Vô chấp – Non-Attachment

Chào anh chị em,

Vô chấp là một trong những từ ta nghe những người Phật tử nói nhiều nhất, nhưng cũng có lẽ là từ bị hiểu sai nhiều nhất trên phương diện thực hành.

Vô chấp là … vô chấp, không chấp vào đâu cả, không bám cứng vào điều gì cẳ, không dính mắc vào thứ gì cả.

Người ta thường hiểu rằng:
– Vô chấp là chối bỏ tài sản, tiền bạc, của cải… vào chùa đi tu. Đó có thể là chấp vào chùa và chấp vào tu.
– Vô chấp là tập trung vào Phật pháp và lời Phật dạy, và loại bỏ mọi lời dạy của ai khác. Đó có thể là chấp vào Phật pháp và lời Phật dạy.
– Vô chấp là chỉ làm điều thiện không làm điều ác. Đó có thể là chấp vào khái niệm thiện ác của mình.
– Vô chấp là không bao giờ bám vào bất cứ điều gì trên đời. Đó cũng rất có thể là bám vào vô chấp. Ta cũng cần phải có “vô vô chấp.”

Đoạn 2, Kinh Kim Cang, Trưởng lão Tu-bồ-đề (Subhuti) hỏi Phật Thích Ca: “Người thiện nam, người thiện nữ phát tâm Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác , nên làm sao trụ, làm sao hàng phục tâm kia?”

(Phát tâm Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác là [tức là phát tâm Bồ-tát, tâm Bồ-đề, tâm Giác ngộ).

Ở Đoạn 3, Phật Thích Ca trả lời: “[Bồ-tát] diệt độ vô lượng vô số vô biên chúng sanh mà thật không có chúng sanh được diệt độ. Vì cớ sao? Này Tu-bồ-đề, nếu Bồ-tát còn có tướng ngã, tướng nhân, tướng chúng sanh, tướng thọ giả, tức chẳng phải Bồ-tát.”

Diệt độ là đưa sang bên kia bờ, tức là giúp người khác giác ngộ. Bồ-tát diệt độ mà không thấy “tướng ngã” – tức là không thấy “tôi”, không thấy “tướng nhân” – tức là không thấy “người khác”, không thấy “tướng chúng sanh” – tức là không thấy “mọi loài sinh vật”, không thấy “tướng thọ giả” – tức lầ không thấy bất cứ thứ gì có “một cuộc đời,” thì đó mới là Bồ-tát diệt độ.

Nghĩa là gì?

Bồ-tát làm việc mà chẳng thấy “tôi”, chẳng thấy người khác hay mọi loài sinh vật gì khác hay mọi cuộc đời nào khác, và chẳng thấy tôi làm gì cho ai. Bồ-tát làm việc diệt độ tự nhiên như ăn uống – đói khát thì ăn uống – chẳng làm gì cho ai điều gì, cũng chẳng làm cho chính mình điều gì. Nói như Trúc Lâm Đầu Đà Trần Nhân Tông: “Đói thì ăn, mệt ngủ liền.” Bồ-tát làm việc cứu độ tự nhiên như ăn ngủ, chẳng nghĩ gì cả. Đó là Bồ-tát diệt độ vô lượng vô số vô biên chúng sanh mà chẳng diệt độ chúng sanh nào. 

Diệt độ mà hoàn toàn chẳng thấy mình diệt độ, đó mới là Bồ-tát diệt độ. Và đó cũng có nghĩa là Bồ-tát diệt độ mà chẳng bám (vô chấp) vào đâu – chẳng bám vào tôi, chẳng bám vào diệt độ, chẳng bám vào ai được diệt độ – thì đó mới là Bồ-tát diệt độ.

Ở Đoạn 10: Phật Thích Ca giải thích thêm, trả lời câu hỏi của Tu-bồ-đề: “Nên không có chỗ trụ mà sanh tâm kia [tâm Bồ-tát, tâm Bồ-đề, tâm Giác ngộ]” (Ưng vô sở trụ nhi sanh kỳ tâm).

