Για το ποίημα «Ρε Αλέξης» (Ανδρέας Καπανδρέου)
"Ο κύπριος επαναστάτης Ρε Αλέξης", έργο του εικαστικού καλλιτέχνη Ρήνου Στεφανή
Για το ποίημα «Ρε Αλέξης» πουπεριλαμβάνεται στην ποιητική Συλλογή «Το τέλος της Χιονάτης»
του Ανδρέα Καπανδρέου
Μελετώντας την ιστορία της ιδιαίτερης μου πατρίδας,ανακάλυψα πληροφορίες για έναν Κύπριο επαναστάτη και για μια επανάσταση για τηνοποία κανείς, ποτέ, δεν μας είχε διδάξει στο σχολείο.
Αναφέρομαι στην επανάσταση του Ρε Αλέξη, ενός χωρικού με ταπεινήκαταγωγή, που κατάφερε να ηγηθεί μιας λαϊκής εξέγερσης και να γίνει για λίγο,βασιλιάς του νησιού (1426-1427).
Οι ιστορικές πηγές, είναι δυστυχώς λιγοστές. Αναφορά στον ΡεΑλέξη κάνει κατά κύριο λόγο ο σημαντικότερος χρονογράφος της μεσαιωνικήςΚύπρου, ο Λεόντιος Μαχαιράς που αναφέρει εκτενώς την εξέγερση του Ρε Αλέξη στοέργο του "Χρονικόν".Ο Μαχαιράς, ως σύγχρονος των γεγονότων, προσφέρει μια πολύτιμη πρώτη πηγήπληροφοριών.
Η ενασχόλησή μου με το θέμα με ενέπνευσε ώστε να γράψω έναμικρό ποίημα για αυτόν τον άγνωστο επαναστάτη . Το ποίημα συμπεριλήφθηκε στηνποιητική συλλογή «Το τέλος της Χιονάτης» (Συμπαντικές Διαδρομές, 2017):
ΡΕ ΑΛΕΞΗΣ
ΤονΡε Αλέξη δεν τον γνωρίζουνε πολλοί
γιαυτόν λίγα θα βρεις για να διαβάσεις.
Τονξέρουν μόνο κάποιοι ιστορικοί
κιόσοι ονειρεύονται επαναστάσεις.
Με τον στίχο «Τον Ρε Αλέξη δεν τον γνωρίζουνε πολλοί»,δίνεται έμφαση στο γεγονός ότι ο Ρε Αλέξης δεν είναι μια ιστορική προσωπικότηταπου διδάσκεται ευρέως στα σχολεία ή που έχει γίνει ευρύτερα γνωστή. Υπονοείταιμια αντίθεση με πιο διάσημους ιστορικούς ήρωες, υπογραμμίζοντας την αδικία πουέχει υποστεί ο Ρε Αλέξης από την άποψη της ιστορικής μνήμης.
Στον στίχο «γι αυτόν λίγα θα βρεις για να διαβάσεις»υπογραμμίζεται ότι οι γραπτές αναφορές που υπάρχουν για τον Ρε Αλέξη, παρά τη σημαντικότητά του, είναι ελάχιστες. Αυτή η έλλειψη πληροφοριών καθιστά δύσκολη τηνανεύρεση λεπτομερειών για τη ζωή και την δράση του.
«Τον ξέρουν μόνο κάποιοιιστορικοί». Εδώ υπονοείται ότι η γνώση για τον Ρε Αλέξη περιορίζεται σε στενούςκύκλους ειδικών, όπως τους ιστορικοί που έχουν ασχοληθεί με την περίοδο τηςκυπριακής μεσαιωνικής ιστορίας και υποδηλώνεται ότι ο Ρε Αλέξης αποτελείαντικείμενο μελέτης κυρίως σε ακαδημαϊκά πλαίσια.
Τέλος, στον στίχο «κι όσοιονειρεύονται επαναστάσεις» γίνεται σύνδεση του Ρε Αλέξη με την έννοια τηςεπανάστασης και της αντίστασης και υπονοείται ότι ο Ρε Αλέξης αποτελεί πηγήέμπνευσης για όσους αγωνίζονται για την ελευθερία και τη δικαιοσύνη.
