệp nặng (Bộ Công thương), lần đầu tiên đã cung cấp những thông số mới đánh giá tính hiệu quả của các nhà máy alumin tại Tây nguyên.

Ông Quân công nhận hiện tại nhà máy không hiệu quả nhưng cho rằng cần giảm đền bù giải phóng mặt bằng và thuế, phí để dự án tăng hiệu quả. Bộ Công thương đang chỉ đạo Tập đoàn Công nghiệp than – khoáng sản VN (TKV) tính lại hiệu quả dự án Tân Rai để từ đó có định hướng điều hành cũng như đề xuất chính sách. Với kết quả kiểm tra hiệu quả kinh tế vào tháng 12-2012, với cơ chế hiện hành, đúng là nhà máy đã phải tăng tổng mức đầu tư khoảng 30% (do tăng tỉ giá, thuế tài nguyên – môi trường, nguyên vật liệu tăng, lương tăng…). Trong khi đó, yếu tố hết sức quan trọng là giá bán alumin tại thời điểm tháng 12-2012 chỉ khoảng 326,5 USD/tấn, đã giảm khoảng 42 USD/tấn so với giá tại thời điểm tính toán hiệu quả nhà máy (năm 2009, tính giá bán sẽ khoảng 365 USD/tấn). Và đúng là với giá thời điểm này thì dự án có rủi ro lớn hay gọi đúng tên là lỗ lớn.

Sau thời gian dài ngụy biện, bảo thủ bất chấp các ý kiến phản biện góp ý chân thành xây dựng của các vị lão thành cách mạng, trí thức và người dân đến nay TKV đã chính thức “quy hàng” thừa nhận bài toán kinh tế bị lỗ nhưng vẫn “cố đấm ăn xôi” bằng cách xin nhà nước xem xét lại về mức thuế xuất khẩu alumina, có cơ chế ưu đãi miễn thuế nhập khẩu đối với các vật tư nguyên liệu đầu vào cho nhà máy, đưa dự án sản xuất alumin vào hộ tiêu dùng điện đặc biệt, bảo lãnh vay vốn ưu đãi cho dự án, giảm thuế phí môi trường, thuế tài nguyên vv…chưa kể vấn đề nan giải của bài toán giao thông vận chuyển nguyên vật liệu cả 2 chiều (mới hủy bỏ cảng Kê Gà) và các tác động xấu đến môi trường sinh thái và văn hóa xã hội Tây Nguyên!

Giá thành tại thời điểm dự án được duyệt là 284 USD/tấn. Đến năm 2012 tính toán lại do một loạt chi phí tăng thì giá thành lên thành 333 USD/tấn

Trong tương lai những yếu tố tỉ giá, nguyên vật liệu, lương vẫn tăng, thuế tài nguyên thì tính theo % nên cũng tăng tỉ lệ thuận. Vì thế mà hy vọng 4-5 năm nữa giá bán tăng không có gì là chắc chắn nhưng giá thành sẽ tiếp tục tăng lại là yếu tố chắc chắn, và sẽ tăng 20-30% nữa như đã tăng trong 5 năm qua. Tức là 333 USD x 130% = 432$.

Đền bù hoa màu cho nhân dân 3 năm mới nghe có vẻ hợp lý nhưng đây là khai thác công nghiệp, người ta cần giải phóng cả trăm ha, thay đổi cả địa hình, có thể tác động lớn đến nước ngầm và chất đất canh tác. Dân vẫn phải di đi chỗ khác. Sau khi hoàn thổ phải nhiều năm sau mới có thể canh tác bình thường. Nếu TKV tin tưởng vào khả năng hoàn thổ của mình thì họ vẫn nên mua vĩnh viễn đất của người dân rồi sau khi hoàn thổ sẽ bán lại cho dân với giá thị trường tùy theo khả năng canh tác lúc đó. Đấy là cách giải quyết sòng phẳng nhất.

Nếu chấp nhận tính toán hiệu quả kinh tế theo kiểu đổ hết bất lợi cho dân thì thua rồi. Theo đạo lý thì phải tính hiệu quả kinh tế xã hội chứ không thể chỉ tính hiệu quả kinh tế. Dân chịu đền bù thấp, môi trường xung quanh chịu ô nhiễm vì không có kinh phí xử lý thì đấy là thiệt hại về mặt xã hội. Phí bảo vệ môi trường đối với khai thác khoáng sản (theo Nghị định 63/2008/ND-CP) là theo nguyên tắc người gây ô nhiễm phải trả tiền, bất kể đã phải chi phí đầu tư xử lý như thế nào (thải chất thải không đạt quy chuẩn thì phải chịu xử lý theo quy định của các văn bản pháp luật khác).

Đây là dự án tác hại lớn nhất về môi trường cho nên Bộ Tài nguyên và môi trường không thể tùy tiện đồng ý cho giảm phí môi trường mà phải yêu cầu chủ dự án tuân thủ đúng mức phí môi trường theo Nghị định số 74/2011/NĐ-CP ngày 25/8/2011 của Chính phủ. Các bộ ngành như Kế hoạch Đầu tư, Tài chính, Công thương cũng không được tùy tiện miễn giảm các loại thuế theo đúng quy định của Nhà nước, đúng đạo lý xử thế công bằng với các doanh nghiệp khác.

Không chỉ có TKV mà ngay cả những người “bảo kê” ủng hộ chủ trương dự án bôxit cũng như đang “cưỡi trên lung hổ”! Sớm hay muộn người ta cũng sẽ tìm mọi cách đổ vấy trách nhiệm cho nhau, chỉ có người dân là lãnh mọi hậu quả!

Để thức tỉnh, TKV phải tính giá FOB tại cảng như sau: (i) Giá thành (giá sản xuất). Rent paid on non-newable resources (phí tài nguyên trả cho xã hội) và (ii) Giá chuyên chở ra cảng. Chỉ có giá FOB tại cảng này mới có thể so với giá quốc tế, để xem có lãi không.

Phí tài nguyên xã hội, không phải là thuế và không nên gọi là thuế tài nguyên, là điều bắt buộc, vì lấy tài nguyên của xã hội đem bán cho nước ngoài ở giá zero là điều vô lý không chấp nhận được. Đây là chưa kể tới chi phí ngầm về hoàn nguyên môi trường chưa được tính tới. Tạo việc làm hay đóng thuế sản xuất (taxes on production) là nằm ở giá thành. Chỉ có cách tính như trên là dựa theo giá dollars để có thể so sánh với giá trên thế giới. Nên nhớ rằng về nguyên tắc kinh tế vốn vay bằng dollars và trả bằng dollars, nguyên liệu nhập bằng dollars.

Do đó, có thể kết luận các con số mới công bố của Bộ Công thương và TKV chỉ là ngụy biện, không đủ cơ sở để tính giá FOB. Vậy thì việc tăng hối suất đâu có làm thay đổi hầu hết giá trị đã nói ở trên ? Càng ngụy biện, càng dấu dốt, thì càng chết!