Tiều phu mù chữ Huệ Năng (sau này là Thiền tông Lục tổ Huệ năng) khi nghe người hàng xóm đọc Kinh Kinh Cang, đến câu “Ưng vô sở trụ nhi sanh kỳ tâm,” thì Huệ Năng tức thì giác ngộ.

Không trụ vào đâu, thì sanh tâm Bồ-đề (tâm Giác ngộ, tâm Bồ-tát). Không trụ vào đâu cũng chính là vô chấp (không bám cứng vào đâu).

Không trụ tức là không dính cứng một chỗ như cột trụ, nhưng “đứng” thì vẫn tha hồ đứng mọi nơi – tùy theo hoàn cảnh mà mình quyết định đứng nơi nào, đứng thế nào.

Như con chim khi đứng chỗ này, khi đứng chỗ kia, nhưng không dính cứng chỗ nào; chính vì vậy mà chim tự do, có được cả bầu tròi. Con chim dính cứng (trụ) một chỗ là con chim chết hay là con chim giả, không thật.

Bồ-tát đứng khắp nơi tùy theo hoàn cảnh – hôm qua quyết định chuyện này với cách này, hôm nay quyết định chuyện kia với cách ngược lại với cách hôm qua 180 độ, vì hai chuyện là hai hoàn cảnh khác khau. Bồ-tát có thể “đứng” khắp nơi, nhưng chẳng “trụ” vào đâu cả.

(Mở ngoặc, nói một chuyện tương tự về tranh tụng luật. Một luật sư tranh biện trước tòa về một điều luật. Thẩm phán nói: “Hôm qua anh tranh biện về điều luật này với tôi. Hôm nay anh cũng lại tranh biện về điều luật này với tôi. Tại sao hôm nay anh nói ngược với hôm qua 180 độ vậy?” Luật sư trả lời: “Thưa thẩm phán, hôm qua chuyện khác, hôm nay chuyện khác. Một điều luật có thể áp dụng khác nhau cho nhiều vụ kiện khác nhau.”)

Bồ-tát, người Giác ngộ, cũng như thế – làm việc uyển chuyển và thay đổi tùy việc, tùy hoàn cảnh. Chẳng bám cứng vào điều gì. Đó là vô chấp, vô trụ.

Tốm lại, vô chấp (vô trụ) là gì?

Là: Bạn có thế làm mọi thứ, có mọi thứ, không cần phải từ bỏ điều gì, thứ gì, miễn là đừng bám cứng, trụ cứng, vào bất cứ điều gì, thứ gì.

Rất dễ hiểu về mặt trí tuệ. Nhưng thực hành có thể rất khó. Tuy nhiên, thực hành cũng chỉ tùy bạn quyêt định, và bạn chẳng thể tùy thuộc vào ai khác.

Bạn tự do hoàn toàn. Chẳng có ai, chẳng có gì ràng buộc. Đúng sai, tốt xấu, thành bại, đều chỉ là tùy bạn.

Nam bổ Bổn sư Thích Ca Mâu ni Phật.

Với yêu thương,

Hoành

o0o

Vô chấp – Non-attacment

Dear Brothers and Sisters,

Non-attachment is one of the words we hear most from Buddhists, but it is also perhaps the most misunderstood word in terms of practice.

Non-attachment is… non-attachment, not attached to anything, not clinging to anything, not grasping onto anything.

People often understand that:

Non-attachment is to reject assets, money, wealth… and to become a monk in a temple. That could be attachment to the temple and religious practice.Non-attachment is to focus on the Dharma and the Buddha’s teachings, and to eliminate all teachings of others. That could be attachment to the Dharma and the Buddha’s teachings.Non-attachment is to only do good and not do evil. That could be attachment to one’s own concept of good and evil.Non-attachment is never attached to anything in the world. That could also be attachment to non-attachment. We also need to have “non-attachment.”

Section 2, Diamond Sutra, Elder Subhuti asked Shakyamuni Buddha: “Good men and good women who have generated the mind of Unsurpassed, Perfect, Complete Enlightenment, where should they abide ? How do they hold that mind?”

