Yapay Zekâ Yönetiminde Bilgi ve İletişim Bilimlerinin Rolü[1]

Uluslararası Medya ve İletişim Araştırmaları Birliği (IAMCR) Tarafından Yayınlanan Bir Durum İncelemesi

18. Birleşmiş Milletler İnternet Yönetimi Forumu, 8-12 Ekim 2023, Kyoto, Japonya

Bilgi ve İletişim bilimleri alanındaki araştırmacılar ve profesyoneller, akademik olarak Üretken Yapay Zekanın (Generative Artificial Intelligence- GAI) (ÜYZ) hızlı gelişimine dikkat çekiyor. Bu teknolojik ilerlemeler, dijital beşeri bilimler, sanat ve sosyal bilimler alanlarında araştırma ve uygulama için yeni fırsatlar yaratmaktadır. Kitle iletişim araçları, sosyal medya, sentetik medya, eğitim ve yaratıcı endüstri alanlarındaki uygulamalardaki fırsatlarda bunlara dahildir. ÜYZ aynı zamanda yanlış bilgilerin yayılması, mahremiyet ve telif hakkı endişeleri, etik sorunlar (kimlik hırsızlığı ve dijital manipülasyonlar) ve güvenlik tehditlerinin yanı sıra dijital uçurumların genişlemesi risklerini de barındırmaktadır. Bunlara ek olarak öğrenme, eğitim ve sivil katılım üzerindeki temel etkileri de içeren riskler oluşturmaktadır. Bu zorlukların üstesinden gelmek, teknolojinin sorumlu ve güvenli kullanımını sağlamak için teknik önlemler, etik kurallar, eğitim ve düzenleme gerektirir.

90’dan fazla ülkeye yayılan üyeleriyle önde gelen uluslararası iletişim akademisyenleri ve araştırmacıları birliği olarak öne çıkan IAMCR, Dünya Bilgi Toplumu Zirvesi’ne katılmıştır. Ayrıca Ä°nternet Yönetimi Forumu’nda (IGF) da aktif olarak yer almaktadır. Gözlemci statüsünde bir STK olarak, 2023 Güven için Ä°nternet konferansının ardından UNESCO’da ifade özgürlüğünün ve bilgiye erişimin korunmasına yönelik Dijital Platformların Düzenlenmesine Ä°lişkin Kılavuzlar hakkındaki tartışmalara katkıda bulunuyoruz. IAMCR ayrıca UNESCO’nun Yapay Zekâ Etiği Tavsiye Kararını da desteklemektedir. Bilgi, medya ve iletişim alanındaki eğitim ve araştırma kurumlarını ilgilendiren yapay zekâ konusunda devam eden küresel tartışmaya katılmaya kararlıyız.

IAMCR, yapay zekâ sistemlerinin herkesin iyiliğini gözetici ve insan merkezli olması gerektiğine inanıyor. ÜYZ’nın yaygınlaşmasıyla kontrolü ve gözetimi kamusal tartışmanın bir parçası haline gelmiştir. Ä°nsanlar çalışma, boş zaman ve ev içi yaşamlarını etkilediği için ÜYZ kullanımına ilişkin tartışmalara katılma yeterliklerini edinme konusuna ciddi bir ihtiyaç duymaktadır. Bu, ilgili gelişmeleri etkileme, güvenlik standartlarını ve sorumlu araştırma ve geliştirmeyi savunma kapasitelerini geliştirmenin vazgeçilmez bir koşuludur. IAMCR, yükseköğretim kurumlarını ÜYZ konusunda eleştirel düşünmeye yönlendirmektedir. Bu doğrultuda kaynaklarını ÜYZ’nın araştırma, eğitim ve toplumsal olarak ortaya çıkardığı fırsat ve zorluklarını ele almaya adayarak harekete geçmeye teşvik etmektedir.

IAMCR, benzersiz bakış açısıyla, aşağıdaki araştırma ve müdafaa alanlarına dikkatli bir şekilde odaklanmak için eyleme dönüştürülebilir bir çerçeve öneren bu beyanı sunmaktadır:

Adil Erişim ve İfade Özgürlüğü: Yapay zekâ sistemleri oluşturmak ve yapay zekâ içeriği üretmek için kullanılan materyallerde bilgiye adil erişimi, ifade özgürlüğünü, kaynak güvenilirliğini ve bilgi kalitesini sağlayın.Dijital Uçurumları Azaltın: Yapay zekâ sistemlerinin temel altyapı ihtiyaçları yüzünden dijital uçurumların büyümesine izin vermeyin.Yapay Zekâ Okuryazarlığı: Bilim ve beşeri bilimlerden edinilen bilgileri birleştiren ve kontrol, sorumluluk ve etik sorularını ön plana çıkaran disiplinlerarası programlarla, eğitim kurumları ve kamu medyası yoluyla yapay zeka okuryazarlığını teşvik edin.Yapay Zekanın Açıklanabilirliği: Vatandaşların yapay zekayı finanse etme motivasyonlarını, yapay zekâ çıktılarının geçerliliğini anlayabilmesini ve sorgulayabilmesini ve bunların karar verme süreçlerinde yasal, tarafsız ve güvenli olmasını sağlamak için yapay zekanın açıklanabilirliğine yönelik kılavuzların kamu politikalarına, eğitim ve medya sektörlerine dahil edilmesini destekleyin.Açık Kaynak Yapay Zekâ: Gerçek anlamda açık kaynaklı yapay zekâ sistemlerinin geliştirilmesini/kullanılmasını ve yapay zekâ ortak bilgi kaynaklarının inşasını savunun.Fikri Mülkiyet: Öğretmenlerin, öğrencilerin, araştırmacıların, kütüphanecilerin, gazetecilerin ve diğer profesyonellerin yaratıcı çıktıları için fikri mülkiyet haklarına ilişkin uygun yapay zekâ protokolleri geliştirin.Araştırma ve Değerlendirme: Sentetik medyanın yükselişini ve bunların kitle ve sosyal medya üzerindeki etkilerini izleyin. Yanlış bilgiyi, dezenformasyonu ve sahte bilimi yaymak için kullanılan yapay zekâ sistemlerine özellikle dikkat edin.Çevresel Etki: Aşağıdakilerin etkisi de dahil olmak üzere yapay zekâ sistemlerinin gezegenimizdeki çeşitli çevresel zararlarını en aza indirin ve izleyin: Cihaz üretimi için nadir metal madenciliği, kara, su, hava ve insan sağlığına yönelik e-atık yönetimi, hızlandırılmış enerji talebi ve su tüketimi ve sürdürülemez bir karbon ayak izi.

Çeviri: H.Hüseyin Kayış, Aksaray Ünv.İletişim Fak. RTS Bölümü Ar.Gör.

[1] Orijinal metin için bakınız https://iamcr.org/sites/default/files/ai%20statement.pdf