Συνολικά, το ποίημαυπογραμμίζει την αδικία που έχει υποστεί ο Ρε Αλέξης αφού παρά τον σημαντικόρόλο του στην ιστορία της Κύπρου, δεν έχει λάβει την αναγνώριση που του αξίζει.Ταυτόχρονα το ποίημα ενθαρρύνει τους αναγνώστες να αναζητήσουν περισσότερεςπληροφορίες για τον Ρε Αλέξη και να ανακαλύψουν τη σημασία του για την κυπριακήιστορία. Η αναφορά στην επανάσταση συνδέει την ιστορία του Ρε Αλέξη μεσύγχρονους αγώνες και τη διαχρονική πάλη για ελευθερία και δικαιοσύνη.
Η ιστορία του Ρε Αλέξη
Εκτός από το «Χρονικό» του Λεόντιου Μαχαιρά, τα βενετικάαρχεία, ιδιαίτερα τα έγγραφα της Βενετικής Διοίκησης στην Κύπρο, περιέχουν,επίσης, πολύτιμες πληροφορίες για την εξέγερση του Ρε Αλέξη και τις προσπάθειεςτων Βενετών να καταπνίξουν την εξέγερση, ενώ υπάρχουν και κάποια χρονικά ξένωνπεριηγητών και επισκόπων, που αναφέρονται στην εξέγερση του Ρε Αλέξη.
Ο Αλέξης, καταγόμενος από το χωριό Μηλιά της Αμμοχώστου,ήταν ένας απλός πολίτης που δεν προερχόταν από την αριστοκρατία. Ωστόσο, πρέπεινα διέθετε μια ισχυρή προσωπικότητα, ηγετικές ικανότητες και βαθύ αίσθημαπατριωτισμού.
Το 1426, όταν ο βασιλιάς Ιανός της Κύπρου ηττήθηκε στη Μάχητης Χοιροκοιτίας από τους Μαμελούκους – Τούρκους, και αιχμαλωτίστηκε, η Κύπροςβρέθηκε σε μια κατάσταση χάους και οι κάτοικοι αισθάνονταν παραμελημένοι καιεκμεταλλευόμενοι. Αυτή ήταν η στιγμή που ο Αλέξης αποφάσισε να δράσει. Με τηνυποστήριξη του λαού, οργάνωσε μια εξέγερση και κατάφερε να απελευθερώσει τηνΚύπρο από τους κατακτητές.
Για περίπου έξι μήνες, ο Ρε Αλέξης κυβέρνησε το νησί ωςβασιλιάς, φέρνοντας ελπίδα και ανανέωση στον λαό. Δυστυχώς, η βασιλεία του ήτανσύντομη αφού οι Φράγκοι, με τη βοήθεια άλλων ευρωπαϊκών δυνάμεων, επενέβησανκαι κατέλαβαν την Κύπρο.
Στις 14 Μαΐου 1427, ο Ρε Αλέξης πιάστηκε αιχμάλωτος από τουςΙωαννίτες Ιππότες και μετά από βασανιστήρια κρεμάστηκε σε μία συκαμινιά στηνΛευκωσία.
Παρά το σύντομο πέρασμά του από την ιστορία, ο Ρε Αλέξηςάφησε ένα σημαντικό σημάδι. Συμβολίζει τον αγώνα του κυπριακού λαού γιαελευθερία και ανεξαρτησία. Η ιστορία του μας υπενθυμίζει ότι ακόμη και οι πιοαπλοί άνθρωποι μπορούν να επιτύχουν μεγάλα πράγματα όταν ενωθούν για έναν κοινόσκοπό.
Ο Ρε Αλέξης παραμένει μια έμπνευση για όλους τους Κύπριους,ένα σύμβολο της αντίστασης και της αγάπης για την πατρίδα.
Το προσωνύμιο «Ρε» μπροστά από το όνομα του χωρικού Αλέξη,εικάζεται ότι προέρχεται από το από το λατινικό Rex που σημαίνει Ρήγας, δηλαδή βασιλιάς,λόγω της σύντομης βασιλείας του στο νησί.
Μαχιαράς, Λεόντιος. Εξήγησις της γλυκείας χώρας Κύπρου, η ποία λέγεταιΚρόνακα, τουτέστιν Χρονικόν.
