Menselijk, menselijker, menselijkst

Hoe word er in het leven gestaan? Wat een aardige kernvraag is voor een dagboekschrijver als ik, die ook alles buiten zichzelf als potentieel onderwerp voor zijn dagboekaantekeningen ziet.

Arie Elshout, columnist bij de Volkskrant, staat zó in het leven: ‘Wat in Gaza gebeurt is inderdaad erg, heel erg, toch was de Holocaust erger. […] De Holocaust was in methode, intentie, uitvoering, schaal en reikwijdte anders dan wat in Gaza gebeurt. Israël wil Hamas vernietigen, niet de bevolking. De tienduizenden burgerdoden zijn een uitvloeisel van het strijdverloop, niet van een uitroeiingsplan.’ Erg, erger, ergst. Elshout maakt zich druk over een etiket. Hamas beging op 7 oktober 2023 een misdaad tegen de menselijkheid, Israel beging er sindsdien vele. Dáár zou Elshout stelling tegen moeten nemen. Een straftribunaal mag dan een straf stellen op deze misdaden. Zo sta ík erin.

Las wéér een pleidooi voor fictie en werd wéér niet overtuigd. En wéér was het hoofdargument dat fictie ons menselijker zou maken. Romans, betoogt schrijfster Elif Şafak in de Guardian, bevatten ‘inzicht, empathie, emotionele intelligentie en compassie. Dit is wat Milan Kundera bedoelde toen hij zei: “De wijsheid van de roman verschilt sterk van die van de filosofie.” […] De roman ontmantelt tegenstrijdigheden. […] Na zijn reizen en mislukkingen vindt Koning Gilgamesj zijn eigen kwetsbaarheid en veerkracht terug. Hij leert mens te worden. Net zoals wij dat doen wanneer we romans over anderen lezen.’ Laat ik hier enkele stellingen tegenin brengen: (1) géén romans lezen is evenzeer menselijk als wél romans lezen; (2) non-fictie kan evenzeer ‘inzicht, empathie, emotionele intelligentie en compassie’ bevatten als fictie; (3) non-fictie kan evenzeer tegenstrijdigheden ontmantelen als fictie; (4) spreken uit ondervinding is overtuigender dan je fantasie de vrije loop te laten. Reis, misluk, word mens! zou ik zeggen.

En tuurlijk, schrijvers verwerken óók eigen ervaringen in romans, het zou zomaar kunnen dat de allerbeste romans er grotendeels uit bestaan.

Gilgamesj verslaat het monster Humbaba.