(The mind of Unsurpassed, Perfect, Complete Enlightenment is the Bodhisattva Mind, the Bodhi Mind, the Enlightened Mind).

In Section 3, Shakyamuni Buddha replied: “[Bodhisattvas] liberates countless, boundless, limitless sentient beings, but in reality there are no sentient beings who are liberated. Why is that? Subhuti, if Bodhisattva still has the notion of self, the notion of a person, the notion of sentient beings, the notion of a life span, then that is not Bodhisattva.”

To liberate is to lead to the other shore, that is, to help others become enlightened. Bodhisattva liberates without seeing “self” – that is, not seeing “me”, without seeing “person” – that is, not seeing the persons liberated, without seeing “living beings” – that is, not seeing any living beings liberated, without seeing “lifespan” – that is, not seeing anything that has a life span liberated. That is Bodhisattva ‘s liberation.

What does that mean?

Bodhisattva works without seeing “me”, without seeing other people or any other living beings or any other lives, and without seeing me doing anything for anyone. Bodhisattva liberates people naturally like eating and drinking – when hungry and thirsty he eats and drinks – Boddhisattva does nothing for anyone, and does nothing for him/herself. As Founder of Trúc Lâm Zen Trần Nhân Tông said: “When hungry, eat; when tired, sleep.”

Bodhisattva works to liberate people naturally like eating and sleeping, without thinking about anything. That is, Bodhisattva liberates countless, boundless, limitless living beings without liberating any living beings.

Liberating without seeing oneself doing the liberation, that is Bodhisattva’s liberation. And that also means, Bodhisattva liberates without clinging (non-attaching) to anything – not attaching to self, not attaching to anyone being liberated, not attaching to the liberation. That is Bodhisattva’s liberation.

In Section 10: Shakyamuni Buddha further explains, answering Subhuti’s question: “Therefore, abide in no place, and that mind [the Bodhi Mind] is born.”

The illiterate woodcutter Hui Neng (later the Sixth Patriarch of Zen, Hui Neng) while hearing his neighbor recite the Diamond Sutra, when he reached the phrase “Should not abide anywhere, then the Bodhi mind is born,” Hui Neng immediately became enlightened.

Not abiding anywhere, then the Bodhi mind is born. Not abiding anywhere (vô trụ) also means non-attachment (vô chấp, not clinging to anything).

Not abiding means not being stuck in one place like a pillar, but you are free to “stand” anywhere – depending on the situation, you decide where to stand, how to stand.

Like a bird standing here, standing there, but not sticking to in any place. That is why the bird is free and has the whole sky. A bird that is stuck in one place is a dead bird or a fake bird, not real.

Bodhisattva stands everywhere depending on the situation – yesterday he decided this matter in this way, today he decided that matter in a way that is 180 degrees opposite to yesterday, because the two matters are two different situations. Bodhisattva can “stand” (đứng) everywhere, but not “abiding” (trụ) anywhere.

(In parentheses, let me tell you a similar story about a legal argument. A lawyer argues in court about a law. The judge says: “Yesterday you argued about this law with me. Today you are arguing about this law with me again. Why are you saying the opposite of what you said yesterday?” The lawyer replies: “Judge, yesterday was a different case, today is a different case. One law can be applied differently to many different cases.”)

Bodhisattva, the Enlightened One, is the same – working flexibly and changing according to the situation, according to the conditions. Not clinging to anything. That is non-attachment (vô chấp), non-abiding (vô trụ).

In short, what is non-attachment (vô chấp), non-abiding (vô trụ)?

It is: You can do everything, have everything, without having to give up anything, as long as you do not cling to, stay rigidly with, anything.

It is easy to understand intellectually. But it can be very difficult to practice. However, practice is only up to you to decide; you can not depend on anyone else.

You are completely free. No one, no one is binding you. Right or wrong, good or bad, success or failure, all are up to you.

Namo Sakyamuni Buddha.

With compassion,

Hoành

o0o

© copyright 2025
Trần Đình Hoành
Permitted for non-commercial use
http://www.dotchuoinon.com